Transport lotniczy, morski i śródlądowy w Polsce –

stan obecny i perspektywy rozwoju

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Audiobook
Dla nauczyciela
 Transport lotniczy, morski i śródlądowy w Polsce – stan
obecny i perspektywy rozwoju

Źródło: dostępny w internecie: pixy.org, domena publiczna.

Transport związany jest z przemieszczaniem ludzi i ładunków przy wykorzystaniu

rozmaitych środków transportu. Możemy wyróżnić cztery główne rodzaje transportu:
lądowy, wodny, powietrzny i międzynarodowy. W tym materiale skupimy się na stanie
obecnym i perspektywach rozwoju transportu wodnego oraz lotniczego w Polsce.
Twoje cele

Wymienisz zalety i wady transportu wodnego oraz lotniczego.

Omówisz znaczenie transportu wodnego i lotniczego w Polsce.
Wskażesz perspektywy rozwoju transportu wodnego i lotniczego w Polsce.
Przeczytaj

Transport morski
Głównym zadaniem transportu morskiego jest międzynarodowy przewóz ładunków
masowych. Jest on powoli wypierany przez transport lotniczy, choć nadal ma pewną
przewagę, którą jest tonaż gigantycznych statków. W przypadku tego rodzaju transportu
przewozy pasażerów na większe odległości tracą na znaczeniu ze względu na długi czas
podróży.

Polska dysponuje szeregiem portów morskich, ale dla handlu zagranicznego największe
znaczenie ma zespół portów Szczecin‐Świnoujście oraz porty w Gdańsku i w Gdyni.
Pozostałe porty mają znaczenie lokalne, służąc zwykle jako bazy rybackie bądź jako porty do
obsługi ruchu turystycznego.

Najważniejsze porty morskie Polski

Wielkość przeładunków
Port Specjalizacja
w 2018 r. (t)

węgiel, ropa naftowa, siarka,

Gdańsk 49,1 mln
drewno, kontenery

węgiel, rudy żelaza, surowce

Szczecin‐Świnoujście 28,6 mln
chemiczne, zboża

drobnica, zboża, kontenery,

Gdynia 23,49 mln
drewno
 Wejście do portu Gdańsk
Źródło: A. Otrębski, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.

Port morski Szczecin

Źródło: DavidSte ner, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.

Port morski Gdynia

Źródło: Joymaster, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Liczba statków w polskim transporcie morskim spada, ale rośnie ich nośność. Jest to wynik
zakupu nowej, bardziej pojemnej floty handlowej. W ostatnim dziesięcioleciu obserwujemy
spadek przewozów transportem morskim. Wpływ na to ma szereg czynników:
 konkurencja ze strony innych rodzajów transportu,
spadek zamówień przewozowych,
niedostosowanie struktury polskich portów do przyjmowania wyspecjalizowanych
statków.

Mimo spadającej liczby statków od 2012 roku największe Polskie porty notują przyrosty
przeładunkowe. Jak wskazuje tabela poniżej, spadek w 2019 (względem 2018 roku)
zaobserwowano tylko w porcie Szczecin‐Świnoujście.

Przeładunki w największych polskich portach morskich w latach 2012–2019 (ty

Port 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gdynia 15809 17659 19405 18198 19536 21225 23492

Szczecin‐Świnoujście 21267 22750 23401 23174 24113 25424 33257

Gdańsk 26897 30259 32278 35914 37289 40614 49032

105
Razem 63973 70668 75084 77286 80938 87263
781

Źródło: Port Monitor, Polskie porty morskie w 2019, Gdynia 2020.

Co zaś najczęściej przewożą Polskie statki? Dominujące grupy towarów transportowanych

przez polską flotę to: drobnica, paliwa, drewno, zboże, rudy, węgiel i koks oraz inne
masowe przewozy. W 2019 roku największy odsetek w strukturze przewożonych towarów
stanowiła drobnica.

Paliwa: 21.9%

Węgiel i koks: 11.8%

Ruda: 2.1%

Inne masowe: 8.3%

Zboże: 4.7%
Drewno: 0.8%

Drobnica: 50.4%

Struktura przeładunkowa głównych portów w Polsce w 2019 roku (tys. ton)

Źródło: Port Monitor, Polskie porty morskie w 2019, Gdynia 2020.
 Zalety i wady transportu morskiego
Zalety Wady

• zależność od warunków
atmosferycznych

• bardzo duża ładowność • długi czas transportu

• dostosowanie do przewozu różnego rodzaju • możliwość zanieczyszczenia

ładunków (np. kontenerowce, chemikaliowce, wód (np. podczas katastrof
tankowce) tankowców)

• niskie jednostkowe koszty przewozu • obsługa tylko obszarów

nadmorskich
• niski poziom emisji hałasu
• duża podatność na
• mała wypadkowość zniszczenie/zawilgocenie
ładunku

• wysokie koszty budowy portów

Transport wodny śródlądowy

Transport wodny śródlądowy ma w światowych przewozach towarowych i pasażerskich
zdecydowanie mniejsze znaczenie niż transport morski.

Mimo sprzyjającego układu sieci rzecznej, stosunkowo niskich kosztów eksploatacji oraz
niewielkiego wpływu na środowisko naturalne, transport śródlądowy odgrywa w Polsce
marginalną rolę, zapewniając poniżej 1% ogółu przewozów i wciąż wykazując tendencję
spadkową. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać w tym, że:

polskie rzeki są w większości nieuregulowane, istnieje niewiele kanałów łączących

największe rzeki naszego kraju;
porty rzeczne wraz z ich zapleczem są słabo rozwinięte;
ustrój wodny polskich rzek nie jest sprzyjający (duże wahania poziomu wód w ciągu
roku);
rzeki sezonowo są zamarznięte (przez co najmniej kilka tygodni).

Głównym szlakiem transportowym jest Odra, która wraz z Kanałem Gliwickim łączy
Górnośląski Okręg Przemysłowy z morskim portem w Szczecinie. Stosunkowo dobrze
rozwija się żegluga śródlądowa w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, ale ma ona charakter
typowo turystyczny.
Śluza Czyżkówko na Kanale Bydgoskim
Źródło: Pit1233, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Zalety i wady transportu śródlądowego

Zalety Wady

• duża ładowność • zależność od warunków atmosferycznych

• niskie jednostkowe koszty • długi czas transportu

przewozu
• obsługa tylko obszarów położonych nad
• niewielka ingerencja rzekami/jeziorami
w środowisko
• duża podatność na zniszczenie/zawilgocenie
• niski poziom emisji hałasu ładunku

• możliwość wykorzystania • wysokie koszty budowy portów

turystycznego
• wysokie koszty budowy kanałów śródlądowych

Transport lotniczy
Początki lotnictwa datuje się początek XX w. Szybki rozwój tego rodzaju transportu
w drugiej połowie ubiegłego wieku był możliwy dzięki ciągłemu postępowi technicznemu.
Obecnie flota powietrzna jest najnowocześniejszą i najszybciej rozwijającą się gałęzią
transportu. Wynika to z następujących atutów:

największego rozbudowania ze wszystkich gałęzi transportu,

stosunkowo małego wpływu na środowisko naturalne,
największego bezpieczeństwa ze wszystkich gałęzi transportu.
Samolot Polskich Linii Lotniczych LOT
Źródło: J. Herzog, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY 4.0.

Liczba osób podróżujących w Polsce samolotami przekroczyła w ostatnich latach 20 mln.

Systematyczny wzrost liczby osób przemieszczających się w ten sposób wiąże się przede
wszystkim:

z uruchomieniem połączeń obsługiwanych przez tanie linie lotnicze,

ze wzrostem świadomości dotyczącej bezpieczeństwa i związanym z tym spadkiem
lęku przed lataniem,
ze wzrostem mobilności Polaków (w tym zwłaszcza z nasileniem się migracji
zarobkowej),
z intensywnym rozwojem turystyki masowej.

Na polskim rynku głównym operatorem są Polskie Linie Lotnicze LOT. W 2013 roku liczba
przewiezionych pasażerów wyniosła 24 812 tys. i była wyższa niż w latach poprzednich.
Wzrost liczby pasażerów związany jest również ze zwiększającą się liczbą emigrantów
wyjeżdżających do pracy (m.in. do Wielkiej Brytanii).
Mapa destynacji LOT – połączenia z 2019 roku
Źródło: Bart 147, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.

Zalety i wady transportu lotniczego

Zalety Wady

• najbezpieczniejszy rodzaj transportu (najmniejszy stosunek • zależność od

liczby ofiar wypadków do liczby podróżujących) warunków
atmosferycznych
• bardzo duża szybkość przewozu
• wysokie koszty
• możliwość szybkiego dotarcia do miejsc trudno dostępnych dla transportu
innych rodzajów transportu (korzystają z niego np. służby
ratunkowe w górach czy nad morzem) • wysoki poziom
hałasu w okolicy
• niewielki wpływ na środowisko (ograniczony do rejonu lotnisk) portów lotniczych

• szczególnie przydatny do przewozu osób • duża podatność

na ataki
• duża konkurencja na rynku powoduje spadek cen biletów
terrorystyczne

Słownik
lotnictwo

zespół zagadnień i środków związanych z użytkowaniem statków powietrznych

(samolotów, śmigłowców, szybowców, balonów i in.)
Źródło: Encyklopedia PWN
port wodny
przystań (węzeł transportowy) będąca miejscem przeładunku towarów i osób między
różnymi środkami transportu, z których co najmniej jeden jest statkiem wodnym
Źródło: Encyklopedia PWN
transport

zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych za pomocą

odpowiednich środków; obejmuje zarówno samo przemieszczanie z miejsca na miejsce,
jak i wszelkie czynności konieczne do osiągnięcia tego celu, tj. czynności ładunkowe
(załadunek, wyładunek, przeładunek) oraz czynności manipulacyjne (np. opłaty)
Źródło: Encyklopedia PWN
Grafika interaktywna

Polecenie 1

Na podstawie grafiki interaktywnej scharakteryzuj transport lotniczy i wodny w Polsce.

Polecenie 2

Czy rozwój innych rodzajów transportu ma wpływ na transport morski i lotniczy? Uzasadnij
swoją odpowiedź.

Polecenie 3

Który z wymienionych wyżej rodzajów transportu ma największe możliwości rozwoju

w naszym kraju? Swoją odpowiedź skonsultuj na forum klasy.
 4
1 2

1
Transport drogowy
Transport drogowy w Polsce odgrywa bardzo ważną rolę. Ponad 85% wszystkich ładunków
przewożonych jest samochodami ciężarowymi. Polskimi drogami krajowymi porusza się tranzyt
łączący Europę Zachodnią i Południową z krajami wschodnimi.

W 2020 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oddała ponad 140 km nowych
dróg. Obecnie w Polsce kierowcy mają do dyspozycji 4 269 km dróg szybkiego ruchu, w tym 1
712 km autostrad i 2 557 km dróg ekspresowych.

2
Transport drogowy

W 2020 roku w poszczególnych województwach oddano do dyspozycji kierowców odcinki dróg:

woj. dolnośląskie
- trzy odcinki ekspresowej S3:
odcinek S3 Bolków – Lubawka
odcinek S3 Kamienna Góra – Lubawka
- cześć autostrady A4
- drogę ekspresową S8 i in.
woj. kujawsko pomorskie
- Szubin Północ – Żnin Północ
- S5 pomiędzy węzłami Bydgoszcz Opławiec i Bydgoszcz
- estakadę w Przechowie w ciągu drogi krajowej nr 91 i in.
woj. lubelskie
- S17 Lublin – Warszawa
- Kraśnik – Janów Lubelski
- obwodnica Janowa Lubelskiego i in.
woj. lubuskie
woj. łódzkie
- inwestycja w autostradę A1
woj. małopolskie
- S7 na południe od Krakowa
- S7 na północ od Krakowa
- S52 Północna Obwodnica Krakowa zamknie ring wokół miasta
woj. mazowieckie
- na Mazowszu obecnie w realizacji jest 220 km dróg ekspresowych i autostrad, m.in.: A2 w.
Kałuszyn – w. Groszki i w. Gręzów – w. Siedlce Zachód, S2 w. Puławska – w. Warszawa
Wilanów, S7 Płońsk – granica woj. mazowieckiego i in.
woj. opolskie
- w realizacji 60 km dróg m.in.: obwodnica Olesna, obwodnica Praszki na DK45 i in.
woj. podkarpackie
i S19 Rzeszów – Barwinek,
- w budowie obwodnice: Sanoka, osiem na etapie przygotowań
woj. podlaskie
- S61
- S19
- program 100 obwodnic w woj. podlaskim
woj. pomorskie
- budowa drogi ekspresowej S6
- droga: Bożepole Wielkie – Luzino (10km), Luzino – Szemud (ok. 10 km), Szemud – Gdynia (ok. 21
km)
woj. śląskie
- DK1 do A1
- autostradowa obwodnica Częstochowy
woj. świętokrzyskie
- świętokrzyska „siódemka”
- budowa obwodnicy Morawicy
- obwodnica Ostrowca Świętokrzyskiego w realizacji
woj. warmińsko-mazurskie
- droga ekspresowa S61
- droga ekspresowa S7
- droga ekspresowa S5
- droga ekspresowa S16
woj. wielkopolskie
- droga ekspresowa S10 Piła – Wyrzysk
- ponad 300 km S11 w projektowaniu
woj. zachodniopomorskie
- DK 20 obwodnica Węgorzyna
- A6 przebudowa odc. Dąbie – Rzęśnica
- S10 II jezdnia obwodnicy Kobylanki
- S10 obwodnica Wałcza

3
Transport kolejowy

W 2020 z usług przewozowych koleją skorzystało 209,2 mln pasażerów. W porównaniu z latami
wcześniejszymi w 2020 roku przewóz osób odnotował drastyczny spadek. Największe spadki
w przewozie kolejowym odnotowano w II kwartale 2020 roku. W transporcie towarów rok 2020
był słabszy niż 2019. Przez cały 2020 rok utrzymywano przewozy międzynarodowe, jednak
przewóz towarów i tak odnotował spadki. Praca przewozowa przewoźników towarów w tym
roku wyniosła 52,2 mld tonokilometrów (w 2019 było to 55,9 mld). Za spadki w liczbie
przewożonych pasażerów i spadki wielkości w transporcie towarowym odpowiedzialny był
koronawirus. W porównaniu, w 2018 roku z usług przewozowych skorzystało 310,3 mln
pasażerów, a w 2019 roku było to 335,9 mln pasażerów. Przewóz towarów w 2018 roku wynosił
59,6 mld tonokilometrów, w 2019 było to 55,9 mld tonokilometrów, a w 2020 roku było to 52,2
mld tonokilometrów.

4
Transport lotniczy
Rok 2020 był najgorszym i najbardziej wymagającym okresem w lotnictwie cywilnym zarówno
w Polsce, jak i na całym świecie.

Spadki spowodowane koronawirusem były zauważalne w każdym segmencie ruchu. Liczba

pasażerów w Polsce w pierwszej połowie 2020 roku spadła o prawie 64%, a w drugim kwartale
o 99% w porównaniu z analogicznymi okresami 2019 roku. Liczba wszystkich operacji spadła
o 58% w I półroczu i o 97% w samym drugim kwartale 2020 roku. Średnia liczba pasażerów
przypadających na rejs spadła ze 119 do 104 pasażerów w pierwszym półroczu 2020 roku,
natomiast w drugim kwartale – ze 125 do 42 pasażerów, a średnia wielkość samolotu zmalała o 1
miejsce w półroczu i 10 miejsc w samym drugim kwartale. Współczynnik wypełnienia miejsc
w samolocie (S/F) spadł o 9,9 p.p. w porównaniu z pierwszym półroczem roku 2020, a w drugim
kwartale o 55,3 p.p. Współczynnik LF spadł w pierwszej połowie 2020 roku o 8,9 p.p.,
a w drugim kwartale o 59,9 p.p. Przewozy towarowe realizowane na pokładach statków
powietrznych również odnotowały spadki (o 15,7% w pierwszej połowie 2020 roku, pod
względem analogicznego okresu roku 2019 roku i 33,6% w drugim kwartale). Wyniki przewozów
pasażerskich zrealizowanych przez polskie porty lotnicze w pierwszym półroczu roku 2020
przewyższyły te zrealizowane przez europejskie porty zrzeszone w ACI Europe o 0,4 p.p.
Analizując sytuację w poszczególnych grupach portów, Lotnisko Chopina w Warszawie osiągnęło
o 0,7 p.p. lepszy wynik od porównywalnych portów europejskich. Także porty regionalne (z
uwzględnieniem lotniska Warszawa-Modlin) uzyskały wynik lepszy o 0,7 p.p. w porównaniu
z innymi portami ACI Europe obsługującymi mniej niż 5 mln pasażerów rocznie. Lotnisko
w Krakowie osiągnęło wynik o 6 p.p. lepszy niż porównywalne porty ACI obsługujące od 5 do 10
mln pasażerów rocznie. Ruch międzynarodowy w Polsce zanotował w pierwszej połowie 2020
roku spadek w wysokości 64,2% w stosunku do analogicznego okresu 2019 roku, co było
wynikiem o 1,2 p.p. lepszym w porównaniu z przewozami międzynarodowymi zrealizowanymi
przez porty ACI Europe. Wyniki przewozów krajowych zanotowały spadek o 61%, co było
wynikiem o 1,7 p.p. gorszym niż wynik portów ACI. W drugim kwartale 2020 roku ruch
międzynarodowy spadł o 99,3%, natomiast ruch krajowy spadł o 95,3%. Najwięcej pasażerów
w pierwszej połowie 2020 roku obsłużyły lotniska: Chopina w Warszawie, Kraków-Balice oraz
Gdańsk im. L. Wałęsy. W samym drugim kwartale 2020 roku najwięcej pasażerów obsłużyło
Lotnisko Chopina w Warszawie, a następnie porty lotnicze Gdańsk im. L. Wałęsy i Kraków-
Balice. Wszystkie polskie porty lotnicze odnotowały w tych okresach spadki w liczbie
przewiezionych pasażerów. W ramach przewozów regularnych w pierwszej połowie 2020 roku
najwięcej pasażerów podróżowało na trasach z/do Wielkiej Brytanii, a następnie Niemiec
i Ukrainy, podczas gdy w drugim kwartale były to Niemcy, Norwegia i Holandia. W przypadku
kierunków czarterowych w pierwszym półroczu 2020 roku najwięcej pasażerów leciało do/z
Egiptu, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii (w dużej mierze z powodu akcji #LOTdoDomu). W drugim
kwartale najwięcej pasażerów czarterowych obsłużono na trasach do/z USA, Wielkiej Brytanii
i Korei Południowej (loty repatriacyjne). W pierwszej połowie 2020 roku polski rynek odnotował
nieznacznie wyższą dynamikę spadku RPKM niż w przypadku liczby pasażerów. Średnia długość
odcinka lotu uległa w tym okresie skróceniu o ok. 13 km. Dynamika zmiany RPKM była niższa od
wyników Europy i świata prezentowanych przez IATA o odpowiednio 1 i 4,2 p.p. W przypadku
oferowania mierzonego wskaźnikiem ASKM, dynamika na polskim rynku w pierwszym półroczu
2020 roku również była niższa od wyników notowanych na rynku światowym i europejskim –
o odpowiednio 7,3 i 0,7 p.p. (wg. danych IATA). Współczynnik wypełnienia miejsc – LF – spadł
o 8,9 p.p. w stosunku do pierwszej połowy 2019 roku. Był to wynik o 0,9 p.p. niższy od wyników
przewoźników w Europie i o 3,4 p.p. wyższy od wyników przewoźników na świecie. Przewoźnicy
sieciowi w pierwszej połowie 2020 roku odnotowali spadki w liczbie przewiezionych pasażerów
o 63% w stosunku do analogicznego okresu 2019 roku. Przewoźnicy niskokosztowi odnotowali
spadki o 61% w porównaniu z pierwszym półroczem 2019 r., a przewoźnicy czarterowi
odnotowali spadki o 82%. W związku z tym, udział przewoźników sieciowych w rynku wzrósł o 1
p.p., udział przewoźników niskokosztowych wzrósł o 3,6 p.p., natomiast udział w rynku
przewoźników czarterowych spadł o 4,6 p.p. Najwięcej pasażerów w pierwszej połowie 2020
roku wśród przewoźników LCC przewiózł Ryanair, a następnie Wizz Air i
Charakterystyka wybranych środków transportu w Polsce
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Audiobook

Polecenie 1

Zapoznaj się z zamieszczonym audiobookiem. Przedyskutuj na forum klasy perspektywy

rozwoju transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w Polsce.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/P1EWIRdg1

Transport morski, wodny i lotniczy w Polsce – stan obecny i perspektywy rozwoju

Polska, ze względu na swoje centralne położenie w Europie, nizinne ukształtowanie i

dostęp do morza, odgrywa ważną rolę w wymianie pasażerskiej i towarowej między
Europą a pozostałymi kontynentami. Polski transport łączy także zachodnią część
Starego Kontynentu ze wschodnimi rynkami zbytu. Nasz kraj leży na skrzyżowaniu
ważnych korytarzy komunikacyjnych. Ciągła inwestycja w infrastrukturę transportową
zaowocowała powstaniem sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu, znacznym
zagęszczeniem sieci kolejowej, zakwalifikowaniem polskich portów morskich do sieci
TEN-T, jak również dynamicznym rozwojem portów lotniczych. W dokumencie pod
tytułem Strategia Rozwoju Transportu Zrównoważonego do 2030 roku, Ministerstwo
Infrastruktury za korzystne dla rozwoju polskiego transportu uznało następujące
czynniki:

„...układ śródlądowych dróg wodnych, warunki topograficzne kraju, czyli płaski teren i
brak aktywności sejsmicznej, sprzyjające budowie prostych szlaków istotnych dla
systemów dużej prędkości i innych z gwarantowanym wysokim standardem,
równomierne rozmieszczenie regionalnych ośrodków społeczno-gospodarczych na
terytorium całego kraju, relatywnie niewielką gęstość zaludnienia poza obszarami
zurbanizowanymi oraz krajowy potencjał przemysłowy w zakresie wytwórczym i
wykonawczym w obszarze infrastruktury transportowej”.

Polski transport posiada jednakże wiele czułych punktów, które znacznie hamują jego
rozwój. Czynniki te mają różnoraką genezę. Najistotniejszymi z nich według
Ministerstwa są:

„...duży stopień zużycia wielu elementów infrastruktury, brak spójnej sieci kolejowej i
liczne brakujące fragmenty na sieci, brak lotniska spełniającego warunki do budowy
dużego międzykontynentalnego hubu lotniczego dla Polski i Europy Środkowo-
Wschodniej i nieusuwalne ograniczenia dla rozwoju lotniska imienia Fryderyka
Chopina w Warszawie, brak węzłów intermodalnych umożliwiających budowę
krajowego systemu kolejowych przewozów intermodalnych, niezadowalająca jakość
wielu odcinków linii kolejowych oraz infrastruktura wpływająca na prędkość pociągów,
ruch tranzytowy przebiegający przez obszary zurbanizowane, nierównomierność
regionalnego rozmieszczenia i dostępności sieci, słabe wykorzystanie transportu
wodnego śródlądowego z uwagi na niską jakość infrastruktury żeglugi śródlądowej,
narastające zadłużenie Krajowego Funduszu Drogowego przez finansowanie
infrastruktury dróg krajowych zobowiązaniami, słaba integracja międzygałęziowa
transportu”.

Kolejnym czynnikiem jest brak integracji portów morskich z terminalami towarowymi

na zapleczu. Polski transport posiada również wiele szans na rozwój. Ministerstwo
Infrastruktury w sporządzonym przez siebie dokumencie wymienia następujące
możliwości:

„…zwiększenie międzynarodowej dostępności transportowej, dostępność środków

unijnych na inwestycje w przyjazne środowisku formy transportu: transport zbiorowy
w miastach, transport kolejowy i wodny, wykorzystanie trendów tak zwanej czwartej
rewolucji przemysłowej, w szczególności w zakresie eko-gospodarki, cyfryzacji i
inteligentnych systemów, rozwój nowoczesnych technologii, w szczególności rozwój
sieci 5G, usprawniających funkcjonowanie transportu, w tym usług cyfrowych,
poparcie społeczne dla działań związanych z budową nowoczesnej infrastruktury
drogowej oraz kolejowej (modernizacja obecnej sieci, budowa linii wysokich
standardów, standaryzacja usług świadczonych na stacjach pasażerskich), osiągnięcie
integracji międzygałęziowej i europejskiej interoperacyjności sieci, eliminacja
brakujących ogniw w sieci regionalnej i lokalnej, przystosowanie istniejącej
intermodalnej infrastruktury punktowej dla żeglugi śródlądowej, polityka transportowa
Unii Europejskiej wspierająca rozwój przyjaznych środowisku rodzajów transportu,
wykorzystanie korzystnego położenia Polski na skrzyżowaniu głównych korytarzy
transportowych, inwestycje w infrastrukturę portową i zwiększenie potencjału
polskich portów morskich, stworzenie polskiego systemu Port Community System w
portach morskich, społeczne oczekiwanie standaryzacji usług świadczonych na
stacjach pasażerskich, duży potencjał spektakularnej poprawy atrakcyjności
infrastruktury kolejowej przy relatywnie niewielkich przedsięwzięciach
inwestycyjnych, wykorzystanie renty zapóźnienia i rozwój oraz wdrażanie
przełomowych technologii”.

Przed transportem stoi również bardzo wiele barier i zagrożeń, do których

Ministerstwo zalicza:
 „...utrzymywanie się dotychczasowych barier opóźniających realizację modernizacji
infrastruktury, zakłócenia w funkcjonowaniu systemu transportu kolejowego
spowodowane realizacją inwestycji na istniejącej sieci wraz z licznymi jej zamknięciami,
zmiany klimatu i nasilające się w ostatnim okresie zagrożenie występowania klęsk
żywiołowych, nietrwałość efektów modernizacyjnych sieci powodowana
nieadekwatnym utrzymaniem infrastruktury, wzrost udziału w kosztach zewnętrznych
kosztów oddziaływania transportu na środowisko, relatywnie duży udział w
powierzchni kraju obszarów cennych przyrodniczo – wysokie ryzyko kolizji
przyrodniczo-przestrzennych, protestów społecznych opóźniających i utrudniających
realizację przedsięwzięć infrastrukturalnych, niepewność dotycząca przyszłości
finansowania transportu ze środków Unii Europejskiej, rosnące koszty budowy i
utrzymania infrastruktury transportowej, ryzyko występowania opóźnień w realizacji
prac na kluczowych szlakach transportowych, w tym prowadzących do polskich
portów morskich od strony lądu, niewystarczający dostęp do portów morskich od
strony morza i od strony lądu, brak dalszych inwestycji w infrastrukturę portową i
stagnacja potencjału polskich portów morskich”.

Źródło: Ministerstwo Infrastruktury, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku.

Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Magdalena Fuhrmann

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Transport lotniczy, morski i śródlądowy w Polsce – stan obecny i perspektywy
rozwoju

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III

Podstawa programowa

XV. Społeczeństwo i gospodarka Polski: rozmieszczenie ludności i struktura demograficzna,

saldo migracji, struktura zatrudnienia i bezrobocie, urbanizacja i sieć osadnicza, warunki
rozwoju rolnictwa, restrukturyzacja przemysłu, sieć transportowa, atrakcyjność
turystyczna.

Uczeń:

12) analizuje przyczyny zmian i zróżnicowanie sieci transportu w Polsce, wskazuje główne
węzły oraz terminale transportowe i przedstawia ich znaczenie dla gospodarki kraju.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

omawia stan rozwoju transportu morskiego, śródlądowego, lotniczego

i intermodalnego w Polsce,
ocenia szanse i zagrożenia rozwoju transportu w Polsce,
wskazuje kierunki rozwoju transportu w Polsce.

Strategie nauczania: asocjacyjna

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, projektor multimedialny, zeszyt przedmiotowy,

atlas geograficzny

Materiały pomocnicze

Ministerstwo Infrastruktury, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku

(dostęp 29.03.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z grafiką interaktywną. Wykonują notatki

w zeszycie (główne cechy transportu w Polsce, stan rozwoju infrastruktury oraz
zróżnicowanie przestrzenne w skali kraju). Zapoznając się z informacjami
i sporządzając notatki, uczniowie korzystają z atlasów geograficznych, porównują dane
i zauważają prawidłowości.
Nauczyciel dzieli uczniów na małe zespoły.
Każdy zespół otrzymuje jeden rodzaj transportu: morski, śródlądowy, lotniczy. Każda
grupa omawia przydzielony rodzaj transportu z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych
i kierunków rozwoju. Nauczyciel może polecić uczniom wykonanie zadania
z zastosowaniem metody metaplanu (jak jest? jak powinno być? dlaczego nie jest tak, jak
być powinno? wnioski). Grupy, które otrzymały kolej i drogi krajowe, muszą dodatkowo
wskazać, w jaki sposób ten rodzaj transportu powiązany jest z transportem lotniczym,
wodnym i morskim. Każda grupa prezentuje wyniki swojej pracy na forum klasy.
Pozostali uczniowie uzupełniają notatki.
Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat transportu intermodalnego (ponowne
wykorzystanie grafiki). Wskazuje na znaczenie transportu lotniczego, morskiego
i wodnego w rozwoju tego typu transportu.
W drugiej części lekcji uczniowie odsłuchują audiobooka i wspólnie wykonują
polecenie zawarte w tej części e‐materiału (dyskusja na forum klasy moderowana przez
nauczyciela).

Faza podsumowująca

Przypomnienie celów lekcji.

Podsumowanie wiedzy zaprezentowanej na lekcji.
Utrwalenie najważniejszych pojęć, szczególnie tych, które sprawiały uczniom najwięcej
problemów podczas zajęć.
 Ocena pracy uczniów podczas lekcji.

Praca domowa

Czy Polsce opłaca się utrzymywać porty morskie oraz drogą flotę? Swoją odpowiedź
uzasadnij.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook oraz grafika interaktywna mogą zostać wykorzystane podczas innych lekcji
dotyczących transportu (zakres podstawowy: XII. 2; XII. 4). Uczeń może wykorzystać
zawarte w materiale multimedia podczas samodzielnego powtórzenia nabytych
wiadomości.