1.

Co to jest program kształcenia ,,Postępowanie ze stopą cukrzycową”

Program edukacyjny ,,Postępowanie ze stopa cukrzycową ” to cykl spotkań edukacyjnych
mający na celu uświadomienie pacjentom chorym na cukrzycę na czym polega sama choroba
oraz jakie niesie za sobą powikłania. Spotkania będą głównie dotyczyły przestrzeganie zasad
dietetycznych, higieny stóp , przygotowania do samokontroli i samoopieki. Program powstał
głównie po to, żeby uświadomić pacjentom konieczność przestrzegania podstawowych zasad
w cukrzycy. W ramach programu pokaże się chorym zasady korzystania z gleukometru oraz
zasady przestrzegania diety. Chorzy dowiedzą się również jak wpływa ma cukrzyca na inne
narządy.
2. Cele ogólne i cele szczegółowe programu edukacyjnego na temat postępowania ze
stopą cukrzycową.
Cele ogólne:
Ogólnym celem spotkania ,, Edukacja zdrowotna pacjenta na temat postępowania ze stopą
cukrzycową” jest poprawa jakości życia pacjentów chorych na cukrzycę oraz eliminacja
powikłań jakie niesie za sobą choroba.
Cele szczegółowe:
 Przygotowanie praktyczne i teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych
 Przygotowanie do sprawnej realizacji samokontroli i samoopieki ( oglądanie stóp)
 Zwiększenie psychicznej odporności i motywacji pacjenta
 Niedopuszczenie do wystąpienia późniejszych powikłań cukrzycy ( stopa
cukrzycowa)
 Osiągnięcie lepszej jakości życia u cukrzyka

3. Efekty po zakończeniu spotkania

Pacjent
 umie wyjaśnić istotę choroby
 umie wymienić objawy cukrzycy
 zna zasady diety w cukrzycy
 zna formy przyjmowania insuliny
 umie interpretować wyniki badań na zawartość glukozy w moczu i krwi
 umie przeprowadzić samokontrole: używać testów do badania zawartości glukozy
w moczu, gleukometru
 umie wykonać wstrzyknięcie insuliny w tkankę podskórną za pomocą tzw. penu
 dba o pielęgnacje stóp
 rozumie ze leczenie jest konieczne, nawet jeżeli nie występują objawy choroby
 rozumie dlaczego terapia nie może być przerwana
 zmotywuje się do zapobiegania późnym powikłaniom
 uwzględni wskaźnik glikemiczny przy diecie
 zmotywuje się częstej kontroli masy ciała
 przekonany jest, że wysiłek fizyczny jest ważnym elementem terapii
 świadomy jest o powikłaniach w cukrzycy
4. Metody nauczania
 podające: pogadanka, objaśnienia
 problemowe: klasyczna metoda problemowa, aktywizujące - zabawa dydaktyczna
 praktyczne: pokazy

5. Środki dydaktyczne
 broszury
 tabele produktów i potraw dozwolonych i zabronionych w diecie chorego na
cukrzyce
 wskaźniki glikemiczne
 krzyżówka
 poradnik dla pacjentów z cukrzycą

6. Treść spotkania

Cukrzyca to, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, grupa chorób

metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub
działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem
czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i
naczyń krwionośnych.
Przyczyną powstawania cukrzycy są uszkodzenia komórek trzustki produkujących insulinę.
Istotę tej choroby stanowi niedobór insuliny w organizmie, czego konsekwencją jest
niemożność kontrolowania poziomu glukozy we krwi i jej nadmierny wzrost.
Insulina jest wytwarzana w organizmie człowieka przez specjalne skupiska komórek
znajdujące się w trzustce - gruczole usytuowanym w jamie brzusznej. Komórki te nazywane
są komórkami β wysp trzustkowych. Wraz z innymi hormonami insulina bierze udział w
regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie człowieka.
Zapewnia ona stały dopływ substancji odżywczych do wszystkich komórek ciała, zarówno po
spożyciu posiłku jak i między posiłkami - niezależnie od długości przerw między nimi.
Aby dobrze spełniać swoje funkcje, każda z komórek potrzebuje odpowiedniej ilości
materiału energetycznego (paliwa). Insulina powoduje, że z przyjętego pokarmu w
organizmie człowieka wytwarza się energia pozwalająca funkcjonować jego ciału.
Rola insuliny polega na:
 wykorzystywaniu cukrów i tłuszczów jako materiału energetycznego dla komórek;
 magazynowaniu nadmiernej ilości cukrów w postaci zapasów;
 wytwarzaniu białek z substancji znajdujących się w pożywieniu.
Aby organizm żywy mógł użytkować glukozę jako źródło energii, konieczna jest obecność
odpowiedniej ilości prawidłowo działającej insuliny. Stanowi ona jakby klucz otwierający
drzwi w komórce, przez które do jej wnętrza wnikają cząsteczki glukozy. Przy braku insuliny
lub w przypadku jej nieprawidłowego działania komórki są pozbawione materiału
energetycznego (cukier, tłuszcz) i budulcowego (białko). Jednocześnie nie mogą one
wykorzystywać glukozy, w związku z czym wzrasta jej stężenie we krwi chorego. Krew z
bardzo dużą zawartością cukru przepływa przez nerki i tam część glukozy przenika do moczu.
Pojawia się więc cukromocz i inne objawy choroby.

Objawy niedawno wykrytej lub niedostatecznie leczonej cukrzycy są bardzo typowe,

chociaż ich nasilenie może mieć różny stopień. Na typowy zespół objawów klinicznych
składają się: zmęczenie, osłabienie, wielomocz (czyli częste oddawanie dużej ilości moczu),
nadmierne pragnienie, zwiększony apetyt, chudnięcie. Podstawowe znaczenie dla rozpoznania
cukrzycy mają badania biochemiczne krwi i oznaczenie zawartości cukru we krwi oraz w
moczu (tzw. glikozurii, czyli cukromoczu).
 zmniejszenie masy ciała - Glukoza krążąca we krwi często jest wydalana przez
nerki z moczem, nie przechodzi do wnętrza komórek. Komórki muszą szukać
innego źródła energii, którym jest tkanka tłuszczowa. W konsekwencji następuje
zdecydowany, niespodziewany ubytek masy ciała w bardzo krótkim czasie.
 wielomocz - obecność cukru w moczu powoduje przyklejanie się wody, co
przejawia się dużą ilością oddawanego moczu
 wzmożone pragnienie - ponieważ oddajesz często dużo moczu, więc
odczuwasz wzmożone pragnienie
 ogólne osłabienie
 pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów
moczowo-płciowych
 cukier w moczu - cukier pojawia się w moczu, gdy cukier we krwi przekroczy
granicę progu nerkowego, czyli ok. 160 mg% (8,9 mmol/l).
Powikłania cukrzycy
Ostre powikłania :
-Kwasica ketonowa (DKA - Diabetic Ketoacidosis) jest niebezpiecznym powikłaniem i
stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. Brak insuliny powoduje rozkładanie tłuszczów i
związanego z nim powstawania ciał ketonowych, które przechodzą do krwi i moczu chorego.
Objawy to odwodnienie, głęboki i szybki oddech (oddech Kussmaula, często o
zapachu acetonu), często ból brzucha, senność. Kwasica ketonowa może doprowadzić
do wstrząsu i śpiączki. Szybkie podjęcie leczenia zwykle zapewnia pełne wyleczenie. Zwykle
zdarza się chorym na cukrzycę typu 1, wskutek całkowitego braku insuliny.
-Nieketonowy stan hiperosmolarny lub kwasica hiperosmotyczna - występuje stosunkowo
rzadko, dotyczy zwykle starszych osób chorujących na cukrzycę typu 2. Wysokie stężenie
glukozy we krwi powoduje osmotyczną utratę wody z komórek i dalej utratę wody wydalanej
z glukozą w moczu. Jeśli braki płynów nie są uzupełniane, prowadzi to do skrajnego
odwodnienia i braku równowagi elektrolitowej. Postępowanie zaburzeń świadomości może
doprowadzić do śpiączki. We krwi chorych stwierdza się bardzo wysokie stężenie glukozy
bez rozwoju kwasicy ketonowej. Rokowanie jest bardzo poważne niekorzystne, śmiertelność
wynosi około 40%.
-Hipoglikemia grozi chorym leczącym się insuliną lub doustnymi środkami zwiększającymi
wydzielanie insuliny. Zwykle pojawia się po przyjęciu niewłaściwej dawki leku,
nieprzyjmowaniu pokarmów lub niestrawieniu posiłku, wraz z którym lek był przyjmowany,
a także po wysiłku fizycznym, którego nie zrekompensowano odpowiednią dawką glukozy w
jedzeniu lub zmniejszeniem dawki leku. Zbyt niskie stężenie glukozy we krwi może objawić
się u chorego potami, niepokojem, pobudzeniem, dreszczami, głodem. W krańcowych
przypadkach może dojść do utraty świadomości, śpiączki lub drgawek - wtedy niezbędna jest
hospitalizacja. Osoby chore na cukrzycę zwykle rozpoznają wcześnie objawy hipoglikemii i
mogą jej skutecznie zapobiegać zjadając lub wypijając odpowiednik przynajmniej 10-20g
glukozy (cukierki, cukier, słodki napój). Jeśli chory nie jest w stanie przyjąć glukozy
doustnie, można mu podać domięśniowo glukagon (osoby chore zwykle mają podręczny
zestaw z glukagonem), który powoduje uwolnienie glukozy z zapasów glikogenu w wątrobie.
Ten sposób nie jest skuteczny, gdy glikogen został już wcześniej zużyty (np. wcześniejszym
zastosowaniem glukagonu).
Przewlekłe powikłania:
Wieloletnia cukrzyca prowadzi do wielu groźnych powikłań, które dotyczą wielu narządów.
Ryzyko wystąpienia i postęp przewlekłych powikłań zależą głównie od kontroli
metabolicznej cukrzycy. Osoby o dobrze wyrównanej cukrzycy są w znacznie mniejszym
stopniu zagrożone przewlekłymi powikłaniami. Przyczyną powstawania powikłań są
uszkodzenia naczyń krwionośnych: mikroangiopatia, dotycząca drobnych naczyń i naczyń
włosowatych oraz makroangiopatia prowadząca do zmian miażdżycowych naczyń o średniej i
dużej średnicy.
Mikroangiopatia powoduje uszkodzenia:
 narządu wzroku - zmiany naczyń siatkówki czyli retinopatia cukrzycowa, zaćma,
zmiany dotyczące naczyniówki. Najpoważniejszym skutkiem uszkodzenia narządu
wzroku jest ślepota.
 nerek - nefropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie funkcji nerek prowadzące do ich
niewydolności (konieczność leczenia dializami lub przeszczepem nerki)
 włókien nerwowych - neuropatie: polineuropatia cukrzycowa o
charakterystycznych objawach "rękawiczkowych" i "skarpetkowych" (zaburzenia
czucia, uczucie drętwienia, bólu lub parzenia dłoni i stóp) oraz cukrzycowa
neuropatia autonomicznego układu nerwowego - objawy zależą od lokalizacji
zmian i mogą obejmować na przykład: zaburzenia pracy serca, nieprawidłowości
ciśnienia tętniczego, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego (głównie
uporczywe biegunki), zaburzenia w oddawaniu moczu, impotencja.
Makroangiopatia prowadzi do zwiększonej zapadalności na choroby układu sercowo-
naczyniowego, które stanowią w ok. 80% przyczynę zgonu w tej grupie chorych.
Najważniejsze powikłania naczyniowe występujące u diabetyków to:
 choroba niedokrwienna serca i zawał mięśnia sercowego
 zespół stopy cukrzycowej - zaburzeń ukrwienia i unerwienia stopy, mogących
prowadzić do owrzodzeń i deformacji stopy, infekcji a w konsekwencji do
martwicy i konieczności mniejszych lub większych amputacji
 udar mózgu - prowadzący do różnego stopnia uszkodzenia mózgu
U diabetyków mogą ponadto występować m.in.:
 zmian metabolicznych, takich jak nabyta hiperlipidemia
 spadku odporności
Stopa cukrzycowa należy do przewlekłych powikłań cukrzycy obejmujących tkanki
miękkie oraz w szczególnych przypadkach również kości. Powikłanie to występuje z powodu
uszkodzenia układu nerwowego, układu naczyniowego (zaburzenia ukrwienia) oraz
podatności na infekcje bakteryjne. Nieleczony zespół stopy cukrzycowej w skrajnych
przypadkach może doprowadzić do amputacji nóg. W związku z tym szczególną uwagę
zwracaj na najdrobniejsze zmiany na stopach, aby uniknąć ich pogłębienia i długotrwałego
leczenia.
Jakie są typowe objawy stopy cukrzycowej:
 zaburzone odczuwanie bólu,
 niedokrwienie stóp,
 gorsze gojenie się ran,
 tworzenie się modzeli (odciski, stwardnienia naskórka), owrzodzeń, zaczerwienień
(stany zapalne), uszkodzeń skóry (otarcia, zranienia, drobne pęknięcia skóry,
zrogowacenia),
 deformacje kości.

Na czym polega leczenie zespołu stopy cukrzycowej?

Leczenie polega na obniżeniu poziomu cukru we krwi oraz jeżeli to konieczne zaprzestaniu
palenia papierosów. Bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja stóp oraz odpowiedni
dobór ćwiczeń nóg, jak i całego ciała.
Zasady pielęgnacji stóp dla osób z cukrzycą:
 codziennie przed kąpielą oglądaj swoje stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w
razie trudności posłuż się lustrem lub poproś o pomoc najbliższych),
 myj stopy w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydlem, przed myciem zmierz
temperaturę wody za pomocą termometru.
 dbaj o to, aby twoje stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie
między palcami,
 nie używaj drażniących kremów, ani środków usuwających nagniotki,
 codziennie zmieniać skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane),
rajstopy lub pończochy,
 nigdy nie chodź boso (zwłaszcza na plaży),
 nigdy nie zakładaj butów na gołe stopy - zawsze noś skarpetki,
 do ogrzania stóp nie używaj termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego
zakładaj ciepłe skarpety,
 za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzaj wewnętrzną
wyściółkę butów wkładając do nich rękę,
 noś tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie.
Techniki podawania insuliny
Insulina może być wstrzykiwana w różne okolice ciała. Najlepiej, gdy lekarz ustali technikę
wstrzyknięcia i okolice podania insuliny.
Okolice wstrzyknięć: brzuszna, udowa, pośladkowa, międzyłopatkowa, ramienna.
Dla insuliny krótkodziałającej najlepsza jest okolica brzuszna. Dla insuliny o pośrednim
czasie działania najlepsza jest okolica udowa. Natomiast dla mieszanek insulinowych
najlepsza jest okolica brzuszna lub ramienna.
W obrębie wybranego obszaru powinno się regularnie zmieniać miejsca wstrzyknięć, aby
uniknąć powstania obrzęku utrudniającego wchłanianie insuliny. Technika iniekcji jest
ważna, aby podać insulinę dokładnie w tkankę podskórną.
Stosując igły o długości 8 mm należy:
 wbić igłę całą długością w utworzony fałd skórny i wstrzyknąć insulinę (u osób
szczupłych wprowadzamy igłę pod kątem 45˚, u osób o prawidłowej masie ciała i
u otyłych wprowadzamy igłę pod kątem 90˚),
 następnie po wstrzyknięciu należy odczekać ok. 6-10 sekund, utrzymując igłę pod
skórą, aby zapobiec wyciekowi insuliny.
Stosując igły o długości 6 mm należy:
 wbić igłę całą długością w skórę pod kątem 45˚ lub 90˚ (u większości
pacjentów nie potrzeba wytwarzać fałdu),
 następnie po wstrzyknięciu należy odczekać ok. 6-10 sekund, utrzymując igłę
pod skórą, aby zapobiec wyciekowi insuliny.
Samokontrola wyrównania metabolicznego cukrzycy to przeprowadzane samodzielnie
przez chorych pomiary stężenia glukozy we krwi i moczu, badanie obecności ciał ketonowych
w moczu. Samokontrola pozwala odpowiednio wyedukowanym chorym dopasowywać
terapię do aktualnych potrzeb, zapobiegać powikłaniom cukrzycy - ostrym i przewlekłym,
prowadzić wybrany tryb życia. Stężenie glukozy we krwi bada się za pomocą glukometru,
obecność glukozy lub ketonów w moczu - za pomocą barwnie reagujących pasków
diagnostycznych.
Pamiętaj, że samokontrola pozwala na:
 uzyskiwanie oczekiwanych, prawidłowych wartości glikemii,
  unikanie ostrych oraz późnych powikłań cukrzycy,
 wykluczanie stanów zagrażających życiu,
 dokładny dobór leków i ich dawek,
 modyfikację leczenia kierując się wskazówkami lekarza
Teoretyczne i techniczne podstawy badania: Do badań wykonywanych w samokontroli
cukrzycy należy oznaczanie glukozy we krwi i w moczu oraz związków ketonowych w
moczu. Analizy te wykonać można w domu za pomocą tzw. metod paskowych (suchych
testów). Wspólną cechą tych metod jest to, że do wykonania analizy używa się
odpowiedniego paska papieru, który w kontakcie z krwią lub moczem zmienia swoje
właściwości (kolor, przewodnictwo elektryczne). Do wykrywania glukozy we krwi lub w
moczu używa się zwykle pasków nasączonych barwnikiem (chromogenem), w których
zachodzi swoista reakcja enzymatyczna dla glukozy (paski posiadają aktywność
enzymatyczną glukooksydazy i peroksydazy wodoru). Do wykrywania związków
ketonowych stosuje się paski, w których zachodzi barwna reakcja chemiczna związków
ketonowych z nitroprusydkiem sodu (w metodzie tej wykrywa się głównie aceton).
Intensywność powstającego zabarwienia zależy od ilości wykrywanej substancji w próbce
krwi nałożonej na papierek, bądź w moczu, w którym zanurzono na chwilę papierek.
Ocena stężenia glukozy we krwi
Do kontrolowania stężenia glukozy we krwi (glikemii) bezpośrednio przez chorego na
cukrzycę używa się krwi włośniczkowej. Określenie stężenia glukozy we krwi dla kontroli
glikemii w ciągu doby jest zalecane szczególnie u pacjentów z cukrzycą leczonych insuliną.
Zwykle zaleca się ocenę glikemii w następujących porach w ciągu doby:
 rano na czczo,
 2 godziny po śniadaniu,
 przed obiadem,
 przed kolacją,
 późno wieczorem przed snem.
Lekarz może często zalecić, aby powyższy schemat do oceny dobowego profilu stężenia
glukozy był uzupełniony o oznaczenie glukozy we krwi: 2 godziny po obiedzie i 2 godziny po
kolacji. W wyjątkowych sytuacjach może zalecić wykonanie jeszcze dodatkowo oznaczenia
glukozy we krwi około 3-4-tej godziny nad ranem.
Dla każdego pacjenta z cukrzycą lekarz prowadzący może ustalić indywidualnie najbardziej
korzystne momenty w ciągu doby do kontroli glikemii. W zależności od przebiegu choroby
lekarz może też ustalić indywidualnie częstość określania dobowych profili stężenia glukozy
we krwi w poszczególnych dniach tygodnia.
Należy pamiętać, że zawsze obowiązuje następująca kolejność podejmowanych czynności:
najpierw sprawdzenie stężenia glukozy we krwi, następnie wstrzyknięcie insuliny, potem
jedzenie.
Ocena stężenia glukozy w domu przez pacjenta nie zastępuje pomiaru stężenia glukozy we
krwi wykonywanego w laboratorium. Częstość okresowego powtarzania tej analizy w
laboratorium powinna być zgodna z zaleceniami lekarza prowadzącego.
Glukoza w moczu pojawia się wtedy, kiedy jej stężenie we krwi jest na tyle wysokie, że ilość
przesączającej się w nerkach do moczu glukozy jest zbyt duża, aby mogła być w całości
reabsorbowana (ponownie wchłaniana) przez nerki. Dochodzi do przekroczenia tzw. progu
nerkowego dla glukozy, czyli stężenie glukozy we krwi wynosi ponad 10 mmol/l (180 mg/dl).
Ilość wydalanej wówczas z moczem glukozy u chorych na cukrzycę odzwierciedla wartość
glikemii. Wyjątkowo, u niektórych osób wartość progowego stężenia glukozy we krwi,
powyżej którego glukoza pojawia się w moczu, może być znacząco niższa. U tych osób może
występować glukoza w moczu, mimo że nie stwierdza się u nich cukrzycy.
Pomiar glukozy w moczu zaleca się wszystkim chorym na cukrzycę. Mocz należy badać
codziennie, 2-3 razy na dobę w ściśle określonych porach dnia. Lekarz prowadzący pomaga
ustalić, w których porcjach oddawanego moczu należy badać zawartość glukozy. Decyzja o
tym uzależniona jest od informacji, którą chce się z tego badania uzyskać. Zawartość glukozy
w moczu zaleca się badać:
 w porcji moczu oddanego rano będąc na czczo,
 po 2 godzinach po przyjęciu leku (insuliny lub doustnego leku obniżającego
stężenie glukozy we krwi) i jedzeniu,
 w zbiórkach moczu z kilku godzin (np. w 3 kolejnych 8 godzinnych zbiórkach
moczu),
 zbiórce dobowej moczu.
Znaczenie diety w cukrzycy Właściwa dieta jest nieodzownym elementem leczenia tej
cukrzycy. Osoby na nią chore mają na ogół wagę ciała prawidłową lub nawet niedowagę,
dlatego żywienie dietetyczne nie ma na celu redukcji masy ciała. Energetyczność diety
powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta, a więc uwzględniać
płeć, wiek, stan fizjologiczny i wysiłek fizyczny wykonywany przez daną osobę.
Zazwyczaj zaleca się spożywanie 5-7 posiłków w ciągu dnia. W dziennej racji pokarmowej
musi więc znaleźć się pierwsze śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, pierwsza
kolacja, a niekiedy również i druga. Czasami trzeba nawet zjeść coś dodatkowo tuż przed
snem. Godziny posiłków powinny być stałe i dostosowane do czasu podawania insuliny oraz
planowanego wysiłku fizycznego. Przy stosowaniu insuliny szybko działającej posiłek musi
być spożyty najdalej w 30 min od zastrzyku; przy podaniu insuliny o pośrednio wydłużonym
czasie działania - 40 min od zastrzyku; insuliny o długim czasie działania -1 godz. po
zastrzyku; w przypadku mieszanek insulin o różnym okresie działania czas posiłku jest
uzależniony od najszybciej działającej insuliny w preparacie (te zalecenia pacjent musi ustalić
z lekarzem).
Należy także pamiętać o: -regularność trybu odżywiania jako warunek uzyskania wyrównania
metabolicznego;
-zwiększone zapotrzebowanie energetyczne u tych chorych; -konieczność równomiernej
dystrybucji podaży węglowodanów w poszczególnych posiłkach;
-konieczność uwzględniania przekąsek między posiłkami i przed snem;
-ustalenie czasu przyjmowania posiłków jako decydujący czynnik terapeutyczny w
przypadku stosowania insulin długo działających; -uwzględnienie dodatkowej podaży
substratów energetycznych w przypadku stosowania ćwiczeń fizycznych o większym
nasileniu. Wymiennik węglowodanowy popularny w cukrzycy (1 WW) to taka ilość produktu
wyrażona w gramach, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm (co
odpowiada 10 g czystego cukru). Np.: jeżeli jedna bułka (kajzerka) zawiera 3 WW, to
oznacza, że poziom cukru we krwi rośnie tak, jak po spożyciu 30 g (3 x 10 g) czystego cukru.
Węglowodany przyswajalne to np. skrobia, cukier buraczany (sacharoza), cukier mleczny
(laktoza), natomiast węglowodany nieprzyswajalne to np. błonnik pokarmowy. Po ustaleniu,
ile WW należy spożywać, np. na śniadanie, posiłki należy komponować tak, aby w kolejnych
dniach śniadania zawierały podobną liczbę WW. Dzięki temu można zapobiec wahaniom
poziomu cukru we krwi.
Wymienniki węglowodanowe ułatwiają i pomagają planować codzienny jadłospis. W prosty
sposób pozwalają na zastąpienie określonej ilości jednego produktu odpowiednią ilością
innego produktu, który dostarcza tę samą liczbę węglowodanów. W tym celu można
korzystać z gotowych tabel wymiennikowych. Należy pamiętać, aby wymieniać produkty z
tej samej grupy produktowej, np. warzywa na inne warzywa, produkty zbożowe na inne
produkty zbożowe.
Palenie tytoniu a cukrzyca
W edukacji chorego na cukrzycę insulinozależna bardzo ważne jest określenie negatywnych
skutków palenia tytoniu oraz picia alkoholu.
Alkohol jest substancją, która wcale nie jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania
organizmu człowieka. U osób z cukrzycą, z powodu zaburzeń metabolicznych, wpływ
alkoholu jest o wiele bardziej szkodliwy niż u osób bez tej choroby.
Alkohol może wywoływać zaburzenia glikemii: hipo- lub hiperglikemię. Największym
zagrożeniem jest jednak hipoglikemia. Ponadto, duże dawki alkoholu działają niekorzystnie
m.in. zwiększając ciśnienie tętnicze krwi oraz ryzyko rozwoju miażdżycy i niedokrwiennej
choroby serca.
Spożycie alkoholu u osób z cukrzycą wymaga szczególnego ograniczenia, gdyż składnik ten
może prowadzić do niebezpiecznego stanu hipoglikemii, nasilać działanie ketogenne oraz
powodować wzrost poziomu triglicerydów we krwi.
Alkohol dostarcza także kalorii i nasila reakcje magazynowania tłuszczów w organizmie co
sprzyja powstawaniu nadwagi. W przypadku stosowania niektórych leków
przeciwcukrzycowych, spożywanie alkoholu może stanowić również bezpośrednie zagrożenie
życia.
Cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem do wysiłku fizycznego. Przeciwnie - jest powodem, dla
którego należy bardziej dbać o zdrowie, a aktywność fizyczna jest jednym z elementów
dbałości o zdrowie. Systematyczne podejmowanie wysiłku fizycznego jest bardzo ważnym
sposobem na poprawienie swojego stanu zdrowia.
Zwiększenie aktywności fizycznej może przynieść szereg korzyści podobnie jak u osób z
prawidłową tolerancją glukozy, np.:
 ułatwić utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi;
 obniżyć poziom "złego" cholesterolu;
 podwyższyć poziom "dobrego" cholesterolu;
 wzmocnić serce;
 zmniejszyć ryzyko zawału serca i udaru mózgu;
 poprawić sprawność fizyczną;
 ułatwić schudnięcie i utrzymanie należnej masy ciała;
 poprawić samopoczucie.
 ułatwić uzyskanie prawidłowych poziomów cukru we krwi;
 umożliwić zmniejszenie dawek stosowanych leków doustnych i insuliny;
 opóźnić, bądź zapobiec, rozwojowi niektórych późnych powikłań cukrzycy.
Nie można biernie poddawać się chorobie - należy walczyć o zahamowanie postępu choroby,
a w miarę możliwości o cofnięcie się pewnych zaburzeń. Aktywność fizyczna stanowi jedną
ze skutecznych metod niefarmakologicznego leczenia cukrzycy.

7. Uczestnicy spotkania
- pacjenci chorzy na cukrzycę ( max 15 osób)
- czas trwania spotkania 3,5 godziny w tym 0.5 godziny przerwy
8. Miejsce spotkania
Miejscem spotkania : Oddział chorób wewnętrznych Szpitala Miejskiego w Częstochowie.
Spotkanie odbędzie się 15.02.2023roku o godzinie 8.00 a zakończy o godzinie 11.30
Konspekt spotkania edukacyjnego nr. 4 ,, Edukacja zdrowotna na temat postępowania
ze stopą cukrzycową” w Szpitalu Specjalistycznym W Częstochowie.

1 Temat spotkania
Postępowanie ze stopą cukrzycową.
2. Przebieg spotkania
- powitanie uczestników
- przedstawienie głównego tematu
- omówienie istoty choroby
- pokazanie jak prawidłowo wykonuje się pomiar cukru we krwi
- nauczenie posługiwania się glukometrem, penem
- przedstawienie zasad żywieniowych
- omówienie istoty stopy cukrzycowej
- przedstawienie materiałów potrzebnych do prawidłowej pielęgnacji stóp
- zwrócenie uwagi na jakość pielęgnacji stóp
- profilaktyka chorób współistniejących
- zadanie uczestnikom pytań sprawdzających
- podanie tematu następnego spotkanie edukacyjnego
3.Pytania sprawdzające
- Czy wie Pan/Pani czym jest cukrzyca?
- Czy wie Pan/Pani jak prawidłowo wykonuje się pomiar glikemii ?
- Czy potrafi Pan/Pani pokazać prawidłowe podanie insuliny?
- Czy potrafi Pan/ Pani wskazać potrzebne preparaty do higieny stóp ?
- Czy potrafi Pan/ Pani prawidłowo pielęgnować stopy?
- Czy zna Pan/ Pani powikłania jakie niesie za sobą brak przestrzegania diety, picie alkoholu i
palenie papierosów?
- Czy zna Pan/ Pani profilaktykę chorób współistniejących ?
4. Załączniki
Zalecenia dotyczące diety
Najważniejsze zasady diety w cukrzycy
 Pamiętaj o regularnym spożywaniu posiłków i urozmaicaniu jadłospisu. W 2-3
głównych posiłkach powinny znaleźć się produkty dostarczające białko
pochodzenia zwierzęcego - mleko i przetwory mleczne, ryby, chude mięsa i
wędliny, białko jaja.
 Nie zapominaj o węglowodanach złożonych, które mają dostarczać 50-60%
energii diety (białka 15-20%, a tłuszcz mniej niż 30%). Ich najlepszym źródłem są
kasze, płatki, makarony, pieczywo pełnoziarniste oraz ziemniaki i warzywa
strączkowe (zawierają także białko roślinne).
 Dbaj o to, aby w twojej diecie znalazły się produkty zbożowe, warzywa i
owoce - cenne źródło błonnika pokarmowego. Zaleca się jedzenie warzyw i
owoców przy każdym posiłku, najlepiej w postaci surowej. Należy jednak
wystrzegać się spożywania zbyt dużych ilości winogron, mango i bananów, gdyż
zawierają sporo cukrów prostych.
 Nie jedz owoców konserwowanych oraz suszonych, ponieważ dostarczają
dużej ilości cukru.
 Wybieraj mięsa i wędliny o małej zawartości tłuszczu i cholesterolu. Jest to
ważne w zapobieganiu miażdżycy, na którą cukrzycy są narażeni w większym
stopniu niż osoby zdrowe. Warto też ze (względu na profilaktykę miażdżycową)
2-3 razy w tygodniu zamiast mięsa na obiad zjeść ryby, zwłaszcza morskie.
 Zrezygnuj ze słodyczy, słodkich napojów i wszelkich wyrobów cukierniczych.
Powodują one gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi. W przypadkach
cukrzycy wyrównanej można jeść niewielkie ilości słodyczy wraz z innymi
produktami spożywczymi, gdyż wówczas nie mają tak wyraźnego wpływu na
glikemię poposiłkową.
 Unikaj alkoholu.
 Ograniczaj spożycie soli i produktów z jej dużą zawartością, m.in. dań typu
fast food, konserw i przetworów wędzonych.