AKÜ ŞARJ AKIMI(İDEAL OLARAK OLMASI GEREKEN)

Anıl ÖzkomanovaAnıl Özkomanova

Anıl Özkomanova

Genel Koordinatör - Üstün Nergiz Trafik A.Ş.

11 Eyl 2018 tarihinde yayınlandı

+ Takip Et

Lead-Acid (Kurşun), Gel (Jel) ve Glass-Mat (AGM) teknolojisindeki akülerin

hepsinin şarj olma karakteristikleri neredeyse aynıdır. Şöyle ki:

1) 12V'luk aküler için Ah değeri önemli olmaksızın, gerilim değeri akü tam
olarak dolu iken 13.15V civarındadır. Eğer akünün kapasitesi düşmüşse
yani ömrü azalmışsa, aküyü bu değere kadar şarj edemezsiniz. Etmeye
kalkarsanız zarar verirsiniz, gaz çıkışı olur, ısınır, yanabilir.

2) 13.15V değeri için akünün doluluğunu gösteren gerilim dedik. Fakat

şöyle bir ayrıntı var: 13.15V veren bir güç kaynağına bağlayarak aküyü şarj
etmeye kalkarsanız haftalar sürer. Şarj bu şekilde yapılmaz. Genelde
akülerin ömürlerinin mümkün olduğunca uzun olması için yapılan şudur:
Ah saat değeri 90Ah olan bir akü için, önce bunun 5'te biri kadar değerde
sabit akım verilir (18A). Akü dolmaya başlar. Akü üzerinde görülen gerilim
14.5 - 15V arasında bir değere (biz 14.5V diyelim) geldiğinde ise sabit akım
modundan (constant current) çıkılır ve sabit gerilim (constant voltage)
moduna geçilir. Bu gerilim 14.5V'dur. Bu gerilim sabit tutulduğu için artık
akünün şarj edildiği akım kendiliğinden düşmeye başlar.

3) 14.5V sabit gerilim vermeye devam ederken akım düşer ve akım 90'ın
yaklaşık 50'de biri değerinde yani yaklaşık 1.8A'e düştüğünde şarj kesilir.
Şarjı kesmek de şu şekilde olur: Çıkış gerilimi 13.7-13.8V'da tutulur. Burada
mA seviyesinde aslında akü akım çekmeye devam edecektir. (Trickle
charge)

4) Çıkış gerilimi 13.8V'da tutulmaya çalışılırken aküye yüklenirseniz yani

akım çekerseniz akü gerilimi 13.15V'dan başlayarak düşmeye
başlayacaktır. 13.8V'dan değil. Bu, çoğu kişinin bilmediği ve dikkat etmediği
bir olaydır. Aradaki bu fark gerilim akü üzerinde kullanılamayan yük
(charge) yüzünden olmaktadır. Benzer şekilde aküye 14.5V gerilim
verilirken akımın 1.8A'e kadar düşmüş olması o akünün şarj cihazından
ayrıldığında akünün üzerinde göreceğiniz gerilimin 14.5V'a yakın olması
anlamına gelmez. Akünün üzerindeki gerilim şarj cihazından ayrılır ayrılmaz
13.8V'a iner ve yaklaşık 10 dakika içerisinde de 13.15V'a düşer. Aküyü hiç
kullanmasanız bile bundan sonra da gerilim düşecektir çünkü akünün iç
direncinde enerji harcanır. Ama bu düşüş 13.8V'dan 13.15V'a olan
düşüşten çok daha yavaş olacaktır.
5) Daha önce bahsettiğim gibi akü gerilimi 13.8V'dan 13.15V' a düşüyor ve
bu değerden sonra düşme hızı azalıyorsa akünüz yenidir, eskimemiştir.
Fakat mesela 12.8V'a kadar hızlı düşüyorsa, akü, kapasitesinin yaklaşık
4'te birini kaybetmiştir. Akü gerilimi 12.5V ise akü yarım doludur. 12V'a
indiğinizde neredeyse bitmiştir. Bundan sonra akım çekmeye devam
ederseniz 10.5V'a doğru hızlı bir düşüş yaşarsınız. 10.5V gerilimine düşüp
de aküyü hemen şarj etmezseniz özellikle kurşun olanların ömrü biter.
Daha düşük gerilimlere inerseniz aküyü bir daha şarj edemezsiniz. Akım bir
türlü aküye akmaz. Jel olanlar buna daha dayanıklıdır ama yine de tavsiye
edilmez çünkü kapasiteleri azalır. (yani artık dolu iken üzerlerindeki gerilim
13.15V olmayacaktır daha düşük olacaktır.) Akünün kapasitesi yani ömrü
azaldığında, gidip de 14.5V'u sabit gerilim değeri yapmaktansa 16V'u
yapayım, bu sayede daha yüksek gerilime aküyü şarj ederim derseniz hata
yaparsınız. Aküyü patlatmanız içten bile değildir.

6) Bu bahsi geçen akü şarj metodu 3 modludur ve en yaygın kullanılanıdır.

Fakat her şarj cihazı bu modları doğru şekilde uygulamayabilir. Örneğin bu
bahsettiğim şarj gerilim değerleri hep oda sıcaklığı için geçerlidir. Ortam
sıcaklığı artarsa bu gerilimleri düşürmeniz gerekir. Yani sıcaklığa göre
devrenizin çalışma değerlerinin değişmesi gerekir. Bunu yapmazsanız,
sıcak bir yaz gününde ne olduğunu anlamazsınız ve akünüz yarılır. 3 modlu
şarjın amacı akünün yapısını bozmamak, onu ısıtmamak ve gaz çıkışını
engellemektir. Bu sayede ömür kaybı azaltılır.
7) Akü gerilimini ölçtüğünüz cihazın doğruluğu da önemlidir. FLUKE ve
benzeri multimetreler ile DC gerilimleri binde bir hata ile ölçebilirsiniz.
Dikkat ediniz, multimetrenizin pilinin değişmesi gerekiyorsa ölçümleri
güvenmeyin, çünkü bu hata oranı çok artacaktır.

8) Bahsettiğim şekilde akü şarjı yapan cihazlar genelde SMPS tabanlıdır

yani “forward” ya da “flyback converter” kullanırlar. Verilen akım ve
uygulanan gerilim bu cihazlar tarafından doğru bir şekilde ölçülerek
anahtarlama elemanı (genelde MOSFET) buna uygun olarak kontrol edilir.
Bu cihazın içinde sıcaklık ölçer de bulunması gerekir ve iç sıcaklıktan
etkilenmemeli, ortam sıcaklığını ölçebilmelidir.

9) Aküler kullanılmadıkları zaman şarj edilmelidir. Aküyü yarım dolu

bekletmek ömründen yer. Fakat şu da yapılan başka bir hatadır: Örneğin
14.2V seviyesinde sabit gerilim modunda sürekli durmak yani 3. mod olan
“trickle charge” moduna hiç girmemek. Bu da akünün ömründen yer çünkü
aküyü ısıtmış, içinde enerji harcamış ve yapısını bozmuş olursunuz. Şarj
olduğunu anladığınızda aküyü ya serbest bırakmalısınız ya da 13.8V
uygulamalısınız. Daha fazlasını değil.

Akü şarj tablosu

Tam şarjlı akü:1,260 kesafet ve 2,10 volt

Yüzde 75 şarjlı akü:1,225 kesafet ve 2,07 volt

Yarı şarjlı akü:1,190 kesafet ve 2,03 volt

Yüzde 25 şarjlı akü:1,155 kesafet ve 2,00 volt

Boşalmış akü: 1,110 kesafet ve 1,90 volt

Akü kapasitesinin yüzde 10'u ile(7 amperi 700 mA ile) şarj akımıyla ve akü
voltajının yüzde 20'si fazlası(12+2.4=14.4 volt)voltajla şarjı yapmak,en
bilinen,tavsiye edilen pratik bir uygulama şeklidir.

Anıl ÖZKOMANOVA

ELEKTRONİK ATÖLYE MÜDÜRÜ