‫ارﯾﻔﯿﺲ ‪-‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﻠﯿﻪ روزﻧﻪ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﻟﯽ از ﻣﯿﺎن ﯾﮏ دﻫﺎﻧﻪ ﻟﺒﻪ ﺗﯿﺰ و ﯾﺎ از روي ﯾﮏ ﺳﺮرﯾﺰ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن واﻗﻌﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪارﯾﺴﺖ ﮐـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﺗﺌﻮري و ﺑﺎ ﻓﺮض از دﺳﺖ ﻧﺮﻓﺘﻦ اﻧﺮژي و ﻣﻮازي ﺑﻮدن ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺼﺎن ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﻓﺖ اﻧﺮژي‪.‬‬
‫ﻫﺪف آزﻣﺎﯾﺶ‪ :‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي دﺑﯽ در ﻣﺠﺎري ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﺮاﮐﻢ و ﻧﺤـﻮه اﺳـﺘﻔﺎده از آﻧﻬـﺎ و ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آوردن ﺿﺮﯾﺐ ﺳﺮﻋﺖ در روزﻧﻪ ﯾﺎ ارﯾﻔﯿﺲ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻧﻘﺒﺎض‪ ،‬ﻣﯿﺰان اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺟﺮﯾـﺎن در ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﺨﻠﯿـﻪ آب از روزﻧـﻪ ﺑـﻪ اﺗﻤﺴـﻔﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﺰﻧﯽ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ درون آن را ﺑﻪ ارﺗﻔـﺎع ‪ H‬آب ﺑﺮﯾﺰﯾـﺪ‪ .‬در ﭘـﺎﯾﯿﻦ اﯾـﻦ ﻣﺨـﺰن روزﻧـﻪ اﯾـﯽ ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ ‪15‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ‪ d o‬وﺟﻮد دارد‪ .‬دو ﻟﻮﻟﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﮐﻒ ﻣﺨﺰن و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘـﻮت ﻣﺘﺼـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮي ﻗﻄـﺮ اب‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ از روزﻧﻪ از ﮐﻮﻟﯿﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪V12 P1‬‬ ‫‪V2 P‬‬
‫‪  Z1  2  2  Z 2‬‬
‫‪2g ‬‬ ‫‪2g ‬‬
‫آب ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺸﺎر آوردن ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻي آن از روزﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫آب از روزﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ ارﺗﻔﺎع ‪ H‬ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺳﻮراخ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ دﺑﯽ ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻄﺮ روزﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ اﺳﺘﻮاﻧﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ روزﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ اﺳـﺖ ﻟـﺬا ‪ V1‬در‬
‫‪V12‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻘﺒﺾ ﺷﺪه ﺟﺮﯾﺎن در ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺷـﻌﺎع دﻫﺎﻧـﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻮﭼﮏ و‬
‫‪2g‬‬
‫زﯾــــــﺮ دﻫﺎﻧــــــﻪ ﺑﻮﺟــــــﻮد ﻣــــــﯽ آﯾــــــﺪ ﮐــــــﻪ اﯾــــــﻦ ﺳــــــﻄﺢ را ﺳــــــﻄﺢ اﻧﻘﺒــــــﺎض ﻣــــــﯽ ﻧﺎﻣﻨــــــﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎر در ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻘﺎط اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ P1  P2‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﺑﺮاي ارﯾﻔﯿﺲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ اﯾﺪ‪:‬‬
‫‪V22‬‬
‫‪Z 2  Z1 ‬‬ ‫‪ H O  V2  2 gH o‬‬
‫‪2g‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺌﻮري اﺳﺖ زﯾﺮا از اﻓﺖ ﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ واﻗﻌﯽ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺌـﻮري را‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺳﺮﻋﺖ ‪ CV‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و اﮔﺮ ‪ H O  H C‬ﻣﻌﺮف اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪:‬‬
‫‪VC‬‬ ‫‪HC‬‬
‫‪CV ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V2‬‬ ‫‪HO‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺖ اﻧﺮژي در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از اﺳﺘﻮاﻧﻪ و روزﻧﻪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﺳﺮﻋﺖ ‪ VC‬در ﺳﻄﺢ اﻧﻘﺒﺎض ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﺮﻋﺖ ‪ V2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان آن را از ﻃﺮﯾﻖ ارﺗﻔﺎع آب ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘﻮت ‪ H C‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪VC2‬‬
‫‪HC ‬‬
‫‪2g‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻄﺢ اﻧﻘﺒﺎض ‪ AC‬ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ روزﻧﻪ ‪ AO‬را ﻧﺴﺒﺖ اﻧﻘﺒﺎض ‪ C C‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪AC‬‬
‫‪CC ‬‬
‫‪AO‬‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
 ‫ارﯾﻔﯿﺲ ‪-‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﻠﯿﻪ روزﻧﻪ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬

‫‪Q VC AC‬‬
‫‪Cd ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪QO V2 AO‬‬
‫‪C d  C C  CV‬‬ ‫از ﺗﻠﻔﯿﻖ رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ اﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ C d‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاﺑﺮ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Cd ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 gH O‬‬ ‫‪AO‬‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬
‫ﭘﻤﭗ را روﺷﻦ ﻧﻤﻮده ﺷﯿﺮ ﭘﻤﭗ را آن اﻧﺪازه ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪ اب ﺑﺎﻻ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻣﺪﺗﯽ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺎل ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘﻮت‬
‫را در ﻣﺤﻞ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﺟﺮﯾﺎن زﯾﺮ روزﻧﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ H O , H C‬را ﯾﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ‪ CV‬ﺑﺪﺳﺖ اﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي‬
‫ﻗﻄﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺗﯿﻐﻪ )ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻬﺮه ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ ﺗﯿﻐﻪ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﺎس ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺮار داده و درﺟﻪ ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ را ﯾﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﻮده ﺳﭙﺲ‬
‫ﺗﯿﻐﻪ را ﺣﺮﮐﺖ داده ﺗﺎ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻤﺎس ﺷﻮد دوﺑﺎره درﺟﻪ ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻗﻔﻞ ﻧﻤﻮدن ﺗﯿﻐـﻪ از ﯾـﮏ ﺳـﻤﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻮﻟﯿﺲ ﻗﻄﺮ ﺟﺮﯾﺎن را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ( ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ CV‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ اوردن ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻻﯾﯽ و ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮرﻧﻮﻣﺘﺮ ‪ Q c‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﺮ اب ﺧﺮوﺟﯽ از‬ ‫‪ C d‬ﺑﺪﺳﺖ اﻣﺪه از‬

‫ﻣﻘﺪار اب ﺟﻤﻊ اوري ﺷﺪه‬
‫)‪t(sec‬‬ ‫‪Ho‬‬ ‫‪HC‬‬ ‫‪CV‬‬ ‫‪Cc‬‬ ‫‪Cd‬‬ ‫ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ‬
‫)‪(kg‬‬ ‫روزﻧﻪ ‪d C‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت زﯾﺮ ﺟﻮاب دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺮاي ﯾﮏ دﺑﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ‪ H O1/ 2‬را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ Q‬رﺳﻢ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ C d‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮادﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬آﯾﺎ ﻣﻘﺪار ‪ C d‬ﺑﺮاي ﯾﮏ روزﻧﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع آب دارد؟‬

‫‪ -4‬آﯾﺎ ﻣﻘﺪار ‪ C d‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ روزﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟‬

‫‪ -5‬در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ازﻣﺎﯾﺶ ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ اب داﺧﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﮐﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ آﯾﺎ اﯾـﻦ‬

‫ﻓﺮض ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ؟‬

‫‪ -6‬اﮔﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺤﻞ اﻧﻘﺒﺎض ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ و در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﭼـﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗـﯽ در ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟‬

‫‪٢‬‬