Konspekt zajęć z języka polskiego

Liudmyla Rusanowa

Klasa/ Grupa: 11-В

Jednostka lekcyjna: 40 min

Temat zajeć: Język potoczny i książkowy: ich stosunek i właściwości

I. Cele dydaktyczne:

● Zrozumienie różnic między językiem potocznym a książkowym.

● Świadomość zastosowań i kontekstów używania obu rodzajów języka.
● Rozpoznanie wpływu kontekstu społecznego i kulturowego na wybór języka w
komunikacji

II. Metody i techniki pracy:

Ćwiczenia komunikacyjne

III. Materiały dydaktyczne (podręcznik, zadania interaktywne, gry dydaktyczne,

prezentacja PP, plansze, karta pracy multimedia i inne)

Gry dydaktyczne, zadania interaktywne

IV. Przebieg zajęć

Dzień dobry. Siadajcie. Jaka jest dzisiaj data? Zapisujemy w zeszyty. Piszemy temat.
Język potoczny i książkowy: ich stosunek i właściwości.

Czy macie jakieś przypuszczenia co do tego, w jaki sposób język potoczny różni się od
języka książkowego?

Język potoczny to odróżniająca się od literackiego czy oficjalnego odmiana języka

narodowego. Posługujemy się nim na co dzień w mowie oraz piśmie, poza sytuacjami
oficjalnymi, takimi jak matura ustna, referat wygłaszany podczas konferencji, mail do
osoby prowadzącej zajęcia, podanie i wiele innych.

Język książkowy jest to jeden z terminów lingwistycznych. Zgodnie z definicją jest to

pewna odmiana języka narodowego. W języku książkowym stosuje się poprawną
odmianę gramatyczną, leksykalną oraz stylistyczną. Na co dzień jest używany przez
wykształcone grupy ludzi.

CECHY JĘZYKA POTOCZNEGO

 Pytanie do uczniów: Czy możecie wymienić kilka cech potocznego języka?

Sięgamy wówczas po słownictwo ekspresywne oceniające często dodatnio lub ujemnie, np.:
mruk, brudas, głupek, odlotowo, super itp.
Spotykamy żartobliwe określenia, a czasem nawet wulgaryzmy.
W języku potocznym figuruje wiele zdrobnień i zgrubień, np.: winko, maciupki, lalunia, kicia,
nosisko.
Są również często spotykane formacje słowotwórcze skrócone, np.: kablówka - telewizja
kablowa,podstawówka - szkoła podstawowa, magisterka - praca magisterska, komórka -
telefon komórkowy, parapetówka - przyjęcie z okazji otrzymania mieszkania.
Frazeologia stylu potocznego jest bogata, obfituje w stałe związki frazeologiczne często
bardzo dosadne, np.: zrobić kogoś w konia, pocałować klamkę, dać dyla, załatwiać przez
bufet, przemówić do ręki, być na bańce, wciskać kit komuś, wałczyć o statki, małe piwo itp.
W języku potocznym jest sporo wykrzykników, wyrażających ludzkie emocje, np.: o Boże,
fuj!, słów dźwiękonaśladowczych: trach, chap, huzia.
Charakterystyczne są wyrazy nawiązujące i podtrzymujące rozmowę, np.: tak, nie słuchaj,
no, nie, wiesz itp.
Występują ruchome końcówki czasu przeszłego, np. bośmy ciężko pracowali, coś robił
wczoraj?, dobrze, żeśmy to załatwili.
Są również wykolejenie gramatyczne, np. słuchać piosenki zamiast słuchać piosenek.

CECHY JĘZYKA KSIĄŻKOWEGO

Co do zasady w języku książkowym ważne jest konsekwentne przestrzeganie reguł

językowych, aby komunikat mógł być zrozumiały dla odbiorcy. Od tekstów pisanych
szczególnie oczekuje się poprawności, klarowności, dyscypliny. Jest to ważne, ponieważ
wobec braku odniesień do sytuacji komunikacyjnej (znamiennych dla mowy potocznej, jak
mimika, gestykulacja, mowa ciała, intonacja, aluzja) - trzeba innych zabiegów, aby osiągnąć
spójność tekstu pisanego.
Problematyczne w języku książkowym jest to, że nie jest on w stanie oddać wszystkich
niuansów języka mówionego. Widać to już na poziomie ortografii: w mowie nie ma żadnej
różnicy między dźwiękami zapisywanymi obocznie: ż/rz, u/ó, ch/h, natomiast
niezastosowanie się do reguł pisowni tych znaków stanowi błąd. Podobnie rzecz się ma z
interpunkcją, która tylko częściowo odzwierciedla rytmikę wypowiedzi, a z zasady jest
logiczno‐składniowa. Brakuje w polszczyźnie pisanej oznaczeń akcentu wyrazowego czy
akcentu zdaniowego, słyszalnych w tekstach mówionych. Mowa z kolei nie zna takich
konwencji języka pisanego, jak wielkie i małe litery, skróty, symbole etc.

Dyskusja na temat sytuacji, w których używamy języka książkowego/potocznego

Podajcie przykłady pięciu zaskakujących wyrazów/wyrażeń/powiedzeń, które często słyszycie

w swojej rodzinie/Internecie, a które nie są powszechnie znane. Wytłumaczcie ich znaczenie.

Gra. Dzielę klasę na kilka grup. Każda grupa otrzymuje kilka słów.
Do podanych wyrazów i wyrażeń potocznych dopisz ich odpowiedniki z języka ogólnego.
Pamiętaj, że niektóre wyrazy mają w stylu potocznym inne znaczenie niż w języku
ogólnym.

facet - chłopak
bachor - dziecko
laska dziewczyna
buda - szkoła
łeb - Potocznie głowa. Określenie kogoś kto zrobił coś głupiego, ale także osoby
inteligentnej.
pójść do Abrahama na piwo - skonać · odejść
lecieć z nóg - w kontekście silnego zmęczenia po czymś
mieć przerąbane - ktoś znalazł się w sytuacji dla siebie bardzo niekorzystnej, z której w ogóle
nie ma wyjścia albo jest je bardzo trudno znaleźć

Wyjaśnij znaczenie podanych związków frazeologicznych.

na wszystko przyjdzie czas- na razie jest za wcześnie, na wszystko przyjdzie pora

gorący czas- czas, w którym dużo się dzieje
duchy czasu- rzeczy typowe dla danego okresu
kwestia czasu- za jakiś czas coś się okaże
zabijać czas- wymyślać jakieś zajęcie żeby się nie nudzić
trawić czas- marnować czas
próba czasu- oznacza, że po pewnym czasie coś się okaże

Zadania na wordwall https://wordwall.net/ru/resource/1308877/polski/j

%c4%99zyk-potoczny-i-staranny

Zadania learningapps

https://learningapps.org/5923516

V. Załączniki (karta pracy, prezentacja PP, plansze, link do PADELTU, link do ćwiczeń
internatywnych, itp.)

https://wordwall.net/ru/resource/1308877/polski/j%c4%99zyk-potoczny-i-staranny
https://learningapps.org/5923516