ENZYMY

Wróbel Natalia
Czym są enzymy?

związki, które przyspieszają przebieg reakcji zachodzących w organizmie

BIOKATALIZATORY

głównie białka (! RNA – rybozymy; DNA – DNA-zymy)

Właściwości enzymów
• Są swoiste względem danego substratu
(wiążą się wyłącznie z określonymi substancjami)

• Są swoiste względem przeprowadzanej reakcji

(uczestniczą w określonym typie reakcji)

• Nie zużywają się w przebiegu reakcji

• Nie zmieniają składu końcowego mieszaniny

(odtwarzają sie po reakcji)

• Zmieniają mechanizm reakcji

(tworzą związki przejściowe)
 Jak enzymy przyspieszają
reakcję?
1.Lokalne zwiększenie stężenia substratu

2. Utrzymanie korzystnej konformacji substratu

3. Dostarczanie reszt aminokwasowych,

których grupy funkcyjne odgrywają role w katalizie

4. Obniżenie energii aktywacji dla

stworzenia stanów przejściowych
 NAZEWNICTWO

HYDROLAZA ACETYLOCHOLINY

katalizowana przyrostek substrat

reakcja

OKSYDOREDUKTAZA MLECZANOWA
 NUMER EC
enzyme commission

XX.XX.XX.XX
klasa enzymów

podklasa

podpodklasa

numer w podpodklasie

3. -> hydrolazy 2. -> transferazy

3.1. -> estrazy (działają na wiązanie estrowe) 2.6. -> przenoszące grupy azotowe
3.1.1. -> hydrolazy estrów karboksylowych 2.6.1. -> transaminazy
3.1.1.3 -> acylohydrolazy triaglicerolu, lipazy 2.6.1.1 -> transaminaza asparaginianowa
 Klasyfikacja enzymów
Rodzaj katalizowanej reakcji

Nazwa grupy Funkcja

EC 1 Oksydoreduktazy Katalizują reakcje utleniania i redukcji, związane z przeniesieniem elektronu
z cząsteczki substratu na cząsteczkę akceptora.

EC 2 Transferazy Przenoszą daną grupę funkcyjną z cząsteczki jednej substancji na cząsteczke

innej substancji
EC 3 Hydrolazy Powodują rozpad pod wpływem wody (rozczepienie wiązań C-C, C-O, C-N)

EC 4 Liazy Powodują rozpad substratu bez hydrolizy

EC 5 Izomerazy Zmieniają wzajemne położenie grup chemicznych bez rozkładu szkieletu

EC 6 Ligazy Powodują połączenie różnych cząsteczek; wiązania powstają chemicznie

kosztem energii pochodzącej z ATP
Budowa enzymu
Holoenzym – enzym czynny; apoenzym + koenzym

Apoenzym – białkowa część enzymu

Koenzym – niebiałkowa część enzymu nietrwale

połączona z apoenzymem

Grupa prostetyczna – niebiałkowa część enzymu trwale

(kowalencyjnie)przyłączona do apoenzymu
(jon metalu np. cynku, magnezu lub zw. chemiczny np.
cukier lub lipid)

Centrum aktywne – część biorąca udział w reakcji

chemicznej; przestrzenny układ AA wiążących substrat
 jednostki
Standardowa jednostka U (J) - taka ilość enzymu, która katalizuje przemianę 1 𝝁mola
substratu lub określonej jego części, tj. 1 𝝁mola odpowiednich grup chemicznych (np. w
białkach lub polisacharydach), w ciągu 1 minuty, w temp. 30˚C i w optymalnych warunkach
(zwłaszcza pH i stężenia substratu zapewniającego wysycenie enzymu); mianem jednostki
standardowej jest 𝝁mol/min

katal (kat) - jest to taka ilość enzymu, która katalizuje przmianę 1 mola
substratu w ciągu 1 sekundy; mianem katala jest mol/s
- mikrokatal (μkat =10–6 kat),
-nanokatal (nkat = 10–9 kat),
- pikokatal (pkat= 10–12 kat).

1 kat = 1 mol/s = 60 moli/min = 60 × 106 µmola/min = 6 × 107 J

1 J = 1 µmol/min = 1/60 µmola/s = 1/60 µkat = 16,67 × 10–9 kat = 16,67 nkat
 Kinetyka reakcji enzymatycznej

2 etapy reakcji:
vSubstraty wiążą się odwracalnie z enzymem tworząc ze stała szybkości k1 KOMPLEKS ES

v Dwa różne sposoby rozpadu kompleksu ES:

• Dysocjacja na E i S (k-1)
• Chemiczna zmiana substratów – powstanie produktów (k2)
(reakcja nieodwracalna)
 Model Michaelisa - Menten

Km -> takie stężenie substratu przy którym reakcja osiąga połowe swojej maksymalnej
szybkości; miara powinowactwa enzymu do substratu
 Teorie procesu wiązania substratu przez enzym

E. Fischer 1894 – model ,,klucza i zamka’’

enzym ma dane określone miejsce, które jest komplementarne z cząsteczką substratu pod
względem rozmiaru, kształtu i właściwości chemicznych.

D. Koshlanda 1958 - model indukowanego dopasowania

pod wpływem przyłączenia substratu enzym przybiera konformację niezbędną do
katalizy
powoduje to zbliżenie i ustawienie w odpowiedniej pozycji substratu i grup
czynnych enzymu, a także niekiedy wzrost naprężeń w substracie,
co ułatwia rozerwanie określonych wiązań (kataliza przez odkształcanie
substratu)

A. G. Ogston – model trzypunktowego dołączenia

enzymy reagują z tylko jedną odmianą stereoizomeryczna danego substratu;
połaczenie enzymu z substratem musi zachodzić co najmniej w 3 miejscach
Model trzypunktowego dołączenia
 Stężenia reagentów

pH
Czynniki
wpływające na
Temperatura
szybkość reakcji
enzymatycznej
Obecność inhibitorów I
aktywatorów
 inhibicja
Inhibitory – wiążą się z enzymem obniżając jego aktywność
mechanizm kontrolny procesów fizjologicznych

Odwracalna:
Kompetycyjna
Niekompetycyjna
Akompetycyjna
Inhibicja kompetycyjna

zależy od stężenia
Maksymalna szybkość reakcji nie
ulega zmianie

Wartość Km rośnie – maleje

powinowactwo enzymu do substratu
Inhibicja niekompetycyjna
v Powinowactwo enzymu do
substratu nie zmienia się

vMaksymalna szybkość reakcji

zmniejsza się
Inhibicja akompetycyjna

Inhibitor nie wiąże się z wolnym enzymem

Nieaktywny kompleks ESI
 v Zmniejszenie Vmax w stosunku do
nieinhibowanej reakcji

v Wartość Km maleje – zwiększa się

powinowactwo enzymu do substratu

LIT – hamuje kompleks monofosfatazy inozytolowej i fosforanu inozytolu

Leczenie afektywnej choroby dwubiegunowej
 Inhibicja nieodwracalna
Inhibitor wiąże się kowalencyjnie do łańcuchów białkowych enzymu bądź na tyle silnie,
że dysocjacja kompleksu EI jest bardzo wolna

Penicylina – inhibitor enzymów zawierających serynę

Aspiryna – inhibitor cyklooksygenazy

 Proenzymy (zymogeny)

Nieaktywny prekursor enzymu

Potrzebuje nieodwracalnej zmiany do aktywacji (proteolizy)

• trypsynogen -> trypsyna

• proinsulina -> insulina

• prokolagen -> kolagen

Ochrona tkanek produkujących proenzymy przed samostrawieniem

 Przemysł piekarniczy

Alfa-amylazy rozkładają skrobie na krótsze łańcuchy cukrowe,

które wykorzystywane są przez drożdże

Browarnictwo

Przemysłowe Enzymy jęczmienne rozkładają skrobie i białka, które służą

drożdżom; betaglukozydaza poprawia proces filtrowania; na

zastosowania zmniejszenie mętności wpływ mają proteazy

Mleczarstwo
enzymów Podpuszczka stosowana w produkcji serów; lipazy usprawniają
dojrzewanie sera; laktazy

Przemysł papierniczy

Amylazy rozkładają skrobie zmniejszając lepkość; ksylanazy

redukują potrzebę wybielania; celulazy wygładzają włókna;
ligninazy mają działanie zmiękczające
 Lipazy EC 3.1.1.3

Hydrolazy acyloglicerolowe (przemiana lipidów)

posiadają w centrach aktywnych triadę aminokwasów katalitycznych oraz kilka

reszt aminokwasów stabilizujących powstający w czasie reakcji intermediat -
oksyanion.

Pochodzenie lipaz:
• Lipazy zwierzęce
• Lipazy grzybowe
• Lipazy bakteryjne

woda – naturalne środowisko ich działania; triaglicerole są hydrofobowe – działają na granicy faz (emulgacja)
Podział lipaz ze względu na specyficzność
1. Substartospecyficzne
zdolność lipaz do preferencyjnej hydrolizy określonych estrów glicerolu

2. Regiospecyficzne
zdolność tych enzymów do odróżnienia dwóch zewnętrznych pozycji (pierwszorzędowych wiązań estrowych) i
wewnętrznej pozycji (drugorzędowego wiązania estrowego) szkieletu TAG

3. Niespecyficzne
niewielka lub żadna specyficzność pozycyjna; hydroliza wszystkich wiązań estrowych w TAG

4. Acylospecyficzne
specyficzne dla określonego kwasu tłuszczowego, lub bardziej ogólnie dla określonej klasy kwasów tłuszczowych.
hydrolizują estry glicerydu kwasów tłuszczowych niezależnie od ich pozycji na szkielecie glicerolu

5. Stereospecyficzne
zdolność tych enzymów do rozróżnienia konformacji przestrzennej grup acylowych
 Reakcje katalizowane przez lipazy

o Hydroliza estrów R1COOR2 + H2O → R1COOH + R2OH

o Synteza estrów R1COOH + R2OH → R1COOR2 + H2O

o Transestryfikacje

o Hydroliza amidów R1CONHR2 + H O → R1COOH + R2NH2

o Synteza amidów R1COOH + R2NH2 → R1CONHR2 + H2O

o Aminoliza R1COOR2 + R3NH2 → R1CONHR3 + R2OH

o Hydroliza i synteza estrów Bolowych R1COOH + R2SH <-> R1COSR2 + H2O

o Synteza wodoronadtlenków kwasów karboksylowych RCOOH+ H2O2 → RCOO - OH + H2O

Triada katalityczna lipaz

3 aminokwasy znajdujące się w centrum aktywnym bezpośrednio

zaangażowane w rozkład wiązania

1.Reszta nukleofilowa (seryna, cysteina lub

asparaginian)
2.Reszta histydyny
3.Reszta katalityczna kwasu (asparaginowego lub
glutaminowego)
 Zastosowanie lipaz

vPrzemysł spożywczy
Produkcja żywności dla niemowląt; produkcja tłuszczy o mniejszej
kaloryczności; przyspieszanie procesu dojrzewania serów
vPrzemysł farmaceutyczny
Produkcja S-Ibuprofenu i innych leków
vProdukcja detergentów
Preparaty do usuwania tłustych plam
Dziękuję za uwagę ☺
 Źródła
h"ps://pl.wikipedia.org/wiki/Enzymy#Kofaktory,_grupy_prostetyczne_i_koenzymy

h"ps://chemia.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-chemia/59326/files/3._badanie_kinetyki_enzymow.pdf

h"ps://pl.wikipedia.org/wiki/Stała_Michaelisa

h"p://rcin.org.pl/Content/138083/PDF/POZN271_173261_biotechnologia-2002-no2-antczak.pdf

h"ps://uwm.edu.pl/wnz/KBZ/Lipazy/specyficznosc.html

h"ps://pl.frwiki.wiki/wiki/Triade_catalyXque

h"p://chemiabioorganiczna.polsl.pl/studenci/materialystudenci/Hydroliza%20lipidów%20mleka.pdf

h"ps://uwm.edu.pl/wnz/KBZ/Lipazy/triada.html#:~:text=Triada%20katalityczna%20jest%20miejscem%20aktywnym,kolejności%20w%20sekwencji%20aminokwasowej%20(
rys.

h"p://www.biotech.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2014/09/4_Enzymy_X2015.pdf

h"ps://uwm.edu.pl/wnz/KBZ/Lipazy/triada.html#:~:text=Triada%20katalityczna%20jest%20miejscem%20aktywnym,kolejności%20w%20sekwencji%20aminokwasowej%20(
rys.