Reakcje utleniania alkoholi do aldehydów i ketonów

Wprowadzenie
Przeczytaj
Gra edukacyjna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Reakcje utleniania alkoholi do aldehydów i ketonów

Zarówno aldehydy, jak i ketony są wykorzystywane w kompozycjach zapachowych.

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Formalina to 40% roztwór wodny formaldehydu (metanalu), w którym przechowuje się

m.in. preparaty zwierzęce. Czy wiesz, że metanal jest również stosowany do produkcji
leków, barwników oraz tworzyw sztucznych? Formaldehyd, inaczej aldehyd mrówkowy,
rozpoczyna szereg homologiczny aldehydów. Jak myślisz, czy jest możliwe otrzymanie
formaldehydu z alkoholu metylowego? Albo aldehydów z alkoholi? Zapewne znany jest Ci
aceton, który często występuje w zmywaczach do paznokci. Jest to inaczej propan‐2-on,
rozpoczynający szereg homologiczny ketonów. Jak myślisz, czy możliwe jest otrzymanie
ketonów z alkoholi? Przekonajmy się o tym.

Twoje cele

Rozpoznasz i opiszesz metody otrzymywania aldehydów i ketonów z alkoholi.

Przedstawisz za pomocą równań reakcje utleniania alkoholi pierwszorzędowych,
przy użyciu łagodnych utleniaczy w podwyższonej temperaturze.
Przedstawisz za pomocą równań reakcje utleniania alkoholi drugorzędowych, przy
użyciu łagodnych utleniaczy w podwyższonej temperaturze.
Zaprojektujesz i wykonasz doświadczenia, które pozwolą na otrzymanie aldehydów
i ketonów z odpowiednich alkoholi.
Przeczytaj

Reakcja utleniania alkoholi pierwszorzędowych

Doświadczenie 1

Zapoznaj się z poniższym doświadczeniem. Przeanalizuj instrukcję oraz schemat

doświadczenia, a następnie zapisz obserwacje oraz wnioski. Jeśli masz taką możliwość,
przeprowadź doświadczenie w laboratorium chemicznym.

Zachowaj środki ostrożności przy wykonywaniu tego doświadczenia, ponieważ w wyniku tej
reakcji powstaje produkt, który jest toksyczny. Powoduje on podrażnienie błon śluzowych
i łzawienie oczu.

Problem badawczy: Jak z metanolu otrzymać metanal?

Hipoteza: Po ogrzaniu w płomieniu palnika pojawi się czarny nalot na drucie miedzianym,
który zanika po zanurzeniu w roztworze metanolu.

Sprzęt i odczynniki laboratoryjne:

probówka;

drut miedziany;

palnik;

szczypce metalowe;

roztwór metanolu;

stojak na probówki;

cylinder miarowy.

Instrukcja wykonania doświadczenia:

1. Do probówki wlej około 2 cm3 roztworu metanolu.

2. W płomieniu palnika rozgrzej drut miedziany do czerwoności, po czym ostudź go.

 3. Ponownie ogrzej drut miedziany, a następnie wprowadź do probówki, zanurzając
w roztworze alkoholu.

4. Powtórz kilka razy czynność z punktu nr 3.

Schemat doświadczenia:

Schemat przedstawiający poszczególne etapy doświadczenia

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Obserwacje:

Wnioski:

Przykładowa odpowiedź:

Obserwacje
Po ogrzaniu w płomieniu palnika, drut miedziany pokrywa się czarnym nalotem. Po zanurzeniu
w roztworze metanolu czarny nalot zanika, a drut przyjmuje wcześniejszą barwę. Z probówki
wydobywa się wyczuwalny, charakterystyczny i drażniący zapach.

Wnioski
Pojawienie się czarnego nalotu na drucie świadczy o powstaniu tlenku miedzi(II), czyli
produktu utleniania miedzi. Zanik czarnego nalotu po zanurzeniu w roztworze metanolu
świadczy o reakcji utleniania metanolu do metanalu, a tym samym reakcji redukcji atomów
miedzi w tlenku miedzi(II) do metalicznej miedzi. Wyczuwalny drażniący zapach wydobywający
się z probówki potwierdza powstanie metanalu.
Równanie reakcji utleniania miedzi do tlenku miedzi(II). Jest to reakcja utleniania – redukcji, ponieważ atomy
miedzi zwiększają swój stopień utlenienia z 0 na II, czyli utleniają się, a atomy tlenu zmniejszają swój stopień
utlenienia z 0 na -II, czyli redukują się.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Reakcja utleniania alkoholi pierwszorzędowych, w obecności łagodnych utleniaczy (np.:

CuO ), prowadzi do otrzymania aldehydów.

Schemat reakcji utleniania alkoholi I-rzędowych. R oznacza grupę alifatyczną lub aromatyczną.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 1

Zapisz równanie reakcji utleniania etanolu przy użyciu tlenku miedzi(II). Jaka jest nazwa
systematyczna głównego produktu?

Równanie reakcji zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je
w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ciekawostka
 Metabolizm etanolu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Usuwanie etanolu z organizmu człowieka to długotrwały proces. W wątrobie jest

wytwarzany enzym (dehydrogenaza alkoholowa), który katalizuje reakcję utleniania
etanolu do acetaldehydu (aldehydu octowego). Acetaldehyd jest substancją 10‐krotnie
bardziej toksyczną dla organizmu niż etanol; powoduje m.in. bóle głowy, rozszerzenie
naczyń krwionośnych, nudności oraz wymioty. Jest utleniany do kwasu octowego
(etanowego) również dzięki dehydrogenazie alkoholowej. Z kolei kwas octowy jest
utleniany do tlenku węgla(IV) oraz wody. W ciągu godziny wątroba zdrowego mężczyzny
jest zdolna utlenić nawet 10 g etanolu. Spożycie ok. 450 g czystego etanolu (czyli ponad
cztery promile alkoholu we krwi) jest uznawane jako dawka śmiertelna dla zdrowego
dorosłego człowieka.

Reakcja utleniania alkoholi drugorzędowych

Reakcja utleniania alkoholi drugorzędowych, w obecności utleniaczy, prowadzi do

otrzymania ketonów.

Czynnikiem utleniającym może być:

tlenek miedzi(II) – CuO;

dichromian(VI) potasu - K2 Cr2 O7 w środowisku kwasu siarkowego(VI) – H2 SO4 .
Schemat reakcji utleniania alkoholi II-rzędowych. R i R’ oznaczają grupy alifatyczne lub aromatyczne.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Równanie reakcji utleniania propan-2-olu przy użyciu tlenku miedzi(II). W wyniku reakcji powstaje propanon,
miedź oraz woda. Jest to reakcja utleniania-redukcji, ponieważ atom węgla alkoholu, połączony z grupą
hydroksylową, zwiększa swój stopień utlenienia z 0 na II, czyli utlenia się, a atom miedzi zmniejsza swój stopień
utlenienia z II na 0, czyli redukuje się.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Zapisz równanie reakcji utleniania butan-2-olu przy użyciu tlenku miedzi(II). Podaj nazwę
systematyczną powstałego produktu reakcji.

Równanie reakcji zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je
w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Nazwa systematyczna produktu:

Doświadczenie 2

Poniżej przedstawiono doświadczenie, mające na celu utlenienie propan-2-olu przy użyciu

dichromianu(VI) potasu w środowisku kwasowym. Uzupełnij brakujące pola w dzienniku
laboratoryjnym: obserwacje oraz wnioski.

Problem badawczy:
Czy propan-2-ol ulega reakcji utleniania przy wykorzystaniu dichromianu(VI) potasu
w środowisku kwasowym?

Hipoteza:
Mieszanina reakcyjna w kolbie zmieni zabarwienie z pomarańczowej na ciemnozieloną oraz
wyczuwalny będzie charakterystyczny zapach.

Schemat doświadczenia:


Schemat doświadczenia
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Sprzęt i odczynniki laboratoryjne:

probówka;

kolba okrągłodenna (o pojemności 100 cm3 ) z korkiem i rurką szklaną;

płaszcz grzewczy;
kawałki porcelany;

roztwór propan-2-olu;

stały dichromian(VI) potasu;

woda destylowana;
stężony kwas siarkowy(VI);

wata;

stojak na probówki;

cylinder miarowy;
pręcik szklany;

waga;

zlewka;

pipeta.

Instrukcja wykonania doświadczenia:

1. Do kolby wprowadź około 2 cm3 alkoholu, 4 cm3 wody oraz kawałki porcelany.
2. Przygotuj mieszaninę utleniającą w zlewce – w tym celu odważ 4 g dichromianu(VI)
potasu, a następnie rozpuść go w ok. 20 cm3 wody.
3. Powoli dodaj 16 cm3 stężonego kwasu siarkowego(VI), cały czas mieszając.
4. Do kolby z roztworem alkoholu wprowadź mieszaninę utleniającą. Kolbę zatkaj korkiem,
z wprowadzoną do niego rurką szklaną. Drugi koniec rurki wprowadź do probówki.
5. Zawartość kolby łagodnie ogrzewaj do wrzenia.
6. Rurkę szklaną, która ma służyć jako chłodnica, owiń watą zwilżoną zimną wodą.
7. Zbierz około 1-2 cm3 destylatu w probówce. Po zebraniu, przerwij reakcję.
 Obserwacje:

Wnioski:

Przykładowa odpowiedź:

Obserwacje
Podczas ogrzewania kolby, w probówce pojawia się bezbarwna ciecz o charakterystycznym
zapachu. Mieszanina w kolbie zmienia zabarwienie z pomarańczowego na ciemnozielone.

Wnioski
Zmiana zabarwienia mieszaniny reakcyjnej z pomarańczowej na ciemnozieloną świadczy
o redukcji jonów dichromianowych(VI) do jonów chromu(III). Wyczuwalny, charakterystyczny
zapach, wydobywający się z probówki, potwierdza powstanie propanonu (tzw. acetonu), czyli
produktu utlenienia propan-2-olu.

Równanie reakcji utleniania propan-2-olu przy użyciu dichromianu(VI) potasu w środowisku kwasowym. Jest
to reakcja utleniania-redukcji, ponieważ atom węgla alkoholu, połączony z grupą hydroksylową, zwiększa swój
stopień utlenienia z 0 na II, czyli utlenia się, a atomy chromu zmniejszają swój stopień utlenienia z VI na III, czyli
redukują się.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ciekawostka

Trufle wytwarzają androsterol, który jest alkoholem drugorzędowym.

 Trufla czarna jest bardzo cenna – jest to chyba najsmaczniejszy i najbardziej poszukiwany grzyb świata.
Źródło: WikiImages, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Androsterol może ulec reakcji utleniania do androstenonu, co przedstawia poniższy

schemat:

Schemat reakcji utleniania androsterolu do androstenonu

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zarówno androsterol, jak i androstenon pełnią ważne funkcje biologiczne, ponieważ są

feromonami płciowymi dzików i świń domowych. To właśnie dzięki temu dzik jest
w stanie wyczuć trufle, nawet, jeśli znajdują się one głęboko pod ziemią.

Reakcja utleniania alkoholi trzeciorzędowych

Alkohole trzeciorzędowe nie ulegają reakcji utleniania, ponieważ w ich cząsteczkach atom
węgla, przyłączony do grupy hydroksylowej, nie posiada atomów wodoru.

Schemat, który ukazuje, że alkohole III–rzędowe nie ulegają reakcji utleniania.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Podsumowanie

Reakcja utleniania alkoholi I‐rzędowych, pod wpływem łagodnych utleniaczy (np.:

tlenku miedzi(II) – CuO), prowadzi do otrzymania aldehydów.
Reakcja utleniania alkoholi II‐rzędowych, pod wpływem utleniaczy (np.: tlenek
miedzi(II) lub dichromian(VI) potasu w środowisku kwasowym), prowadzi do
otrzymania ketonów.

Alkohole III‐rzędowe nie ulegają reakcji utleniania pod wpływem słabego utleniacza.

Słownik
alkohol pierwszorzędowy

(arab. al – kuhl „coś delikatnego”) alkohol, w którego cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do pierwszorzędowego atomu węgla; przykładem
alkoholu pierwszorzędowego jest propan‐1-ol

alkohol drugorzędowy

(arab. al – kuhl „coś delikatnego”) alkohol, w którego cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do drugorzędowego atomu węgla; przykładem alkoholu
drugorzędowego jest propan‐2-ol

alkohol trzeciorzędowy

(arab. al – kuhl „coś delikatnego”) alkohol, w którego cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do trzeciorzędowego atomu węgla; przykładem alkoholu
jest 2‐metylopropan‐2-ol
 destylat

(łac. destillatio „kapanie”) czysta substancja, która jest pozyskiwana w wyniku destylacji,
czyli metody polegającej na rozdzieleniu ciekłej mieszaniny różnych substancji; destylat
jest zbierany w odbieralniku

reakcja utleniania

(utlenianie, oksydacja; fr. oxygéne dosłownie „kwasoród”, „tlen”) reakcja polegająca na

oddawaniu elektronów przez atomy lub jony pierwiastka, skutkiem czego jest
podwyższenie ich stopnia utlenienia

reakcja redukcji

(redukcja; łac. reductio „cofnięcie”, „odzyskanie”) reakcja polegająca na przyjmowaniu

elektronów przez atomy lub jony pierwiastka, skutkiem czego jest obniżenie ich stopnia
utlenienia

reduktor

(łac. reductio „cofnięcie”, „odzyskanie”) substancja posiadająca właściwości redukujące;

substancja ta redukuje inną substancję, sama utleniając się; reduktor oddaje elektrony,
przez co podwyższa swój stopień utlenienia

utleniacz

(fr. oxygéne dosłownie „kwasoród”, „tlen”) substancja, która utlenia inną substancję, sama
redukując się; utleniacz przyjmuje elektrony, przez co obniża swój stopień utlenienia

stopień utlenienia

liczba ładunku elementarnego, jaki posiadałby atom, gdyby w danej substancji wszystkie
wiązania były jonowe

Bibliografia
Buczek I., Chrzanowski M., Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E.,
Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska- Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2.
Podręcznik dla Liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa
2003.

Danikiewicz W., Chemia. Związki organiczne. Podręcznik do liceów i techników. Zakres

rozszerzony, Warszawa 2016.
Hassa R., Mrzigod A., Mrzigod J., To jest chemia. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych.
Zakres podstawowy, Warszawa 2016.

Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1983.

Litwin M., Styka – Wlazło S., Szymońska J., To jest chemia 2. Chemia organiczna. Podręcznik
dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa 2016.

Majewski W., Mechanizmy reakcji chemicznych, Lublin 2012.

McMurry J., Chemia organiczna 4, Warszawa 2004.

Pazdro K. M., Rola – Noworyta A., Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów
i studentów, Warszawa 2017.
Gra edukacyjna

Test

Reakcje utleniania
alkoholi do aldehydów
Jakie związki powstają w wyniku utleniania alkoholi? W wyniku użycia
jakiego alkoholu powstaje keton albo aldehyd? Jakie warunki reakcji
pozwalają na jej zajście? Znasz odpowiedzi na te pytania i nie tylko?
Sprawdź swoją wiedzę, rozwiązując quiz. Składa się on z trzech
poziomów trudności, aby przejść do następnego najpierw musisz
zaliczyć poprzedni. Powodzenia!

Poziom trudności: Limit czasu: Twój ostatni wynik:

łatwy 4 min -
Uruchom
Ćwiczenie 1
Wybierz poprawną odpowiedź przedstawiającą wzór chemiczny alkoholu, z którego powstał
pentanal w reakcji jego utlenienia słabym utleniaczem.

Ćwiczenie 2
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 3
Który z przedstawionych poniżej alkoholi nie ulegnie reakcji utleniania słabym utleniaczem?


Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Wskaż nazwę systematyczną związku, który powstaje w wyniku reakcji utleniania etanolu
przy użyciu tlenku miedzi(II) w podwyższonej temperaturze.

 metanal

 etanon

 propanal

 propan-2-on

 metanon

 etanal

Ćwiczenie 2 輸

Wskaż nazwę systematyczną związku, który powstaje w wyniku reakcji utleniania butan-2-
olu, przy użyciu tlenku miedzi(II) i w podwyższonej temperaturze.

 kwas butanowy

 butan-2-on

 butanal
Ćwiczenie 3 輸

Wskaż model cząsteczki związku, który powstaje w wyniku reakcji utleniania propan-1-olu
輸
przy użyciu tlenku miedzi(II) w podwyższonej temperaturze.

 

 
Kulka grafitowa – atom węgla, kulka jasnoszara – atom wodoru, kulka czerwona – atom tlenu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4
Połącz w pary pojęcia z ich wyjaśnieniami.
Alkohol pierwszorzędowy
Alkohol trzeciorzędowy
Alkohol drugorzędowy
輸
Związek organiczny, w którego
cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do
pierwszorzędowego atomu węgla (atom
węgla, który jest połączony
bezpośrednio tylko z jednym atomem
węgla w cząsteczce).
Związek organiczny, w którego
cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do
trzeciorzędowego atomu węgla (atom
węgla, który jest połączony z trzema
atomami węgla w cząsteczce).
Związek organiczny, w którego
cząsteczce grupa funkcyjna – grupa
hydroksylowa jest przyłączona do
drugorzędowego atomu węgla (atom
węgla, który jest połączony z dwoma
atomami węgla w cząsteczce).
Ćwiczenie 5 輸

Zweryfikuj, które ze zdań są prawdziwe, a które fałszywe.

Prawda Fałsz
W wyniku reakcji utleniania
alkoholi trzeciorzędowych,
 
przy użyciu tlenku miedzi(II),
powstają ketony.
Przykładem alkoholu
trzeciorzędowego jest  
pentan-3-ol.
Aldehydy powstają
w wyniku reakcji utleniania
 
alkoholi
pierwszorzędowych.
Przykładem alkoholu
pierwszorzędowego jest  
propan-1-ol.
W wyniku reakcji utleniania
propan-2-olu, przy użyciu
tlenku miedzi(II)
 
w podwyższonej
temperaturze, powstaje
propanon, tzw. aceton.
Tlenek miedzi(II) pełni rolę
reduktora w reakcjach  
utleniania alkoholi.
Ćwiczenie 6 醙

Wybierz, które z poniższych alkoholi mogą ulec reakcji utleniania pod wpływem tlenku 醙
miedzi(II) w podwyższonej temperaturze.


 


Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 7 醙

Przyporządkuj nazwy systematyczne produktów, jakie powstaną w wyniku reakcji utleniania

przy użyciu tlenku miedzi(II) w podwyższonej temperaturze.

propan-1-ol, butan-2-ol, 2-metylopropan-1-ol, propan-2-ol, 2-fenyloetanol, 3-metylobutan-2-

ol

Nazwa systematyczna Nazwa systematyczna

alkoholu produktu

propan-1-ol

butan-2-ol

2-metylopropan-1-ol

propan-2-ol

2-fenyloetanol

3-metylobutan-2-ol
Ćwiczenie 8 難

Narysuj wzór półstrukturalny i zapisz nazwę systematyczną alkoholu, który należy utlenić przy
użyciu tlenku miedzi(II) w podwyższonej temperaturze, aby powstał związek chemiczny
o podanym poniżej wzorze półstrukturalnym.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 9 難

Narysuj wzór półstrukturalny związku chemicznego, który powstaje w wyniku reakcji

utleniania alkoholu furfurylowego (furan-2-ylometanol), którego wzór przedstawiono poniżej,
przy użyciu tlenku miedzi(II) w podwyższonej temperaturze.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Reakcje utleniania alkoholi do aldehydów i ketonów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy; uczniowie III
etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

XV. Związki karbonylowe – aldehydy i ketony. Uczeń:

3) pisze równania reakcji utleniania metanolu, etanolu, propan‐1-olu, propan‐2-olu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,

technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wymienia i opisuje metody otrzymywania aldehydów i ketonów z alkoholi;

przedstawia za pomocą równań reakcje utleniania alkoholi pierwszorzędowych przy
użyciu łagodnych utleniaczy w podwyższonej temperaturze;
przedstawia za pomocą równań reakcje utleniania alkoholi drugorzędowych przy
użyciu utleniaczy w podwyższonej temperaturze;
projektuje i przeprowadza doświadczenia, które pozwolą na otrzymanie aldehydów
i ketonów z alkoholi.

Strategia nauczania:

asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:

dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
eksperyment chemiczny;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
gra edukacyjna;
technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem.

Przykładowe pytania: jakim przemianom ulega etanol w organizmie człowieka? Jakie
związki powstają w wyniku utleniania etanolu w organizmie człowieka? Czy z alkoholi
można otrzymać ketony np.: słynny w zmywaczach do paznokci aceton?
2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół otrzymywania
aldehydów i ketonów. Efektem jest podanie sposobów otrzymywania tych związków
organicznych, a następnie skonfrontowanie tych wypowiedzi uczniów z informacjami
jakie uczniowie pozyskają w fazie realizacyjnej w pkt. 1.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie
zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy. Zadaniem każdej z grup jest opracowanie
metod otrzymywania aldehydów i ketonów z alkoholi w oparciu o treści z e‐materiału.
 Po ustalonym czasie liderzy grup prezentują rozwiązania na forum klasy. Nauczyciel
weryfikuje poprawność rozwiązań.
2. Każda grupa otrzymuje kartkę z nazwami trzech alkoholi (patrz materiały pomocnicze).
Kolejnym zadaniem grupy jest napisanie równań reakcji utleniania odpowiednich
alkoholi. Nauczyciel weryfikuje poprawność rozwiązań.
3. Eksperyment chemiczny. Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie
eksperymentu, które pozwoli na otrzymanie dowolnie wybranego przez grupę
aldehydu. Uczniowie ze wskazanego szkła i sprzętu oraz odczynników wybierają te,
które są im potrzebne do przeprowadzenia eksperymentu. Nauczyciel rozdaje karty
pracy, które uczniowie uzupełniają podczas wykonywania tego zadania i monitoruje
pracę uczniów. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoje efekty. Nauczyciel
weryfikuje poprawność merytoryczną prezentowanych efektów przez uczniów.
4. Eksperyment chemiczny. Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie
eksperymentu, które pozwoli na otrzymanie dowolnie wybranego przez grupę
ketonu. Uczniowie ze wskazanego szkła i sprzętu oraz odczynników wybierają te, które
są im potrzebne do przeprowadzenia eksperymentu. Nauczyciel rozdaje karty pracy,
które uczniowie uzupełniają podczas wykonywania tego zadania i monitoruje pracę
uczniów. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoje efekty. Nauczyciel
weryfikuje poprawność merytoryczną prezentowanych efektów przez uczniów.
5. Nauczyciel odsyła uczniów do gry dydaktycznej jako utrwalenie nabytych na lekcji
wiadomości.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jakie produkty

otrzymujemy w reakcji utleniania alkoholi? Jak się nazywa keton rozpoczynający szereg
homologiczny? Jak z metanolu można otrzymać metanal?
2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które
uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniałem/łam sobie, że...

Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‐materiale – sprawdź się, których nie zdążyli
wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra dydaktyczna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na
lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również
wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich

kartkach):

Jakie produkty otrzymujemy w reakcji utleniania alkoholi?

Jak z metanolu można otrzymać metanal?
Jak się nazywa keton rozpoczynający szereg homologiczny?

2. Mazaki, arkusze papieru (A4/ A3), glutaki.

3. Kartki z nazwami alkoholi:

I grupa: etanol, propan‐2-ol, 3‐metylopentan‐2-ol;

II grupa: propan‐1-ol, metanol, 2‐metylopropan‐2-ol;
III grupa: 2‐metylopropan‐1-ol, heksan‐1-ol, pentan‐2-ol;
IV grupa: butan‐1-ol, 3‐metyloheksan‐3-ol, metanol;
V grupa: etanol, butan‐2-ol, cyklopentanol;
VI grupa: fenylometanol, pentan‐3-ol, propan‐1-ol.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karty pracy ucznia:
Plik o rozmiarze 88.80 KB w języku polskim