CHƯƠNG 6

RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC

ETHICAL DECISION MAKING

V1.0200922 1 phenikaa-uni.edu.vn
MỤC TIÊU HỌC TẬP

Cung cấp một mô hình toàn diện cho Khám phá vai trò của cơ hội trong việc
1 5
việc ra quyết định có đạo đức trong ra quyết định có đạo đức trong kinh
kinh doanh doanh

2 Xem xét cường độ vấn đề đạo đức như 6 Hiểu những cân nhắc mang tính quy
một yếu tố quan trọng trong quá trình ra phạm trong việc ra quyết định mang tính
quyết định về đạo đức đạo đức

Giới thiệu các yếu tố cá nhân ảnh Nhận thức được vai trò của các tổ chức
3 7
hưởng đến việc ra quyết định về đạo trong việc ra quyết định mang tính quy
đức kinh doanh phạm

4 Giới thiệu các yếu tố tổ chức ảnh 8 Xem xét tầm quan trọng của đạo đức và
hưởng đến việc ra quyết định về đạo giá trị đối với việc ra quyết định có đạo
đức kinh doanh đức
V1.0080823 2 phenikaa-uni.edu.vn
TÀI LIỆU HỌC TẬP

Tài liệu giáo trình chính

• [1]. John M. Kline (2010), Ethics for International Business: Decision Making in a
Global Political Economy, Routledge, 978–0–415–99943–4.
• [2] O. C. Ferrell, John Fraedrich, Ferrell (2021), Business Ethics: Ethical Decision
Making and Cases,13rd edition, Cengage Learning, 978-0357513361.

Tài liệu khác

• [3]. Ronald D Francis Guy Murfey (2016), Global Business Ethics: Responsible decision
making in an international context, Kogan Page, 978 0 7494 7396 9.
• Tài liệu tham khảo theo từng chương/buổi học

V1.0080823 3 phenikaa-uni.edu.vn
HÌNH 6-1 Khung hiểu về việc ra quyết định có đạo
đức trong kinh doanh

V1.0080823 4 phenikaa-uni.edu.vn
HÌNH 6-1 Khung hiểu về việc ra quyết định có đạo
đức trong kinh doanh

Cường độ vấn đề
đạo đức

Yếu tố cá nhân
Đánh giá và ý định Hành vi đạo đức
về đạo đức kinh hoặc phi đạo đức
doanh
Yếu tố tổ chức

Cơ hội

V1.0080823 5 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (1 of 6)

Cường độ vấn đề đạo đức

• Nhận thức đạo đức – Khả năng nhận thức liệu một tình huống hoặc quyết định có khía cạnh
đạo đức hay không

• Cường độ vấn đề đạo đức – Mức độ liên quan hoặc tầm quan trọng của một sự kiện hoặc
quyết định trong mắt cá nhân, nhóm làm việc và/hoặc tổ chức

– Đặc điểm cá nhân và thời gian để phù hợp với các giá trị, niềm tin, nhu cầu, nhận thức,
các đặc điểm đặc biệt của tình huống và áp lực cá nhân phổ biến tại một địa điểm và thời
gian cụ thể

• Cường độ đạo đức – Nhận thức của cá nhân về áp lực xã hội và tác hại mà họ tin rằng quyết
định của mình sẽ gây ra cho người khác

V1.0080823 6 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (2 of 6)

Yếu tố cá nhân
• Giới tính – Trong việc ra quyết định mang tính đạo đức, nghiên cứu cho thấy rằng ở nhiều khía
cạnh không có sự khác biệt giữa nam và nữ.
• Giáo dục – Một yếu tố quan trọng trong quá trình ra quyết định về mặt đạo đức; nói chung, con
người càng có nhiều trình độ học vấn hoặc kinh nghiệm làm việc thì họ càng đưa ra những
quyết định có đạo đức tốt hơn..
• Quốc tịch – Mối quan hệ pháp lý giữa một người và quốc gia nơi họ sinh ra
• Tuổi tác – Yếu tố cá nhân có mối quan hệ phức tạp với đạo đức kinh doanh
– Các nhà quản lý trẻ tuổi bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi văn hóa tổ chức.

V1.0080823 7 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (3 of 6)

Các yếu tố cá nhân (tiếp theo)

• Vị trí kiểm soát – Những khác biệt cá nhân liên quan đến niềm tin tổng quát về việc một người
bị ảnh hưởng như thế nào bởi các sự kiện hoặc sự hỗ trợ bên trong so với bên ngoài
– Kiểm soát bên ngoài – Những cá nhân có vị trí kiểm soát này coi mình đang trôi theo
dòng chảy vì đó là tất cả những gì họ có thể làm (các sự kiện trong cuộc sống là do những
lực lượng không thể kiểm soát được).
– Kiểm soát nội bộ – Những cá nhân có vị trí kiểm soát này tin rằng họ kiểm soát các sự
kiện trong cuộc sống bằng nỗ lực và kỹ năng của chính mình; họ coi mình là người làm
chủ số phận của mình và tin tưởng vào khả năng ảnh hưởng đến môi trường của mình.

V1.0080823 8 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (4 of 6)

Yếu tố tổ chức
• Văn hóa doanh nghiệp – Một tập hợp các giá trị, chuẩn mực và tạo tác, bao gồm các cách giải quyết
vấn đề mà các thành viên (nhân viên) của một tổ chức chia sẻ

– Tuyên bố sứ mệnh và mục tiêu

• Văn hóa đạo đức – Hành vi được chấp nhận, được xác định bởi công ty và ngành
– Phản ánh tính chính trực của các quyết định được đưa ra và là chức năng của các yếu tố, bao
gồm chính sách của công ty, sự lãnh đạo của ban lãnh đạo cấp cao về các vấn đề đạo đức, ảnh
hưởng của đồng nghiệp và cơ hội cho hành vi phi đạo đức
• Những điều quan trọng khác – Những người có ảnh hưởng trong nhóm làm việc, bao gồm đồng
nghiệp, người quản lý, đồng nghiệp và cấp dưới
• Tuân theo thẩm quyền – Lý do khiến nhân viên giải quyết các vấn đề đạo đức kinh doanh chỉ bằng
cách tuân theo chỉ thị của cấp trên
V1.0080823 9 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (5 of 6)

Cơ hội

• Cơ hội – Các điều kiện trong một tổ chức hạn chế hoặc cho phép hành vi có đạo đức hoặc phi
đạo đức

– Bối cảnh công việc ngay lập tức – Nơi các cá nhân làm việc, họ làm việc cùng ai và
tính chất công việc

• Có thể bị ngăn cản bằng các quy tắc, chính sách và quy tắc chính thức được ban quản lý thực
thi đầy đủ

– Hành vi sai trái vẫn có thể xảy ra nếu không có sự giám sát thích hợp

• Cũng xuất phát từ tri thức, khai thác tri thức

V1.0080823 10 phenikaa-uni.edu.vn
KHUÔN KHỔ RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
TRONG KINH DOANH (6 of 6)

Ý định, hành vi và đánh giá về đạo đức kinh doanh

• Các vấn đề đạo đức kinh doanh, tình huống khó xử liên quan đến các tình huống giải quyết vấn
đề trong đó các quy tắc chi phối các quyết định thường mơ hồ hoặc xung đột.

• Khi ý định và hành vi không phù hợp với phán đoán đạo đức của họ, mọi người có thể cảm thấy
tội lỗi.

– Bước tiếp theo là thay đổi hành vi để giảm bớt những cảm giác đó.

• Con đường dẫn đến thành công phụ thuộc vào cách doanh nhân định nghĩa thành công.

– Thành công thúc đẩy ý định và hành vi trong kinh doanh một cách ngầm định hoặc rõ
ràng.

V1.0080823 11 phenikaa-uni.edu.vn
SỬ DỤNG MÔ HÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC
ĐỂ CẢI THIỆN CÁC QUYẾT ĐỊNH CÓ ĐẠO ĐỨC

• Một mô hình ra quyết định có đạo đức không giúp xác định xem một quyết định kinh doanh là
đúng hay sai.

– Nó nhằm mục đích cung cấp những hiểu biết sâu sắc về việc ra quyết định có đạo đức
trong các doanh nghiệp.

– Đạo đức kinh doanh liên quan đến những đánh giá về giá trị và thỏa thuận tập thể về các
mẫu hành vi có thể chấp nhận được.

• Đạt được sự hiểu biết về các yếu tố tạo nên các quyết định đạo đức giúp phân biệt giữa một
vấn đề đạo đức và một tình huống khó xử.

V1.0080823 12 phenikaa-uni.edu.vn
NHỮNG CÂN NHẮC MANG TÍNH QUY CHUẨN TRONG
VIỆC RA QUYẾT ĐỊNH MANG TÍNH ĐẠO ĐỨC (1 of 3)

• Các phương pháp tiếp cận chuẩn mực (Normative approaches) – Cách những người ra
quyết định của tổ chức nên tiếp cận một vấn đề

– Khác với cách tiếp cận mô tả xem xét cách những người ra quyết định trong tổ chức tiếp
cận việc ra quyết định mang tính đạo đức

• Hầu hết các tổ chức đều phát triển một tập hợp các giá trị cốt lõi để mang lại niềm tin lâu dài về
cách ứng xử phù hợp trong công ty.

– Mối quan tâm mang tính công cụ – Tập trung vào các kết quả tích cực, bao gồm lợi
nhuận của công ty và lợi ích cho xã hội

V1.0080823 13 phenikaa-uni.edu.vn
NHỮNG CÂN NHẮC MANG TÍNH QUY CHUẨN TRONG
VIỆC RA QUYẾT ĐỊNH MANG TÍNH ĐẠO ĐỨC (2 of 3)

Thể chế là nền tảng cho các giá trị chuẩn mực

• Lý thuyết thể chế (Institutional theory) – Lý thuyết cho rằng các tổ chức hoạt động theo các chuẩn mực
và quy tắc thể chế được coi là đương nhiên

– Chính phủ, tôn giáo và giáo dục là những tổ chức có ảnh hưởng đến việc tạo ra các giá trị, chuẩn
mực và quy ước.

• Cạnh tranh trong ngành được xác định bởi:

– Rào cản gia nhập ngành

– Các sản phẩm thay thế sẵn có cho các sản phẩm do đối thủ trong ngành sản xuất

– Sức mạnh của các đối thủ trong ngành đối với khách hàng của họ

– Sức mạnh của các nhà cung cấp của đối thủ trong ngành so với các đối thủ khác
V1.0080823 14 phenikaa-uni.edu.vn
NHỮNG CÂN NHẮC MANG TÍNH QUY CHUẨN TRONG
VIỆC RA QUYẾT ĐỊNH MANG TÍNH ĐẠO ĐỨC (3 of 3)

Thực hiện các Nguyên tắc (Principles) và Giá trị Cốt lõi (Core Values) trong việc Ra Quyết định
Kinh doanh có Đạo đức
• Bức màn của sự thiếu hiểu biết – Một thí nghiệm tưởng tượng nhằm kiểm tra cách các cá nhân sẽ
hình thành các nguyên tắc nếu họ không biết vị trí tương lai của mình trong xã hội sẽ như thế nào
• Nguyên tắc bình đẳng – Quy định rằng mỗi người có các quyền cơ bản tương thích với các quyền
tự do cơ bản của người khác
• Nguyên tắc khác biệt – nêu rõ rằng sự bình đẳng hoặc bất bình đẳng về kinh tế và xã hội phải
được sắp xếp để mang lại lợi ích cao nhất cho những thành viên kém thuận lợi nhất trong xã hội
• Các công ty chuyển đổi các nguyên tắc cơ bản thành giá trị cốt lõi:
– Cung cấp những lý tưởng trừu tượng; hoạt động bền vững, hợp tác và làm việc theo nhóm,
tránh hối lộ; cung cấp một kế hoạch chi tiết về các mục tiêu của công ty, đưa ra quyết định có
đạo đức

V1.0080823 15 phenikaa-uni.edu.vn
HÌNH 6-4 Nguyên tắc và giá trị

V1.0080823 16 phenikaa-uni.edu.vn
HÌNH 6-4 Nguyên tắc và giá trị
"Chúng tôi sẽ tuân thủ
tất cả các luật liên quan
ở các quốc gia nơi
chúng tôi kinh doanh."
"Chúng tôi sẽ thực hành tính
minh bạch trong tất cả các
thông tin liên lạc của mình."
V1.0080823
"Chúng tôi sẽ thiết lập
Nguyên tắc mối quan hệ đáng tin cậy
Giá trị
• Được chấp nhận rộng với các bên liên quan."
• Chủ quan và liên quan
rãi
đến sự lựa chọn
• Được sử dụng để phát
• Được sử dụng để phát
triển các giá trị và tiêu
triển các chuẩn mực
chuẩn
• Cung cấp hướng dẫn
• Thiết lập ranh giới phổ
cho các tổ chức
biến cho hành vi
• Khác nhau giữa các
• Có giá trị xuyên suốt
nền văn hóa và công ty
các nền văn hóa
"Chúng tôi sẽ khuyến khích
"Chúng tôi sẽ cung cấp
“Chúng tôi sẽ làm việc để tinh thần đồng đội và hợp tác
những sản phẩm chất
đảm bảo quyền lợi của tất để đưa ra giải pháp tốt nhất."
lượng tốt nhất trong
cả các bên liên quan.”
ngành."
17 phenikaa-uni.edu.vn
HIỂU VỀ VIỆC RA QUYẾT ĐỊNH MANG TÍNH ĐẠO ĐỨC

• Hỗ trợ cấp cao nhất cho hành vi đạo đức là công cụ giúp nhân viên tham gia vào các phương
pháp tiếp cận cá nhân của họ để đưa ra quyết định có đạo đức.

• Các quan điểm chuẩn mực đặt ra các mục tiêu lý tưởng mà các tổ chức nên hướng tới.
• Kiến thức về việc ra quyết định đạo đức giúp đưa ra quyết định đúng đắn.

V1.0080823 18 phenikaa-uni.edu.vn
TÓM TẮT NỘI DUNG ĐÃ HỌC

Cung cấp một mô hình toàn diện cho Khám phá vai trò của cơ hội trong việc
1 5
việc ra quyết định có đạo đức trong ra quyết định có đạo đức trong kinh
kinh doanh doanh

2 Xem xét cường độ vấn đề đạo đức như 6 Hiểu những cân nhắc mang tính quy
một yếu tố quan trọng trong quá trình ra phạm trong việc ra quyết định mang tính
quyết định về đạo đức đạo đức

Giới thiệu các yếu tố cá nhân ảnh Nhận thức được vai trò của các tổ chức
3 7
hưởng đến việc ra quyết định về đạo trong việc ra quyết định mang tính quy
đức kinh doanh phạm

4 Giới thiệu các yếu tố tổ chức ảnh 8 Xem xét tầm quan trọng của đạo đức và
hưởng đến việc ra quyết định về đạo giá trị đối với việc ra quyết định có đạo
đức kinh doanh đức
V1.0080823 19 phenikaa-uni.edu.vn
 HẾT CHƯƠNG 6

V1.0080823 20 phenikaa-uni.edu.vn