‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.

21‬‬

‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‬

‫سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪ ،۱۳۹۹‬صفحه ‪۲۷‬ـ‪۴۰‬‬
‫مقاله پژوهشی‬

‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه‬
‫در سه رخداد طوفان گردوغبار در سیستان‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬

‫میری‪*2‬‬ ‫محسن رضایی ترشیزی‪ 1،‬عباس‬

‫تاریخ پذیرش‪۱۳۹۹/۳/۲۲ :‬‬ ‫تاریخ دریافت‪۱۳۹۹/۱/۲۱ :‬‬

‫چکیده‬
‫بادشبکن‬ ‫وقوع طوفانهای گردوغبار از پیامدهای بیابانزایی در منطقۀ سیستان است و استفاده از گیاهان بومی منطقه در غالب‬
‫میتواند مؤثرترین راهکار برای کاهش وقوع این پدیده باشد‪ .‬در این تحقیق‪ ،‬میزان کاهش سرعت باد و رسوبات ببادی توسب‬
‫یک بادشکن ‪ 14‬ردیفه از درختان گز در منطقۀ نیاتک زابل بررسی شد‪ .‬سرعت باد و رسوبات ببادی در باددسبت بادشبکن در‬
‫بادسبن هایی در‬ ‫‪ x = -100‬متری‪ ،‬داخل بادشبکن در ‪ x = 256‬متبری و پاییندسبت بادشبکن در ‪ x = 448‬متبری ببا نبب‬
‫ارتفاعات ‪ 570 ،450 ،360 ،80 ،20‬و ‪ 700‬سبانتیمتری و رسبو گیرهایی در ارتفاعبات ‪ 550 ،300 ،140 ،80 ،35 ،20‬و ‪700‬‬
‫سانتیمتری طی سه رخداد طوفان گردوغبار و سه سرعت باد ‪ 16 ،14‬و ‪ 19‬متر بر ثانیه انبدازهگیری شبد‪ .‬نتبای نشبان داد کبه‬
‫سرعت باد و رسوبات بادی در داخل بادشبکن در تمبا ارتفاعبات کباهش قاببل مظه بهای نشبان میدهبد‪ .‬در باددسبت و‬
‫پاییندست بادشکن انحرافمعیار رسوبات در ارتفاعات مورد بررسی از هم فاصله داشته ولی داخل بادشبکن ببه هبم نزدیبک‬
‫شده است‪ .‬کاهش بیش از ‪ %30‬سرعت باد و بیش از ‪ %50‬رسوبات بادی در ارتفاعباتِ مبورد بررسبی توسب بادشبکن نشبان‬
‫میدهد که بادشکن از کارایی مناسبی در کنترل فرسایش بادی برخوردار است‪.‬‬

‫کلیدواژهها‪ :‬خشکسالی‪ ،‬بادشکن‪ ،‬بیابانزایی‪ ،‬گیاهان بومی‪ ،‬نیاتک زابل‪.‬‬

‫و خاک‪ ،‬دانشگاه زابل‬ ‫‪ .1‬دانشجوی کارشناسی ارشد‪ ،‬دانشکده آ‬

‫و خاک‪ ،‬دانشگاه زابل‪ ،‬نویسنده مسئول‪miri.abbas@uoz.ac.ir ،‬‬ ‫‪ .2‬استادیار گروه مرتع و آبخیزداری‪ ،‬دانشکده آ‬
‫* این مقاله مستخرج از پایان نامه دانشجو می باشد‪.‬‬
‫‪DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬
 ‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪۱۳۹۹‬‬ ‫‪28‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫و همکببباران‪2011 ،‬؛ میبببری و همکببباران‪ 2017 ،‬و ‪.)2019‬‬ ‫مقدمه‬

‫بادشکنها بهصورت زنده و غیرزنده در یک ردیف و یا چند‬ ‫فرسببایش بببادی و وقببوع طوفانهببای گردوغبببار یکببی از‬
‫کببورنلیز و‬ ‫یکلببو‪199812،‬؛‬ ‫ردیببف گیبباه ایجبباد میشببوند‬ ‫پیامدهای بیابانزایی در مناطق خشک و نیمهخشک است کبه‬
‫از آنجایی که گیاهان نقش مبؤثرتری نسببت‬ ‫گابریل‪.)200513،‬‬ ‫در نتیجۀ کاهش بارنبدگی و کمببود پوشبش گیباهی تشبدید‬
‫به موانع غیرزنده در کاهش سرعت باد و رسوبات ببادی ایفبا‬ ‫میشببود یمیببدلتون‪ .)2017 1،‬قببرار گببرفتن بببیش از ‪ %30‬از‬
‫میکنند یگیلیز و همکاران‪2002 ،‬؛ میری و همکباران‪)2017 ،‬‬ ‫مساهت ایران در مناطق خشک و نیمهخشک و قبرار گبرفتن‬
‫بادشکنهای زنده بسیار کارآمبدتر از بادشبکنهای غیرزنبده‬ ‫بر روی کمربند بیابانزایی باعث شده است تا مناطق وسبیعی‬
‫عمل میکنند‪ .‬از طرفبی بادشبکنهای چندردیفبه نسببت ببه‬ ‫کشور درگیر این پدیبده‬ ‫از ایران بهخبوص در شرق و غر‬
‫همکبباران‪،‬‬ ‫یوو‪14‬و‬ ‫بادشببکنهای یکردیفببه بسببیار مؤثرترنببد‬ ‫باشببند یمیببری و همکبباران‪2009 ،‬؛ شاهسببونی‪2‬و همکبباران‬
‫‪2015‬؛ چنگ‪15‬و همکاران‪ .)2019 ،‬میبزان کبارایی بادشبکنها‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬

‫‪2010‬؛ ابراهیمخوسفی‪2019 ،‬؛ بروغنبی‪3‬و همکباران‪.)2019 ،‬‬

‫به خبوصیات ساختاری آنها از جمله ارتفاع بادشکن‪ ،‬میزان‬ ‫طی سالهای اخیر این پدیده به یکی از مهمترین چالشهبای‬
‫بادشبکن‪ ،‬تعبداد ردیفهبا‪ ،‬فاصبلۀ‬ ‫تخلخل و تراکم‪ ،‬عبر‬ ‫زیستمحیطی کشور تبدیل شده است‪ .‬بنابراین یافتن بهتبرین‬
‫بوتهها در هر ردیف و همچنبین سبرعت بباد وابسبته اسبت‬ ‫و کارآمدترین روش برای کاهش وقوع و تشدید ایبن پدیبده‬
‫یبرنبببدل‪16‬و همکببباران‪2004 ،‬؛ کبببورنلیز و گابریبببل‪2005 ،‬؛‬ ‫ضروری است‪.‬‬
‫گائو‪201017،‬؛ میری و همکباران‪2017 ،‬؛ کوسبرا‪18‬و همکباران‪،‬‬ ‫گیاهان بهدلیل ساختار ویژۀ خود یتخلخل‪ ،‬انعطافپذیری‬
‫‪.)2020‬‬ ‫و‪ )...‬بسیار مؤثرتر از انواع روشهبای غیربیولبوییکی یانبواع‬
‫سرعت باد و رسوبات بادی در محدودهای بعد از بادشبکن‬ ‫مالچها و بادشبکنهای غیرزنبده) در کباهش سبرعت بباد و‬
‫کاهش مییابد که ایبن محبدوده نیبز تحتتبثثیر خبوصبیات‬ ‫فرسبایش ببادی عمببل میکننبد یگیلیبز‪4‬و همکبباران‪.)2002 ،‬‬
‫ذکرشده میباشد‪ .‬تحقیقات نشان داده است که بادشکنهای ببا‬ ‫تاکنون تحقیقات گستردهای در سطح جهبان انجبا شبده کبه‬
‫تخلخل ‪ 20‬تا ‪ %40‬بیشترین راندمان را در کاهش سرعت باد و‬ ‫مؤید نقش بسیار مؤثر گیاهان در کنترل فرسایش بادی اسبت‬
‫رسوبات بادی دارند و میتوانند در محدودهای هبدود ‪ 5‬براببر‬ ‫کاسبادا‪7،‬‬ ‫یبرشرز‪2009 5،‬؛ بوری‪6‬و همکباران‪2011 ،‬؛ هباگن و‬
‫ارتفاع خبود در باددسبت و ‪ 30‬تبا ‪ 35‬براببر ارتفباع خبود در‬ ‫‪2013‬؛ میری و همکاران‪2017 ،‬؛ هسب ‪8‬و همکباران‪2019 ،‬؛‬
‫پاییندست بر سرعت باد تثثیرگذار باشبند یگیلیبز و همکباران‪،‬‬ ‫هونک‪9‬و همکاران‪ .)2020 ،‬گیاهان سبرعت بباد در نزدیکبی‬
‫‪2000‬؛ لی و شرمن‪201519،‬؛ گائو و همکباران‪2010 ،‬؛ دونبگ و‬ ‫سطح زمین را با افزایش زبری کباهش میدهنبد یموزیبک و‬
‫همکاران‪ .)2012 ،‬در کنار پارامترهای اشارهشده الگوی کشبت‬ ‫جیلتی‪199010،‬؛ دونگ‪11‬و همکاران‪.)2001 ،‬‬
‫نیز بر کارایی بادشکنها مؤثر است‪ .‬در تحقیقبی‪ ،‬تبثثیر الگبوی‬ ‫بادشبکن‪ ،‬کمربنبد سببز و‬ ‫بهطور کلی گیاهبان در غالب‬
‫کشت و تبراکم بادشبکن زنبده از دو گونبۀ ذرت علوفبهای و‬ ‫بهصورت تکبوته نقبش بسبزایی در کباهش سبرعت بباد و‬
‫سورگو اسپیدفید با دو آرایش و سه تراکم بر سبرعت بباد در‬ ‫فرسایش بادی ایفاد میکنند یدونگ و همکاران‪2002 ،‬؛ بوری‬
‫دشت هسینآباد سربیشه بررسی شد و نتای نشان داد که تبثثیر‬
‫‪1. Middleton‬‬
‫‪2. Shahsavani‬‬
‫‪3. Boroghani‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Cleugh‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4. Gillies‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Cornelis, W. & Gabriels‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5. Breshears‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Wu‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6. Burri‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Cheng‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7. Hagen and Casada‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Brandle‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8. Hesp‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Gao‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9. Hong‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Kučera‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1 . Musick and Gillettie‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪. Li and Sherman‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1 . Dong‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫‪2۹‬‬ ‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‪...‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬
‫شببرای میببدانی باشببد یوو و همکبباران‪2015 ،‬؛ قائمینیببا و‬
‫هکبببیمزاده‪2017 ،‬؛ فانبببگ‪3‬و همکببباران‪2018 ،‬؛ چنبببگ و‬
‫همکاران‪ .)2019 ،‬پژوهش هاضر به بررسی تثثیر یک بادشبکن‬
‫زنده در شرای میبدانی در سبرعتهبا و رخبدادهای مختلبف‬
‫طوفان گردوغبار پرداخته است و نتای آن میتوانبد در کنتبرل‬
‫فرسایش بادی استفاده شود‪ .‬بررسی تغییرات عمبودی سبرعت‬
‫باد و رسوبات بادی از سطح زمین تا دو برابر ارتفباع بادشبکن‬
‫در خارج و داخل بادشکن در ایبن پبژوهش عبظوه ببر اینکبه‬
‫اطظعات مفیدی را از نحوۀ تثثیر بادشکن بر این دو پبارامتر در‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬
‫نقاط ارتفاعی مختلف در اختیار محققان فرسبایش ببادی قبرار‬
‫میدهببد‪ ،‬در ارزیببابی مببدلهای فرسببایش بببادی و طراهببی‬
‫بادشکنها مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫معرفی منطقۀ مورد مطالعه‬
‫دشت سیستان با مسباهت ‪ 15197‬کیلبومتر مرببع در محبدودۀ‬
‫جغرافیایی بین ‪ 60‬درجه و ‪ 15‬دقیقه تبا ‪ 61‬درجبه و‪ 50‬دقیقبه‬
‫طول جغرافیایی و ‪ 30‬درجه و ‪ 5‬دقیقه تا ‪ 31‬درجه و ‪ 28‬دقیقه‬
‫شرق ایران واقع شده اسبت‪ .‬ایبن‬ ‫جغرافیایی در جنو‬
‫منطقه با میانگین بارندگی سادنه ‪ 50/9‬میلیمتر و تبخیر سبادنه‬
‫هدود ‪ 4775‬میلیمتر دارای اقلبیم فراخشبک و بیاببانی اسبت‪.‬‬
‫ارتفاع آن از سطح دریبا ‪ 480‬متبر ببوده و وزش بادهبای ‪120‬‬
‫روزه مهمترین ویژگی این منطقه است‪ .‬بادشکن مبورد مطالعبه‬
‫در منطقۀ نیاتک در شرق سیستان در موقعیت جغرافیبایی ببین‬
‫‪ 60‬درجه و ‪ 52‬دقیقه تا ‪ 61‬درجه و ‪ 52‬دقیقبه طبول شبرقی و‬
‫شبمالی‬ ‫‪ 30‬درجه و ‪ 45‬دقیقه تا ‪ 31‬درجه و ‪ 28‬دقیقبه عبر‬
‫واقع شده اسبت یشبکل ‪ .)1‬منطقبۀ نیاتبک از وسبعتی هبدود‬
‫‪ 4820‬هکتار برخوردار بوده و بهعنوان یکی از کبانون بحرانبی‬
‫فرسایش بادی سیسبتان شبناخته شبده اسبت‪ .‬وجبود تپبههای‬
‫ماسهای روان در منطقه‪ ،‬مؤید عبور مقبدار زیبادی از رسبوبات‬
‫ببادی در ایببن منطقببه اسببت‪ .‬ایبن منطقببه همببواره در یکببی از‬
‫دادنهای گردوغبار قبرار گرفتبه اسبت؛ ببهطوری کبه غل بت‬
‫گردوغبار در این منطقه بیشتر از سبایر منباطق سیسبتان اسبت‬
‫یشکل ‪ .)1‬بادشکن مورد مطالعبه در هقیقبت یکبی از منباطق‬
‫‪3. Fang‬‬
‫تراکم بر کاهش سرعت باد در سطح ‪ %1‬معنیدار بود‪ .‬همچنین‬
‫مشاهده شد که آرایش مثلثی گیاهان و تبراکم ناشبی از فاصبلۀ‬
‫کاشت ‪ 60‬سانتیمتر مطلو ترین آرایبش و تبراکم در کباهش‬
‫سرعت باد است؛ زیرا با این تراکم و آرایش مسبافت بیشبتری‬
‫در پاییندست بادشکن محاف ت میشود یقاسمی و همکباران‪،‬‬
‫‪ .)2009‬قائمینیا و هکیمزاده ی‪ )2017‬به بررسی تثثیر بادشبکن‬
‫غیرزنده از جنس آجر چینی مشبک در یک دسبتگاه تونبل بباد‬
‫پرداختند و ایجاد تراکم بهینه با کباربرد الگوهبای آجبر چینبی‬
‫مشبک را برای اهداث بادشکنهای غیر زنده پیشنهاد کردند‪.‬‬
‫منطقۀ سیستان در شرق ایران یکی از کانونهبای فرسبایش‬
‫بادی است و وقوع و تشدید طوفانهای گردوغبار از پیامدهای‬
‫آن میباشببد یگببودی‪1‬و میببدلتون‪2001 ،‬؛ میببری و همکبباران‪،‬‬
‫‪ .)2009‬این طوفانها نبهتنها منطقبۀ سیسبتان بلکبه کشبورهای‬
‫افغانسببتان و پاکسببتان را نیببز تحتتببثثیر قببرار داده و اثببرات‬
‫زیسببتمحیطی و اقتبببادی و اجتمبباعی گسببتردهای را ایجبباد‬
‫میکنند یراشکی‪2‬و همکاران‪ .)2012 ،‬بنابراین ببهمن ور کنتبرل‬
‫فرسببایش بببادی و کبباهش وقببوع طوفانهببای گردوغبببار و‬
‫عر‬
‫جلوگیری از خسارات زیانبار آنها‪ ،‬یافتن راهکارهای مناسب‬
‫امری ضروری به ن ر میرسد یگودی و میدلتون‪2001 ،‬؛ میری‬
‫و همکبباران‪2009 ،‬؛ گببودی‪ .)2014 ،‬اگرچببه منطقببۀ سیسببتان‬
‫سالهاست تحتتثثیر فرسایش بادی شدید و وقوع طوفانهای‬
‫گردوغبار قبرار دارد‪ ،‬تحقیقبات کباربردی در خببوص تبثثیر‬
‫پوششهای گیاهی مختلف و ارزیابی کبارایی گونبههای ببومی‬
‫تکبوته یا بادشکن بر سرعت باد و فرسایش بادی در‬ ‫در غال‬
‫این منطقه انجا نشده است‪ .‬بنبابراین ایبن پبژوهش ببا هبدف‬
‫ارزیابی تثثیر یبک بادشبکن گبز چندردیفبه ببر سبرعت بباد و‬
‫رسوبات بادی با بررسی تغییرات این دو پبارامتر در ارتفاعبات‬
‫مختلف از سطح زمین تا دو برابر ارتفاع بادشبکن در خبارج و‬
‫داخل بادشکن در منطقۀ سیستان انجا گرفته اسبت‪ .‬از طرفبی‬
‫تحقیقات انجا شده در گذشته عمدتاً با شبیهسبازی بادشبکنها‬
‫در شرای کنترلشده یداخبل دسبتگاه تونبل بباد) ببه بررسبی‬
‫کارایی آنها در کاهش سرعت باد پرداختهانبد کبه نتبای ایبن‬
‫تحقیقات نمیتواند بهطور کامل گویای عملکرد بادشبکنها در‬
‫‪1. Goudie‬‬
‫‪2. Rashki‬‬
 ‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪۱۳۹۹‬‬ ‫‪30‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫بر جهت باد کشت شدهاند‪ .‬فاصلۀ بین ردیفها ‪21‬بب‪ 32‬متبر و‬
‫فاصلۀ درختان روی هر ردیف هبدود ‪ 1/5‬متبر اسبت‪ .‬تبراکم‬
‫بادشکن هدود ‪ ،%8‬متوس ارتفاع بادشکن ‪ 4‬متر و تخلخل آن‬
‫‪ 40%‬برآورد شد یترشیزی و همکاران‪.)2020 ،‬‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬
‫نهالکاریشده توس ادارۀ منابع طبیعی و آبخیزداری شهرسبتان‬
‫زابل میباشبد کبه ببا هبدف کنتبرل و تثبیبت ماسبههای روان‬
‫اهداث شده است‪ .‬این بادشکن یک بادشکن ‪ 14‬ردیفبه اسبت‬
‫که درختان گز ی‪ )Tamarix aphylla‬بر روی ردیفهایی عمبود‬

‫شکل (‪ :)۱‬موقعیت منطقۀ سیستان بر روی نقشۀ ایران (با رنگ زرد مشخص شده است)‪ ،‬موقعیت منطقۀ نیاتک (با مستطیل قرمز مشخص شده‬
‫است) و موقعیت بادشکن مورد مطالعه و نقاط اندازهگیری سرعت باد و رسوبات بادی در منطقۀ نیاتک‬
‫‪Figure (1): Location of the Sistan region on the Iran’s map (is indicted by yellow color), location of Niatak area in the Sistan region (is‬‬
‫‪indicted by a red rectangular) and locations of the windbreak and monitored points of wind speed and sediment flux in Niatak area‬‬
‫نقاط در جدول ی‪ )1‬آورده شده است‪.‬‬ ‫سرعت باد و رسوبات بادی در سه نقطه یشبکل ‪ )1‬در‬
‫طی سه رخداد طوفان گردوغبار اندازهگیری شبد‪ .‬موقعیبت‬
‫جدول (‪ :)۱‬موقعیت نقاط نمونهبرداری و فاصلۀ آنها از بادشکن (اولین ردیف بادشکن بهعنوان صفر‪ ،‬باالدست بادشکن با عدد منفی و داخل و‬
‫بعد از بادشکن با اعداد مثبت نمایش داده شدهاند)‬
‫‪Table (1): Location of sampling and their distance to the windbreak (the first row is considered as zero, distance upwind of the first‬‬
‫)‪row is expressed as a negative value and distance downwind of the first row is expressed as a positive value‬‬
‫فاصله یمتر) از اولین ردیف بادشکن‬ ‫موقعیت نقاط نسبت به بادشکن‬ ‫نقاط نمونهبرداری‬
‫‪X = -100‬‬ ‫باددست بادشکن‬ ‫‪1‬‬
‫‪X = 256‬‬ ‫داخل بادشکن بین ردیفهای ‪ 10‬و ‪11‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪X = 448‬‬ ‫پاییندست بادشکن و ‪ 40‬متر فاصله از آخرین ردیف بادشکن‬ ‫‪3‬‬

‫قابلیت اندازهگیری سرعتهای باد از صفر تا ‪ 50‬متر بر ثانیبه‬ ‫برای اندازهگیری سرعت باد از ‪ 7‬عدد بادسبن فنجبانی‪-‬‬
‫را با دقت ‪ 0/1‬متر بر ثانیه دارند‪ ،‬بهوسیلۀ یک کاببل ببه یبک‬ ‫دیجیتالی مدل ‪ Samrt Biene‬استفاده شد‪ .‬ایبن بادسبن ها کبه‬
 ‫‪۳۱‬‬ ‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‪...‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫یشکل ‪ 2‬الف)‪ .‬رسو گیرها در ارتفاعات ‪،140 ،80 ،35 ،20‬‬
‫‪ 550 ،300‬و ‪ 700‬سانتیمتری بر روی پایهای ‪ 7‬متری نبب‬
‫شدند یشکل ‪ .)2‬این رسو گیرها بهوسبیلۀ بازوهبایی کبه از‬
‫یک طرف به پایۀ ‪ 7‬متری متبل بودند‪ ،‬نگبه داشبته میشبد‪.‬‬
‫دز بود تا پایۀ ‪ 7‬متری توس سیم بوکسلهایی محکم شبده‬
‫تا از سرنگونی آنها در طی طوفان جلوگیری گبردد‪ .‬قببل از‬
‫شده‬ ‫شروع هر طوفان‪ ،‬رسو گیرها در نقاط مورد ن ر نب‬
‫و پس از پایان طوفان و آرا شدن هوا جمبعآوری میشبدند‪.‬‬
‫سپس رسوبات جمعآوریشده داخبل کیسبههای نبایلونی یاز‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬
‫دیتادگر دیجیتالی وصل میشوند و این دیتادگر سبرعتهای‬
‫باد را در هر ثانیه ثبت میکند‪ .‬ببهمن ور انبدازهگیری سبرعت‬
‫باد در ارتفاعات مختلف از نزدیک سطح زمین تبا هبدود دو‬
‫برابر ارتفاع بادشبکن بادسبن ها در ارتفاعبات ‪،360 ،80 ،20‬‬
‫‪ 570 ،450‬و ‪ 700‬سانتیمتر بر روی یک پایۀ ‪ 7‬متبری نبب‬
‫شدند یشکل ‪ .)2‬اندازهگیری سبرعت بباد در سباعات اولیبۀ‬
‫صبح صورت میگرفت و در هر نقطه نمونبهبرداری سبرعت‬
‫باد در بازۀ زمانی ‪ 15‬دقیقه ثبت میشد‪.‬‬
‫اندازهگیری رسوبات بادی توس ‪ 21‬رسو گیر سبیفونی‬

‫قبببل کدگببذاری شببده بببود) تخلیببه میشببدند‪ .‬رسببوبات‬ ‫نسل ‪ 3‬صورت گرفت‪ .‬این نوع رسو گیرها کبه از رانبدمان‬
‫جمعآوریشده بهوسبیلۀ یبک تبرازوی ببا دقبت ‪ 0/0001‬در‬ ‫یگیرش) هدود ‪ %90‬و راندمان نگهداشت هدود ‪%95‬‬ ‫جذ‬
‫آزمایشگاه وزن و یادداشت میشد‪.‬‬ ‫برخوردارنببد‪ ،‬بببا هببدف انببدازهگیری ذرات جهشبی و معلببق‬
‫طراهی و سباخته شبدهاند یاختباصبی و همکباران‪)2017 ،‬‬

‫ب‬ ‫الف‬
‫شکل (‪( :)۲‬الف) رسوبگیر و (ب) بادسنجهای نصبشده در ارتفاعات مختلف بر روی پایۀ هفت متری‬
‫‪Figure (2): (a) Sand sampler and (b) installed anemometers at different heights on a 7 m tower‬‬

‫در باددسببت بادشببکن ی‪ x = -100‬متببری) تببا نقطببۀ دو در‬ ‫برای نشبان‬ ‫از آنجایی که انحرافمعیار‪ ،‬یک معیار مناس‬
‫داخل بادشکن ی‪ x = 256‬متری) و نقطۀ سو در پاییندسبت‬ ‫دادن پراکنببدگی دادههببای آمبباری اسببت‪ ،‬در ایببن تحقیببق از‬
‫بادشکن ی‪ x = 448‬متری) نشان داده شده است‪ .‬توزیع افقبی‬ ‫انحرافمعیار رسوبات بادی برای نشان دادن نحبوۀ تغییبرات‬
‫سرعت باد نشان میدهبد کبه در تمبامی سبرعتهای مبورد‬ ‫رسوبات در نقاط مورد بررسی استفاده شد‪.‬‬
‫بررسی‪ ،‬سرعت باد در داخل بادشکن‪ ،‬یعنی در نقطۀ ‪ 2‬ی‪256‬‬
‫نتایج‬
‫= ‪ x‬متری) کاهش قابل مظه بهای یافتبه اسبت‪ .‬ایبن نتبای‬
‫در شکل ی‪ )3‬تغییرات سرعت باد یتوزیع افقبی) از نقطبۀ اول‬
 ‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪۱۳۹۹‬‬ ‫‪32‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫میباشد‪ .‬البته میزان تثثیر کمتبر از ارتفاعبات پبایین و داخبل‬ ‫مؤید آن است که بادشکن بهطور قابل مظه های بر سبرعت‬
‫بادشکن است‪ .‬اگرچه روند افزایشی سرعت باد از نقطۀ ‪ 2‬ببه‬ ‫باد تثثیر گذاشته و باعث کاهش سرعت باد میشبود‪ .‬کباهش‬
‫طرف نقطۀ ‪ 3‬در پاییندست بادشبکن دیبده میشبود‪ ،‬مقبدار‬ ‫سرعت باد در تما ارتفاعات از نزدیک سطح زمبین یارتفباع‬
‫سرعت باد در نقطۀ سو ی‪ x = 448‬متری) نسببت ببه نقطبۀ‬ ‫‪ 20‬سانتیمتری) تا دو برابر ارتفاع بادشکن ی‪ 700‬سانتیمتری)‬
‫اول ی‪ x = -100‬متری) کمتر میباشبد کبه نشباندهندۀ تبثثیر‬ ‫نیز مشاهده میشود که نشاندهندۀ تثثیرگبذاری بادشبکن ببر‬
‫بادشکن بر سرعت باد در پاییندست بادشکن است‪.‬‬ ‫سرعت باد هتی در ارتفاعات بادتر و در بادی بادشبکن نیبز‬

‫ب‪ .‬سرعت باد ‪ ۱6‬متر بر ثانیه‬ ‫الف‪ .‬سرعت باد ‪ ۱۴‬متر بر ثانیه‬
‫‪18‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬
‫سرعت باد یمتر برثانیه)‬

‫‪14‬‬ ‫‪12‬‬

‫سرعت باد یمتر برثانیه)‬

‫‪12‬‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬

‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬
‫فاصله یمتر)‬ ‫فاصله (متر)‬

‫ج‪ .‬سرعت باد ‪ ۱۹‬متر بر ثانیه‬

‫‪25‬‬
‫‪20 cm‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪80 cm‬‬
‫سرعت باد یمتر برثانیه)‬

‫‪15‬‬ ‫‪200 cm‬‬

‫‪360 cm‬‬
‫‪10‬‬
‫‪450 cm‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪570 cm‬‬
‫‪700 cm‬‬
‫‪0‬‬
‫‪200- 100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬
‫فاصله یمتر)‬
‫شکل (‪ :)۳‬تغییرات سرعت باد داخل و پاییندست بادشکن در سه سرعت باد (محدودۀ بادشکن بین دو خط شکسته است)‬
‫‪Figure (3): Variation of wind speed within and downwind of the windbreak in the three wind speeds‬‬
‫)‪(the area of the windbreak is indicated by dash lines‬‬

‫داخل بادشکن میباشد‪ .‬این شکستگی که در تما ارتفاعبات‬ ‫در شکل ی‪ ،)4‬تغییرات رسوبات ببادی یتوزیبع افقبی) از‬
‫از نزدیک سطح زمین یارتفاع ‪ 200‬سبانتیمتری) تبا دو براببر‬ ‫نقطۀ اول در باددست بادشکن ی‪ x = -100‬متری) تبا نقطبۀ‬
‫ارتفاع بادشکن ی‪ 700‬سانتیمتری) نیز مشاهده میشود‪ ،‬مؤیبد‬ ‫دو در داخبل بادشبکن ی‪ x = 256‬متببری) و نقطبۀ سببو در‬
‫آن است که بادشکن بر توزیع افقی رسوبات هتبی در ببادتر‬ ‫پاییندست بادشکن ی‪ x = 448‬متری) نشان داده شبده اسبت‪.‬‬
‫از ارتفاع خود نیز تثثیر گذاشته است؛ برای مثال در رخبداد ‪1‬‬ ‫در هر سه رخداد مورد بررسی‪ ،‬الگوی توزیع افقی رسبوبات‬
‫در ارتفبباع ‪ 200‬سببانتیمتری ینزدیببک سببطح زمببین) مقببدار‬ ‫بادی یتغییرات افقی رسوبات ببادی) هماننبد الگبوی توزیبع‬
‫رسوبات ببادی ‪ 1/58 ،3/30‬و ‪ 2/76‬گبر در سبانتیمربع‪ ،‬در‬ ‫افقی سرعت باد است‪ .‬همانند سبرعت بباد‪ ،‬شکسبتگی قاببل‬
‫ارتفاع ‪ 140‬سانتیمتری برابر ببا ‪ 0/63 ،1/75‬و ‪ 1/05‬گبر در‬ ‫توجهی در توزیع افقی رسوبات بادی در تمامی ارتفاعات رخ‬
‫سانتیمربع و در ارتفاع ‪ 700‬سانتیمتری برابر ببا ‪0/32 ،0/98‬‬ ‫داده است که نشاندهندۀ کاهش قاببل مظه بۀ رسبوبات در‬
 ‫‪۳۳‬‬ ‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‪...‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫در رخداد ‪ 3‬برابر ‪ 39/9 ،87/63‬و ‪ 67/66‬گر در سبانتیمربع‬ ‫در نقاط اول ی‪x = -100‬‬ ‫و ‪ 0/53‬گر در سانتیمربع بهترتی‬
‫در نقبباط اول ی‪ x = -100‬متببری)‪ ،‬دو ی‪x = 256‬‬ ‫بببهترتی‬ ‫متببری)‪ ،‬دو ی‪ x = 256‬متببری) و سببو ی‪ x = 448‬متببری)‬
‫متری) و سو ی‪ x = 448‬متری) میباشد‪.‬‬ ‫میباشد‪ .‬همچنین در ارتفاع ‪ 140‬سانتیمتری مقدار رسبوبات‬
‫بادی در رخداد ‪ 2‬برابر ‪ 1/78 ،4/32‬و ‪ 3‬گر در سانتیمربع و‬
‫‪ -‬رخداد ‪2‬‬ ‫الف ‪ -‬رخداد ‪1‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3.50‬‬

‫مقدار رسوبات یگر در سانتی متر مربع)‬

‫مقدار رسوبات یگر در سانتی متر مربع)‬

‫‪10‬‬ ‫‪3.00‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪2.50‬‬
‫‪2.00‬‬
‫‪6‬‬
‫‪1.50‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1.00‬‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬

‫‪2‬‬
‫‪0.50‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.00‬‬
‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬
‫فاصله یمتر)‬
‫فاصله یمتر)‬
‫ج ‪ -‬رخداد ‪3‬‬
‫‪250‬‬
‫مقدار رسوبات یگر در سانتی متر مربع)‬

‫‪20 cm‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪35 cm‬‬
‫‪80 cm‬‬
‫‪150‬‬
‫‪140 cm‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪300 cm‬‬

‫‪50‬‬ ‫‪550 cm‬‬

‫‪700 cm‬‬

‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬

‫فاصله یمتر)‬
‫شکل (‪ :)۴‬تغییرات رسوبات بادی داخل و پاییندست بادشکن در طی سه رخداد مورد بررسی (محدودۀ بادشکن بین دو خط شکسته است)‬
‫‪Figure (3): Variation of sediment within and downwind of the windbreak in the three dust storm events (the area of the windbreak is‬‬
‫)‪indicated by dash lines‬‬
‫سو یعنی در پاییندست بادشبکن ی‪ x = 448‬متبری) مقبادیر از‬ ‫نکتۀ قابل توجه در تغییرات مقدار رسبوبات در نقباط مبورد‬
‫هم فاصله گرفته اما کمتر از نقطبۀ اول و بیشبتر از نقطبۀ دو ‪ .‬از‬ ‫بررسی این است که مقبدار رسبوبات در نقطبۀ اول ی‪x = -100‬‬
‫طرفی‪ ،‬مقادیر انحرافمعیار در داخبل بادشبکن کمتبر از خبارج‬ ‫متببری) در ارتفاعببات پببایین از هببم فاصببلۀ بیشببتری نسبببت بببه‬
‫بادشکن است‪ .‬مقادیر انحرافمعیار در پاییندسبت بادشبکن نیبز‬ ‫ارتفاعات باد داشبته و همچنبین در داخبل بادشبکن مقبادیر در‬
‫کمتر از باددست بادشکن است‪ .‬این نتای مؤید آن اسبت کبه در‬ ‫ارتفاعات پایین به مقادیر در ارتفاعات باد نزدیک میشبود‪ .‬ایبن‬
‫باددست بادشکن یعنی در نقطۀ اول پراکندگی‪ ،‬مقادیر رسبوبات‬ ‫مشاهدات با مقادیر انحرافمعیار در سبه نقطبۀ مبورد ن بر و در‬
‫از داخل و پاییندست بادشکن بیشتر اسبت‪ .‬در داخبل بادشبکن‬ ‫ارتفاعات مختلف مطابقت دارد یشکل ‪ .)5‬مقبادیر انحرافمعیبار‬
‫مقادیر رسوبات در داخل بادشکن از پراکندگی کمبی برخبوردار‬ ‫در ارتفاعات و نقاط مورد بررسی نشان میدهد که انحرافمعیبار‬
‫بوده و به مقدار میانگین نزدیک است‪ .‬هرچه مقدار انحرافمعیبار‬ ‫در ارتفاعات مورد بررسی در نقطۀ اول یعنی باددسبت بادشبکن‬
‫کمتر و به صفر نزدیبکتر باشبد‪ ،‬پراکنبدگی کمتبر رسبوبات در‬ ‫ی‪ x = -100‬متری) از هم فاصله داشته ولی در داخل بادشبکن و‬
‫اطببراف میببانگین را نشببان میدهببد یعلیببزاده‪2006 ،‬؛ رضببایی و‬ ‫در نقطۀ دو ی‪ x = 256‬متری) به هم نزدیک میشوند‪ .‬در نقطبۀ‬
 ‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪۱۳۹۹‬‬ ‫‪34‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫میرمحمدی میبدی‪.)2005 ،‬‬

‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪20 cm‬‬
‫‪50‬‬
‫‪35 cm‬‬

‫انحرافمعیار‬
‫‪40‬‬
‫‪80 cm‬‬
‫‪30‬‬
‫‪140 cm‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪300 cm‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪550 cm‬‬
‫‪700 cm‬‬
‫‪200-‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪500‬‬
‫فاصله یمتر)‬
‫شکل (‪ :)5‬انحرافمعیار رسوبات بادی درسه نقطۀ مورد بررسی در ارتفاعات مختلف (محدودۀ بادشکن بین دو خط شکسته است)‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬

‫)‪Figure (3): Variation of standard deviation in the three locations at different heights (the area of the windbreak is indicated by dash lines‬‬

‫میباشد‪ .‬در سرعت ‪ 16‬متر بر ثانیبه در رنب ‪ 20‬تبا ‪ %25‬و در‬ ‫در جدول ی‪ ،)2‬درصد کاهش سبرعت بباد در نقباط دو و‬
‫سرعت ‪ 19‬متر بر ثانیه در رن ‪ 30‬تا ‪ %33‬میباشد‪ .‬ایبن نتبای‬ ‫سو ی‪ 448‬و ‪ x= 256‬متری) در ارتفاعات مختلف نشبان داده‬
‫نشان میدهد که مقدار سرعت باد در داخل بادشبکن یعنبی در‬ ‫شده است‪ .‬نتای نشان میدهد که میزان کاهش سرعت بباد در‬
‫نقطۀ دو و در ارتفاعات ‪ 20‬تبا ‪ 360‬سبانتیمتری ببین ‪ 65‬تبا‬ ‫داخل بادشکن در هر سه سرعت باد تقریباً به یک میزان اسبت؛‬
‫‪ 70%‬مقدار آن قبل از بادشکن ینقطبۀ اول‪ x= - 100 :‬متبری)‬ ‫برای مثال درصد کاهش سرعت باد در ارتفباع ‪ 20‬سبانتیمتری‬
‫میباشد‪ .‬مقادیر کاهش سرعت باد در بادی بادشکن نیبز قاببل‬ ‫در داخبببل بادشبببکن ی‪ x= 256‬متبببری) براببببر ‪ 29 ،35‬و ‪32‬‬
‫مظه ه بوده و در دو ارتفاع باد ی‪ 570‬و ‪ 700‬سبانتیمتری) در‬ ‫در سببرعتهای ‪ 16 ،14‬و ‪ 19‬متببر بببر ثانیببه اسببت‪.‬‬ ‫ب بهترتی‬
‫سه سرعت باد نیز یکسان است و در رن ‪ 18‬تا ‪ %23‬در نقطبۀ‬ ‫همچنین در ارتفاع ‪ 200‬سانتیمتری درصد کاهش سبرعت بباد‬
‫دو ی‪ x= 256‬متببری) و در رنب ‪ 14‬تببا ‪ %18‬در نقطبۀ سببو‬ ‫در رن ‪ 30‬تا ‪ %35‬در طی سه سرعت باد میباشبد‪ .‬از طرفبی‪،‬‬
‫ی‪ x= 448‬متببری) مشبباهده میشببود؛ ببهعبارت دیگببر‪ ،‬مقببدار‬ ‫کاهش سرعت باد در داخل بادشکن در ارتفاعبات ‪ 20‬تبا ‪360‬‬
‫سرعت باد در بادی بادشکن بین ‪ 77‬تا ‪ %86‬مقبدار آن قببل از‬ ‫سانتیمتری در هبر سبرعت تقریبباً ببه یبک میبزان اسبت‪ .‬در‬
‫بادشکن در نقطۀ اول ی‪ x= - 100‬متری) است‪.‬‬ ‫سرعت ‪ 14‬متر ببر ثانیبه‪ ،‬درصبد کباهش سبرعت بباد داخبل‬
‫بادشکن در ارتفاعات ‪ 20‬تا ‪ 360‬سانتیمتر در رن ‪ 33‬تبا ‪%35‬‬
‫جدول (‪ :)۲‬درصد کاهش سرعت باد در ارتفاعات مختلف در سرعتهای مختلف‬
‫‪Table (2): Percentage of wind speed reduction at different heights in various wind speeds‬‬
‫ارتفاعات مختلف از سطح زمین تا دو برابر ارتفاع بادشکن‬
‫‪700 cm‬‬ ‫‪570 cm‬‬ ‫‪450 cm‬‬ ‫‪360 cm‬‬ ‫‪200 cm‬‬ ‫‪80 cm‬‬ ‫‪20 cm‬‬ ‫نقاط نمونهبرداری‬ ‫سرعت باد‬
‫‪23‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫‪ 14‬متر بر ثانیه‬
‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 448‬متر‬
‫‪21‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫‪ 16‬متر بر ثانیه‬
‫‪16‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪ 448‬متر‬
‫‪21‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫‪ 19‬متر بر ثانیه‬
‫‪18‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪ 448‬متر‬

‫شده است‪ .‬نتای نشبان میدهبد میبزان کباهش رسبوبات در‬ ‫در جدول ی‪ ،)3‬درصد کباهش رسبوبات در نقباط دو و‬
‫داخل بادشکن در هر سه رخداد تقریباً به یبک میبزان اسبت؛‬ ‫سو ی‪ 448‬و ‪ x= 256‬متری) در ارتفاعات مختلف نشان داده‬
 ‫‪۳5‬‬ ‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‪...‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬

‫آنها توسب درختبان ببه دا افتباده و قبادر ببه هرکبت ببه‬
‫پاییندست نیستند‪ .‬همچنبین ‪ 20‬تبا ‪ %40‬رسبوبات در نقطبۀ‬
‫سو و بعد از بادشکن ی‪ x= 448‬متبری) در همبۀ رخبدادها‬
‫کاهش یافتبه اسبت‪ .‬ماننبد سبرعت بباد کبه اگرچبه کباهش‬
‫رسوبات بادی در داخل بادشکن و در ارتفاعبات ‪ 20‬تبا ‪360‬‬
‫سانتیمتر قابلمظه ه است‪ ،‬مقدار کباهش رسبوبات نیبز در‬
‫بادی بادشکن و در ارتفاعات باد قابل مظه به اسبت‪ .‬ایبن‬
‫نتای نشان میدهد که هتی در ارتفاعبات بباد نیبز رسبوبات‬
‫بادی تحتتثثیر بادشکن قرار گرفته و بهطور قابل مظه های‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬
‫برای مثال درصد کاهش رسوبات در ارتفباع ‪ 20‬سبانتیمتری‬
‫در داخببل بادشببکن ی‪ x= 256‬متببری) برابببر ‪ 72 ،59‬و ‪69‬‬
‫در رخدادهای ‪ 2 ،1‬و ‪ 3‬میباشد‪ .‬همچنین در ارتفاع‬ ‫بهترتی‬
‫‪ 200‬سانتیمتری‪ ،‬درصد کاهش رسوبات براببر ‪ 68 ،64‬و ‪57‬‬
‫در رخدادهای ‪ 2 ،1‬و ‪ 3‬میباشد‪ .‬همانند سرعت باد‬ ‫بهترتی‬
‫رسوبات بادی نیز به مقدار قابل مظه های در داخل بادشکن‬
‫کاهش یافته اسبت؛ ببهطوری کبه در نقطبۀ سبو ی‪x= 256‬‬
‫متری) رسوبات بین ‪ 50‬تا ‪ %60‬در رخبداد ‪ 60 ،1‬تبا ‪ %80‬در‬
‫رخداد ‪ 2‬و ‪ 55‬تا ‪ %70‬در رخداد ‪ 3‬کاهش نشبان داده اسبت‬

‫کاهش یافتهاند‪.‬‬ ‫کببه ایببن مق بادیر قابببل مظه ببه اسببت؛ زیببرا تقریبباً از کببل‬
‫رسوباتیکه از باددست وارد بادشکن شدهاند‪ ،‬بیش از نببف‬
‫جدول (‪ :)۳‬درصد کاهش رسوبات بادی در ارتفاعات مختلف طی سه رخداد طوفان گردوغبار‬
‫‪Table (2): Percentage of sediment reduction at different heights in the three dust storm events‬‬
‫ارتفاعات مختلف از سطح زمین تا دو برابر ارتفاع بادشکن‬
‫‪700 cm‬‬ ‫‪570 cm‬‬ ‫‪450 cm‬‬ ‫‪360 cm‬‬ ‫‪200 cm‬‬ ‫‪80 cm‬‬ ‫‪20 cm‬‬ ‫نقاط نمونهبرداری‬ ‫رخداد‬
‫‪68‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫رخداد ‪1‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪ 448‬متر‬
‫‪48‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫رخداد ‪2‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪ 448‬متر‬
‫‪41‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪ 256‬متر‬ ‫رخداد ‪3‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪ 448‬متر‬

‫استفاده شود یوو‪1987 ،‬؛ نامیکاس‪.)2003 1،‬‬ ‫بحث و نتیجهگیری‬

‫نتای نشبان داد کبه پوشبش گیباهی مبورد مطالعبه کبه از‬
‫درختان گز تشکیل شده است‪ ،‬سرعت باد و رسوبات ببادی را‬
‫ببه مقبدار قاببل مظه ببهای کباهش داده و هماننبد تحقیقببات‬
‫گذشته نقش گیاهان در کنترل فرسایش بادی را بیشبتر روشبن‬
‫میکنببد یگیلیببز‪2002 ،‬؛ لینببدرز‪2‬و همکبباران‪2007 ،‬؛ میببری و‬
‫همکاران‪ 2017 ،‬و ‪ .)2019‬کاهش بیش از ‪ %30‬سبرعت بباد و‬
‫بیش از ‪ %50‬رسوبات بادی توس بادشکن در تمامی ارتفاعات‬
‫از سطح زمین تا دو برابر ارتفباع بادشبکن نشبان میدهبد کبه‬
‫بادشکن از کارایی ببادیی برخبوردار اسبت‪ .‬ون د ون‪3‬ی‪)1989‬‬
‫معتقد است کبه تبراکم انبدک پوشبش گیباهی میتوانبد تبثثیر‬
‫بسزایی بر سرعت باد و رسبوبات ببادی داشبته باشبد‪ .‬کباهش‬
‫برای اعتبارسنجی مدلهای فرسبایش ببادی‪ ،‬ارزیبابی ظرفیبت‬
‫‪1. Namikas‬‬
‫‪2. Leenders‬‬
‫‪3. Van de Van‬‬
‫اگرچببه تحقیقبباتی در خبببوص تببثثیر بادشببکنهای زنببده و‬
‫غیرزنببده بببر سببرعت ببباد و فرسببایش بببادی صببورت گرفتببه‬
‫یقاسمی‪2009 ،‬؛ لبی و شبرمن‪2015 ،‬؛ وو و همکباران‪2015 ،‬؛‬
‫قائمینیا و هکیمزاده‪2017 ،‬؛ چنبگ و همکباران‪ )2019 ،‬امبا‬
‫تحقیق هاضر به بررسی تثثیر یک بادشکن زندۀ چندردیفبه ببر‬
‫سرعت باد و رسوبات بادی در بادهای با سرعتهای مختلبف‬
‫و طوفانهببای گردوغبببار بببا بررسببی تغییببرات سببرعت ببباد و‬
‫رسببوبات در ارتفاعببات مختلببف از باددسببت تببا داخببل و‬
‫پاییندسبت بادشببکن پرداختببه اسبت و نتببای آن میتوانببد در‬
‫طراهی بادشکنهای زنده استفاده شود‪ .‬توزیبع سبرعت بباد و‬
‫رسوبات بادی در ارتفاعات مختلبف در ایبن تحقیبق میتوانبد‬
‫انتقال رسو ‪ ،‬ارزیابی فرسایش ببادی و روشهبای کنتبرل آن‬
 ‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‪ ،‬سال نهم‪ ،‬شماره بیستونهم‪ ،‬زمستان ‪۱۳۹۹‬‬
‫] ‪[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21‬‬
‫نیز در یک پوشش جنگلی مشاهده کردند کبه سبرعت بباد تبا‬
‫ارتفاعی هدود ‪ 1/5‬برابر ارتفباع درختبان سبرعت بباد کباهش‬
‫یافته است‪.‬‬
‫کاهش قابل مظه بۀ سبرعت بباد و رسبوبات در انتهبای‬
‫بادشکن و در فاصبلۀ ‪ x= 256‬متبری ببهدلیل افبزایش تعبداد‬
‫درختان و به هداکثر رسیدن میزان تثثیرگذاری بادشکن اسبت‪.‬‬
‫با افزایش تعداد درختان میزان تثثیر گیاهان بر سرعت باد بیشتر‬
‫میشود؛ بهعبارت دیگر‪ ،‬تعداد بیشتری از درختان بهعنوان مانع‬
‫در برابر باد عمل میکنبد یگیلیبز و همکباران‪2002 ،‬؛ میبری و‬
‫‪Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021‬‬
‫همکاران‪ .)2017 ،‬در نتیجه سرعت باد به مقدار بیشتری کاهش‬
‫یافتببه و قسببمت اع ببم رسببوبات در انتهببای بادشببکن توسب‬
‫درختان به تله میافتند‪.‬‬
‫روند تغییبرات مقبدار رسبوبات از باددسبت بادشبکن ببه‬
‫داخل و پاییندست بادشکن منطبق با روند تغییرات سرعت باد‬
‫است؛ بهطوری که منطبق با کاهش سرعت باد رسبوبات ببادی‬
‫در داخل بادشکن کاهش مییابد‪ .‬بهدلیل تثثیر زبری درختان ببر‬
‫جریان هوا یوولبف و نیکلینبگ‪ ،)1993 7،‬سبرعت بباد کباهش‬
‫یافته که این خبود باعبث کباهش سبرعت رسبوبات در هبال‬
‫یبگنولبد‪8،‬‬ ‫هرکت به زیر سرعت آسبتانۀ انتقبال ذرات میشبود‬
‫‪ .)1994‬در نتیجۀ کاهش سرعت رسوبات به زیر آستانۀ انتقبال‪،‬‬
‫مقدار زیادی از رسوبات قادر به هرکت و ادامۀ مسبیر نببوده و‬
‫میکننبد‪ .‬در پاییندسبت بادشبکن و در‬ ‫داخل بادشکن رسو‬
‫فاصلهای از بادشکن هنوز تثثیر زبری درختان بر رسوبات بادی‬
‫اعمال میشود؛ بهطوری که مقداری از رسوبات که از بادشبکن‬
‫خارج شده‪ ،‬در پاییندست بادشکن و در نقطبۀ سبو رسبو‬
‫میکنند‪ .‬میبری و همکباران ی‪ )2019‬نیبز کباهش رسبوبات در‬
‫پاییندست پوششهای گیباهی مبورد بررسیشبان را گبزارش‬
‫کردهاند‪ .‬از طرفی اگرچبه سبرعت بباد و مقبادیر رسبوبات در‬
‫پاییندست بادشکن افزایش نشان میدهد‪ ،‬این مقبادیر کمتبر از‬
‫مقدار اولیۀ آنها در جلو بادشکن یعنی نقطۀ اول میباشد‪ .‬ایبن‬
‫مشاهدات نشان میدهد که پاسخ بادشکن ببه رسبوبات ببادی‬
‫همانند پاسخ آن به سرعت باد است‪ .‬میری و همکباران ی‪2017‬‬
‫‪1. Buckley‬‬
‫و ‪ )2019‬نیببز بببه نتببای مشببابهی از تغییببرات سببرعت ببباد و‬
‫‪3. Cornelis and Gabriels‬‬
‫‪4. Lee‬‬
‫‪7. Wolfe and Nickling‬‬
‫‪8. Bagnold‬‬
‫‪36‬‬
‫‪ 50‬درصدی فرسایش بادی در یک پوشش گیاهی ببا تبراکم ‪8‬‬
‫درصدی توس ببوکلی‪1‬ی‪ )1987‬و در یبک پوشبش گیباهی ببا‬
‫تراکم ‪ 4‬درصدی توس آرمبراست و بیلبورو‪2‬ی‪ )1997‬گبزارش‬
‫شده است‪.‬‬
‫اگرچه سرعت باد در یک رن متوس تا شدید میباشبد و‬
‫رخدادهای مورد بررسی از شدت متوس تا زیاد برخوردارنبد‪،‬‬
‫بادشکن قادر است تا سرعت باد و رسوبات بادی را در تمبامی‬
‫رخدادها به میزان مناسبی کاهش دهبد‪ .‬ایبن توانبایی بادشبکن‬
‫بهدلیل ساختار بادشکن است‪ .‬نتای تحقیقات نشبان داده اسبت‬
‫کببه بادشببکنهای چندردیفببه از توانببایی بیشببتری نسبببت بببه‬
‫بادشببکنهای تکردیفببه در کبباهش سببرعت ببباد و فرسببایش‬
‫برخوردارنببد یکورنیببل و گابریببل‪2005 3،‬؛ لینببدرز و همکبباران‪،‬‬
‫‪2007‬؛ وو و همکبباران‪2015 ،‬؛ چنبببگ و همکببباران‪.)2019 ،‬‬
‫تخلخببل بادشببکن ی‪ )%39‬نیببز یکببی دیگببر از خبوصببیات‬
‫ساختاری آن است که توانایی آن را در کباهش سبرعت بباد و‬
‫رسوبات بادی افزایش داده است‪ .‬تحقیقات نشان داده است که‬
‫بادشکنهای ببا تخلخبل ‪ 20‬تبا ‪ %40‬از بیشبترین رانبدمان در‬
‫کاهش فرسایش بادی برخوردارند یلی‪4‬و همکاران‪.)2002 ،‬‬
‫کاهش سرعت باد و رسبوبات در تمبامی ارتفاعبات مبورد‬
‫بررسی از سطح زمین تا دو برابر ارتفاع بادشکن یشکل ‪ 3‬و ‪)4‬‬
‫منطبق با مشاهدات میری و همکاران ی‪ )2019‬اسبت‪ .‬آنهبا ببا‬
‫بررسی تثثیر دو پوشش گیاهی بر سرعت باد و رسوبات ببادی‬
‫در دستگاه تونل باد در سرعتهای مختلف باد مشاهده کردنبد‬
‫که سرعت بباد و رسبوبات ببادی در تمبامی ارتفاعبات مبورد‬
‫بررسیشان از سطح زمین تا بیشتر از دو براببر ارتفباع گیاهبان‬
‫کاهش یافته است‪ .‬کباهش سبرعت بباد و رسبوبات ببادی در‬
‫بادی بادشکن و تا ارتفباعی هبدود دو براببر ارتفباع بادشبکن‬
‫بهدلیل تثثیر زبری بادشکن اسبت یفینینگبان‪)2000 5،‬؛ ببهطوری‬
‫که گیاهان عظوه بر کاهش سرعت باد در داخبل در ارتفاعبات‬
‫باد نیز بر توزیبع سبرعت بباد و رسبوبات ببادی تثثیرگذارنبد‬
‫یمیری و همکاران‪ 2017 ،‬و ‪ .)2019‬یانگ‪6‬و همکباران ی‪)2006‬‬
‫‪2. Armbrust and Bilbro‬‬
‫‪5. Finnigan‬‬
‫‪6. Yang‬‬
 ۳7 ...‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‬
[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21 ]
‫فرسایش بادی بهخبوص در مناطقی که درگیر فرسایش ببادی‬
‫ از‬،‫ در این هبین‬.‫ استفاده شود‬،‫شدید و طوفانهای گردوغبارند‬
‫گیاهان بومی منطقبه ببهدلیل سبازگار ببودن ببا شبرای منطقبه‬
‫) در‬...‫ تبا و‬،‫استفاده شود و راندمان گونبههای مختلبف یگبز‬
‫کاهش سرعت باد و فرسایش بادی مورد ارزیابی قرار گیرند تبا‬
.‫از گونههایی استفاده گردد که بیشترین راندمان را دارند‬
‫سپاسگزاری‬
-46 ‫این تحقیق با همایت مالی دانشگاه زابل با شمارۀ پژوهانۀ‬
.‫ انجا گرفت‬UOZ-GR 9618
Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021
1. Alizadeh, A., 2006. Weather and continent (9th Ed.)
Mashhad: Ferdousi Mashhad Universty Pub.
2. Armbrust, D.V. and Bilbro Jr., J.D., 1997. Relating
plant canopy characteristics to soil
transport capacity by wind. Agronomy Journal, 89 (2):
1.
3. Bagnold, R.A., 1941. The physics of wind blown sand
and desert dunes. Methuen, London, 265.
4. Boroughani, M., Pourhashemi, S. and Zarei, M., 2019.
Identification of Dust Source Areas and its
Characteristics in Eastern Iran. Desert Ecosystem
Engineer, 25: 39-52 (in Farsi).
5. Brandle, J.R., Hodges L. and Zhou, X.H. 2004.
Windbreaks in North American agricultural systems.
Agroforestry System, 61: 65-78.
6. Breshears, D.D., Whicker, J.J., Zou, C.B., Field, J.P.
and Allen, C.D., 2009. A conceptual framework for
dryland aeolian sediment transport along the
grassland–forest continuum : effects of woody plant
canopy cover and disturbance. Geomorphology,
105(1): 28–38.
7. Buckley, R., 1987. The effect of sparse vegetation on
the transport of dune sand by wind. Nature 325 (6103):
426–428.
8. Burri, K., Gromke, C., Lehning, M. and Graf, F., 2011.
Aeolian sediment transport over vegetation canopies:
A wind tunnel study with live plants. Aeolian
Research. 3: 205-213.
9. Cheng, H., He, W., Liu, C., Zou, X., Kang, L., Chen,
T. and Zhang, K., 2019. Transition model for airflow
fields from single plants to multiple plants. Agriculture
and Forest Meteorology, 266: 29-42.
10. Cleugh, H., 1998. Effects of windbreaks on airflow,
microclimates and crop yields. Agroforestry System,
41(1): 55-84.
11. Cornelis, W. and Gabriels, D., 2005. Optimal
windbreak design for wind-erosion control. Journal of
Arid Environment, 61(2): 315-332.
12. Dong, Z., Gao, S. and Fryrear, D.W., 2001. Drag
coefficients, roughness length and zero-plane
displacement height as disturbed by artificial standing
‫رسوبات بادی در پوششهای گیاهی مورد بررسیشبان دسبت‬
‫یافتند و بیان کردند که پاسخ گیاهان به رسوبات ببادی هماننبد‬
.‫پاسخ به سرعت باد است‬
‫بهطور کلی یافتههای این تحقیق نقش مبؤثر بادشبکنها را‬
‫ بادشبکنهای‬.‫در کاهش سرعت باد و فرسایش بادی نشان داد‬
‫چندردیفببه میتواننببد ببهطور مببؤثر در کبباهش سببرعت ببباد و‬
‫فرسایش بادی در مناطقی که درگیبر فرسبایش ببادی شبدید و‬
‫ این بادشکنها میتواننبد‬.‫طوفانهای گردوغبارند استفاده شوند‬
،‫در سرعتهای مختلف باد و طوفانهبای ببا شبدت مختلبف‬
‫ پیشبنهاد‬.‫نقش مؤثری در کباهش فرسبایش ببادی ایفباد کننبد‬
‫میشود از بادشکنهای چندردیفه برای کباهش سبرعت بباد و‬
‫منابع‬
vegetation. Journal of Arid Environment, 49 (3): 485–505.
13. Dong, Z., Liu, X., Wang, X., 2002. Aerodynamic roughness
of gravel surfaces. Geomorphology, 43 (1), 17–31.
14. Dong, Z., Lv, P., Zhang, Z., Qian, G., Luo, W., 2012.
Aeolian transport in the field: a comparison of the effects
of different surface treatments. Journal of Geophysical
Research, Atmosphere. 117 (9), 1984–2012.
15. Ebrahimi Khosfi, Z., 2019. Analysis of the effect of wind
speed and soil moisture on horizontal visibility variations
caused by dust event in arid regions (Study region:
southeast of Iran). Desert Ecosystem Engineer, 16: 49-58
(in Farsi).
16. Ekhtesasi, MR., Saremi Naeini, M.A., Jaganbakhshi, F. and
Mirnejad, O., 2017. Introduction and Comparison of
adsorption and maintenance effect of sediment trap by
erosion model of Siphoni Model III. Fourth national
conferene of wind erosion and dust storms. Yazd. Iran. (in
Farsi).
17. Fang, H., Wu, X., Zou, X. and Yang, X., 2018. An
integrated simulation-assessment study for optimizing wind
barrier design. Agriculture and Forest Meteorology. 263:
198–206.
18. Finnigan, J., 2000. Turbulence in plant canopies. Annual
review of fluid mechanics, 32: 519-571.
19. Gao, H., 2010. Study on the windbreak and barrier sand
effect of the low profile afforestation. Doctoral dissertation.
Beijing Forestry University.
20. Ghaeminia, A.M. and Hakimzadeh, M.A., 2017.
Investigation of abiotic windbreak porosity patterns on
change of air flow. Desert Ecosystem Engineer. 16: 49-58
(in Farsi).
21. Ghasemi, A., Shahriari, AR., Fakhireh, A., Jafari, M. and
Haderbadi, G., 2009. Effect of pattern and density of live
windbreak on the wind speed in the Hussein Abad plain,
Sarbisheh. Watershed Management Researches Journal
(Pajouhesh & Sazandegi) 89: 16-26 (in Farsi).
22. Gillies, J.A., 2002. Drag coefficient and plant form
response to wind speed in three plant species: burning Bush
(Euonymus alatus), Colorado Blue Spruce (Picea
pungensglauca) and Fountain Grass (Pennisetum
setaceum). Journal of Geophysical Research, 107 (D24).
 ۱۳۹۹ ‫ زمستان‬،‫ شماره بیستونهم‬،‫ سال نهم‬،‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‬
[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21 ]
23. Goudie, A. and Middleton, N., 2001. Saharan dust
storms: nature and consequences. Earth-Science
Reviews, 56: 179-204.
24. Goudie, A.S., 2014. Desert dust and human health
disorders. Environment international, 63: 101-113.
25. Hagen, L.J. and Casada, M.E., 2013. Effect of canopy
leaf distribution on sand transport and abrasion
energy. Aeolian Research. 10: 37–42.
26. Hesp, P.A., Yuxiang Dong, Hong Cheng and Booth,
J.L., 2019. Wind flow and sedimentation in artificial
vegetation: Field and wind tunnel experiments.
Geomorphology, 337: 165–182.
27. Hong, C., Chenchen, L., Xueyong, Z., Huiru, L.,
Liqiang, K., Bo, L. and Jifeng, L., 2020. Wind
erosion rate for vegetated soil cover: A prediction
model based on surface shear
strength. CATENA, 187: 104398.
28. Kučera, J., Podhrázská, J., Karásek, P. and Papaj, V.,
Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021
2020. The Effect of Windbreak Parameters on the
Wind Erosion Risk Assessment in Agricultural
Landscape. Journal of Ecological Engineering, 21(2):
150-156.
29. Lee, S.-J., Park, K.-C. and Park, C.-W., 2002. Wind
tunnel observations about the shelter effect of porous
fences on the sand particle movements. Atmospheric
Environment. 36:1453–1463.
30. Leenders, J.K., Boxel, J.H.v. and Sterk, G., 2007. The
effect of single vegetation elements on wind speed
and sediment transport in the Sahelian zone of
Burkina Faso. Earth Surfaces Process and Landforms,
32(10): 1454-1474.
31. Li, B. and Sherman, D.J., 2015. Aerodynamics and
morphodynamics of sand fences: A review. Aeolian
Research, 17: 33-48.
32. Middleton, N.J., 2017. Desert dust hazards: a global
review. Aeolian Research. 24, 53–63.
33. Miri, A., Ahmadi, H., Ekhtesasi, M.R., Panjehkeh,
N., and Ghanbari, A., 2009. Environmental and
socio‐economic impacts of dust storms in Sistan
region, Iran. International Journal of Environmental
Studies. 66: 343-55.
34. Miri, A., Dragovich, D. and Dong, Z., 2017.
Vegetation morphologic and aerodynamic
characteristics reduce aeolian erosion. Scientific
Reports. 7(1): 12831
38
https://doi.org/12810.11038/s41598-12017-13084-x.
35. Miri, A., Dragovich, D. and Dong, Z., 2019. Wind-borne
sand mass flux in vegetated surfaces–Wind tunnel
experiments with live plants. Catena, 172: 421-434.
36. Musick, H. and Gillette, D., 1990. Field evaluation of
relationships between a vegetation structural parameter and
sheltering against wind erosion. Land Degradation and
Development. 2 (2): 87–94.
37. Namikas, S.L., 2003. Field measurement and numerical
modelling of aeolian mass flux distributions on a sandy
beach. Sedimentology, 50: 303-326.
38. Rashki, A., Kaskaoutis, D.G., Rautenbach, C.D., Eriksson,
P.G., Qiang, M. and Gupta, P., 2012. Dust storms and their
horizontal dust loading in the Sistan region, Iran. Aeolian
Research, 5: 51-62.
39. Rezaei, A. and Mirmohammadi Meiboudi, A.M., 2005
Statistics and Probability (application in agriculture) (first
ed.). Isfahan: Jihad-e- Daneshgahi of Isfahan University of
Technology (In Farsi).
40. Shahsavani, A., Naddafi, K., Haghighifard, N.J.,
Mesdaghinia, A., Yunesian, M., Nabizadeh, R., Arahami,
M., Sowlat, M.H., Yarahmadi, M., Saki, H. and
Alimohamadi, M., 2012. The evaluation of PM10, PM2. 5,
and PM1 concentrations during the Middle Eastern Dust
(MED) events in Ahvaz, Iran, from april through september
2010. Journal of arid environments, 77: 72-83.
41. Torshizi, M.R., Miri, A. and Davidson-Arnott, R., 2020.
Sheltering effect of a multiple-row Tamarix windbreak–a
field study in Niatak, Iran. Agriculture Forest Meteorology,
287: 107937.
42. Van de Ven, T., Fryrear, D. and Spaan, W., 1989.
Vegetation characteristics and soil loss by wind. Journal of
Soil and Water Conservation, 44: 347-349.
43. Wolfe, S.A. and Nickling, W.G., 1993. The protective role
of sparse vegetation in wind erosion. Progess Physical
Geogrsphy, 17(1): 50-68.
44. Wu, X., Zou, X., Zhou, N., Zhang, C. and Shi, S., 2015.
2015. Deceleration efficiencies of shrub windbreaks in a
wind tunnel. Aeolian Res. 16, 11-23.
45. Wu, Z., 1987. Aeolian geomorphology. Beijing: Science
Press. (in Chinese).
46. Yang, H., Lu, Q., Wu, B., Zhang, J. and Lin, Y., 2006.
Vegetation diversity and its application in sandy desert
revegetation on Tibetan Plateau. Journal of arid
environments, 65(4); 619–631.29.
 ۳۹ ...‫بررسی میزان کاهش سرعت باد و رسوبات بادی توسط بادشکن گز چندردیفه در‬
[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21 ]

Investigating Wind Speed Reduction Rate and Aeolian Erosion via Multi-Row
Windbreak in Three Dust Storm Events
Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021

Mohsen Rezaei Torshizi1, Abbas Miri2*

Received: 09/04/2020 Accepted: 11/06/2020

Extended abstracts
Introduction: Wind erosion results from desertification in arid and semi-arid regions and is intensified by any
decrease in rainfall and vegetation. Sistan region, located in southeastern Iran, has been exposed to severe wind
erosion and dust storms for about 23 years as a result of frequent and prolonged drought in the region and
desiccation of Hamoun lakes. Therefore, finding appropriate methods for reducing wind erosion and controlling
dust storms is essential. Using local vegetation is the most efficient method in this regard. This study
investigated the reduction rate of wind speed and aeolian sediments within a fourteen-row windbreak in Niatak.

Material and Methods: The study windbreak is located in Niatak area in eastern Sistan region. Being located in
a dusty corridor, the region is always exposed to severe dust storms. Therefore, to reduce wind erosion and
control sediment movement, the area has been re-vegetated. The windbreak is actually one of those revegetated
areas. Having been located perpendicular to the prevailing wind direction, it consists of 14 rows of Tamarix tress
with a distance of 21-32 m between the row and 1.5 m between each tree on the row. The windbreak’s mean
height and porosity were obtained as 4 m and 39% respectively. Moreover, wind speed and aeolian sediments
were measured at seven heights and three points, namely upwind (x = -100), within (x = 256), and downwind (x
= 448) of the windbreak. Wind speed was monitored during three wind speeds of 14, 16 and 19 m/s and aeolian
sediments was assessed throughout three dust storms. Seven anemometers were mounted at the heights of 20, 35,
80, 200, 360, 450, 570, and 700 cm, and seven sediment samples were installed at the heights of 20, 35, 80, 140,
300, 550, 570, and 700 cm. The sand samplers were installed before each event and were collected after the
event. They were, then, emptied into labelled plastic bags, taken to the laboratory, and weighed with an
electronic balance with a precision of 0.001 g. Standard deviations were measured for aeolian sediments at each
point and height.

Results: The study’s findings indicated that wind speed and aeolian sediment were decreased within the
windbreak, and that the reduction rates were the same in all wind speeds and dust storm events. This reduction
was roughly 30% for wind speed and more than 50% for aeolian sediment at all heights from the ground surface
(0.2 m) to about two times the windbreak' height (7 m). Moreover, the rate of aeolian sediment was higher at
downwind (x = 448) than within (x = 256) the windbreak, but less than the rate for the upwind of the windbreak

1. MSc student, Department of Watershed and Range Management, Faculty of Water and Soil, University
of Zabol, Zabol, Iran
2. Assistant professor, Department of Watershed and Range Management, Faculty of Water and Soil, University of Zabol,
Zabol, Iran; miri.abbas@uoz.ac.ir
DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21
 ۱۳۹۹ ‫ زمستان‬،‫ شماره بیستونهم‬،‫ سال نهم‬،‫مجله علمیپژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان‬ 40
[ DOI: 10.22052/deej.2020.9.29.21 ]

(x = -100). It was also found that the horizontal pattern of aeolian sediment changed from upwind to within and
downwind of the windbreak in according to the wind speed variations in all events. Similar to wind speed, a
significant breaking was observed in the aeolian sediment patterns, indicating that the windbreak considerably
affected wind speed and aeolian sediment in all heights, even in heights higher than its own one. The aeolian
sediment’ standard deviation within the windbreak was reported as being less than its value downwind and
upwind of the windbreak. Moreover, the standard deviation values at different heights close within the
windbreak were found to be close to each other and far from each one upwind of the windbreak. These findings
suggested that the deviations of the aeolian sediment values were less within the windbreak than its upwind.

Discussion and Conclusions: This study investigated the effect of a multi-row windbreak on wind speed and
aeolian sediment in three dust storm events and three wind speeds. The study’s findings could be used for
designing windbreaks. Moreover, the results of wind speed and aeolian sediment distribution at different heights
are applicable to validating wind erosion models, assessing wind erosion and its control. The study’s findings
indicated the critical role of vegetation in reducing wind speed, aeolian sediment, and aeolian erosion. It was also
found that windbreak reduced wind speed and aeolian sediment in all dust storms and wind speeds, suggesting
Downloaded from deej.kashanu.ac.ir at 22:58 +0430 on Thursday April 29th 2021

effectiveness of the windbreak which results from its multi-row structure. Generally, the study’s findings showed
that windbreak was able to reduce wind speed and aeolian erosion in various dust storms and different wind
speeds. Therefore, it could be argued that multi-row windbreaks are applicable for other regions of Iran that are
engaged with severe wind erosion and dust storms.

Keywords: Windbreak, Wind Erosion, Sediment Flux, Wind Speed, Niatak Sistan.