1

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN NGUYỄN QUANG DIÊU

ĐỒNG THÁP

Bài nghiên cứu về Văn học dân gian Việt Nam

HÌNH ẢNH HOA SEN TRONG CA DAO VIỆT NAM

Giáo viên hướng dẫn: Lê Thị Kim Uyên

Người thực hiện: Lê Phan Mỹ Ngọc
Võ Nguyễn Mỹ Hằng

Đồng Tháp - 2023

1
Đề tài: Hinh anh hoa sen trong ca dao dân ca Việt Nam
Muc đich nghiên cứu: Giai thich y nghia hinh anh hoa sen trong ca dao dân ca Việt
Nam.
Câu hoi nghiên cứu: Vi sao hoa sen đươc người dân đưa vao trong ca dao dân ca?
Gia thuyêt nghiên cứu: Hoa sen la hinh anh thân thuôc, găn liên với quê hương
nên thường đươc đưa vao trong ca dao.

PHIẾU KẾ HOẠCH

Thơi gian Công việc Đia điêm Phu trách San phâm

Trường THPT Võ Nguyễn Mỹ

Lâp kê Chuyên Hằng
1 ngay Ban kê hoach
hoach Nguyễn Quang Lê Phan Mỹ
Diêu Ngọc

Võ Nguyễn Mỹ
Sưu tâm Thư viện, Hằng Các phiêu ghi
4 ngay
tai liệu Internet Lê Phan Mỹ chep
Ngọc

Trường THPT Võ Nguyễn Mỹ

Viêt ban Chuyên Hằng
5 ngay Ban báo cáo
báo cáo Nguyễn Quang Lê Phan Mỹ
Diêu Ngọc

ĐÊ CƯƠNG NGHIÊN CƯU:

1. Giới thiệu.
2. Khái quát vê đăc trưng cua ca dao.
3. Y nghia hoa sen trong ca dao dân ca Việt Nam
a) Hinh anh hoa senla hiện thân cua con người Việt Nam.
b) Hinh anh hoa sen trong nhưng bai ca dao vê tinh yêu đôi lưa.
4. Kêt luân.

2
 I.
II..I CƠ SỞ LÍ LUẬN (GIỚI THIỆU )
1. Giới thiệu
Việt Nam - môt đất nước nổi tiêng
va gây ấn tương với ban bè, du khách quốc
tê bởi nhưng phong canh hưu tinh, đăc săc.
Không chỉ có nhưng danh lam thăng canh
đã đươc lên các trang báo lớn, đươc nhiêu
người biêt đên ma ở đâu đó ngay chinh
xung quanh mỗi người dân nước Việt thi
vẻ đẹp cua thiên nhiên vẫn luôn hiện hưu,
môt vẻ đẹp dung dị, binh yên nhưng lam
lòng người xao xuyên, lưu luyên mãi chốn phương Nam. Nhăc đên hinh anh lang
quê Việt Nam, người ta sẽ nhớ ngay đên nhưng gốc đa, luỹ tre lang, hay bên nước,
sân đinh,… nhưng có môt loai hoa quen thuôc không kem ma đã la con dân đất Việt
chăc chăn phai biêt đên, ấy chinh la hoa sen. Hinh anh hoa sen đã găn liên với con
người Việt Nam, với vẻ đẹp cua minh, nó đã đi vao trong các tác phẩm văn học, đăc
biệt la văn học dân gian như ca dao hay dân ca va mang theo nhiêu y nghia, thông
điệp ma ông cha ta gửi găm.
2. Li do chon vân đê
Hoa sen la loai thực vât sống dưới nước, tuy nhiên có môt số loai hoa sen can
dung đê chơi canh. Sen thường sống ở ao hô, sinh trưởng va phát triên manh ở vung
Australia va Nam Châu A, du nhâp vao Việt Nam. Ơ Việt Nam, cây sen phát triên
trên khăp ca nước, nhất la ở nhưng tỉnh phia Nam va ở đây, có môt vung đất đươc
mệnh danh la “Thu phu đất sen hông” - tỉnh Đông Tháp.
Hinh tương hoa sen la hinh tương không thê thiêu trong văn hóa đai chung
cua người Việt Nam. Tư “sen” đươc sử dung trong các ẩm thực tư sen như: sưa hat
sen, goi sen, sup sen, cháo sen, cu sen các món,... Tư thê kỉ XIX, có lẽ vi phát âm
giống tư “jeune servante” trong tiêng Pháp, người ta còn sử dung tư “sen” trong
nhưng tư như “con sen” đê chỉ nhưng người hâu (thường xuất thân tư nông thôn).
Trong ca dao Việt Nam, hinh anh hoa sen đươc liên kêt với nhưng chu thê
mang tinh thuân khiêt, trong sáng như người con gái Việt Nam, hay mang tinh kiên
cường, bất khuất cua nhưng người nông dân nước Việt. Điêu nay la bởi, hoa sen
sống trong ao bun tanh hôi, dơ bẩn nhưng vẫn toa ra mui hương thanh thuân, nhẹ
nhang, không vướng bân cung như người con gái nói riêng va nói Việt Nam nói
chung, du cho hoan canh sống có khó khăn, gian lao thê nao cung vẫn giư đươc
nhưng phẩm chất tốt đẹp, thuân khiêt vốn có. Hoa sen có bô rễ căm sâu vao lớp bun,
bởi thê, du thân cây cao nhưng mỗi khi gió manh lai rất khó đổ ngã. Đó la li do vi
sao người Việt Nam thường găn với hinh anh hoa sen - sự quât cường, kiên định.
Hoa sen có cánh hoa bay bổng, dịu dang va đằm thăm như thê hiện cho nhưng mối
tinh trai gái xưa. Vi vây, hoa sen dung đê nói vê phẩm chất con người đông thời
cung găn liên với tinh yêu đôi lưa. Tư đó, hoa sen mang thông điệp vê sự thuân

3
khiêt, trong sáng va kiên cường, thông điệp vê nhưng mối tinh nhẹ nhang, e ấp cua
nhưng con người biêt yêu.
3. Phạm vi nghiên cứu
Hinh anh hoa sen đươc sử dung đê thê hiện cung như ca ngơi nhưng phẩm
chất tốt đẹp cua con người Việt Nam, đông thời trở thanh phương tiện giáo duc tốt
đẹp đối với người đọc, với mỗi con người Việt Nam, giup mỗi người trong chung ta
kê thưa nhưng đưc tinh tốt đẹp, đáng tự hao cua cha ông. Trong bai viêt nay sẽ
nghiên cưu vê hinh anh hoa sen trong ca dao, dân ca Việt Nam. Va hinh anh hoa sen
chinh la hiện thân cua con người Việt Nam va tinh yêu đôi lưa trong dân gian.
II. NỘI DUNG CHÍNH
1. Khái quát vê đặc trưng ca dao
Ca dao la lời thơ trư tinh dân gian, thường có sự kêt hơp với âm nhac khi diễn
xướng, đươc sáng tác nhằm diễn ta thê giới nôi tâm cua con người như: tinh thân,tư
tưởng, tinh cam cua nhân dân trong các quan hệ đôi lưa, gia đinh, quê hương, đất
nước,... Ca dao thường có lời thơ ngăn gọn với thê thơ luc bát hoăc luc bát biên thê.
Ngôn ngư trong ca dao thường gân gui với lời ăn tiêng nói hằng ngay.
2. Ý nghĩa hoa sen trong ca dao dân ca Việt Nam

Hoa sen la môt loai hoa rất đỗi quen thuôc đối với người dân Việt Nam, môt
loai hoa với đây đu ca săc ca hương. Bởi chinh vẻ đẹp thanh cao, môc mac cung với
sự bên bỉ bất chấp môi trường xung quanh ma hoa sen luôn đươc xem la hinh anh
tương trưng cho con người Việt Nam. Vi thê ma loai hoa nay cung xuất hiện trong
nhiêu tác phẩm văn học dân gian, đăc biệt la ca dao, dân ca:
“Trong đầm gì đẹp bằng sen,
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.”
Câu “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” đã gơi nên sự tinh khiêt va quât
cường cua loai hoa nay cung như cua nhân dân Việt Nam. Trai qua hơn môt nghin
năm bị đô hô bởi phương Băc, người Việt ta vẫn giư lai đươc nhưng ban săc, văn
hoá cua dân tôc va luôn kiên cường đấu tranh, gianh lai đôc lâp tự do cho đất nước,
dẫu cho chinh quyên phia Băc vẫn luôn âm mưu, mong muốn đông hoá người dân
nước ta, thi ta vẫn chưa bao giờ ngưng cố găng đê thoát khoi canh “bun lây”, dẫu
cho có biêt bao khó khăn, gian khổ.
Đoan ca dao trên không chỉ nói vê sự quât cường ma còn gơi nên sự thanh cao,
thoát tuc cua loai hoa nay, cung như cua chinh con người Việt Nam. Không chỉ có
đoan ca dao trên, ma còn có nhiêu nhưng câu ca dao khác nói vê vẻ đẹp ấy, như :

4
 “Sen ơi giữ lấy trăm đường
Gần bùn nhưng chẳng thấm vương mùi bùn
Nghĩa ân ghi nhớ bồi vun
Giàu sang không chuộng, khốn cùng chẳng khinh.”
Hinh anh “bùn” lai lân nưa xuất hiện trong câu “Gần bùn mà chẳng thấm
vương mùi bùn” va cung mang cung môt y nghia với câu “Gần bùn mà chẳng hôi
tanh mùi bùn” cua đoan ca dao trên lai cang cho thấy vẻ đẹp cua hoa sen cung như
phẩm chất cua người Việt ta không hê bị anh hưởng, tác đông bởi môi trường, các
tác nhân bên ngoai. Điêu đó lai đươc thê hiện rõ hơn qua hai câu “Nghĩa ân ghi nhớ
bồi vun/Giàu sang không chuộng, khốn cùng chẳng khinh”. Con người nước Nam ta
môt khi đã nhân ân nghia cua môt người, thi du cho họ giau sang hay nghèo khó, ân
tinh họ đã nhân vẫn ở đấy, không hê có sự khác biệt va người Việt ta vẫn luôn ghi
nhớ vê nhưng gi họ đã đươc nhân, đươc mang ân.
Không chỉ vây, với “săc”, với vẻ đẹp nhẹ nhang,
thanh tao, hinh anh hoa sen còn đươc sử dung đê miêu ta
vẻ đẹp cua người phu nư Việt tư thời xưa, như câu ca
dao:
“Đố ai mà được như sen,
Chung quanh cánh đỏ, giữa chen nhị vàng.
Nhị vàng, bông thắm, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.”
Hoa sen với tâng tâng lớp lớp nhưng cánh hoa bao bọc lấy nhị hoa “Chung
quanh cánh đỏ, giữa chen nhị vàng./ Nhị vàng, bông thắm, lá xanh”, nêu muốn thấy
đươc nhị thi phai nhẹ nhang lât tưng cánh hoa, cung như vẻ đẹp cua người con gái
Việt Nam. Net đẹp cua nư nhân không chỉ nằm ở vẻ bê ngoai, ở nhan săc ma còn la
net đẹp tâm hôn, va đê đươc chiêm ngưỡng trọn vẹn vẻ đẹp ấy thi cung phai cân đăt
công sưc, tấm lòng, sự chân thanh đê người con gái ấy mở lòng, tiêp nhân minh, tất
ca kiên tao nên sự thanh cao, trang trọng cung như vô cung kin đáo cua người phu
nư Việt Nam.
Người ta thường vi môt người con gái với hoa sen cung chinh bởi nhưng net
đẹp tương đông cua ca hai, nêu ở câu ca dao trên đã nói vê sự kin đáo cua phái nư
thi đên câu ca dao sau chinh la sự thuỷ chung:
“Hoa sen sao khéo giữ màu,
Nắng nồng không nhạt, mưa dầu không phai.”
Đê nhin thấy vẻ đẹp tim ẩn cua môt người phu nư đã khó, bước vao trái tim
cua họ lai cang khó hơn, ma chinh vi khó bước vao nên cung khó ma rời khoi, môt
khi đã cham đên tân sâu tấm lòng cua họ thi họ sẽ khoá chăt tim minh, giư mãi hinh
bóng cua người đã bước vao. Cung như loai hoa sen luôn đẹp la bởi “sao khéo giữ
màu”, thi môt người con gái đẹp cung chinh bởi sự thuỷ chung, son săt cua minh, du

5
cho có trai qua bao thăng trâm, du cho van vât có đổi thay “Nắng nồng không nhạt,
mưa dầu không phai.”
Ca dao, dân ca la môt thê loai cua văn học dân gian, đăc trưng cua nó la đươc
lưu truyên trong dân chung nên nhưng hinh anh quen thuôc, gân gui nhất sẽ la
nhưng hinh anh xuất hiện trong nhưng đoan ca dao, dân ca. Vi vây cho nên hoa sen,
môt loai hoa găn liên với đời sống cua nhân dân biêt bao đời nay, đươc đưa vao
trong ca dao hay dân ca cung la điêu khá dễ hiêu. Sen cung con người Việt Nam có
nhưng net tương đông, qua các câu ca dao bằng việc nói lên các đăc điêm cua hoa
sen cung như đang nói lên, ca ngơi nhưng phẩm chất đáng quy cua con người Việt
Nam, đăc biệt la người phu nư.

Hoa sen tuy đẹp môt cách mi miêu, hiên thuc

nhưng dường như đâu đó vẫn mang môt chut ưu tư, môt
chut cô đơn khi đưng lẻ bong môt canh hoa giưa măt
nước thăm thăm. Khi hoa sen nở, bông nó to va dường
như môt minh môt thân hoa vươn lên tư bun đất, đưng
môt cách vưng chăc cho du canh nâng có vẻ mêm yêu.
Điêu đó cung đươc đưa vao trong dân ca đê thê hiện nỗi
cô đơn, lẻ bóng cua người đôc thân đang kiêm tim cho
minh môt nửa kia:
“Chàng ơi cho thiếp làm quen
Kẻo thiếp lơ lửng như sen giữa hồ.”
Môt lời to lòng dường như mang chut e thẹn cua người con gái. Không muốn
nói thăng với chang trai rằng minh vẫn chưa có người yêu, “thiếp” đã lấy hinh anh
đóa sen “lơ lửng” chơi vơi trên măt hô rông lớn đê cất thay tiêng lòng minh - lời mở
lòng vưa rõ rang, vưa kheo leo khi chen vao đó hinh anh hoa sen tươi thăm.
Cung la vai trò thay lời to tinh, nhưng lân nay hoa sen lai đươc nhân hóa đê
lam câu nối cho hai con người đã có tinh y với nhau:
“Bấy lâu còn lạ chưa quen
Hỏi hồ đã có hoa sen chưa hồ?
Hồ còn leo lẻo nước trong
Bấy lâu chỉ dốc một lòng đợi sen.”
Câu hoi cua Sen: “Hỏi hồ đã có hoa sen chưa hồ?” như thê la lời ngo cua
người con trai đối với người con gái. Anh ta muốn thăm dò rằng “người ấy” đã ai
trong lòng chưa nhưng lai e dè không dám hoi trực tiêp ma thông qua hinh tương
“sen” va “hồ” đê biêu đat y muốn hoi. Tương tự như vây, hinh như vẫn chưa có ai
trong lòng, lòng da lai tinh khiêt chờ người thương nên “hồ” mới đối đáp lai rằng
“Hồ còn leo lẻo nước trong” rôi tiêp tuc khăng định tinh cam cua minh với “sen”:
“Bấy lâu chỉ dốc một lòng đợi sen”. Rất rõ rang đê thấy đươc rằng, hoa sen không

6
chỉ mang net đẹp tinh khiêt ma còn la hinh tương đươc nhưng trai, gái nhăm đên đê
nói lên lời ngo, bay to nỗi lòng, tinh cam vớI người minh thương.
Hoa sen tinh khiêt, thanh cao cung la biêu hiện cho môt tinh yêu dẫu có đơi
chờ bao nhiêu vẫn vẹn nguyên chung thuy:
“Ngày thời ngậm búp hoa sen
Đêm thời em gạt ngọn đèn em trông.”
Hinh anh hoa sen găn liên với người phu nư: hoa sen thuân khiêt, không
vướng bân cung như nhưng người phu nư Việt Nam luôn thuy chung, trinh bach chờ
chông. Ngay thi chỉ biêt “ngậm búp hoa sen” chư không hê gái trai dan diu, đêm lai
“gạt ngọn đèn” chỉ đê “trông” chông - môt phẩm chất thât đáng quy cua nư nhân!
Hoa sen còn la cái cớ cho môt tinh yêu chu đông, bất chấp đên ngô nghinh,
đáng yêu:
“Búp hoa sen lai láng giữa hồ,
Giơ tay muốn bẻ sợ trong chùa có sư
Có sư thì mặc có sư,
Giơ tay anh bẻ có hư anh đền.”
Có thê thấy trong câu ca dao trên chang trai thực sự đã yêu cô gái đên bất
chấp. Hinh tương “sen” găn với “trong chùa có sư” la biêu tương cua nhưng người
con gái chưa lâp gia, còn sống trong cung môt mái nha với ba mẹ. Tưởng rằng sẽ
thât khó có đươc cô gái kia trong sự bao bọc cua ba va mẹ, chang trai đã phân vân
bởi “trong chùa có sư”. Thê nhưng, không vi thê ma chang tư bo y muốn rước cô
gái vê nha, anh đã khăng định môt cách chăc nịch rằng: “Có sư thì mặc có sư” vây
nên đã dẫn đên hanh đông dưt khoát “giơ tay anh bẻ” cung lời hưa cua đấng nam
nhi: “có hư anh đền”.
Cung la môt tinh yêu bất chấp như
vây nhưng ở hai câu ca dao sau lai có vai
điêm mới la:
“Hôm qua tát nước đầu đình
Bỏ quên cái áo trên cành hoa sen”
Lân nay không có sự xuất hiện cua
gia đinh cô gái, hoa sen ở đây cung không
xuất hiện trong chua ma hiện ra ở chỗ “tát
nước đầu đình”. Tinh yêu cua chang trai trong hai câu ca dao nay cung không dư
dôi va manh mẽ đên bất chấp như trên. Ơ đây, chang trai lai cố tinh “bỏ quên chiếc
áo trên cành hoa sen”. Vi sao lai biêt ấy la cố tinh? Bởi lam gi có ai máng đươc
chiêc áo cua minh lên canh sen mêm mong ấy chư, đó chăng qua la môt cái cớ đê
găp măt người thương cua chang ma thôi. Vi yêu nên mới nói dối, môt tinh yêu
ngây ngô va có môt chut bất chấp cua người con trai thât đáng yêu lam sao!

7
 Có thê thấy, hoa sen xuất hiện khá nhiêu trong nhưng bai ca dao vê tinh yêu
đôi lưa. Bởi vi ngoai hinh nhẹ nhang, mang net thanh tao, thuân khiêt nên thường
sen đươc dung đê nói đên nhưng đoan tinh cam môc mac nhưng đây sự chân thanh,
thuy chung, son săc. Cung như thê, hoa sen toát lên sự lãng man vốn có qua hương
săc cua nó nên đông thời cung thê hiện cho tinh yêu cua nhưng căp đôi trẻ - hay e
thẹn, ngai ngung nhưng vẫn rất lãng man.
III. KẾT LUẬN:
Hoa sen la la loai hoa quen thuôc đối với con người Việt Nam. Sự nhã nhăn
mêm mai cua nhưng cánh hoa, hương thơm ngọt ngao thoang thoang ma không quá
nông đã lam nên chất thơ cho loai hoa nay. Hoa sen tư bao đời nay chinh la biêu
tương cho phẩm chất cua nhưng người con đất Việt: thanh cao, thuân khiêt, trong
trẻo va quât cường. Chinh vi thê, hinh anh loai hoa nay đươc xuất hiện trong các
biêu tương văn hóa Việt Nam, va đăc biệt la trong nhưng câu ca dao dân ca. Hinh
anh con người đươc đê câp trong ca dao qua hinh anh hoa sen la nhưng con người
Việt Nam quât cường, vươn lên tư canh đất nước lâm than. Có khi lai la người con
gái Việt Nam kin đáo, đoan trang, trang trọng. Không chỉ thê, hinh anh hoa sen còn
găn với tinh yêu đôi lưa khi la vât đê vi von môt thân người đang cô đơn lẻ bóng.
Hoa sen như biêu trưng cho môt tinh yêu vẹn nguyên, chung thuy, không phai mờ
dẫu có phai đơi chờ bao lâu. Chinh nhưng câu ca dao vê hoa sen đã nâng niu nhưng
giấc mơ con trẻ, cung chung ta trưởng thanh, găn liên với nhưng năm tháng tuổi thơ.
Chung kêt tinh ở con người chung ta lòng yêu quê hương va trân trọng nhưng điêu
gian dị. Hoa sen sẽ mãi la loai hoa cao quy toa ánh sáng trên khăp bước đường con
người Việt đi qua đê lam sáng bưng lên phẩm chất, tinh cách, net đẹp cua ta.

Võ Nguyễn Mỹ Hằng - Lê Phan Mỹ Ngọc

10V

8
 MỤC LỤC

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN............................................................................................. 3
1. Giới thiệu...................................................................................................... 3
2. Li do chọn vấn đê......................................................................................... 3
3. Pham vi nghiên cưu...................................................................................... 4
II. NỘI DUNG CHÍNH...................................................................................... 4
1. Khái quát vê đăc trưng ca dao....................................................................... 4
2. Y nghia hoa sen trong ca dao dân ca Việt Nam............................................ 4
A. Hinh anh hoa sen la hiện thân cua con người Việt Nam..........................4
B. Hinh anh hoa sen trong nhưng bai ca dao vê tinh yêu đôi lưa ................ 6
III. KẾT LUẬN .................................................................................................. 8