CHƯƠNG 2: CẤU TRÚC TẾ BÀO

BÀI 9: TẾ BÀO NHÂN THỰC ( 4 tiết)

A. Đặc điểm chung của tế bào nhân thực

Câu 1. Ở người, khi bị thương, người ta thường sát trùng vết thương bằng nước oxi già.
Hình 9.1 cho thấy hiện tượng xảy ra khi nhỏ oxi già lên vết thương. Nguyên nhân nào dẫn
đến hiện tượng này?

→
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

H2O2 → ………….. + …………

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 2. Tên gọi “tế bào nhân thực” xuất phát từ đặc điểm nào của tế bào?

→……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

Câu 3. Dựa vào Hình 9.2, hãy lập bảng so sánh cấu tạo tế bào thực vật và động vật.

Tiêu chí Tế bào thực vật Tế bào động vật

Giống - ………………………………………………………………..

1
 ………………………………………………………………..

………………………………………………………………..

………………………………………………………………..

………………………………………………………………..
nhau
………………………………………………………………..

………………………………………………………………..

………………………………………………………………..

………………………………………………………………...

………………………………… ……………………………………
…

………………………………… ……………………………………

………………………………… ……………………………………
…
……………………………………
…………………………………
Khác …
nhau
………………………………… ……………………………………
…
……………………………………

………………………………… ……………………………………
…
……………………………………
…………………………………
…

A. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TẾ BÀO NHÂN THỰC

Tế bào nhân thực có ………………….. và cấu tạo phức tạp: có ……………………,
tế bào chất được chia thành các xoang riêng biệt nhờ hệ thống nội màng và có nhiều bào
quan có màng bao bọc. Mỗi bào quan có cấu tạo phù hợp với chức năng chuyên hóa.
B. CẤU TẠO TẾ BÀO NHÂN THỰC

I. NHÂN TẾ BÀO

2
Câu 4. Dựa vào Hình 9.3, hãy cho biết:

a) Các đặc điểm của màng nhân.

b) Vai trò của lỗ màng nhân.

c) Những thành phần bên trong nhân tế bào.

a) Đặc điểm của màng nhân:

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
b) Vai trò của lỗ màng nhân:
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….

c) Những thành phần bên trong nhân tế bào:

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….

Câu 5. Loại bỏ nhân của tế bào trứng thuộc cá thể A (a), sau đó, chuyển nhân từ tế bào
soma của cá thể B (b) vào. Nuôi cấy tế bào chuyển nhân cho phát triển thành cơ thể mới. Cơ
thể này mang phần lớn điểm của cá thể nào? Tại sao?

3
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….

B. CẤU TẠO TẾ BÀO NHÂN THỰC

I. Nhân tế bào
- Hình dạng: hình bầu dục hoặc hình cầu.
- Cấu tạo:
+ Được bao bọc …………………………… (bản chất là lipoprotein), trên màng có các
ribosome và nhiều lỗ nhỏ (lỗ màng nhân)  trao đổi chất giữa nhân và tế bào chất.
+ Bên trong là dịch nhân chứa chất nhiễm sắc và nhân con.
+ Nhân tế bào ……………………………………..
- Chức năng: điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào.

II. Tế bào chất

Câu 6. Dựa vào kiến thức đã học, hãy cho biết chức năng của ribosome trong tế bào.

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 7: Cho biết cơ sở khoa học của việc sử dụng thuốc kháng sinh ức chế hoạt động của
ribosome để tiêu diệt một số loài vi khuẩn có hại kí sinh trong cơ thể người.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
1. Bào tương
- Chiếm gần 50% khối lượng tế bào, là khối tế bào chất đã được tách bỏ hết các bào quan.
- Thành phần chủ yếu là nước và một số chất khác (các ion, các chất hữu cơ như amino
acid, nucleotide, protein,…).
- Là nơi diễn ra ……………………………………………. và …………………... của tế bào.
2. Ribosome
- Ribosome được cấu tạo từ ……………….. và …………………….., gồm 2 tiểu phần lớn

4
và bé. Không có màng bao bọc
- Ribosome là nơi …………………………………. cho tế bào

Câu 8: Quan sát Hình 9.6, hãy cho biết hai loại lưới nội chất có đặc điểm gì khác nhau?

→
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 9: Cho biết các loại tế bào sau đây có dạng lưới nội chất nào phát triển mạnh: tế bào gan, tế
bào tuyến tụy, tế bào bạch cầu. Giải thích.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Câu 10.

Những người thường xuyên uống nhiều rượu, bia sẽ có loại lưới nội chất nào phát triển? Tại sao?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
5
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

3. Lưới nội chất

- Là hệ thống màng lipoprotein bên trong tế bào, có nguồn gốc từ màng sinh chất hoặc
màng nhân.
- Gồm ……………………………………….. gấp nếp tạo thành hệ thống các kênh, túi và
ống thông với nhau, chia tế bào thành các xoang.
- Có 2 loại:
+ Lưới nội chất hạt: ……………………………………….. tiết ra ngoài tế bào hoặc
các protein cấu tạo nên màng sinh chất và các protein trong lysosome.
+ Lưới nội chất trơn: chứa nhiều enzyme ………………….., chuyển hóa đường và
……………………………………...
- Chức năng lưới nội chất: sản xuất các sản phẩm cần thiết cho hoạt động của tế bào.

Câu 11. Dựa vào Hình 9.7, hãy:

a) Cho biết các sản phẩm của bộ máy Golgi có thể được vận chuyển đến đâu. Cho ví dụ.

b) Mô tả quá trình sản xuất và vận chuyển protein tiết ra ngoài tế bào.

a)

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
b) Mô tả quá trình sản xuất và vận chuyển protein tiết ra ngoài tế bào:

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
6
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 12. Tại sao bộ máy Golgi được xem là trung tâm sản xuất, kho chứa, biến đổi và phân phối
các sản phẩm của tế bào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 13. Giải thích mối quan hệ về chức năng của ribosome, lưới nội chất và bộ máy Golgi.

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

4. Bộ máy Golgi
- Cấu tạo bởi màng lipoprotein tạo thành hệ thống các …………………………….. lên
nhau và liên kết với nhau thông qua các protein nằm trên màng.
- Chức năng: tiếp nhận, biến đổi, đóng gói và ………………… các sản phẩm của tế bào.
Tổng hợp polysaccharide cấu tạo nên thành tế bào thực vật.
Câu 14. Dựa vào Hình 9.8, hãy:

a) Mô tả cấu tạo của ti thể.

b) Cho biết diện tích màng ngoài và màng trong của ti thể khác nhau như thế nào. Tại sao lại có
sự khác biệt này? Điều đó có ý nghĩa gì?

7
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
b). Diện tích màng trong lớn hơn diện tích màng ngoài.

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 15: Cho các tế bào sau: tế bào gan, tế bào xương, tế bào cơ tim, tế bào biểu bì, tế bào thần
kinh. Hãy xác định tế bào nào cần nhiều ti thể nhất. Giải thích.

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Câu 16. Tại sao ti thể có khả năng tổng hợp một số protein đặc trưng của nó?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

5. Ti thể
- Hình dạng: hình cầu hoặc bầu dục.
- Cấu tạo: được bao bọc bởi ………………….. (màng ngoài trơn nhẫn, màng trong gấp
nếp), màng trong chứa hệ thống enzim hô hấp, trong chất nền chứa……………. và
ribosome.
- Chức năng: thực hiện quá trình hô hấp trong tế bào, ………………………………… cho
các hoạt động sống của tế bào.

8
Câu 17. Dựa vào Hình 9.9, hãy mô tả cấu tạo của lục lạp. Từ cấu tạo, hãy cho biết chức năng của
lục lạp.

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….

Câu 18. So sánh cấu trúc của ti thể và lục lạp.

→Giống nhau:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

• Khác nhau:

Đặc điểm Ti thể Lục lạp

Màng ……………………………………………………………… ………………………………………………………………

trong

Sắc tố ……………………………………………………………… ………………………………………………………………

……………………………………………………………… ………………………………………………………………
Enzyme
……………………………………………………………… ………………………………………………………………

Phân bố ……………………………………………………………… ………………………………………………………………

9
6. Lục lạp
- Chỉ có ở tảo và thực vật (chủ yếu ở lá).
- Cấu tạo: Được bao bọc ……………………….. (màng trong không gấp nếp).
+ Bên trong chứa chất nền (stroma) không màu và hệ thống các túi dẹp (thylakoid).
 Trong chất nền lục lạp chứa …………….., ribosome và các enzyme quang hợp.
 Trên màng thylakoid có ……… ………………… và các enzyme quang hợp.
Thylakoid xếp chồng lên nhau tạo thành các granum.
- Chức năng: quang hợp, tổng hợp các chất cần thiết cho tế bào.

Câu 19 Tại sao khung xương tế bào có vai trò đặc biệt quan trọng đối với tế bào động vật?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Câu 20: Hoạt động chức năng của lysosome có ý nghĩa gì đối với tế bào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

Câu 21: Hậu quả gì sẽ xảy ra cho tế bào nếu lysosome bị vỡ?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

Câu 22. Tại sao tế bào thực vật không có lysosome nhưng vẫn thực hiện được chức năng tiêu hóa
nội bào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

Câu 23. Tại sao một số thuốc ức chế sự hình thành vi ống có tác dụng ngăn ngừa ung thư?

10
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

Câu 24. Ở người, một số loại tế bào như tế bào thần kinh, tế bào cơ trưởng thành không có
trung thể. Các tế bào này có phân chia được không? Vì sao?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

7. Một số bào quan khác

a. Cấu tạo và chức năng của khung xương tế bào.
- Cấu tạo: vi ống, vi sợi và sợi trung gian.
- Chức năng: Giúp …………….. hình dạng tế bào động vật và là ……………………… các
bào quan.
b. Cấu tạo và chức năng của lysosome và peroxisome.
*Lysosome
- Hình dạng: hình cầu (chỉ có ở tế bào động vật).
- Cấu tạo: được bao bọc bởi màng lipoprotein, có nguồn gốc từ bộ máy Golgi.
- Chức năng:
+ Chứa nhiều ………………………………. tham gia vào quá trình ………………….
+ Bảo vệ tế bào bằng cách chống lại các tác nhân gây hại (vi khuẩn, virus, các chất độc
hại).
*Peroxisome
- Cấu tạo: gần giống lysosome, được hình thành từ ………………………………….
- Chức năng: chứa các enzyme tham gia chuyển hóa lipid và ………………………………...
c. Cấu tạo và chức năng của không bào
- Cấu tạo: được bao bọc bởi 1 lớp màng.
- Tùy vào loại sinh vật và loại tế bào, không bào có chức năng khác nhau. Tế bào thực vật có
không bào trung tâm lớn thực hiện nhiều chức năng quan trọng (giúp tế bào hút nước, dự trữ
chất dinh dưỡng cũng như các sản phẩm thải, bảo vệ tế bào).
d. Cấu tạo và chức năng của trung thể
- Chỉ có ở tế bào ……………………...
- Vị trí: mỗi tế bào động vật thường có 1 trung thể nằm cạnh ………………………
- Cấu tạo: gồm 2 trung tử xếp thẳng góc với nhau và chất quanh trung tử. Mỗi trung tử là một
ống hình trụ dài và rỗng, được cấu tạo từ các bộ ba vi ống xếp thành vòng.

11
- Chức năng: hình thành ………………………………….trong quá trình phân chia tế bào.

Câu 25. Tại sao nói màng sinh chất có tính “khảm động”?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Câu 26. Tại sao nói màng sinh chất có tính thấm chọn lọc và điều này có ý nghĩa gì đối với tế
bào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Câu 27. Tại sao tế bào chỉ có thể tiếp nhận một số thông tin nhất định từ môi trường bên ngoài?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….

Câu 28. Tại sao khi cấy ghép mô từ người này sang người kia thì cơ thể người nhận có thể xảy ra
hiện tượng đào thải mô được ghép?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

III. Màng sinh chất

1. Cấu tạo
- Được cấu tạo từ một khung liên tục do lớp kép ……………………………tạo thành và có
nhiều phân tử ………………………….. phân bố trên màng.

12
 - Có 2 loại protein: protein nằm xuyên qua khung (protein xuyên màng) hoặc protein bám ở
mặt trong hay mặt ngoài của màng (protein bám màng), tạo nên tính “khảm” của màng.
- Màng sinh chất có …………………………………………….. do sự chuyển động của các
phân tử phospholipid và protein trên màng tạo nên tính “động” của màng.
- Trên màng sinh chất của tế bào động vật có nhiều phân tử ………………………….nằm xen
kẽ với các phân tử phospholipid  tăng ……………………………. của màng.
2. Chức năng: màng sinh chất là ranh giới giữa môi trường bên trong và bên ngoài tế bào nên
đảm nhận nhiều chức năng quan trọng: Vận chuyển các chất, thụ thể tiếp nhận thông tin, nhận
biết tế bào…

Câu 29. Dựa vào kiến thức đã học ở Bài 6, hãy mô tả lại cấu tạo của thành tế bào thực vật. Từ
đó, giải thích tại sao thành tế bào có chức năng quy định hình dạng và bảo vệ tế bào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

Câu 30. Tại sao khi một tế bào thực vật bị nhiễm bệnh thì bệnh sẽ nhanh chóng lan truyền đến các
tế bào khác và toàn bộ cơ thể?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Câu 31. Mô động vật được giữ ổn định nhờ có cấu trúc nào?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

Câu 32. : Hãy tìm hiểu thông tin về các loại tế bào đặc biệt trong cơ thể (thực vật, động vật) mà
trong cấu tạo của chúng thiếu một số bào quan đã học và dự đoán nguyên nhân.
13
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

IV. Các cấu trúc bên ngoài màng sinh chất

1. Cấu tạo và chức năng của thành tế bào
- Cấu tạo: tế bào thực vật (cellulose, pectin, protein), nấm (chitin). Giữa 2 tế bào thực vật có
cầu sinh chất là con đường lưu thông xuyên suốt giữa các tế bào với nhau.
- Chức năng: …………………………………… và ……………… tế bào.
2. Cấu tạo và chức năng của chất nền ngoại bào
- Cấu tạo: ………………………… liên kết với các chất vô cơ và hữu cơ bào phủ bên ngoài
màng sinh chất của tế bào động vật.
- Chức năng: …………………. các tế bào cạnh nhau tạo thành mô và giúp tế bào
………………………………..
BÀI TẬP

Câu 1. Phân biệt tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực bằng cách hoàn thành bảng sau:

Lời giải:

Tiêu chí Tế bào nhân sơ Tế bào nhân thực

Kích thước ……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………

14
 ……………………………………… ………………………………………

Mức độ cấu tạo ……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………

Vật chất di truyền ……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………
Nhân
……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………

………………………………………
Hệ thống nội màng
………………………………………

……………………………………… ………………………………………
Số lượng bào quan
……………………………………… ………………………………………

……………………………………… ………………………………………
Đại diện
………………………………………

Câu 2. Cho các tế bào: tế bào tuyến giáp, tế bào kẽ tinh hoàn, tế bào cơ trơn, tế bào gan, tế bào
biểu bì, tế bào hồng cầu người, tế bào thần kinh. Giải thích.

a. Loại tế bào nào có nhiều ribosome?

b. Loại tế bào nào có nhiều lưới nội chất trơn, lưới nội chất hạt?

c. Loại tế bào nào có nhiều lysosome?

Lời giải:

a)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
15
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

b)

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
c)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

Bài 3: HIV là loại virus chỉ kí sinh trong tế bào bạch cầu lympho T-CD4 ở người do tế bào này có
thụ thể CD4 phù hợp để HIV xâm nhập vào tế bào. Một nhà khoa học đã đưa ra ý tưởng rằng
bằng cách gây đột biến, người ta có thể tạo ra các tế bào hồng cầu của người mang thụ thể CD4
trên bề mặt, sau đó đưa tế bào hồng cầu này vào cơ thể người nhằm kìm hãm quá trình nhân lên
của HIV. Ý tưởng này có tính khả thi không? Giải thích.

Lời giải:

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

Bài 4 David Frye và Micheal Edidin tại trường Đại học tổng hợp Johns Hopkins đã đánh dấu
protein màng của tế bào người và tế bào chuột bằng hai loại dấu khác nhau và dung hợp các tế
bào lại. Họ dùng kính hiển vi để quan sát các dấu ở tế bào lai, kết quả quan sát như Hình 9.16.

16
a) Thí nghiệm này nhằm chứng minh điều gì?

b) Em hãy giải thích kết quả thí nghiệm.

Lời giải:

a)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

b)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

17
18