Chương 5

Haáp phuï
Hap phu
Kyõ thuaät Xöû lyù Khí thaûi

Adsorption Type Devices

1
Du My Le

Noäi dung

Quaù trình haáp phuï

Thieát bò haáp phuï

ÖÙng duïng quaù

trình haá
happ phuï
phu
trong xöû lyù khí thaûi

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 1

 5.1. Quaù trình haáp phuï Phần 5.1
Cô sôû lyù thuyeát
Haáp phuï: laø hieän töôïng taêng
noàng ñoä cua
nong cuûa moät chat
chaát tan
(chaát bò haáp phuï) treân beà maët
moät chaát raén (chaát haáp phuï).

Chaát ñaõ bò haáp phuï chæ toàn taïi

tren
treân be
beà maët chat
chaát ran,
raén, khong
khoâng
phaân boá ñeàu khaép trong toaøn
boä theå tích chaát haáp phuï (coøn
goïi laø quaù trình phaân boá hai
chieàu).
3

Caùc giai ñoaïn haáp phuï

3 giai
i i ñoaï
ñ n:
ƒ Di chuyeån chaát haáp phuï
ñeán beà maët haït haáp phuï
(vuøng khueách taùn ngoaøi).
ƒ Thöïc hieän quaù trình haáp
phuï.
ƒ Di chuyen
chuyeån chat
chaát beâ
ben n trong
chaát haáp phuï (vuøng
khueách taùn ngoaøi).

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 2

 Phaân loaïi

Döa
Döï vaøo baû
a vao bann chaá
chatt qua
quaù trình haá
happ phuï
phu
” Haáp phuï vaät lyù
” Haáp phuï hoùa hoïc
Döïa theo ñieàu kieän haáp phuï
” Haáp phuï trong ñieàu kieän tónh
” Haáp phuï trong ñieàu kieän ñoäng

Haáp phuï choïn loïc

Haáp phuï trao ñoåi 5

Cô cheá haáp phuï

Cac
Caù c yeu
yeáu totoá quyet
quyeát ñònh cô cheá
che Cô cheá
che hap
haáp phuï
phu
ƒ Baûn chaát hoùa hoïc cuûa chaát bò ƒ Haáp phuï caùc
haáp phuï, chaát haáp phuï. phaân töû trung hoøa
ƒ pH, nhieät ñoä, cöôøng ñoä ion, ƒ Haáp phuï caùc chaát
chaát laï. phaân ly yeáu
ƒ Söï caïnh tranh töông taùc giöõa ƒ Haáp phuï caùc chaát
chaát hap
chat haáp phuï
phu , chat
chaát bò hap
haáp phuï
phu voâ cô
vo
vaø moâi tröôøng. ƒ Haáp phuï polyme

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 3

 Haáp phuï vaät lyù

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 4

 5.1.1.Ñoäng hoïc haáp phuï
ƒ Quaù trình chuyeån khoái
ƒ Khueách taùn phaân töû
ƒ Chuyeån khoái trong heä haáp phuï

Quaù trình chuyeån khoái

Chuyeån khoái laø söï chuyeån dòch cuûa moät thaønh phaàn vaät chaát trong
hoãn hôïp töø vò trí naøy tôùi vò trí khaùc.
Coù hai cô cheá chuyeån khoái:
™ Khueách taùn phaân töû: laø söï chuyeån ñoäng cuûa caùc phaân töû
trong moâi tröôøng khí, loûng, raén daïng vi moâ do chuyeån ñoäng
nhieät.
™ Khueách taùn doøng xoaùy: laø söï chuyeån ñoäng vó moâ cuûa khoái
vaät chaát linh ñoäng.
9

10

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 5

 Khueách taùn phaân töû
ƒ Laø hieän töôïng san baèng noàng ñoä cuûa moät chaát
trong
g moäät p
pha, caùc p
phaân töû chuyeå
y n ñoääng töø nôi coù
noàng cao xuoáng nôi coù noàng ñoä thaáp.
ƒ Ñoäng löïc cuûa quaù trình do söï cheânh leäch noàng ñoä.
ƒ Cô cheá khueách taùn do chuyeån ñoäng nhieät.

11

Khueách taùn phaân töû

Ñònh luaät khueách taùn

Quaù trình khueách taùn oån ñònh
ò
(ĐL Fick 1)

dn dc
= − D. A
dt dx Ñònh luaät khueách taùn
Tröôøng hôïp khueách taùn
D : Heä soá khueách taùn (L2/T) khoâng oån ñònh (ĐL Fick 2)

⎛ ∂c ⎞ ⎛∂2c⎞
⎜⎜ ⎟⎟ = D.⎜⎜ ⎟
2 ⎟
∂
⎝ ⎠x
t ⎝ ∂x ⎠

12

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 6

 Chuyeån khoái trong heä haáp phuï

Phöông trình: − dC da
=
dt dt
Toác ñoä haáp phuï bò khoáng cheá bôûi:
™ Quaù trình chuyeån khoái qua maøng
(chuyeån khoái ngoaøi).
™ Chuyeåån khoáái trong haït chaáát haááp
phuï (chuyeån khoái trong).
™ Tính chaát vaø ñieàu kieïân ñoäng hoïc
trong heä.

13

Chuyeån khoái qua maøng

Trong chaát loûng, xung quanh moät haït chaát

raéén toààn taïi moät lôùp voû moûng nöôùc:
) Ñoä daøy khoaûng 10-3 - 10-2 cm.
) Gaén keát khaù beàn ít bò bieán ñoäng döôùi taùc
ñoäng cô hoïc.
) Ñöôï
Ñöôcc xem lalaø moät pha rieng
rieâng bieät khac
khaùc han
haún
pha dung dòch vaø pha raén.

14

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 7

 Chuyeån khoái trong haït chaát haáp phuï

Laø quaù trình khueách taùn vaøo saâu trong haït

ñeán cac
ñen caùc vung øng hap
haáp phuï
ph lalaø be
beà maët trong
của chaát haáp phuï.

Coù theå xaûy ra:

” Khueách taùn beà maët
” Khuech
Khueách tantaùn the
theå tích

15

5.1.2.Chaát haáp phuï

Macropore

Molecule
blocking pore

Area
unavailable
for adsorption
16

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 8

 5.1.2.Chaát haáp phuï

Than hoaït tính (Activated Carbon)

Silica Gel
Zeolite
Nhoâm hoaït tính (Activated Alumina)
Saét oxit
Chaát haáp phuï
p ï voâ cô töïï nhieân vaø saûn
phaåm bieán tính
Than buøn
Chaát haáp phuï Polymer

17

Caùc nguoàn nguyeân lieäu ñeå laøm chaát

haáp phuï Bridged Adsorbent

Wood (gỗ)
CH2 CH2
Coal (than) CH2
CH2 CH2
CH2

CH2
Coconut (vỏ dừa)
Nutshells
Petroleum Products (Sản phẩm lọc hóa dầu như
bitume…)

Type A Sodalite Faujasite

(Type X, Y) 18

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 9

 Bảng 5-1. Đặc tính vật lý của một số
chất hấp phụ tiêu biểu (Adsorbents)

Internal Surface Pore Bulk Dry Mean Pore

Adsorbent2 Porosit Area, Volume, Density, Diameter
y (%) (m2/gm) (cm3/gm) (gm/cm3) (Å)
Activated 55-75 600-1600 0.80-1.20 0.35-0.50 1500-2000
Carbon
Activated 30-40 200-300 0.29-0.37 0.90-1.00 1800-2000
Alumina
Activated 40-55 600-700 0.27-0.38 0.80 300-900
Alumina
Synthetic - 1080-1100 0.94-1.16 0.34-0.40 -
Polymers

(Nguồn: Adsorption Processes - Paul N. Cheremisinoff ) 19

Than hoaït tính

20

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 10

 Molded carbon (pellet carbon)

Crushed carbon Powder carbon

21

Caáu truùc cuûa than hoaït tính

22

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 11

 23

24

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 12

 Caáu truùc cuûa than hoaït tính

25

Caáu truùc
than hoaït tính

26

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 13

 Caáu truùc
than hoaït
tính

27

Caáu truùc cuûa than hoaït tính

28

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 14

 Nhöõng ñaëc tröng vaø tính chaát
cuûa than hoaït tính

Cấu trúc TB?

Dễ vỡ do
ma sát??? 29

Nhöõng ñaëc tröng vaø tính chaát

cuûa than hoaït tính

30

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 15

 31

Taùi sinh than hoaït tính

Than hoạt tính co ùthể được taùi sinh bằng caùc

phương phaù
phap p sau:

o Taùi sinh bằng nhiệt

o Taùi sinh bằng hơi
o Taùi sinh hoùa học
o Taùi sinh sinh học

32

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 16

 Taùi sinh bằng nhiệt

Đốt ở nhiệt độ khoảng 8000C, với

áp suất có thể điều chỉnh được để
tránh khỏi cháy than.
Với nhiệt độ đốt như vậy, các chất
được hấp phụ dạng hữu cơ sẽ bị
phân hủy.
hủy

33

Taùi sinh baèng hôi

Vieäc söû duïng hôi nöôùc chæ thích

hôp
hôï p laø
lam m thong
thoâng beà
be maët hat
haït va
vaø dieät
truøng cho than.

Taùi sinh sinh hoïc

„Aùp duïng cho caùc chaát bò haáp
p ï laø caùc chaát coù theå bòò oâxi
phuï
sinh hoaù.
„Phöông phaùp naøy keùo daøi
ñöôïc thôøi haïn söû duïng chaát
haáp phuï 1 caùch ñaùng keå.
34

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 17

 Cyclesorb – heä thoáng hoaøn nguyeân
than hoaït tính

35

36

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 18

 Silicagel

9 Thanh
Thaø nh phaà
phan n hoa
hoaù hoï
hoc c
chuû yeáu laø silic oxit
SiO2, coù caáu truùc raát
xoáp

9 Caùc quaû caàu nhoû SiO2

tuï laïi vôùi nhau, saép
xeáp khoâ
xep khong ng theo moät
traät töï naøo veà hình
hoïc.

37

Silicagel
9 Khoaûng khoâng gian giöõa
caùc qua
cac quaû cau
caàu nho
nhoû chính
laø loã xoáp, toång dieän tích
beà maët ngoaøi cuûa caùc
quaû caàu nhoû chính laø
dieän tích beà maët cuûa
silicagel.
9 Ñoä xoááp cuûûa silicagel coùù
theå ñaït 50-60%, dieän tích
beà maët moät soá loaïi ñaït tôùi
800m2/g.
38

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 19

 Öu ñieåm

¾ Silicagel khoâng deã chaùy

¾ Coù tính hoan
Co hoaøn nguyeâ
nguyen n
thaáp (100-200 c)
o

¾ Chi phí hoaøn nguyeân

thaáp hôn nhöõng chaát
haáp phuï khoaùng chaát
khaùc.
¾ Ñoä ben
beàn cô hoï
hoc c khi chòu
maøi moøn vaø chòu neùn
töông ñoái cao
¾ Giaù thaønh haï

39

Khuyeát ñieåm

Hấp phụ khí trong chất lỏng

Haáp phuï caùc chaát höõu cô trong nöôùc keùm

Naêng löôïng taùc duïng töông hoã giöõa
silicagel vôùi phaân töû nöôùc haàu nhö baèng
hoaëc lôùn hôn naêng löôïng haáp phuï vôùi caùc
phaân töû chaát höõu cô.

40

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 20

 Ứng dụng chủ yếu của Silicagel

¾ Chaát huùt aåm

¾ Laøøm chaáát mang xuùùc taùùc
¾ Maët naï phoøng ñoäc
¾ Tinh chaát daàu moû.
¾ Söû duïng trong phaân tích
laøm chaát haáp phuï hay
chaát mang saé
chat sacc kí.
kí
¾ Xöû lí nöôùc thaûi chöùa kim
loaïi naëng vaø chaát
phoùng xaï.
41

Zeolite

¾ Zeolite laø teân goïi moät

nhoùm khoaùng chaát
alumosilicat caáu truùc
tinh theå.
¾ Thaønh phaàn hoaù hoïc:
nhoâm oxit va
nhom vaø silic oxit
saép xeáp theo moät traät töï
vaø theo tæ leä nhaát ñònh.

42

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 21

 Zeolite

¾ Zeolite coù coâng thöùc hoaù hoïc

toång quaù
tong quat:t:
Me2/nO Al2O3 nSiO2 pH2O

¾ Trong ñoù Me laø ion kim loaïi

kieàm (n=1) chuû yeáu Na, K,
kieàm thoå (n=2) thoâng duïng laø
Ca vaø coù theå laø Ba, Sr, Mg.
¾ Trong moät loaï
loaii zeolite co
coù the
theå
toàn taïi ñoàng thôøi nhieàu loaïi
ion khaùc nhau.

43

Cô cheá haáp phuï cuûa Zeolite

9 Zeolite laø chaát haáp phuï xoáp
9 Ñoä xop
xoáp chính laø
la cac
caùc kenh
keânh noi
noái caù
cac c hoc
hoác vôi
vôùi nhau
9 Kích thöôùc cuûa caùc keânh vaø caùc hoác coù giaù trò
xaùc ñònh ñoái vôùi töøng loaïi zeolite, dieän tích cuûa
caùc hoác vaø keânh (goïi chung laø mao quaûn) chính
laø dieän tích beà maët trong cuûa zeolite

44

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 22

 ÖÙng duïng Zeolite

¾ Trong kó thuaät, Zeolit raát ít khi ñöôïc söû duïng

ôûû daï
d ng boä
b ät, chuù
h ùng thöôø
th øng ñöôï
ñ c taït o vieâ
i ân
vôùi chaát keát dính.
¾ Trong quaù trình taïo vieân hình thaønh heä mao
quaûn thöù caáp.
¾ Zeolite ñöôïc söû duïng laøm chaát haáp phuï
trong cong
coâng nghieäp loc
loïc daà
dau:u: tach
taùch n-paraffin
ra khoûi hoãn hôïp iso-paraffin hoaëc caùc chaát
thôm.

45

ÖÙng duïng Zeolite

ª Khöû muøi vaø khöû vi khuaåån

ª Coù theå hoaït ñoäng trong
moâi tröôøng aåm.

46

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 23

 ÖÙng duïng zeolite

„ Sö duï
Söû dung
ng trong xö
xöû ly
lyù khí thai
thaûi
beänh vieän, nhaø döôõng laõo,
cheá bieán thöïc phaåm.
„ Haáp phuï amonia vaø
amonium coù trong khoùi thaûi
vaø muøi.

Zeolite Impregnated Pleated Panels

47

Phần 5.2
5.2. Thieát bò haáp phuï

Về mặt công nghệ, hệ thống hấp phụ (Adsorption

S t
Systems ) được
đ chia
hi là
làm 2 lloại:
i

Hấp phụ không tái sinh

Nonregenerative

Hấ phụ
Hấp h cóó kè
kèm tái sinh
i h chất
hất rắn
ắ
Regenerative

48

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 24

 Hình 5-1

Carbon filter
49

Hình 5-2
Activated
carbon

Pleated thin bed Canister

A B

Dạng lớp màng mỏng, Dạng vành khăn, thích

có nếp gấp, thích hợp hợp cho thiết bị xử lý
cho thiết bị xử lý mùi khí thải 50

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 25

 Dạng tháp hấp phụ công nghiệp Hình 5-3

Activated
carbon

Support Vật liệu

material đệm

51

Heä thoáng haáp phuï than hoaït tính

không tái sinh - Nonregenerative
Hình 5-4 Δp T T

Nonregenerative
carbon bed
Particulate
matter filter
Fan

Quạt hút TB lọc bụi Hấp phụ bằng

Sp
than một bậc,
không tái sinh

Hood Chụp hút

Process
Nguồn
khí thải
52

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 26

 Heä thoáng haáp phuï than hoaït tính
có tái sinh - Regenerative

Thiết bị có lớp hấp phụ cố định

(Fixed Beds)
Thiết bị có lớp hấp phụ chuyển
động (Moving Beds)
Thiết
h ế bị
b tầng
ầ sôi
ô (Fluidized
( l d d Beds)
d )

53

Hệ thống hấp phụ công nghiệp – có tái sinh chất rắn

Hình 5-5 Steam and
solvent vapor
Bed 1 to condenser
Heat
Solvent exchanger
laden Steam Air to stack
air Particulate
matter filter Steam and
solvent vapor
Fan Bed 2 to condenser

Cold
water Steam Air to stack
Particulate Steam and
solvent vapor
Bed 3 to condenser
Cold
Steam water
and Steam Air to stack
solvent
vapor
Decanter Recovered
solvent
Condenser
Storage
Water tank 54

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 27

 Hình 5-6 Activated
carbon

Pleated thin bed Canister

Exhaust

Connecting ducts
Steam Steam

Bed 1 Bed 2

Steam and
Solvent solvent vapor Steam and
laden solvent vapor
55
air

Hình 5-7

56

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 28

 Hình 5-8

57

Hình 5-9

Cleaned air

Filter Filter

Solvent
laden
air Honeycomb

58

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 29

 Hình 5-10

59

Hình 5-11

60

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 30

 Heä thoáng thieát bò haáp phuï
„ Yeâu caàu khi thieát keá hoaëc choïn thieát bò haáp phuï:
Ñaûm bao
Ñam baûo thôi
thôøi gian , chu ky
kyø lam
laøm vieäc thích hôï
hôpp
Coù xöû lyù sô boä ñoái vôùi khí thaûi ñeå loaïi boû caùc chaát
khoâng theå haáp phuï ñöôïc
Xöû lyù laøm giaûm bôùt noàng ñoä ban ñaàu ñeå baûo veä lôùp
vaät lieäu haáp phuï khoûi bò quaù taûi
Phaân phoái doøng khí ñi qua lôùp vaät lieäu haáp phuï 1
caùch ñeààu ñaën
Ñaûm baûo khaû naêng thay theá môùi hoaëc hoaøn
nguyeân vaät lieäu haáp phuï sau khi ñaït traïng thaùi
baõo hoøa

61

DuMyLe – Bm. Kỹ thuật Môi trường 31