Filozofia = miłość + mądrość, określenie ukute przez umysł religijny, mądrość jest rzeczą

boską, dla człowieka nieosiągalną, człowiek może jedynie miłować mądrość

• Pitagoras jako pierwszy nazwał się filozofem

• Filozofia jest bezinteresowna, chcemy osiągnąć jakieś cele i dlatego się kształcimy

• Filozofowie to miłośnicy mądrości (Platon), a bogactwo, sława i poznanie to filary

ludzkie

ródła filozofii i jej działy

A. Zdziwienie wiatem —> ontologia/metafizyka (ogólna nauka o bycie, dlaczego co

jest czym i dlaczego jest akurat takie, jak dziecko które si wszystkiemu dziwi)

B. W tpienie —> epistemologia/gnozeologia (teoria poznania, czy mog zaufa temu

co wiem)

C. Wstrz s egzystencjalny (prze ycie graniczne, wstrz sa nami) —> etyka

(normatywna - nauka o moralno ci, co powinni my robi , jak y ), aksjologia (teoria
warto ci)

Periodyzacja dziejów lozo i

• Podział filozofii europejskiej:

- Staro ytny (zaczyna si wraz z Talesem 545 pne)

- redniowieczny (Augustyn 430, Boecjusz 525, 529 - zamkni cie Akademii Plato skiej,
zało enie pierwszego klasztory, ROZWIT XII - XIII Tomasz z Akwinu 1274, Jan Duns
Szkot 1308)

- Nowo ytny (ojcem filozofii nowo ytnej - Kartezjusz)

Ź
Ś
ą
ż
ś
ż
ż
ą
ś
ś
fi
ę
fi
ż
ś
ż
ś
ą
ć
ę
ę
ż
ć
ę
ć
ń
ś
 • Podział powstał w renesansie (humani ci)

• Spopularyzowany przez Cellariusza (1688), daty graniczne 303 - 1453

Okres narodzin - przyroda

• Pitagorejczycy (Kroton, Pitagoras z Samos)

• Eleaci (Elea, Parmenides)

• Empedokles (Acragas)

• Anaksagoras (Ateny)

• Jo ska filozofia przyrody (Tales z Miletu)

• Heraklit z Efezu

• Atomi ci (Abdera, Leukippos, Demokryt)

Okres o wiecenia - człowiek

• So ci (Protagoras)

• Sokrates

Sokratycy mniejsi

• Szkoła magarejska (Megara, Euklides z Megary)

• Cynicy (Ateny, Antystenes)

• Cyrenaicy (Ateny, Arystyp z Cyreny)

ń
fi
ś
ś
ś
ś
 Okres klasyczny - systemy/metafizyka

• Platon

• Arystoteles

Filozofia hellenistyczna

• Okres szkół - jak y - etyka (sceptycy - Elida, Pirron, stoicy - Ateny, Zenon z Kition,
epikurejczycy - Ateny, Epikur z Samos)

• Okres synkretyczny/filozofia chrze cija ska - jak wyzwoli si od ycia i poł czy z
Bogiem (Filon z Aleksandrii, Neoplatonizm - Plotyn, Rzym, w. Augustyn - Tagasta,
Hippona, Gnoza - Bazylides Syryjczyk, Aleksandria, Orygenes - Aleksandria i
Cezarea)

Helleński, grecki, tworzony przez Greków

Hellenistyczny, tworzony po grecku po śmierci A. Macedońskiego przez ludy nasiąknięte

tą kulturą

Heraklit z Efezu (Azja Mniejsza)

• "Płacze” z powodu ludzkiej głupoty, indywidualista

• Logos, dwoisto , niezmienno

• Dlaczego co jest czym a nie czym innym

Heraklit: bo ma takie a nie inne cechy, bo jest tak a nie inaczej okre lone

Cel - poj cie - nazwa

ę
ś
ś
ć
ż
ć
ś
ś
ć
ś
ś
ń
ć
ś
ę
ż
ś
ą
ć
 • Nie da si wej dwa razy do tej samej rzeki, bo jest ona substancj zniszczaln ,
przemijaln , zmieniaj c si

• Arche - pocz tek, ródło, zasada, osnowa - istota (według Heraklita jest ni logos)

• Byt to zestaw cech, każdy byt ma stale zmieniające się cechy

• Mędrzec dostrzega ład i porządek w zmianach

• Wielki rok Heraklitejski, świat powtarza się co 10 800 lat

• Świat jest jak ogień, symbol osnowy to ogień

• Świat jest jak mowa, zmiany świata są mową, którą usłyszy tylko ten kto ma
odpowiednią duszę

• Świat jest jak rzeka, nieustannie płynie

Dwie koncepcje duszy

• Koncepcja klasyczna, dusza nie jest czymś specyficznie ludzkim, wszystkie istoty
żywe ją mają, dusza rozumna jest ludzka, starożytność i średniowiecze

• Koncepcja Kartezjańska, duszę posiadają tylko istoty rozumne, nowożytność

Oddziaływanie Heraklita

• Stoicyzm (po Arystotelesie), „stoicki spokój”

- Osnow wiata (człowieka) jest rozumu okre laj cy „jak powinno by ” to

powinnismy si wyzby uczu i radykalnie je ujarzmi , uczucia s bł dami

- Brak wiedzy jest ródłem wszystkich nami tno ci

ą
ś
ę
ą
ą
ś
ę
ć
ź
ź
ą
ć
ą
ę
ć
ę
ś
ś
ą
ć
ą
ą
ę
ć
ą
ą
 • Kosmopolityzm

- Skoro całym kosmosem rz dzi jeden rozum (Bóg, prawo), zatem cały kosmos jest
jednym pa stwem a wszystkie istoty rozumne s jego obywatelami

- Odpowiedzialno za „cało ”, pa stwo, społeczno

- Ostatecznym celem/dobrem samym w sobie jest dobro cało ci a nie jednostki

• Stanowisko Heraklita to MONIZM PANTEISTYCZNY

Słowniczek

• monizm - wszystko jest jednym

• Panteizm - wszystko jest bogiem Inne stanowiska

• Pluralizm - istnieje wielo

• Panenteizm - wiat jest cz ci boga

• Teizm - istnieje bóg

• Ateizm - nie ma boga

• Agnostycyzm - nie mo na wiedzie czy bóg istnieje (nale y zawiesi s d o

istnieniu i nieistnieniu boga)

Parmenides z Elei (ojciec ontologii)

• Wielka Grecja - Italia

• Definicja bytu, „trzeba to mówi i my le , e b d ce trwa. Jest bowiem byciem.

• Nico natomiast nie jest. To radz tobie rozwa y

ś
ć
ń
ś
ś
ć
ż
ś
ę
ć
ą
ś
ś
ć
ą
ć
ę
ń
ć
ś
ć
ż
ę
ż
ą
ą
ć
ś
ć
ż
ś
ć
ą
 • Byt wyróżnia istnienie, posłuchajmy tylko rozumu, nie patrząc na zmysły

• Wielka zasada szkoły Elei: byt jest, niebytu nie ma

To tylko jedna opowie

O drodze, e jest pozostaje. Na niej s bardzo liczne Oznaki tego, e był niezrodzony jest
te niezniszczalny. Całkowity oraz jedyny, niewzruszony oraz doskonały

Nie był kiedy , ni b dzie, gdy teraz jest razem wszystek,

Jeden, ci gły. Bo jaki rodowód szukałby dla niego? (Definicja wieczno ci, brak czasu
(bycie poza czasem)

Jak e i sk d miałby wyró ? Otó nie pozwol mówi tobie

• Transcendentny, byt jest poza światem

• Immanentny, byt jest wewnątrz świata

• Zenon z Elei, paradoksy ruchu, dychotomia

ż
ż
ą
ą
ż
ś
ę
ż
ś
ć
ś
ć
ż
ż
ą
ś
ę
ć
ż
ś
 Sokrates i Sofi ci

Tyfon (potwór)

• Syn Gai i Tartaru

Sokrates (ojciec etyki)

• Poznanie samego siebie jest najwa niejsze, bada czy sam nie jest wi kszym potworem
i bardziej zagmatwanym, rozszalałym ni tyfon (pogl d sofistów) czy te nie jest
bardziej oswojony i prosty

• Sta si kim jeste

• Doskonało ci rozumu jest wiedza = cnota (intelektualizm etyczny)

• Trzeba by idiot eby wybra co co nam szkodzi

Wiedza jest warunkiem koniecznym i wystarczaj cym, by post powa dobrze

Sofi ci (thymos)

• Utrzymuj si z nauczania

• Ucz retoryki, arytmetyki, prowadzenia gospodarstwa domowego

• S dzi nie mo na inaczej ni si czuje, dusza - to co się czuje

• Sensus - sensualizm, wszelka warto ciowa wiedza jest typu zmysłowego (teza
epistemologiczna)

• Od strony teoretycznej s skrajnymi aktywistami

• To co istnieje w pełni realnie na charakter zmysłowy, cielesny, emocjonalny (teza

ontologiczna)

• To co w człowieku istotne ma charakter cielesny, emocjonalny (teza antropologiczna)

ą
ń
ą
ś
ć
ę
ą
ć
ś
ę
ą
ż
ś
ą
ś
ż
ą
ż
ć
ę
ś
ż
ś
ż
ą
ą
ę
ę
ć
ż
 • Powinno si y według tego co uczuciowe (zmysły i uczucia), uczucie i pop dy
wyznaczaj wła ciwe człowiekowi cele (teza etyczna)

Protagoras z Abdery

• Miar wszystkich rzeczy jest człowiek. wiat jest taki jak przedstawiaj go moje
zmysły.

• Wszystkie pogl dy s równie prawdziwe, ale sofi ci rozró niaj lepsze i gorsze,
po yteczne i mniej po yteczne.

• Potrafi zmienia stany duszy, wyleczy dusz społecze stwo, by przyj ło dobre prawa
na miejsce złych

• Skrajny relatywizm, Każdy ma swój obraz świata i każdy jest prawdziwy - Każdy ma
swoją prawdę

• Pozytywizm prawniczy, sprawiedliwe jest to, co państwo uważa za sprawiedliwe i do

czasu, aż społeczeństwo uważa je za sprawiedliwe

Manifest Kalliklesa

• Człowiek powinien pu ci wodze dzom i nie powstrzymywa ich

• Dzi ki odwadze i rozs dkowi b dzie miał wszystko czego zapragnie

• Osoby, które nie s w stanie tego zrobi gani takie zachowanie i chwal
panowanie nad sob i sprawiedliwo

• Kto nie powinien si ogranicza , dlatego e miał wi ksze szcz cie

ż
ę
ś
ą
ą
ą
ę
ż
ć
ą
ś
ć
ą
ą
ę
ą
ż
ą
ś
ć
ę
ć
ż
ą
ś
ć
ć
ć
Ś
ż
ą
ę
ś
ę
ń
ż
ć
ą
ę
ś
ę
ą
ą
ę
 • Bujne, szerokie ycie, bez hamulca i bez pana nad sob , to jest dzielno
(cnota) i szcz cie, a ta reszta, to wiecidełka, to ludzie konwenanse przeciwne naturze,
o których i mówi nie warto

Fryderyk Nietzsche (skok w przyszłość)

• Za podstawowy bł d uwa ał uznanie czynników duchowych za pierwotne i istotne

• Opowiada si za biologizmem i naturalizmem - wszystkie czynno ci i wytwory ludzi

uwarunkowane s w swej istocie jedynie potrzebami biologicznymi

• prawd jest dla nas to i tylko to, czego ycie wymaga

• Byt jest wol mocy

• Koncepcja nadczłowieka

Sokrates

• Racjonalizm - wszelka warto ciowa wiedza jest wiedz zdobyt przez rozumiem (teza
epistemologiczna)

• To co istnieje w pełni realnie ma charakter rozumowy, pozazmysłowy (teza

ontologiczna)

• To co w człowieku istotne ma charakter rozumowy, pozazmysłowy (teza

antropologiczna)

• Powinno si y według tego, co rozumne; rozumne wyznacza wła ciwe człowiekowi

cele (teza etyczna)
ę
ż
ę
ś
ć
ż
ć
ś
ś
ą
ą
ą
ś
ś
ć
• Intelektualizm etyczny, cnota = mądrość, wiedza jest koniecznym i wystarczającym
warunkiem, by dobrze żyć

Platon (427-347)

• wiatem realnym jest wiat idei, którego nie widzimy i zobaczy nie mo emy

• Wszelka nasz wiedza pochodzi z przypomnienia sobie tego, co ju znamy. Szkoła

pomaga nam sobie przypomnie to co ju umiemy

• Mamy wiedz , która w swej tre ci jest ogólna, konieczna i niezmienna (idea tego, e
suma k tów w ka dym trójk cie wynosi 180)

• W wiecie do wiadczanym zmysłami cokolwiek znamy nie jest ogólne, ale konkretne,
nie musi by konieczne, jest zmienne

• Idee to podmioty wiedzy ogólnej, koniecznej i niezmiennej

• Skoro mamy wiedz o ideach to musieli my gdzie i kiedy si z nimi zetkn , ale
przecie nie w tym wiecie, wi c mo e byli my w wiecie idei, ale o tym
zapomnieli my, wszelka nauka to tylko przypominanie sobie tego, co ju wiemy -
anamneza

• Edukacja polega na odwróceniu si cał dusz od wiata zjawisk, które powstaj i gin ,
a dusza b dzie potrafiła patrze na byt rzeczywisty i prawdziwy - dobro

• Dobro jest najwy sz ide , która jest jednocze nie ide jedno ci

• Do natury dobra nale y to, e si ono udziela, udzielaj c si daje jedno , zatem i
istnienie
 • Człowiek staj c si sprawiedliwym i uzyskuj c wewn trzn jedno , upodabnia si do
idei dobra - zatem w jego naturze b dzie udzielanie si innym

• w człowieku to co
najwa niejsze jest
pozazmysłowe

wychodzenie z jaskinii

• cienie rzucane przez

rzezby prawdziwych
przedmiotów, a o wietla
ogie a nie prawdziwe
sło ce

• mit jaskinii jest o

edukacji, nabywaniu
wiedzy, kultury
umysłowej, wychowanie, nabywanie wiedzy pozazmysłowej

• edukacja polega na zwracaniu władzy poznawczej we wła ciwym kierunku, nie polega
na wkładaniu wiedzy w czyj głow

• za władz poznawcz idzie cała dusza, i wol i uczucia trzeba odwróci od tego co
zmysłowe

• mo na te władz odwróci tylko dzi ki odwróceniu woli i uczu

• wychodzimy z jaskinii eby pozna sło ce (idee dobra)

ń
ż
ń
ą
ę
ś
ą
ż
ć
ą
ś
ć
ę
ę
ń
ę
ś
ć
ć
 • samemu trzeba dostrzec natur dobra, nie da si nauczy od kogo tego

• trzeba wychodzi z jaskinii tu i teraz

Pa stwo: dusza

• dialog pa stwo nie jest traktatem ontologicznym i politycznym, nie jest traktatem o
wiecie idei, ale o sprawiedliwo ci – jak by dobrym, zrozumie człowieka,
sprawiedliwo szczytem doskonało ci moralnej

• sk d wiemy, e co jest niesprawiedliwe? dlaczego powinnismy post powa

sprawiedliwie chocia mo emy niesprawiedliwie? przecie niesprawiedliwym zwykle
lepiej si wiedzie ni post puj cym uczciwie. Dlaczego sprawiedliwo jest cenna
sama w sobie?

Cz ci duszy: co musi by w dobrze urz dzonym pa stwie

• intelekt – władza (prawodawca, jak urz dzi ) – m drcy, filozofowie, mówi

nam czego nie robi a nie co robi (rz dz cy) - M DRO

• uczucia (do wiadczenie zmysłowe) – wytwórcy (rzemiel nicy, rolnicy) wytwarzanie

tego co jest potrzebne do ycia zmysłowego, biologicznego (rz dzeni) -
UMIARKOWANIE/ROZWAGA

• wola – ołnierze – cz bojowa (pomocnicy) – M STWO (ODWAGA) introspekcja –

w nas si toczy walka – mi dzy uczuciami i intelektem

- do moralno ci potrzeba jest wolna wola, działanie musi by wiadome i dobrowolne

ś
ą
ę
ń
ś
ż
ę
ę
ń
ś
ś
ż
ś
ć
ć
ś
ć
ż
ż
ę
ś
ć
ć
ż
ę
ż
ę
ę
ą
ś
ć
ś
ą
ą
ą
ą
ć
ć
ę
Ą
ę
Ę
ń
ć
Ś
ś
ż
Ć
ć
ś
ą
ć
ś
ę
ś
ć
ć
 - jak b dzie silna wola to b dzie trzymanie si intelektu

- cele wyznacza rozum, a uczucia pomagaj je uzyska albo przeszkadzaj i wtedy

potrzeba jest wola, eby je pohamowa i pomóc osi gn cel

Cało duszy – cało pa stwa – sprawiedliwo

Cnoty kardynalne:

• m dro , co mogę zrobić jako człowiek w całości

• m stwo, trzymanie się tego co mówi rozum nawet w obliczu uczuć

• umiarkowanie/rozwaga, naturalna zgodność co do tego kto powinien rządzić

• sprawiedliwo , każdy powinien zajmować się tym do czego został stworzony, każda
część duszy powinna się zajmować tym co do niej należy, ale żeby uczucia nie zaczęły
rządzić, wewnętrzny porządek, integralność, wewnętrzna jedność, harmonia, porządek,
brak jedności = brak istnienia, im większa jedność tym bardziej się jest

ka dy człowiek powinien:

- panowa sam nad sob

- utrzymuje wewn trzny ład

- jest dla samego siebie przyjacielem
- zharmonizował trzy czynniki wewn trzne - stał si jedn jednostk

Celem państwa jest, aby ludzie się doskonalili, sprawiedliwy człowiek nie wyrządza
krzywdy swoim
ą
ę
ż
ś
ę
ć
ś
ć
ć
ś
ć
ę
ż
ś
ć
ą
ń
ę
ę
ć
ą
ę
ś
ć
ę
ą
ć
ą
ą
ć
ą
ą
Dwie koncepcje dobra

• Platońska, dobro udział się, jest jak dobry wujek, bo nam daje

• Arystotelesa, dobro jest przedmiotem pożądania, chcemy go

Sokrates —> Platon —> Arystoteles

Arystoteles

• Ur. w Stagirze, zwany Stagirytą, filozofem

• Założyciel szkoły (Liceum)

Platon i Arystoteles

• Platon, to, co w pełni realne jest w świecie idei („w górze”)

• Arystoteles, to, co w pełni realne jest w otaczającym nas świecie

• Każdy ruch musi mieć swoją przyczynę, musi być więc coś (ktoś), co nadaje ruch

Struktura bytu wg Arystotelesa

• Akt, działanie - cel - racja wewnętrznej organizacji i poznawalności każdego bytu

• Możność, racja przemian

• Forma, nierozciągła, racja bycia tym, czym się jest, racja jedności bytu i stałości
(trwania), racja poznawalności

• Materia, rozciągła i podzielna w nieskończoność, brak jakichkolwiek atrybutów

podpadających pod zmysły (tak rozumiana materia nie może być przedmiotem
doświadczania), racja wielości i zmienności
Byt absolutny - bóg

• Bóg jest czystą formą

• Pierwszy nieporuszony poruszyciel, porusza jako cel

• Jest to „samomyśląca się myśl”: najdoskonalszej władzy, najdoskonalszy akt (ujęcie

intuicyjne, jednym aktem), wobec najdoskonalszego przedmiotu

Forma - istota - natura - dusza

• Forma, element konstytutywny bytu (metafizyka)

• Istota, forma o ile jest przedmiotem definicyjnego ujęcia (epistemologia)

• Natura, forma o ile ujawnia się w działaniu (praxis/etyka)

• Dusza, forma czegoś żywego

• Nie są przedmiotem doświadczenia, dowiadujemy się o niej na podstawie

doświadczenia

4 przyczyny wyjaśniające byt

• Przyczyna sprawcza, kto go stworzył

• Przyczyna celowa, po co powstał

• Przyczyna materialna, z czego się składa

• Przyczyna formalna, kto go zaprojektował

Dusza formą substancjalną

• Definicja wspólna wszystkich rodzajów duszy: jest to pierwszy akt ciała naturalnego
organicznego

• Nie ma sensu pytać czy dusza i ciało stanowią coś jednego, zawsze istnieją razem

Struktura duszy ludzkiej

• Dusza roślinna, odżywianie, wydalanie, rozmnażanie

• Dusza zwierzęca, doznania zmysłowe

• Dusza rozumna, intelekt specyficzny dla człowieka

- Intelekt bierny, magazyn wiedzy

- Intelekt czynny, tworzenie pojęć ogólnych, połączenie i rozdzielanie pojęć,
wydawanie sądów, wyjaśnianie, intelekt czynny nie ginie

Człowiek zwierzęciem gadającym - rozumnym - społecznym

• Człowiek jest to zwierze rozumne

• Jest stworzony do życia w państwie, jest obdarzony mową

• Mowa (rozum) służy do określenia tego, co pożyteczne czy szkodliwe, jak również i
tego, co sprawiedliwe

• Ten kto nie potrzebuje żyć w państwie jest zwierzęciem dzikim lub bogiem

• Bronią człowieka są jego zdolności umysłowe i moralne

Celem państwa jest cnota

Cnota, arete, trwała dyspozycja do pewnego rodzaju postanowień, polegająca na
zachowaniu średniej miary, którą określa rozum i to w sposób, w jaki by ją określił
człowiek rozsądny (średnia miara między nadmiarem a niedostatkiem)

Sprawiedliwość jako doskonałość moralna

• Kto ją posiadł ten może ją wykonywać w stosunku do same siebie oraz innych

• Obejmuje wszystkie sprawności moralne, a działania z niej wypływające mają na

względzie dobro adresata działania

• Sprawiedliwość jako jedyna spośród cnót zdaje się być cudzym dobrem, czyni to co
jest korzystne dla innych

Dziedziny kultury duchowej, nauka, moralność, sztuka, religia

Dziedziny filozofii, ontologia, epistemologia, etyka

Filozofia średniowieczna

• Koniec starożytności: 313 edykt mediolański (równouprawnienie dla chrześcijan), 450

umiera Proklos (ostatni wielki filozof pogański),525 śmierć Boecjusza, 529
zamknięcie Akademii Platońskiej

• Koniec średniowiecza, 1315-17 klęska głodu, 1347 dżuma, upadek szkolnictwa

kościelnego, myśli filozoficznej, gospodarek, 1453 zdobycie Konstantynopola, 1478
wielka inkwizycja

Płonące stosy

• Jan Hus spalony 1415

• „Malleus Maleficarum” 1487 (po Biblii najpoczytniejsza książka)

• Palenie osób posądzonych o czary

Polska i świat

• Pierwszą kobietę oskarżoną o czary spalono w 1511

• 1776, król zażądał zniesienia tortur za czary a kasztelan kary śmierci za to

• Sejm uchwala oba wnioski

• Ostatnie spalenie w 1836

Wieki ciemne, okres zajęcia Rzymu przez Wandalów

Rozwinięte średniowiecze, XII/XIII w, Albert Wielki, Tomasz z Akwinu, św.

Bonawentura, Anzelm z Canterbury (ojciec scholastyki)
Miasta św. Tomasza: Neapol, Kolonia, Paryż

Średniowieczna filozofia

• Oddziaływanie myśli (judeo)chrześcijańskiej

- Teologia naturalna, nie ma refleksji filozoficznej, w której nie byłoby uznania

jakichkolwiek założeń za prawdziwe

- Teologia klasyczna, wśród przesłanek mam takie, które są oparte na wierze

• Dowartościowanie tego co indywidualne (problem jednostkowania), wielości, tego co

cielesne (koncepcja człowieka, jednostka ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje
postępowanie), koncepcja osoby (doceniania wolności)

• Inna koncepcja czasu:

- Starożytni, czas jest jak okrąg, powroty, kolejne wcielenia

- Chrześcijaństwo, czas jest jak linia, początek i koniec, jedno życie

• Creatio ex nihilo, Bóg nie jest częścią świata, jest trwającą w nim zasadą (dlaczego w
ogóle jest)

4 stopnie istnienia człowieka

• zwykłe istnienie (jak u kamieni)

• Istnienie wraz ze wzrostem, życiem (jak u roślin)

• Istnienie i wzrost, życie z czuciem (jak u zwierząt)

• Istnienie, wzrost, życie z czuciem i rozumem (jak u ludzi)

Św. Tomasz z Akwinu (1248)

• Trafia do Kolonii w tym samym roku, w którym rozpoczyna się budowa katedry

• Koncepcja duszy, to dusza sprawia, że ciało jest ciałem człowieka, bez duszy to tylko
ciało

• Człowiek to dusza-ciało

• Dusza jest nieśmiertelna, ale bez ciała jest bytem wybrakowanym

Koncepcja bytu

• Arystoteles, byt jest złożony z formy (aktu) i materii (możności), forma jest tym co
najdoskonalsze w bycie, jest człowieczeństwem

• Tomasz z Akwinu, w treści bytu nie ma niczego co pozwoliłoby na zaistnienie jej,

istnienie (że jest) + istota (jaki jest, treść)

Treść bytu jest ukonstytuowana przez formę i materię, istnienie nie jest naturą człowieka,
bo gdyby tak było to istnielibyśmy sami z siebie

Sposoby istnienia

• Niesamoistny, cechy, przypadłości

- W czymś (nie ma białości, coś jest białe), cecha istnieje dzięki podmiotowi więc nie
jest samoistna

• Samoistny, substancja

- W sobie, zwierzęta i drzewa

- W sobie i dla siebie, ludzie
- W sobie, dla siebie i przez siebie, nikt nie nadaje mu istnienia, sam w sobie jest
źródłem, absolut - bóg

Arystoteles, realizacja człowieczeństwa - cel wyznaczony gatunkowo - wszyscy mamy to

samo człowieczeństwo, wolnym człowiekiem jest ten kto istnieje dla siebie, a nie kogoś
innego

Tomasz z Akwinu, celem nie jest życie dla gatunku - każda z osób ma swój własny cel -
nie jest wyznaczony gatunkowo a indywidualnie

Godność

• Nazwa „osoba” oznacza jednostkową substancję, ze względu na to, że jest podmiotem

właściwości, którą zwie się godnością

• Wg konstytucji RP, godność jest źródłem wolności i praw człowieka, nienaruszalna, a

jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych

• Człowiek przez grzech odstępuje od porządku, rozumu i godności, czyli tego, że

człowiek z natury jest wolny i istniejący dla samego siebie

Tomasz o definicji osoby

• Uważa za niewłaściwą definicję podaną przez Boecjusza (osoba jest indywidualną

substancją o naturze rozumnej)

• Problem bycia jednostkowym, byty substancjalne (ludzie, drzewa itp) różnicują się
samym sobie, ale też są przez coś indywidualizowane

• Substancja pierwsza to konkret istniejący samoistnie

• Im bardziej jestem jednością, tym bardziej jestem

Doskonałości w osobie

• Godność, doskonałość sposobu istnienia (jak istnieje)

- W sobie i dla siebie

- Jako cel sam w sobie
- W sposób szczególny (doskonalej), indywidualny i poszczególny

• Wolność, doskonałość treści (jaka jest osoba)

• Rozumność, intelekt, doskonałość treści (jaka jest osoba)

Intelekt —>pojęcia ogólne np. trójkąta, człowieka, dobra

Ogólne pojęcia dobra —> możliwość utworzenia zbioru dóbr, zatem możliwych celów
postępowania

Prawo nie jest niczym innym, jak racją działania, wszelka zaś racja działania zawiera się
w celu

Cnota w oparciu o sprawność moralną człowieka działa: świadomie, dobrowolnie, dla

właściwego celu, pewnie, natychmiast, z łatwością, wytrwale, z przyjemnością

Osobą jest się dzięki posiadaniu godności, godność jest doskonałością sposobu istnienia i
jest doskonałością większą niż wolność czy rozumność, godność można charakteryzować
jako bycie celem samym w sobie, bycie szczególnym, indywidualnym i poszczególnym,
bycie szczególną jednością (Platon)