Professional Documents
Culture Documents
Literatura Do Wykładu Psychologii Osobowości 5
Literatura Do Wykładu Psychologii Osobowości 5
Literatura Do Wykładu Psychologii Osobowości 5
Konstrukt według Kellyego jako kategorie lub idee, których ludzie używają w celu
interpretowania rzeczywistości, niektóre mają charakter uniwersalny. Ludzie jednak różnią się
posiadanymi kategoriami i okolicznościami ich zastosowania. Ma to znaczące dla implikacji
późniejszych myśli i uczuć
Teoria Kellyego jest teorią poznawczą, odnosi się do procesów myślowych. Poznawcza teoria
osobowości to teoria, która uznaje analizę procesów myślowych za kluczową kwestie w
poznaniu osobowości i różnic indywidualnych. Sam Kelly to odrzucał, bo twierdził że jest to zbyt
restrykcyjne, sztucznie oddziela poznanie (myślenie) i odczuwanie (emocje)
Konstrukty posiadane przez ludzi zawierają ich wiedze o świecie i są stosowane do nabywania
nowej wiedzy. Stosują konstrukty w interpretacji zdarzeń codziennego życia, angażują procesy
określane jako poznawcze (kategoryzacja ludzi i przedmiotów, przypisywanie znaczenia
zdarzeniom i ich przewidywanie)
Wg Kellyego każda teoria była fałszywa lub prawdziwa lub użyteczność teorii i formułowanie
jej na nowo
Rozmaite teorie mogą prowadzić do sformułowania różnego rodzaju predykcji więc różne teorie
mogą być użyteczne w różny sposób. Nie trzeba wybierać między teoriami przyjmując jedną
jako prawdziwą a inne jako błędne. Warto patrzeć na świat przez pryzmat różnych teorii, bo
dzięki każdej widzimy coś innego.
Kelly uważał:
1. Że teoria jest tymczasowa formułą wyoazjaca obserwacje i oczekiwania.
2. Każda terowi ma swój zakres stosowalności, wyznaczający obszar zjawisk, do których się
odnosi oraz w jego ramach obszar wyjaśniany przez nią najlepiej, wyznaczający zjawiska, w
których wyjaśnianiu sprawdza się szczególnie dobrze. Różne teorie mają różne zakresy
stosowalności i rożne, najlepiej wyjaśniane obszary.
3. Teorie podlegają przeformułowaniom i ostatecznie tracą swoją użyteczność.
4. Teoria jest mody kowana lub odrzucana wtedy gdy przestaje być źródłem nowych
przewidywań lub gdy prowadzi do błędnych przewidywań.
5. Teoria ma być użyteczna, kładł nacisk na kwestie pomiaru
6. Jego ujecie tworzy przestrzeń dla stosowania metod klinicznych a nie tylko
eksperymentalnych
7. Nauka powinna koncentrować się na zagadnieniach istotnych-rozumienie ludzi, pomoc w
rozwiązaniu problemów Lidzi i społeczeństwa
8. Naukowcy stawiają sobie te same cele co laicy, naukowiec będzie formułował swoje
konstrukty w sposób precyzyjny i będzie używał symboli matematycznych. Ale obaj dążą do
fi
stworzenia idei. Naukowcy wyznają idee sformalizowane, laicy niesformalizowane, ale oba są
wykorzystują zgromadzoną wiedze w celu formułowania przewidywań
Kluczowym strukturalnym pojęciem Kellyego opisującym człowieka jako badacza jest pojecie
konstruktu-konstrukt jest częścią wiedzy, używany go konstruowania i interpretowania świata,
dzięki nim kategoryzujemy zdarzenia (nieświadome-automatyczny i trudny do uniknięcia).
Doświadczając zdarzeń probujemy je zrozumieć, ale w tym celu muśmy użyć posiadanej już
wiedzy. (Używamy konstruktów)
Konstrukt nie posiada kontinuum, nie posiada wielu punktów pomiędzy biegunami
podobieństwa i przeciwieństwa. Subtelność i wyra nowanie konstruktu zdarzeń osiąga się dzięki
użyciu innych konstruktów (ilości i jakości)
Ludzkie myślenie cechuje się orientacją przyszłościowa (myślenie o niej i planowanie), angażuje
konstrukty osobiste, ludzie stosują konstrukty do planowania przyszłego biegu wypadków
Kelly twierdzi, że w używanych przez siebie do opisu innych osób konstruktach ludzie odsłaniają
pewne aspekty swojej własnej osobowości. Różne konstrukty są częścią osobowości osób,
które dokonują opisu
Ludzie mogą różnic się pod względem stopnia złożoności systemów-analiza złożoności vs
prostoty poznawczej systemów konstruktów
Badania Bieriego:
1. przyczyniły się do rozwoju koncepcji systemu konstruktów
fi
2. Według niego system poznawczo złożony zawiera wiele konstruktów, niepokrywających
się ze sobą
3. Przewidywał, że bardziej złożony system konstruktów umożliwi osobie bardziej nezyjne
różnicowanie osób i zdarzeń, co może mieć implikacje praktyczne-lepsze przewidywanie
społeczne zachowania znanych im ludzi
Wysoki stopień złożoności Ja działa jak bufor w obliczu stresu. Osoby z bardziej złożonym ja
lepiej radziły sobie emocjonalnie z bardzo stresujących sytuacjach życiowych. Obecnie mówi się,
że wysoka złożoność ja nie zawsze pełni rolę buforową sytuacji stresu, konieczne jest natomiast
udoskonalenie narzędzi pomiaru złożoności
Zgodnie z teorią kontraktów osobistych kategoria motywacji jest zbędna. Zakłada, że człowiek
jets bierny i potrzebuje czegoś co go poruszy. Gdy założymy, że udzie są zasadniczo aktywni,
spór o to, co wprawia bierny organizm w ruch staje się jałowy
Aby wyjaśnić dlaczego ludzie są aktywni i dlaczego kierują swoją aktywność na takie a nie inne
cele wykorzystał podstawowy postulat teorii konstruktów osobistych.
Konstrukty są wery kowane trafnością przewidywań. Ludzie (tak jak badacze) obierają taki
kierunek zachowania, który ich zdaniem daje największe możliwości antycypowania
zdarzeń. (Wybór najlepszego z możliwych kierunków rozwoju systemu konstruktów)
Gdy system kontraktów jest niespójny, obstawane przez nią typy nie złożą się w sensowną
całość lecz będą się wzajemnie wykluczać. Gdy system jest spójny dochodzi do uformowania
przewidywania, które jest wery kowalne. Jeżeli antycypowane zdarzenie nie zajdzie, jego trafność
zostanie podważona (osoba wtedy musi uformować nowy konstrukt bądź tez rozluźnić czy
rozszerzyć stary tak, aby obejmował przewidywanie zdarzenia, które miało miejsce)
Strach wg Kellyego- pojawia się gdy w skład system konstruktów wchodzi nowy konstrukt
Zagrożenie:
1. de niowane jako świadomość zbliżającej się całościowej zmiany struktury rdzennej
2. Człowiek czuje się zagrożony wtedy, gdy nadchodzi moment zasadniczej reorganizacji
jego systemu konstruktów
3. Gdy reorganizacja ta jest postrzegana jako nieodległa w czasie i związana z drastycznymi
zmianami konstruktów rdzennych, zagrożenie odczuwalne jest wtedy jako śmiertelne
4. Podejmując nową aktywność, ludzie narażają się na niezdolność rozumienia świata i
odczucie zagrożenia. Czuja się zagrożeni wtedy gdy uświadamiają sobie, że pod wpływem
tego co zaobserwowali ich systemy konstruktów ulegną drastycznym zmianom
5. Reakcją na zagrożenie może być wycofanie się z ryzykowanego działania, chroni przed
regresją od dawnych konstruktów
Wnioski badań:
1. w miarę rozwoju dzieci wzrasta liczba dostępnych im konstruktów, dokonują one bardziej
precyzyjnych różnicowań, a także wzrasta stopień hierarchizacji organizacji lub integracji ich
systemów
2. W sprawie empatii wraz z rozwojem dzieci stają się one coraz bardziej świadome, faktu,
iż wiele zdarzeń nie ma związku z ich Ja, wzrasta tez ich zdolność do zdawania sonie sprawy
z kontraktów innych osób
3. Stopień złożoności poznawczej badanych okazał się mieć związek ze zróżnicowaniem
kulturowego zaplecza, które oddziaływało na nich w dzieciństwie
4. W wypadku rodziców dzieci o systemach złożonych poznawczo istniało większe
prawdopodobieństwo, że przyznawali dzieciom autonomie i mniejsze, że byli autorytarni niż w
wypadku rodziców o niskiej złożoności poznawczej
U podłoża trzymania się sztywnego systemu konstruktów stoi lęk, strach i zagrożenie. Kelly
twierdził, że możliwe jest skonstruowanie ludzkiego zachowania, które byłoby pozbawione lęki w
jego najbardziej skrajnych formach. Zaburzenia psychiczne wiążą się z lękiem i nieudanymi
probami odzyskania poczucia bycia zdolnym do antycypowania zdarzeń
fi
fi
Zasadnicza rolę odgrywają próby uniknięcia lęku, czyli doświadczenia, że osobowy system
konstruktów nie przystaje do obserwowanych zdarzeń oraz zagrożenia, czyli świadomości
zbliżającej się całościowej zmiany systemu konstruktów. Aby uchronić się człowiek stosuje
określone środki zapobiegawcze
Terapia konstruktów:
1. zmianie podlega system konstruktów, terapeuci starają się wspierać rozwój lepszego
systemu konstruktów
2. Chodzi o to aby klient stal się lepszym naukowcem, ma pomóc w lepszym przewidywaniu
zdarzeń klienta poprzez ulepszenie konstruktów
3. Psychoterapia jest procesem rekonstrukcji systemu konstruktów, niektóre zmieniają
miejsce w hierarchii, pojawiają się nowe, niektóre się zacieśniają lub rozluźniają, zmienia się
stopień ich przepuszczalności
Zasady rozwój, którym Kelly i Piaget przypisywali podstawowe znaczenie w swoich teoriach
rozwoju wskazują na istnieniu wielu podobieństw miedzy nimi:
1. przechodzenie systemu do formy globalnej i niezróżnicowanej do zróżnicowanej i
zintegrowanej
2. Wzrastające stosowanie struktur abstrakcyjnych, prowadzące do przetwarzania większej ilości
informacji w bardziej ekonomiczny sposób
3. Rozwój jako reakcja na proby dostosowania nowych elementów do systemu poznawczego
4. Rozwój systemu poznawczego jako całości, a nie proste dodawanie nowych części lub
elementów
Relacja osoba-sytuacja:
1. współczesne badanie nad schematami relacji
2. Schemat jest zorganizowanym fragmentem wiedzy dotyczącej osoby lub rzeczy, ludzie
używają tej wiedzy aby szybko i skutecznie wydawać sądy o bieżących zdarzeniach
3. Schemat relacji to dobrze ugruntowane przekonania dotyczące relacji
interpersonalnych. Schemat relacji składań się z różnego rodzaju wiedzy. Ludzie integrują w
umyśle wiedze o sobie samych, o innych ludziach, typach osób i rodzajach sytuacji
interpersonalnych. Tak zintegrowana wiedza (schemat relacji) wyznacza kierunek
przewidywania przyszłych zdarzeń.
4. Wyniki badań wykazują, że schematy relacji oddziaływują na ludzkie oczekiwania względem
relacji relacji interpersonalnych, a kolei te oczekiwania kształtują myślenie i przezywanie
emocji w sytuacjach społecznych
Badania nad własnością całego systemu konstruktów, a mianowicie tego , w jakim stopniu
posiadana przez osobę wiedza jest zintegrowana lub rozczłonkowana. Podejmuje kwestie
dotyczące kontraktów osoby jako samej siebie i oceny tych konstruktów jako pozytywnych lub
negatywnych.
Showers wykazuje, że ludzie różnią się między sobą tym w jakim stopniu te konstrukty są
zintegrowane lub rozproszone. Niektórzy ludzie łączą w jedną całość cechy pozytywne
oddzielając je od negatywnych.
Obowiązywalność teorii:
1. dobrze pojemna gdy weźmiemy pod uwagę, że wszelkie procesy psychiczne są
ukierunkowane antycypacjami zdarzeń
2. Mało pojemna gdy gdy zakwestionujemy ww stwierdzenie, dynamika osobowości odbiega od
ideału, kwestie rozwojowe nie są wystarczajaco obszernie ujęte, jednokierunkowość rekacji
między konstruktem a emocjami
3. Opis człowieka jako istoty poznającą i społeczna a nie biologiczną
Zastosowania teorii w leczeniu klinicznym, bo stworzył rep test i terapia na podstawi jego
systemowi teoretycznego
Dostarcza związanej z teorią techniki pomiaru Jak dotąd nie znalazła swojego miejsca w szerszym
osobowości, przydatnej równie w badaniach nurcie psychologii poznawczej
empirycznych
Teoria kon iktu Nela Millera i Johna Dollarda- wg teorii społecznego uczenia się kon ikt ma
charakter świadomy i dotyczy przeciwstawnych przekonań wraz z towarzyszącymi im emocjami
Tego typu ogólne przekonania powstają na drodze generalizacji. Przekonanie lub poczucie
lokalizacji kontroli w danej sytuacji może być różne w stosunku do ogólnego.
PZ-prawdopodobieństwo zachowania
O-oczekiwanie, czyli prawdopodobieństwo wzmocnienia
WW-subiektywna wartość, czyli atrakcyjność
Najmniejsza jest wtedy gdy osoba nie oczekuje wzmocnień (O), a wzmocnienia które może
otrzymać, nie mają dla niej specjalnej wartości (WW)
Z punktu widzenia motywacyjnego, optymalna sytuacja jest gdy przy wysokiej subiektywnej
wartości wzmocnień (WW), szanse sukcesu są 50/50 (O)
Potrzeby wg teorii uczenia się-nie są związane ze stanami deprywacji lub pobudzenia, ale z
ukierunkowaniem zachowań celowych. (Środowisko-cele, potrzeby-osoby)
Potrzeby dotyczą relacji miedzy jednostką z środowiskiem, ważnym aspektem tej relacji jest
stosunek do innych ludzi
5 zmiennych osobowości:
1. strategie kodowania i kategoryzowania
2. Cele
3. Oczekiwania
4. Kompetencje
5. Systemy i plany samoregulacji
Mają charakter:
1. wyuczony-kształtują się pod wpływem wzmocnień, w ramach interakcji ze środowiskiem
społecznym (społecznie wyuczone)
2. Kognitywny-są to poznawcze interpretacje, które wyznaczają sposób do określonych
sytuacji, wpływając tym samym na zachowanie
System osobowości działa według zasad sprężeń zwrotnych. Osoba w określony sposób
odczytuje (dekoduje) właściwości sytuacji (szanse-wzmacnianie tendencji do działania ,
zagrożenia-obniżanie). Przed interpretacją zachodzi szereg procesów (ww składniki). Meidzy
składnikami systemu osobowości istnieje szereg powiązań (hamujące i pobudzające). Dopiero w
wyniku interakcji miedzy składnikami dochodzi do generowania określonych zachowań, które
zmieniają paramenty sytuacji (nieustanne przetwarzanie)
Pole psychologiczne-inaczej przestrzeń życiowa (P) obejmuje środowisko (Ś) i samą osobę
(O)
Regiony w obszarze wewnętrzno-osobistym mogą być bliskie siebie lub być odlegle, a
granice między nimi mogą być sztywne albo przepuszczalne. Analogicznie jest ze
środowiskiem
Różnica napięć między częściami systemu powoduje wyzwolenie energii, która zostaje
wykorzystana w procesach psychicznych i aktywności zewnętrznej. System dąży do wyrównania
napięć
Istnieje duża różnorodność potrzeb, wiele ma charakter sytuacyjny i dlatego klasy kacje są
potrzeb nie są konieczne. Na ogol relacje między osobą a środowiskiem ma postać gry napięć
wewnętrznych (potrzeb) i sił oddziałujących z zewnątrz stąd o ostatecznym kierunku aktywności
decyduje ich wypadkowa-rzeczywistość psychologiczna nieustannie zmienna
Widać podobieństwo do teorii Gestalt (jednostka jako autonomiczną część środowiska), teoria
ma dużą wartość heurystyczną. Teoria ta jest schematem pojęciowym umożliwiającym
empiryczną analizę różnorodnych zjawisk i procesów.
Uszkodzenie układu bazalnego (mózgu) może być na codzień skutecznie kompensowane i nie
odbija się wówczas na celowej aktywności człowieka, natomiast w warunkach stresu może dać o
sobie znać w formie nieselektywnej uwagi, obniżonej wytrwałości lub dezorganizacji czynność
Za pomocą tego rodzaju kodów, nazywanych konkretnymi, w umyśle człowieka tworzą się
reprezentacje poznawcze świata, jak rownież siebie samego
Kod twórczy-ponadjęzykowe właściwości, nasz mózg posługuje się nim generując rozwiązania,
pomysły lub wynalazki przekraczające wszystko co znane i wiadome. Czasem rezultaty pojawiają
się w postaci obrazowej, zanim dochodzi do prób ich werbalizacji, a odkrycia i twórcze pomysły
niekiedy z trudem i nie bez sera dla ich przejrzystości uzyskują postać główną.
Ważna jest struktura ja w sieci wartości , zawiera informacje o sobie, ujmowane w porządku
deskryptywnym i ewaluatywnym. Pochodzenie związane jest z różnymi źródłami doświadczeń
człowieka. Tworzy się w wyniku rejestrowania sygnałów z ciała i Stanów psychicznych, informacji
o przebiegu i efektach wlanej aktywności , obserwacji własnego wyglądu, spostrzeganych
reakcjach otoczenia społecznego.
Złożoność układu implikuje jego hierarchiczne uporządkowanie oraz istnienie reguł wewnętrznej
organizacji i reorganizacji oraz rozwoju i optymalizacji układu od kątem aktywności określonego
rodzaju. Ważne są procesy i mechanizmy regulacyjne dotyczące generowania i podtrzymywania
napięcia motywacyjnego, tworzenia planów działań ora zach przekładania na konkretne czynności
a także kontroli, integracji i korekty działań już w trackie ich realizacji, stosowanie do informacji
zwrotnych i zmian w samym układzie informacyjnym. W ocenie zdarzeń, jak również programów
działań zasadniczą rolę pełnią procesy związane z opisem, oceną doniosłości i wartościowaniem.
Sposób zbierania doświadczeń implikuje powstawanie uogólnień, tworzy się w ten sposób
ukryta teoria Ja, świata i powiązań Ja-świat
Wiedza:
1. można sprowadzić do względnie trwałych przekonań o sobie i świecie oraz o stałych
elementach relacji Ja-otoczenie
2. Przekonania różnią się stopniem ogólności, od zdegeneralizowanych po sytuacyjne
Wartościowanie:
1. dają się ująć jako sądy, ale dynamicznej relacji Ja-świat
fi
2. Chodzi o osobiste znaczenie okoliczności i zdarzeń, czyli ich ocenę pod kątem, w jakim
stopniu napotykane okoliczności są dla mnie ważne, w jakim stopniu mnie dotyczą, jak można
sobie z nimi radzić, jakie szanse i zagrożenia niosą
3. Są nośnikiem emocji, a jednocześnie mogą się diametralnie zmieniać stosownie do
okoliczności
4. Są to procesy ewaluacyjne (oceniania), które wyznaczają konkretne wartościowania wraz w
utrwaloną wiedzą współtworzą system osobowości (achitektoniczna struktura)
Treść przekonań (wiedzy) jak i zachodzące w danym momencie wartościowania, łączące cele i
oczekiwania osobiste z bieżącą oceną okoliczności mają wielce zindywidualizowany charakter.
Poznanie osobowości zakłada rozszyfrowanie indywidualnych przekonań, kryteriów jawnych bądź
ukrytych wartościowań i celów, rekonstrukcji wiedzy, wartościowań i celów.
Przekonania i standardy ewaluacyjne mogą być na usługach innych celów jak równie te same
przekonania i stan redy ewaluacyjne mogą służyć różnym celom