Temat: Tlenowce 4

1. Odmiany alotropowe selenu i telluru

Selen może tworzyć ośmioatomowe cząsteczki pierścieniowe oraz cząsteczki

łańcuchowe o bardzo znacznej długości. Cząsteczki pierścieniowe Se8 występują
w dwu nietrwałych krystalicznych odmianach selenu – selenie alfa i selenie Beta.
Obydwie odmiany mają barwę czerwoną i są produktami przemian czerwonego
selenu bezpostaciowego, otrzymanego przez kondensację par selenu. Cząsteczki
łańcuchowe występują w stopionym selenie i wykazują znaczną lepkość oraz w
najtrwalszej odmianie selenu – selenie szarym – zwanym selenem metalicznym.
Odmianę tę otrzymuje się jako ostateczny produkt ogrzewania innych odmian w
temperaturze 470 stopni Celsjusza. Selen szary w ciemności wykazuje bardzo
małe przewodnictwo elektryczne, które wzrasta pod wpływem naświetlania
(fotoprzewodnictwo).

Tellur – najtrwalsza odmiana alotropowa to tellur metaliczny, srebrzystobiały o

łańcuchowej strukturze przestrzennej.

Selen i tellur w stanie gazowym występują w postaci cząsteczek dwuatomowych –

Se2 i Te2.

2. Właściwości chemiczne tlenowców:

Aktywność chemiczna tlenowców maleje w szeregu od tlenu do telluru i polonu.
Reakcje zachodzące w żywych organizmach z udziałem tlenu są katalizowane
przez hemoproteiny czyli białka złożone, zawierające w swoim składzie żelazo.

3. Związki tlenowców:
a) wodorki
H2O – woda – oksydan – ciecz
H2S – sulfon – siarkowodór – gaz
H2Se – selan – selenowodór – gaz
H2Te – tellan – tellurowodór – gaz
H2Po – polan – polonowodór - gaz

H2S, H2Se, H2Te- otrzymuje się działając kwasami na siarczki, selenki lub tellurki
metali

H2S można otrzymać w aparacie Kippa:

FeS + 2HCl = FeCl2 + H2S
 Aparat Kippa – szklane urządzenie laboratoryjne stosowane przy
otrzymywaniu gazów w wyniku reakcji ciała stałego z cieczą. Wynalazek Petrusa Kippa,
holenderskiego aptekarza.
Poszczególne elementy urządzenia połączone są ze sobą na złącza szlifowe gwarantujące
szczelność. Spotyka się też aparaty Kippa produkowane z tworzywa sztucznego.

Cząsteczki wodorków mają budową kątową (kat maleje w dół grupy)

Tylko między cząsteczkami wody występują wiązania wodorowe.

Siarczki otrzymuje się przez bezpośrednią syntezę z pierwiastków w

podwyższonej temperaturze:

Fe + S = FeS

Oraz przez redukcję siarczanów VI podczas ogrzewania ich z węglem:

Na2SO4 + 4C = Na2S + 4CO

Wodorosiarczki metali alkalicznych uzyskuje się nasycając siarkowodorem

roztwór odpowiedniego wodorotlenku:

NaOH + H2S = NaHS + H2O

b) tlenki

S2O – tlenek disiarki powstaje w czasie wyładowań elektrycznych w

rozrzedzonej mieszaninie SO2 z parami siarki. Związek nietrwały i występuje
tylko w fazie gazowej

Wzór elektronowy

SO – powstaje również w czasie wyładowań elektrycznych w mieszaninie par

siarki i SO2.

S=O
 SO2 – tlenek siarki IV otrzymywany w wyniku spalania w atmosferze
powietrza.
 W laboratorium otrzymywany przez działanie kwasem siarkowym VI
na wodorosiarczan IV sodu:

NaHSO3 + H2SO4 = SO2 + H2O + NaHSO4

lub redukując gorący stężony H2SO4 za pomocą metalicznej miedzi:

Cu + 2 H2SO4 =CuSO4 + SO2 + 2H2O

 na skalę techniczną przez spalanie siarki

S + O2= SO2

oraz w wyniku prażenia w powietrzu siarczków metali ciężkich np. pirytu:

4FeS2 + 11O2 = 2Fe2O3 + 8SO2

Redukcja anhydrytu (gipsu) koksem :

2CaSO4 + C = 2 SO2 + 2CaO + CO2

Właściwości SO2
 gaz bezbarwny, dwa razy cięższy od powietrza
 gaz o charakterystycznym zapachu, drażniącym
 daje się łatwo skroplić na bezbarwną ciecz (ciekły SO2 to dobry
rozpuszczalnik wielu substancji nieorganicznych i organicznych
 rozpuszczalny w wodzie
 tlenek kwasowy: SO2 +H2O = H2SO3

SeO2, TeO2 – najtrwalsze tlenki selenu i telluru, białe ciała stałe, pod wpływem
ogrzewania ulegają sublimacji .

SO3 – tlenek siarki VI – otrzymywany przez odwodnienie kwasu siarkowego

VI pentatlenkiem difosforu:

H2SO4 + P2O5 = 2HPO3 + SO3

Lub przez ogrzewanie disiarczanu potasu zwanego dawniej pirosiarczanu:

K2S2O7 = K2SO4 + SO3

Właściwości SO3
 gaz o dużej aktywności chemicznej,
 wykazuje właściwości utleniające
 lotny
 o skłonnościach do polimeryzacji i występowania w wielu odmianach:
łańcuchowy (w temperaturze poniżej 17 stopni Celsjusza)
cykliczny trimer (17 – 45 stopni Celsjusza)
monomeryczne cząsteczki (powyżej 45 stopni Celsjusza)
 silnie higroskopijny
 rozpuszcza się w kwasie siarkowym dając tzw. oleum

Oleum to mieszanina kwasu siarkowego VI i kwasów polisiarkowych

np.; H2SO4 + n SO3 = H2S2O7