Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 34
chung 8. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 369 dung trong qua trinh gido duc va trong cac loai hinh hoat d6ng van héa xa hdi, thé dyc thé thao, lao d6ng san xuat... Nho co phuong tién gido duc ma dam bao duge sy tac dong qua jira nha gido dyc va ngudi duge giéo duc, dim bao cho hoat dong gido duc dat durge higu qua cao. 8.3.4. Hé théng cdc phutong phdp gido duc Phin loai phwong phap gido duc Trong li luan gido duc hién con nhiéu cach phan loai phurong phap gido dyc khac nhau. cach phan loai déu dya trén nhimg co so nhat dinh, nhimg co sé nay lam nguyén tac dé sip xép cdc phuong phap vao hé théng cdc tén goi khac nhau. Méi hé théng phuong phap déu cé thé sit dung c6 higu qua trong nhimg hoan canh gido duc nhat dinh, tay theo muc dich gido duc da dat ra. Néu cin ett vao luc Iugng va méi tradng noi dién ra cdc hoat dong gido dyc ta cd cic phuong phap giao duc gia dinh, cac phuong phap gido duc nha trudng, cdc phuong phap gido duc x4 héi; phuong phap gido duc trén lép, phuong phap giéo duc ngoai Iép. Can cir vao déi tuong gido duc ta cé cdc phuong phap gido duc!: + Phuong phap gido duc tré mau gido, gido duc tré vi thanh nién; * Phuong php gido duc tré khuyét tat, phuong phdp gido duc ca bié Can ctr vao ndi dung gido duc cé cdc phuong phap gido duc thé chat, phuong phap giao duc dao dire, phuong phap gido duc méi truong, phuong phap gido duc tham mi... Can ctr vao su tac dong téi cdc khau cla qua trinh gido duc c6 cdc phuong phap tac dong dén nhin thitc, phuong phap tac ddng dén tinh cam, phuong phap hinh thanh hanh vi thdi quen... Do tinh chat phitc tap va da dang cla phuong phap nén cé nhiéu cach goi tén va phan loai khéc nhau. Phuong phap gido duc thuéng duge phan loai va trinh bay theo ba nhém co ban sau: a. Nhém céc phuong phép thuyét phuc Nhom phuong php thuyét phyc li nhom phuong phap gio duc tae dong lén nhan thirc va tinh cim eta ngudi duge gido duc nhim 1 Nguyén Van H6, 2002, Li ludn day hoc, Nxb Gido duc. 370 NHAP MON KHOA HOCGIAO I hinh thanh nhimg khai niém, biéu tugng va nién tin ding din vé di dite, thm mi, tao diéu kign cho ngudi duge gito duc cé tu tuét dung, cé tinh cm dep, lam co sé cho viéc hinh thanh nhimg hanh - thoi quen tot. Trong céng tic gido duc, thuyét phuc la phuong phap c ban vi né 1 con dudng quan trong dé bién ¥ thite xa hdi thanh y tht ciia ca nhn, bién nhimg yéu cau ciia xa hdi thanh nhu cau cia ba than, déng vién, thc day ca nhan hanh d6ng dap tmg nhing yéu cau chuin muc ctia xa hdi. Muc tiéu co ban cita thuyét phyc li nha gido dye dua li luén (li luar dao dite, li luan tham mi, phdp Iuat...) vao ¥ thite cia hoc sinh, gitip cdc em khai quat nhimg kinh nghiém cia ban than thanh nhimg biéu tugng, khdi niém va niém tin vé dao dite, thdm mi; cy thé héa cdc khai nigm, chuan myc da thu duge trong cudc song; c6 déng co va thai d6 ding din vi cdc chun myc va hanh vi phi hop véi nhan thite va tinh cam cita ban thin, Muén vay, nha giéo duc phai hinh thanh ¢ hoc sinh nhimg hiéu biét vé céc quy tic xa h6i ciia hanh vi, gitp cdc em cé niém tin va mong muén thy hign hanh vi, bién hanh vi thanh théi quen. Phuong tign ding trong nhém phuong phdp nay rat phong phi va da dang nhu ng6n ngit, sich bio, khdu higu, cdc phuong tién trac quan (tranh, anh, mé hinh, so d6), cdc phuong tign ky thuat hign dai, bang hinh, phim dén chiéu, phat thanh, truyén hinh, mang internet... Can cit vaio phuong tign, nha gido dyc sir dung phuong tign dé tac dong dén nhan thife, tinh cm, niém tin cita ngudi duge gido duc, bang cae phuong phap thuyét phyc khac nhau. Ching han, sit dung ngOn ngit trong tiép xtte cd nhfin c6 cdc phuong phap dam thoai, tu van; tiép cn nhém c6 céc phuong phép thuyét trinh, thao lun; tiép cén dai ching théng qua cic phuong tign (truyén thanh, truyén hinh) c6 cdc phuong phap phat thanh, truyén hinh... Nhom phuong phap thuyét phyc bao gom: Phuong phap dim thoai Dam thoai la phuong php gido dyc duge thyc hin chii yéu bing cach trao déi y kién va quan diém giita nha giéo duc vi hoc sinh va giita hgc sinh véi nhau vé mot chit dé nao dé thuée céc linh vye kinh 18 chinh tri, x3 hdi va déi sng hang ngay. Dam thoai c6 thé duge tién Chudh 0. Vibe wyy vumu nA TRUONG 371 hanh giita nha gido due vai d6i tugng gido duc, gitta nha gid cac thanh vién trong nhom, trong tap thé hoc sinh. Uu diém dic biét cia phuong phap dim thoai la théng qua dam thoai nha gido duc c6 thé kip thoi nm bit nhing tam tu, tinh cim, von kinh nghiém cua timg hoc sinh dé trén co sé d6 c6 nhimg tac dong gido duc thich hgp va cin thiét déi vai cdc em. Dam thoai c6 thé dién ra theo hai céch: dim thoai ty nhién va dim thoai theo chii dé. Trong d6: + Dam thoai ty nhién: 1a cudc dam thoai duge dan dén mét cach ty nhién, khng tap trung vao mét chit dé nhat dinh. Trong cuge dam thoai nay cdc y kién thuong duge béc 16 trong nhimg béi canh kh6éng duge chuan bi truéc, dién ra trong cdc tinh hudng cia cude song hang ngay, qua cac cugc tiép xtic tryc tiép gitta gido vién va hoc sinh trong va ngoai gid hoc. + Dam thoai theo chi dé: 1a loai dam thoai ma nhimg cau hdi cia chung duge xoay quanh mét chi dé nhat dinh. Muén dam thoai c6 hiéu qua nha gido duc cn quan tam dén ngi dung chi dé can trao ddi voi hoc sinh, can phai chudn bj kicéc cau héi, cde vin 48, sy kign dé thong béo cho hoc sinh. Chi in théng bao truéc dé hoc sinh cé thoi gian chuan bj y kien va quan diém cia minh. Chu dé dam thoai thuéng la nhimg sy kign mang ngi dung chinh tri, dao dire thim mi, thé hién cdc mat khdc nhau cita doi song xa hdi, gan lién véi cudc séng va hoat Ong cia hoc sinh, Dé tai chon théo lun phai mang tinh thiét thyc, tip trung vao cdc van dé bite xtic trong cudc song, lao dong, hoc tap, trong quan hé véi thay c6, voi ban, voi cha me va nhimg ngudi xung quanh. Khi tién hanh dam thoai, nha giéo duc can phat huy tinh veh eve cha hoc sinh vao viée phan tich va danh gia cic sy kién, cic hanh vi trong ddi séng xa héi, gitip cdc em tw rit ra nhiing két Iudn phi fi M6 dau budi dim thogi, nha giéo duc cin cung cap cho nguai duge gido duc nhimg tai ligu va dat ra cdc céu hoi cho cic em suy nghi va ty tra loi. Nha gido duc cin tao ra khéng khi thin mit, cdi mo, tyr nhién gitta ngudi ndi va ngudi nghe, kim cho moi ngudi khéng chi cé nghe ma con 372 NHAP MON KHOA HOC GIAO DUC phat biéu ¥ kién, dat ra cdc cu héi va tra Idi cdc em. Hoc sinh cing c6 the dit ra cac cau hi, van dé dé gido vién va cdc ban tra Idi. Trong dam thoai, thai d6 cia nhimg nguéi tham gia rat quan trong. né cé thé thie day nguéi khic phan img tich cyc, manh dan bay t6 chinh kién cia minh hoac lim cho khéng khi nang né, moi ngudi khong muén tham gia hoc tham gia m6t cach hinh thitc. Mudn thao luan thanh céng, nha gido duc can biét céch bdc 16 quan diém va tinh cam cua minh trong qua trinh dam thoai, khéo léo khoi ggi ngudi duge gido duc dé ho ty rut ra nhimg quan diém phi hgp véi cdc gia tri dao ditc, thim mi. Dam thoai co thé dién ra dudi hinh thite cd nhan hode dién ra dudi hinh thite tap thé. Trong dé: + Dudi hinh thirc cd nhan: Nha gido duc dam thoai su6ng voi timg hoc sinh. Hinh thite nay gitip nha gido dyc hiéu biét sau sic vé hoan canh va cé tinh cita hoc sinh, vé nhimg van dé cu thé chua duge giai quy' ét trong nhan thitc, tu tuéng va tinh cam cila céc em, nbat la nhing van dé tham kin, khé n6i trudc tap thé, Dam thoai riéng chi c6 hiéu qua khi gitra ngudi duge gido duc va nha giao duc c6 quan hé tét dep, khi ho tin tung vao nha gido duc va mong muon nha gido dyc chia sé va thao g@ nhimg bin khodin, thc mac cho ho. Dim thoai cé nhan c6 ¥ nghia die bigt quan trong 6i véi nhimg hoc sinh “cham tién vé dao ditc”, nhimg hoc sinh nay thudng cé nhimg dinh kién sai Iéch vé ngudi khadc, vé cae chuan mye xa hgi, c6 thai d6 thiéu tin cay déi v6i tap thé. Mudn dim thoai thanh céng d6i véi nhimg hoc sinh nay, nha giéo duc can hét site than trong, té nhj trong céch nhan dinh va danh gia hoc sinh, that sy throng yéu t6n trong cdc em, cdc li 1€ dua ra cn cé li c6 tinh, tranh khuén séo dap khuén, céng thitc. Mét phuong phip dam thoai cd nhdn ngay nay duge 48 cdp dén nhidu la hoat ddng tu van gido duc. Day la phurong php gido duc trong 6 cé sy tuong tac gitra nha tu vin va ngudi duge tu van trén co so nha tu van cung cap nhimg thong tin khdch quan, chia sé vé mat tinh cém nhim gidp cho ngudi duge tur vin khiic phyc nhimg khé khan vé nhan thite va tinh cam ciia minh, tir d6 di dén m6t quyét dinh hanh déng pha hgp. Mudn tir van 06 higu qué, can cung cp cho déi tuong nhiing thong cchwong 8. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 373 tin khach quan, diy di, tgo diéu kign dé hg thay ddi nhing quan nig¢m léch lac; hd try va gitip dé vé mat hiéu biét, tim li va tinh cdm, lim yén Jong ngudi duge tr vin; hd tre va gitip do ho tim ra gidi phdp hiru hi¢u dé gidi quyét vin dé, + Dam thoai tip thé duge phat trién thanh hai mite d@ thao lun va tranh Juan. Thao lun 1a hinh thite dic biét cia dim thoai, trong dé, nha gi ién cho mdi thanh vién trong duc t6 chire sy trao déi gitta hoc sinh véi nhau, tao diéu thé dong gop y kién va tim ra cach gidi quyét vé mét vin dé nao dé. Théng qua thao lufn, hoc sinh cé thé gitip nhau di sdu phan tich nhimg khia canh khic nhau cia vin dé, tir d6 cae em c6 duge nhan thitc, thai d6, niém tin ding din, Mite d6 cao cia thao Iwan 1a tranh Iudin. Tranh ludin dya trén sy va cham cac y kién, cdc quan diém khac nhau, c6 khi ddi lip nhau, Nho d6, cdc em nding cao duge tinh khai quat, tinh ving vang va mém déo ctia céc quan diém, kién thite vé céc chudn mye di tiép thu. Tranh lu: lira tudi hoc sinh trung hoc, lira tudi say mé tim hiéu y nghia ctia cude doi, lita tudi muén cé su co xat vé quan diém, vé chinh kién dé tim ra 1a phuong phap gido duc phu hgp véi chan li. Vi thé, trong tranh luan, hoc sinh khéng chi phat biéu quan diém ciia minh, ma cOn phat hign ra nhimg diém manh va diém yéu trong quan niém va céch bio vé quan nigm, dua ra cic Iudn chimg dé bac bd sai lam va khang dinh chan Ii. Giao vién cé thé tham gia vao cudc thio luan va tranh Ivan cia hoc sinh véi tu cach 1a ngudi dan dit, ggi y va dinh huéng cho hoe sinh nhimg van dé can tranh Juan va gidi quyét, nhung tuyét d6i khéng dure VOi va phé phan, tan duong hoc phi nhan nhimg quan diém sai lim cla hgc sinh, budc hoc sinh phai chip nhan nhimg quan diém cita minh. Nhiing nha gido duc cé kinh nghiém thudng biét cho doi, nhiét tinh va chan thanh, tao dieu kign cho hoe sinh trinh bay quan diém ctia minh dé trén co sé dé dura ra cach li giai phi hgp, lim cho cae em chap nhin noi dung cia chun myc khng phai bing uy quyén ma bing chinh nhing hiéu biét va niém tin ca ban than. Két thc dm thoai nha giéo duc c’n to didu kign cho hoe sinh néu bat nhing ndi dung chinh, nig két lufin quan trong vé nhimg yan d& ~~ (4a 374 NHAP MON KHOA HOC GIAO DUC durge trao déi thao ludn, huéng din cdc em dé ra duge céc chuong trinh cy thé dé thye hign chun myc hanh vi da duge théng nhat. Phuong phap gidng gidi ig gidi ld phuong phap giao dyc trong dé nha giao duc ding Idi ndi dé théng bio, phan tich, giai thich, chimg minh tinh ding dan ciia cae chudn myc di duge xi héi quy dinh. Trong tam cia gidng gidi la cung cap théng tin vé sy kign va chudn myc hanh vi gitip ngudi duge gido dye nim vig y nghia, ndi dung va cach thyc hién nhimg nguyén tic va chudin mye vé van héa, dao dite va Idi song, hinh thanh nién tin va mong muén thyc hign ching. Giing gidi thurong tién hanh trong trong hop ngudi duge gido duc khéng nhan thire duge nhimg viée can phai lam va nhimg viée can phai trinh, Higu qua ciia phuong phap gidng giai phy thugc vao viée chudn bj ndi dung va cac bién phap tién hanh phuong phap nay ctta nha gido duc. Chuan bj tét ndi dung van dé can giang gidi c6 y nghia dic biét quan trong trong phuong phip nay. Noi dung gidng giai 1a nhimg nguyén tic, hig chudn mut, nhimg gid tri vé dao dire thim mi can phai hinh thinh cho hoc sinh, lim cho cdc em hiéu duge ¥ nghia cia chun myc va cach thite thyc hign ching. NOi dung chudn myc phai hap dan, 16i cudn duge sy chii ¥ ctia ngudi nghe, gin voi thyc tién at nuéc, voi cuge sing va hoat dong eta hoe sinh, gin voi kin nghiém song ctia cic em. NGi dung giang gidi can tap trung giai thich va lam 16 ba van dé: Chuan myc dé Ia gi? Tai sao phai thuc hin ching? va thyc hién ching nhu thé nao? Tuy nhién, trong thy tién tly theo ndi dung chuan myc, dic diém Ira tudi va su hiéu biét cia déi tugng, nha gido duc can xéc dinh cdc ndi dung ging gidi cho phi hgp. N@i dung cia phuong phap gidng gidi dugc chira dyng trong cic mon hoe chinh khéa cia nha trong. Cac mén hoc thude Tinh vue xa hGi nhin vain li ngudn tur ligu phong phi cho ndi dung gidng gidi, 46 Ja nhimg tur tuéng, quan diém cé tée dyng to I6n trong viéc hinh thinh nhan cach cho hoc sinh. Vi thé, ngudi gido vién can tich hgp cdc ndi dung vé gido duc dao dite céng dan, giéo dyc van héa, tham mi va gido duc thé chat vao ndi dung day hoc, tao diéu kién cho cdc em nim ving hud 8. Ulm wyy nvuitl NMA TRUCNG 375 dug cic noi dung cia chudn myc hanh vi, cdc gid trj vain héa trong qué trinh day cdc mon hoc 6 nha trudng. Nha gio duc cé thé van dung cac phuong phép thuyét trinh, giang giai trong day hoc vao viéc hinh thanh céc khai nigm vé dao dite, vin héa thim mi cho hoc sinh. Tuy nhién, khi tién hanh giang gidi cic ni dung gido duc can dim bao tinh thuyét phuc ciia cdc ludn chimg, tinh hé théng chat ché cita cau tric ndi dung. Thai d6 cua ngudi giang phai chan thy, tranh cach ndi khuén séo, khoa truong, dai dong. Higu qua ctia giing gidi khong nhimg phy thudc vio tri thite, kinh nghiém s6ng, trinh d6 tu tung, dao dire ctia nha gido duc ma con phy thudc vio uy tin, thai d6 ciia nha gido duc ddi vai hoc sinh cing nhu phy thuéc vio tinh cam, nghé thuit dién dat, tinh rd rang va ng6n ngit cia nha gido duc. Ngudi duge giéo duc chi chap nhin va huéng img cac chuan myc hanh vi khi ho biét ring chinh nha giao duc cing déng cam, xtc dong va tin tuéng vio van dé dang dugc trinh bay. Két thiic ging gidi, gido vién cin dua ra cdc két lun gin gon, xtic tich vé cdc chuan muc dé hoc sinh dé nhé, dé hiéu, dé hinh dung va van dung trong thyc tién, Ngudi gido vién cing cé thé khuyén khich hoc sinh trinh bay tom tat va dua chudn myc mdi hoc duge vao hé thong cae chuan myc da cé. Phuong phap néu guong Néu guong 1a phuong phap giao duc trong d6 nha gido duc sir dung nhimg tim guong sing cia cd nhin hoic tp thé hoc bang hanh dong cia chinh ban than minh nhu li mét mau myc dé kich thich nguéi duge gio duc cam phye, noi theo va kim theo nhimg guong 46 nhim dat durge myc dich gido dye 43 dé ra. Co sé ciia phuong phap néu guong Ia dua vao tinh hay bit chuse cia tré em, Tré em throng bat churdc nhimg ngudi xung quanh, nhit Li nhimg ngudi gin gai than thuge nhur cha me, thiy c6 gio. Sr bit chude phy thugc vio dé tudi, vén kinh nghi¢m va trinh dO phat trién tri tug, dao dite 6 céc em. Khi con nhd, tré c6 thé bit churde mgt eich may mde tit ca nhimg hanh vi cia nguai lon (ké ca nhimg hanh vi tich eye va tiéu cu); khi lén Ién, cing véi sy tich ly cia kinh nghigm va sy phat 376 HAP MON KHOA HOC GLAO DUNC trién ciia tri tug, sir bit churéc mang tinh Iya chon va tng hop hon. Bat chude 6 tudi thiéu nién di mang tinh Iya chon, sang lira tudi thanh nién, bat chuée mang tinh khai quit va téng hop, nhimg hanh vi bit chuée da duge bién ddi phd hop vai nhimg diéu kign va tinh hudng nay sinh trong cuge séng ciia ho. Dieu quan trong trong phuong phap néu guong doi véi nha gido duc 1a sw Iya chon va str dung tim guong dé giéo duc hoc sinh, Nha io duc ma Iya chon tim gido duc cdn cin cit vio muc tigu va ni dung guong dién hinh dé gido duc cdc em. Vig néu nhimg tam guong tét nhur ciia cdc anh hiing, chién sf thi dua, nhimg guong tét trong lao dong, san xuit, trong dau tranh véi cdc théi hur tat xdu, nhimg tam guong cita hoc sinh nghéo vugt khé i digu rit quan trong. Bé la nhimg hanh vi nghia cir cla cdc nhén vat ma cdc em da cé an tuong tot dep, durge cic em ngudng m6 va mong muén c6 duge hinh vi cir chi d6. Tuy nhi 6 thé sit dung cai phan dién dé ngin ngira va loai bé nhimng thoi hu tit xdu trong xd hdi. C6 thé ké lai va chi cho hge sinh thay s6 phan cia mét ngudi nghié c6 thé rit ra bai hoc vé cach img xi véi ban than va cude doi, c6 thai do Nén sir dung nhimg guong tat tranh xa nhimng thoi x 1a chit yéu, lam dung guong phan dign cé thé phan tic dung gido duc. Khi sir dung phuong php néu guong, diéu quan trong la phai gitp hoe sinh c6 cach cu xir va thai d6 ding din véi moi hanh vi cit chi cia nhiing ngudi xung quanh; tiép thu va hgc tap cai tét, lén én va phé phiin cai xdu. Vi thé, phurong phap niy sé c6 higu qua hon néu ngudi vién biét phéi hop gitta néu guong v6i gidi thich dim thoai vé cae chun myc va hinh vi xa hdi. Tam guong cita chinh bin thin nha gido duc li yéu t6 cé vj tri dic bigt trong gido duc bing néu guong. Néu nhu vige lim va Idi song cia nha gido duc khong di déi véi 1di néi, hod 161 ndi cing sai trai thi d6 la nguyén nhan dan dén sy bat lye va kh6ng 6 higu qua trong céng tic gido duc. Vi thé, ngudi thay giéo khdng chi “néu guong” cita nhimg ngudi khdc, ma ban thin minh phai “lm guong” sang cho hgc sinh noi theo. Tam guong séng cita giao vién cé sire manh thuyét phuc hon moi Idi gidi thich va dong vién cia ho déi véi hoc sinh. ung 8. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 377 Nhém phuwong phép t6 chic hogt dong va hinh thinh kink nghi¢m tong xiexd hgi Qua trinh gido duc khéng chi nhiim hinh thanh cho hoe sinh nhimg han thite, niém tin vé cae chudin myc x3 hdi, digu quan trong hon la no phai duge thé hign bing hanh vi, théi quen cy thé. Dé lam duge viée nay gido duc khéng chi tac dong lén y thite ma con tac déng dén hanh vi. Gido duc la su théng nhat gitta y thite va hanh vi, 14 qua trinh nhimg yeu 16 nhan thitc, tinh cim thanh hanh vi, bién nhimg hanh vi, nhimg kinh nghiém img xi xa hi thanh thoi quen van héa cho hoc sinh. Myc dich cha yéu cia nhom phuong phép nay 1a hinh thanh 6 ngudi duge gido dyc nhing hinh vi phi hop véi cde chuan mye cla doi séng xi héi, hinh thanh nhing pham chat nhan cdch va hanh vi thoi quen. Viée hinh thanh cac hanh vi thoi quen phi hop vdi cae chuan myc i trong phuong phap nay khéng phai bing nghe, bing nhin ma chi xahe yéu bang cach tham gia vio cdc hoat dng, cic quan hé phong phti da dang (hoat dng lao déng sin xudt, hoat déng xa hdi, sinh hoat tp thé, hoat dong van héa van nghé thé thao, vui choi giai tri...). Thong qua vige tién hanh cae hoat déng va tham gia vao cc méi quan hé xa héi ma ngudi duge gido duc sé hinh thinh nhimg hinh vi méi, digu chinh nhiing hanh vi da cé cho phi hop véi cdc chudn mye x4 héi, hinh thanh niém tin va thdi quen phi hgp véi nhimg quy dinh cita x3 hdi, Nhém phuong phap nay bao gdm: phuong phap doi hoi su pham, phurong phap tp thoi quen va phuong phap rén luyén. Phurong phép a6i hoi sw pham Dai hoi sur pham la mot phuong phip gido duc trong dé nha gio duc néu lén nhiing yéu ciu, nhimg doi hdi d6i voi tip thé va cd nhiin hoe sinh, t6 chitc va giém sit vige thyc hign cfc yéu ci dé 6 hoe sinh nhim dat durge cée myc tiéu giéo dye da dé ra, Phuong phip doi hoi sur pham nha gido due va ngudi durge nhimg yéu clu vé mat gido due; bao gém nhiéu hoat dong phdi hop gi gio duc, trong dé nha gio dyc néu bién nhimg yéu céu dé thanh yéu clu cia chinh bin thin ngwdi duge 378 NHAP MON KHOA HOC GIAO DUC gido duc; té chitc, gidm sat, didu chinh ngudi dugc giéo duc thyc hién cdc yéu cdu dé mét cach ty gide, doc lap, sing tao!. Nhiing yéu cau ctia nha giao duc thy chat la hé théng cae quy dinh va cic chudn myc xi hdi doi héi ngudi duge giao duc phai tudn theo trong khi tham gia cac hoat dgng va cdc méi quan hé hang ngay. Hé théng cdc chudn myc dé thong duge cu thé ha dudi dang: - Céc quy tic, quy dinh vé hoat dng ciia hoc sinh nhiing quy dinh trong hoc tap, trong lao déng, hoat dng thé thao, vui choi. - Cc quy tic img xir ciia hoc sinh trong quan hé v6i nhimg nguéi duge tiép xtic hang ngay nhu: 6ng, ba, cha, me, thay c6 gido, cén b6 céng nhan vién trong nha trudng... - Nhimg quy dinh vé hanh vi d4i véi tap thé va cdc t6 chitc xa hdi, co quan... Xc dinh nhimg yéu cau va bién né thanh nhig doi héi déi véi hoc sinh la cong viéc dau tién trong viéc t6 chire cdc hoat déng giao duc cho céc em. A.X. Mararenko da nhdn manh: Néu khéng néu lén nhiing doi hi chan thanh, cong khai, thuyét phuc, nong nbiét, cuong quyét thi khéng thé bit dau tién hanh viée gido duc tap thé duge”. Vigc dau tién khi thy hién phurong phap nay 1a x4c dinh néi dung ciia nhimg doi hoi su pham. NGi dung doi hoi can xuat phat tir nhiém vu gido duc, tir tinh hinh thuc tién ciia nha trrdng cé tinh dén dic diém va trinh d6 phat trién cia ngudi duge giao duc. Ching phai mang tinh cy thé, r3 rang, duoc cu thé héa thanh cdc yéu cau cu thé va ti mi hon dé hoc sinh cé thé nhfn thite va hanh déng phi hgp voi cdc yéu cau di dé ra. Nhimg yéu cdu su pham phai chi rd nhimng viée cn phai lam, nhimg viée nén lam, nhimg viée cn phai trinh. Ciing khong nén dat ra cdc yéu cdu cao qué mite, nguge lai cing khéng nén dua ra nhimg yéu cau ma ngudi hoc thy hién qua dé dang. Khéng adi héi ho cd ging vuon lén vé mat ¥ chi, Trong tim cita déi héi su pham 1a xay dung duge nhimg ban ndi quy, nhimg quy dinh vé nén nép sinh hoat, lao dng, hoc tap, rén luyén, tu dudng cua hoc sinh, 1 Nguyén Vin H6 (2002), Li luén gido duc, Nxb Gio dye. 2 AX. Makarenka (1962), Bai ca swe pham, Nxb Van héa - Vign van hoc (Hira Minh dich). Chudng 8. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 379 Khi da dé ra duge yéu cau, can thiét phai t6 chire thyc hién cac bién phap nhim bién yéu cau thanh ddi héi su pham déi véi hoc sinh, lim cho hoe sinh bién cac yéu cau gido duc cia nha su pham thanh chinh nhimg yéu cau cia ban thin minh va quyét tim thyc hién ching. Cong vigc nay doi héi ngudi gido vién ngay tir dau nim hoc pho bién dén timg hoc sinh, tao diéu kién cho cdc em va tap thé co thoi gian hoc tap thio ludn ki vé cdc quy ché, quy dinh, ndi quy ciia nha trong. Khuyén khich va huéng din hoc sinh viét ban cam két thi dua nghiém tic thyc hién cdc quy ché, quy dinh va ndi quy dé. Nha gido duc cé thé giai thich va huéng dan nhimg diéu cdc em con chua 16, gitip do tap thé ra nghj quyét khang dinh sy quyét tim trong viéc thuc hién. Khéng nén dua ra qua nhiéu yéu cau hoic yéu cau qua cao so véi kha niing thy hién cia hoc sinh. Nha trurdng can tao diéu kién vé thoi gian, co sé vat chit 48 cdc em thyc hién cdc ddi hoi su pham. Chang han, hc sinh thyc hién yéu cdu khéng virt rac bira bai sé t6t hon néu nha trudng bé tri ché dé rac 6 noi thudn Igi cho cdc em. Viée thyc hién yéu cdu Iép hoc ngin nap, vé sinh sé t6t hon néu cé ché dé nén, mii, do di mua, c6 ngiin ban dé cip sich va d6 ding hoc tap. Dai hoi su pham sé durge thyc hién tét hon néu nha gido duc phat huy dugc tinh tich cyc, d6c lap, sang tao ciia tap thé va mdi hoc sinh trong qué trinh thy hién nhitng yéu cau. Du ludn tip thé tich cure sé tao nén Ap lye thiic day hoat déng cia cdc thinh vién. Nén dé cao vai tro ty quin cia hoc sinh két hop véi viée ting cuéng céc bién php kiém tra dinh gid, kip thoi dé phat hign va udn nin cdc Iéch lac c6 thé xy ra. Phuong phép tép théi quen ‘Thoi quen la nhimg cir chi va hanh d6ng 6n dinh tré thanh nhu cau cia con ngudi, ma néu nhu cu dé khéng duge théa min, con ngudi cam thdy khé chiu, bit rit, khong yén. Thoi quen 1 ban tinh thir hai cia con ngudi, né Lim cho hanh dng ciia cd nhan mang tinh ty nhién, 6n dink, bén ving va dic trung cia méi cd nhéin. Nho c6 ki xo va thé quen ma hanh vi cia cd nhin mang tinh ty nhién, hanh dong mang tinh dirt khodat, qua quyet. C6 théi quen tét phi hop va nhiing théi quen xdu khéng phi hgp vai cdc chudn myc xi hgi, cin x6a bé théi quen khéng phi hgp, hinh thanh nhimg thdi quen, hinh vi phi hyp véi cic chun yy —— 380 NHAP MON KHOA HOCGIAO DUC myc xd hdi thé hién trong méi quan hé gitta hoc sinh véi nhimg ngudi than trong gia dinh, voi ban be, thiy cé gio, thé hién trong cudc song, lao déng, hoc tip va vui choi. Muén cé duge théi quen, ngudi duge gido duc khéng phai chi hinh dung rd nét cdc hanh vi mang tinh chuan myc dudi dang khai quat, ma quan trong hon [a phai trai qua mot qua trinh luyén tap hanh vi d6 theo nhimg cach nhit dinh, Vi thé, phuong phép tap thoi quen 1 phurong phap giao dyc trong d6 nha giao duc t6 chite cho hoc sinh lap di lap lai c6 td chitc, thudng xuyén nhimg hanh dong cir chi dudi dang khéc nhau trong céc tinh hudng tong ty, lam cho hanh dong d6 tré thanh nhu cau va thoi quen tét ctia hoc sinh. Dé thyc hién phuong phap nay, nha gido duc can thyc hién t6t cdc ndi dung sau: Xéc dinh nhig thoi quen can phai hinh thanh cho hoc sinh, béi vi trong thyc tién gido duc, hoc sinh tham gia vao nhiéu hoat dng véi cae méi quan hé khac nhau, néu nhimg hanh déng duge tién hanh thuong xuyén lién tue trong nhig diéu kign nhat dinh sé tré thanh céc thdi quen. Thdi quen can hinh thanh cho hoe sinh phai 14 nhimg hanh vi cd tinh phé bién, duge ca nhan str dung thuéng xuyén hang ngay trong hoat déng ciing nhu trong img xir voi nhimg ngudi xung quanh. Nhing hinh thai tmg xir mang tinh khdi quat, mém déo, én dinh trong céc tinh huéng it thay d6i nhu: an 6 hop vé sinh; nhiing tmg xit trong giao tiép, trong hoc tap, lao d6ng vui choi... Néu duge luyén tp thuéng xuyén sé tra nén én dinh, ving chic, dic trumg cho cé nhan, - Cn Jam cho hoe sinh nim ving mau hanh vi can duge hinh thanh. Nha giao duc can gidi thiéu cho cdc em nhiing quy tac hanh vi ngin gon, ro rang dé hiéu, trén co sé d6 phan tich va kim r3 mau hanh vi théi quen nay. Chi cho hoe sinh thay 16 nhimg hanh d6ng va thao tic nao cdc em da thu hién durgc tot, hoc thyrc hién cdn kho khan. Khi gidi thich va huéng dan hoc sinh, nha giéo duc c6 thé str dung tranh vé, bing hinh, dura ra céc vi dy cy thé hoje giéo vién lam miu cho hoe sinh quan sat va thyc hién theo mau. ‘Ghuong 8. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 381 - Khi da nim duge miu cia hanh vi, cin cho hgc sinh tién hanh luyén tap déu din va thudng xuyén bing cach dat ra cho cdc em nhimg nhiém vy, nhimg yéu cau cé y nghia thyc , gain lign voi viée gidi quyét cac nhiém vu cu thé. Tuy nhién, céng viée nay can duge duy tri thuéng xuyén, doi hdi viée thy hign sinh hoat phai theo ché d6 va nén nép nhat dinh. Phuong phap rén luyén Phuong phap tap thdi quen va phyong phap rén luyén cé diém gidng nhau 1a déu hinh thanh nhimg hanh vi thoi quen cia ngudi duge gido duc théng qua hoat dong va bing hoat d6ng nén giita ching chi co su phan biét tuong d6i. Phuong phap tap thoi quen chi y dén viéc hinh thanh cc hanh vi thdi quen con phuong phép rén luyén lai quan tim nhiéu dén cdc phim chat nhan cdch va y chi cia ngudi duge gido duc, quan tam dén viée t6 chite cho ngudi duge giéo duc thé hién ¥ thitc, tinh cam cia minh vé cde chuan myc xa hdi trong cac tinh huéng da dang cua cudgc sé ng. Vi vay, phurong phép tap thoi quen thong duge sit dung trong nhimg diéu kién it thay doi, con phuong phap rén luyén thuong duge sir dung trong cac tinh hudng it nhiéu c6 su bién doi khac nhau, lam cho ngudi duge gido dyc béc 16 nhimg pham chat, doi hoi 6 ho c6 sy cé gang mdi thyc hién dugc. Ching han, muén hinh thinh va cing cé tinh kién tri 6 hgc sinh, can thiét phai dit céc em vio nhimg hoan canh cé van dé dé cdc em phai khic phyc nhim hoan thanh nhiém vu. Thy hién hanh vi img xir nhieu lan trong cdc diéu kign gidng nhau nham hinh thanh thdi quen, con thyc hién hanh d6ng trong nhiéu tinh hudng khéc nhau véi mite d6 thugn Igi va kh6 khan khée nhau nhim hinh thanh y chi khéc phyc khé khiin la die diém co bin cita rén Iuyén. Ciing nhw tap théi quen, phuong phap rén luyén cing phai yéu cdu ngudi duge gido duc thyc hién nhiéu lan nhimg hanh dong phi hop véi cdc khuén mau tmg xit. Cac hanh vi nay khéng thy hign mt cach may méc ma né gin lién véi tinh cam, ¥ chi, hu cfu va dong co hoat dong cua ca nhan trong nhiing | tinh hudng khac nhau ciia dé séng. Muén thyte hién phuong phap nay can thy hién tét yéu cau sau: 382 NHAP MON KHOA HOCGIAO DUC -Té chite cdc tinh hudng, didu kién dé hoc sinh tham gia gidi quyét chiing bing cdc hinh déng tich cyc, phi hgp véi cdc chuan myc va dao dire xa hdi. Tinh hung ma gido vién Iya chon cé thé 1a cdc hoat déng vi thyc tién cugc s6ng nhu tham gia an toan giao théng, gitt gan gin vé sinh méi trudng, céng tic dén on dap nghia... Tay theo phim chit cin giéo duc cho hgc sinh ma nha gido duc cé thé Iya chon cac tinh hudng va hoat dng cho phit hgp. Ching han, muén giao duc tinh kién tri can dura ngudi duge giao duc vio trong cac hoat dng doi hoi phai cé tinh kién tri. - Rén luyén sé phat huy dugc higu qua khi ngudi duge gido duc y thir duge nhiém vy cia minh, ty minh dé ra cdc hoat dong, cé ké hoach va quyét tim thyc hién ching. Ngudi gido vién can huéng dan hoc sinh va tap thé hoc sinh, dé ra nhimg ké hoach phu hgp, dng vién khuyén khich cac em quyét tam thyc hién nhimg ké hoach da vach ra. c. Nhém cic phirong phap kich thich hoat déng va diéu chinh hanh vi teng xt ctia ngwoi duge gido duc Nh6ém phuong phap nay cé kha nang to Ién trong viéc d6ng vién hoe sinh phat huy moi sifc luc va tinh than, thé chat, tinh cam va tri tué dé dat higu qua cao nhat trong hoc tap va rén luyén. Dac diém co ban cia nhém phuong phdp nay 14 dya trén két qua hanh vi ma d6i tugng gido duc da thyc hién truée day dé phat huy tinh tich cuc ctia hoc sinh vao cdc hoat déng thuc tién. Khuyén khich, dgng vién, 16i cuén long nhiét tinh tham gia vao hoat dgng ma hoc sinh da dat dugc nhitng thanh qua nhat dinh. Khic phuc, ngan ngira, uén nan hay trach phat adi voi nhing biéu hién tiéu cyc khéng duge xa hdi thira nhan. Chite nang cia nhém phuong phap nay la khuyén khich, cing cd, diéu chinh hanh vi ctia hoc sinh, tao ra nhiing tin dé tam Ii thudn Igi cho vige thye hign nhiém vy méi trén co sé nhimg hoat déng trude day 6 cic em. Nhimg phuong phap cé higu lyr dé khuyén khich, diéu chinh va stra chita hanh vi cita hoc sinh 1a khen va ché, Khuyén khich va trimg phat. Khuyén khich, khen va thuéng la phuong php dé cing cé va kich thich nhiing dng co va hinh thite hanh vi ding din, Trach phat 1a (huong 6. GIAO DUC TRONG NHA TRUONG 383 phuong phép nhim ire ché, kim hdm va diéu chinh hanh vi khéng phi hop vdi cdc chuan myc xa hdi. Phuong phap khen thong Trong céng tac gido duc, khen thuéng cé tac dung cting cé va phat huy nhimg phim chat tich cyc trong nhn cach ciia hoc sinh cing nhu nhimg truyén théng tét dep trong tap thé, gitp cho cd nhan va tap thé khang dinh duge minh, phan khdi von lén trong tu duéng va phan dau. Khen thudng khong nhimg cé tac dung dong vién ngudi duge khen ma con thac day nhimg hoc sinh khéc noi theo va phin ddu vuon lén. Khen thudng gop phan quan trong tao nén d6ng co thitc day qua trinh gido duc dat higu qua mong muén vi né dem lai cho cé nhan va tap thé sur han hoan, vui suéng, ty hao, ty tin; lm nay sinh ¥ muén va quyét tam phan dau t6t hon nia. Tac dung kich thich cia khen thong la 6 ch n6 thé hign sy céng nhan cia nha gido duc, cia tap thé va xa hi d6i voi kiéu hanh vi ma hoc sinh da Ia chon va thyc hién. Vi thé, khen thudng can cé sy dong tinh, tin thurgng cia dur ludn tap thé méi cé téc dung tich cyre déi vai tap thé va cd nhan ngudi duge khen. Khen thuéng can sir dung ding lic, ding ch, céng bing, khach quan, Néu khen thuéng khéng diing (thiéu khdch quan, qua dé dai...) thi khen thuréng sé bién thinh mat ddi lap, gay ra thdi kiéu ngao, ty man, ich ki 6 ngudi duge khen. C6 nhidu hinh thite va bién phap khen thuéng, ty theo d6i tugng gido dyc ma cé cac hinh thite va mic 46 khen thudng khac nhau. Co khi chi cn mét cdi nhin dic bigt, mOt cai gat ddu déng tinh, mgt ny cud tan thuong cia nha gido dyc trude mét Idi ndi, mot hanh déng dang khen ciia hge sinh cing Kim cho cdc em vui thich vé nhimg hanh dong di thyc hién, kich thich long mong muon duge hanh d6ng nhu viiy. New thanh tich, wu diém cia hoc sinh do c6 si 6 ging thudng xuyén va khic phuc nhiéu kho khan méi dat duge thi clin phai c6 nhimg hinh thire va bign phap khen thudng ximg ding hon, Vige khen thuong trong trong hop nay khong chi thé hién 6 sy déng tinh cia giéo vién ma con cin co sy déng thudn cia tap thé, sy cong nhfn cia cdc cép cé thiim quyén. ~~ _ 384 NHAP MON KHOA HOC GIAO DUC Diu quan trong li khen thudng phai cé tac dung c6 vi, dong vién nhimg thanh vién trong tép thé mong musn noi theo. Phuong phap trach phat Trach phat la phurong phdp gido duc thé hién thai dg nghiém khac cia nha gido duc d6i véi nhiing hanh vi sai trai cia ngudi duge gido duc, tao co hdi cho ngudi duge gido duc nhan thay 1di lam vé hanh vi sai trai cia minh, héi han va quyét tim khéng tai pham nita. Tac dung ciia tréch phat, cita ki luat la lim nay sinh & hoc sinh tam trang xdu hd, sy an han truéc tip thé va nha gido duc vé hanh vi cia minh. Dé c6 tac dung 46, trach phat cin cé su dong tinh cia tap thé, Su trach phat va thi hanh ki luat phai gin lién v lam cho hoe sinh tu y thite duge tac hai cia nhimg hanh vi x4u. Chimg nao hoc sinh chwa hiéu, chua nhan r5 su sai trai ctia minh thi trach phat cing chua phat huy duge hét tac dung d6i véi hoc sinh 46, Thai 46 nghiém khic cia nha giéo duc va tap thé c6 vj tri dic biét quan trong déi voi phuong phap trach phat. Sy khong tan thanh, phi nhan, ché trach, lén 4n hay trimg phat 44i véi nhimg thai 6, hanh vi trai v6i chudn mye xa h6i sé lam cho ngudi mic 16i nhan ra ciia minh, nhé d6 gidp ho thém y chi, nghi luc chéng lai su cam dé, tre ché nhing hanh vi tuong ty. Trach phat cin mang tinh gido duc, dim bao sy céng bang, céng khai va t6n trong nhan cdch cia ngudi duge gido duc. Khi trach phat cin phai biét r6 tinh huéng pham Idi ca hoe sinh, nhat la phai biét duoc dong co pham 1d é tir 46 Iya chon n6i dung va hinh thite tréch phat cho phi hgp. Trong thyc tién gido duc, phuong phap trach phat thudng duge thy hién 6 nhiéu hinh thire khdc nhau tay theo mirc 46 sai pham vé phim chat dao ditc, Idi s6ng, hanh vi tmg xtr,... nha gido duc c6 thé dura racdc hinh thite tirnhe dén nang nhu: nhic nho, phé binh, canh cdo, cic hinh thite ki Iuat nhur khac phuc nhiing thiét hai do hanh vi sai trai gay ra, bude thoi hoc... Tuy nhién, viée Wya chon nhimng hinh thirc va mic 46 trich phat cin dy t trén cdc nguyén tic gido dyc, dic biét la nguyén tic tén trong va yéu cau cao d6i véi ngudi mic khuyét diém. Nguyén tic nay doi hdi tuyét déi khéng dénh dap hay xtic pham dén long tu trong

You might also like