Maszyny i Urządzenia Elektryczne

ćwiczenia – zajęcia tablicowe część 3

Transformatory – grupy połączeń

dr hab. inż. Adrian Młot

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
Pokój: P1-119

Politechnika Opolska
Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

1
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Transformatorem nazywamy statyczne urządzenie elektryczne, działające na zasadzie indukcji
elektromagnetycznej wzajemnej, przetwarzające układ napięć i prądów przemiennych na układ napięć i prądów
przemiennych najczęściej o innych wartościach, przy zachowaniu stałej częstotliwości.

Zakres mocy stosowanych obecnie transformatorów jest bardzo szeroki. Do największych zalicza się
transformatory siłowe budowane obecnie na moce rzędu 1 GVA, zaś transformatory w układach elektronicznych –
na moc rzędu kilku 1 VA lub nawet poniżej. Napięcia stosowanych transformatorów – zależnie od przeznaczenia –
wynoszą od kilku woltów do setek kilowoltów.

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

2
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
W transformatorach trójfazowych stosowane są trzy układy połączeń: w gwiazdę, trójkąt i zygzak. Połączenia te
posiadają określone symbole graficzne i literowe oraz znormalizowane oznaczenia końcówek wyprowadzeń
uzwojenia pierwotnego i wtórnego. Uzwojenie pierwotne i wtórne transformatora są zwykle łączone w gwiazdę
(Y,y) lub w trójkąt (D, d), co oznacza się odpowiednimi symbolami, tak jak to pokazano w tabelkach poniżej.

Tabela 1a. Układ połączeń uzwojeń transformatora 3-f, połączenie w gwiazdę

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

3
www.isnir.po.opole.pl
I. Transformatory - Grupy Połączeń
Tabela 1b. Układ połączeń uzwojeń transformatora 3-f, połączenie w trójkąt

Tabela 1c. Układ połączeń uzwojeń transformatora 3-f, połączenie w zygzak

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

4
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Grupy połączeń transformatorów. Grupą połączeń transformatora nazywany jest kąt między wektorami górnego i dolnego
napięcia, wyrażony w godzinach. Zestawiając różne układy połączeń uzwojeń po obu stronach transformatora, otrzymuje się
różne grupy połączeń transformatorów trójfazowych. Ma to istotny wpływ na charakter magnesowania rdzenia transformatora
trójfazowego.

Dla układów gwiazda, trójkąt i zygzak kąty przesunięcia fazowego są zawsze wielokrotnością kąta 30o. Kątowi 30o odpowiada
jedna godzina, dlatego wygodniej jest podawać przesunięcie fazowe między napięciami jako tzw. przesunięcie godzinowe (np.
grupa Dy11 = kątowi przesunięcia fazowego 330o). Kąt ten jest mierzony od napięcia górnego do dolnego w kierunku zgodnym
z następstwem faz, czyli określa, o ile napięcie dolne opóźnia się w fazie względem napięcia górnego

Dla każdego transformatora trójfazowego podaje się grupę połączeń, która zawiera symbole połączeń strony napięcia oraz kąt
przesunięcia fazowego między odpowiadającymi sobie napięciami międzyfazowymi.

Przy układzie połączeń w gwiazdę są możliwe tylko dwie grupy: grupa Yy0 oraz Yy6, niezależnie od tego, czy zmiana zacisków
jednego z uzwojeń nastąpiła po stronie górnego czy dolnego napięcia. Znacznie więcej grup połączeń może powstać dla
transformatora, którego jedno z uzwojeń jest połączone w gwiazdę, natomiast drugie w trójkąt. Równie dużo grup połączeń
można uzyskać przy łączeniu jednego z uzwojeń transformatora w gwiazdę, a drugiego w zygzak.

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

5
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zad.1. Wyznaczyć grupy połączeniowe transformatorów trójfazowych z poniższych rysunków.
Przykład nr.1 Oznaczenia:
Wykresy topograficzne * - początki uzwojeń
(krok nr.2) Y – gwiazda strona pierwotna
y – gwiazda strona wtórna
punkt D – trójkąt strona pierwotna
wspólny d – trójkąt strona wtórna

Wyznaczenie grupy (krok nr.3)

Kąt pomiędzy UAB i Uab
zaznaczamy wg kierunku
przesuwania się wskazówek
zegara! Uzyskany kąt dzielimy
przez 30 stopni:

Wykresy wskazowe (krok nr.1) 180st/30st = 6cio krotność kąta

strzałki napięć wchodzą do 180st.
punktu wspólnego Odp.: Na tabliczce znamionowej
Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
www.isnir.po.opole.pl
znajdziemy napis: Yy6 6
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Przykład nr.2 Wykresy topograficzne

Strona punkt
pierwotna wspólny

Strona
wtórna Odczyt kąta i wyznaczenie grupy

330st/30st = 11godzin

Odp.: Na tabliczce znamionowej znajdziemy napis: Yd 11

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
7
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Przykład nr.3 Wykresy topograficzne

Połączenie
w trójkąt

Połączenie
w gwiazdę Odczyt kąta i wyznaczenie grupy

210st/30st = 7 godzin

Odp.: Na tabliczce znamionowej

znajdziemy napis: Dd 7
Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
8
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Przykład nr.4 Wykresy topograficzne

Połączenie
w trójkąt

Połączenie
w zygzak

Odczyt kąta i wyznaczenie grupy

punkt
wspólny

Odp.: Na tabliczce znamionowej 360st/30st =12godzin

znajdziemy napis: Dz 12
Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
9
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Przykład nr.5
Odczyt kąta i wyznaczenie grupy
Połączenie
w gwiazdę

Połączenie
Wykresy topograficzne:
w trójkąt

30st/30st =1godzina

Odp.: Na tabliczce znamionowej

znajdziemy napis: Yd 1
Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki
10
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadanie nr.6

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

11
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadanie nr.7

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

12
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadanie nr.8

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

13
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadania do samodzielnego opracowania. Wyznacz grupę połączeń transformatora z rysunków poniżej. Wykonać
wykresy wskazowe i wykresy topograficzne.

Rys.1a Rys.1b Rys.1c Rys.1d

Odp.: Yy 0 Odp.: Yy 6 Odp.: Yd 7 Odp.: Yd 5

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

14
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadania do samodzielnego opracowania.

Rys.1e Rys.1f Rys.1g Rys.1h

Odp.: Dy 11 Odp.: Dy 7 Odp.: Dd 8 Odp.: Dd 0

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

15
www.isnir.po.opole.pl
 I. Transformatory - Grupy Połączeń
Zadania do samodzielnego opracowania.

Rys.1i Rys.1j Rys.1k Rys.1l

Odp.: Yz 5 Odp.: Dd 2 Odp.: Dz 8 Odp.: Dz 2

Katedra Automatyzacji Napędów i Robotyki

16
www.isnir.po.opole.pl