Społeczne uczenie się - ogólny termin, odnoszący się do kilku procesów behawioralnych,

które pozwalają interakcjom społecznym wpływać na to, czemu uczą się osobniki.

Teoria reakcji na bodziec S->R (Miller i Dollard, 1941) Skupienie na behawioryzmie,

najważniejsze jest zaobserwowane zachowanie.

W procesie uczenia się niezbędne są 4 czynniki:

1. Motywacja,
2. Wskazówka
3. Reakcja
4. Nagroda

Popędy:

Pierwotne: ból, głód, pragnienie, seks ...

Wtórne: lęk, strach... (wzbudzane przez wyuczoną reakcję)

Teoria społecznego uczenia się - teoria, zgodnie z którą osobniki mogą uczyć się od siebie
nawzajem poprzez obserwację, naśladowanie i modelowanie. (Albert Bandura, 1986).
Eksperyment “Bobo doll.”

Czteroetapowy proces uczenia się:

1. Uwaga - jednostka zauważa coś w otoczeniu.

2. Retencja - osobnik pamięta to, co zostało zauważone.
3. Reprodukcja – jednostka wytwarza działanie, które jest kopią tego, co zostało
zauważone.
4. Motywacja – środowisko dostarcza konsekwencji, które zmieniają
prawdopodobieństwo zachowanie zostanie ponownie wyemitowane (wzmocnienie i
kara).

Wymagania podstawowe

Procesy poznawcze:

1. Intencjonalność - zdolność do podejmowania decyzji i działania na podstawie

wewnętrznego motywu.
2. Uświadomienie
3. Przewidywanie - spodziewanie się przez osobnika o występowaniu określonych
zjawisk w środowisku i relacjach społecznych osoby, jak również rozumienie
możliwych skutków określonego zachowania.
4. Zapamiętywanie
5. Skupienie uwagi
6. Oczekiwanie skutku
Procesy fizjologiczne:

1. Możliwość obserwacji
2. Motoryczne predyspozycje do powtórzenia

Rodzaje uczenia się:

1. Bezpośrednie - jest osobistym doświadczeniem osobnika: uczenie się przez

obserwację i naśladowanie danych zachowań. (np. lokalne wzmocnienie, wzmocnienie
bodźca)
2. Pośrednie - jest rodzajem instrukcji, skorzystaniem ze zgromadzonej przez innych
wiedzy, która wskazuje na sposób wykonania poprawnego działania. (np.
warunkowanie obserwacyjne, imitacja)

Nauczanie - modyfikowanie przez “model” swoich zachowań w obecności ucznia. Co więcej,

“model” albo zachęca, albo karze ucznia, albo dostarcza uczniowi przykładów zachowań lub
doświadczeń, dzięki czemu uczeń zdobywa informacje lub umiejętności szybciej niż w innym
przypadku. (Caro i Hauser, 1992) Ważnym elementem tego rodzaju uczenia się, który
odróżnia jego od innych - są potencjalne koszty zachowania nauczyciela (czas, energia i t.d.)

• Np. kocie matki opóźniają zabijanie i zjadanie zdobyczy, zapewniając w ten sposób
młodym żywą zdobycz, na której mogą ćwiczyć drapieżne zachowania. (Rendell i
Whitehead, 2001).
• Szympansy mogą uczyć młode, jak łamać orzechy za pomocą kamiennego młotka i
kowadła (Boesch, 1991).
• Niektórzy autorzy sugerują, że orki uczą swoje młode polowania na foki.

Dwie kategorie nauczania u zwierząt:

1. Nauczanie przez stwarzanie możliwości (opportunity teaching), w którym nauczyciel

umieszcza ucznia w sytuacji sprzyjającej nabywaniu nowych umiejętności lub wiedzy
• Młode surykatki są całkowicie zależne od pożywienia dostarczanego przez rodziców
lub innych, starszych osobników w stadzie; niezależne stają się wieku ok. 3 miesięcy i
wtedy zaczynają same zajmować się potencjalnie niebezpiecznym łupem takim jak
skorpiony, pająki czy jaszczurki.
2. Trenowanie (coaching), gdy nauczyciel bezpośrednio zmienia zachowanie ucznia
poprzez zachęty lub karanie
• Przykładem trenowania jest zachowanie kacykowatych (Icteridae), należących do
rzędu wróblowatych (Passeriformes). Samice tych ptaków odpowiadają na śpiew
samców uderzeniem skrzydeł, co z kolei działa jako wzmocnienie dla samczych
śpiewów.

Rodzaje społecznego uczenia się:

1. Imitacja
2. Emulacja
 3. Lokalne wzmocnienie
4. Wzmocnienie bodźca
5. Zachowanie zależne od dopasowania
6. Warunkowanie obserwacyjne

Lokalne wzmocnienie - pozorna imitacja, wynikająca ze skierowania uwagi zwierzęcia na

określony przedmiot lub na określoną część środowiska (Thorpe, 1956). W lokalnym
zmocnieniu zwierzę uczy się tylko że powinno wchodzić w interakcje z jedną częścią
środowiska zamiast z inną.

• Jednym z przykładów mogą być zachowania szczurów norweskich. Jeśli w

potencjalnym miejscu karmienia szczur widzi innych jedzących szczurów lub wyczuwa
ich pozostawione zapachy, jest znacznie bardziej skłonny do jedzenia. Dzikie szczury
Norweskie bardzo niechętnie jedzą nieznane pokarmy i preferują jeść w miejscach,
oznaczonych społecznie.

Imitacja - uczenie się wykonywania aktu poprzez jego oglądanie. (Thorndike, 1898)
Porównując do lokalnego wzmocnienia, w "prawdziwej" imitacji zwierzę uczy się
bezpośrednio o zachowaniu, w które powinno się zaangażować.

• Na przykład szympansy w Burger's zoo naśladują kulawośc niepełnosprawnego

członka grupy.

Emulacja - forma społecznego uczenia się, w której obserwator osiąga ten sam cel, co
obserwowany przez niego demonstrator, ale nie kopiuje ruchów demonstratora, jak podczas
naśladowania. Czyli kopiuje tylko wynik sekwencji akcji.

• Na przykład, jeśli szympans obserwuje, jak inny z jego gatunków używa grabi do
wciągania produktów spożywczych, które w innym przypadku byłyby poza zasięgiem,
obserwujący szympans uczy się używać grabi do wciągania pokarmu szybciej niż gdyby
musiałby dojść do rozwiązania problemu samodzielnie (Tomasello et ai., 1987).
Jednak nie było to kopiowanie konkretnych działań, lecz raczej opracowywanie
własnych technik. Obserwatorzy zdawali się dowiadywać, że grabie są przydatne do
zdobywania żywności, ale nie dowiedzieli się zbyt wiele o faktycznym modelu
zachowania. Jest to przykład uczenia się bezpośredniego.

Rozróżnienie między imitacją a emulacją:

1. Termin “imitacja” rezerwowany jest dla kopiowania samych działań modela (np.
ruchów ciała, szczegółów działania)
2. “Emulacja” – dla rezultatów jego działań, ukierunkowany na cel.

Wzmocnienie bodźca - obecność demonstratora zwiększa prawdopodobieństwo, że

obserwator dopasuje swoje zachowania do bodźców tego samego typu fizycznego. Czyli
poprzez zwiększenie ekspozycji obserwatora na bodźce, z którymi demonstrator wchodzi w
interakcję. Ta definicja jest bardzo podobna do Lokalnego wzmocnienia. Różnica polega na
tym, że w danym wzmocnieniu jest obecny demonstrator zachowania.

• Pary małp umieszczano w sąsiednich klatkach, zawierających identyczne zestawy

obiektów. Na każdej próbie jedna z małp (demonstrator), mogła wybrać obiekt ze
swojego zestawu. Kiedy małpa-obserwator otrzymała dostęp do obiektów we własnej
klatce, miała tendencję do wybierania tych samych obiektów.

Warunkowanie obserwacyjne - jedna z form warunkowania klasycznego. Zwierzęta

początkowo wytwarzają wyuczoną lub bezwarunkową reakcję na bodziec społeczny, a później
uczą się wytwarzać tę samą reakcję na bodziec warunkowy, który został sparowany z tym
samym bodźcem bezwarunkowym.

• Mineka i in. (1984) stwierdzili, że młode małpy (Macaca mulatto), które początkowo
nie wykazywały strachu przed wężami, robiły to, obserwując swoich dziko urodzonych
rodziców zachowujących się bojaźliwie w obecności węży i nadal reagowały
strachliwie, gdy później były wystawione na działanie węży bez obecności rodzica.
Zachowanie nieletnich było podobne do zachowań ich rodziców pod wieloma
względami, w tym unikania i wyrazu twarzy.

Eksperymenty:

• Kosy europejskie (Turdus merula) reagują na wypchanego ptaka lub plastikową

butelke, jakby byłe drapieżnikami, po usłyszeniu, jak przedstawiciel tego samego
gatunku wytwarza wokalizacje w odpowiedź na jedną z tych rzeczy (Curio 1988).
• Różne gatunki ryb mogą nauczyć się unikać wcześniej neutralnego bodźca po
doświadczeniu tego bodźca wraz z substancją alarmową, uwalnianą przez skórę
przedstawiciela tego samego gatunku kiedy jest ranny.
• Karmienie ciężarnych samic szczura czosnkiem. Młode później preferowały zapach
czosnku w odróżnieniem od młodych, których matki nie były nim karmione. Czyli
młode rozpoznawały wskazówki smakowe, pochodzące z mleka matki. (Hepper, 1988)
• Płody szczurów tworzą niechęć do smaku i zapachu na sok jabłkowy, gdy po ekspozycji
na sok w macicy podawano chlorek litu. (Stickrod, Kimble & Smotherman, 1982)
• Samica gupików trynidadzkich częściej przybliżała się do samca, którego wcześniej
obserwowała w zalotach z inną samicą (Lee Alan Dugatkin)
• Przepiórki japońskie prefierują samców, których poprzednio widziały kopulujących z
inną samicą (Coturnix japonica)
• Freeberg (1996) wykazał, że młode samce starzyków, schwytane w jednym miejscu, a
następnie przetrzymywane w ptaszarniach z dorosłymi ptakami z różnych miejsc,
opracowały śpiew typowy dla ich kolegów z klatek, a nie dla ich rodzimych populacji.
• Fritz Steiniger (1950) Przy wielokrotnym wprowadzaniu trucizny wielkość kolonii
szczurów zmniejszyła się tylko na początku, potem powróciła do swojego
początkowego rozmiaru.
• Tylko 6 z 222 szczurów hodowanych w warunkach laboratoryjnych zyskały tę
umiejętność. Młode szczury wychowane przez matkę zamieszkującą wcześniej lasy
sosnowe szybko uczyły się otwierać szyszki.
• Wrony wytwarzają 3 rodzaje narzędzi z liści drzewa pandanus: (szerokie narzędzia,
wąskie narzędzia i narzędzia schodkowe).