toets cultuur economie

het begrip economie heeft 2 betekenissen

economische werkelijkheid
waarbij het menselijk streven naar behoeftebevrediging centraal staat.

wetenschappelijke studie
in dit geval bestudeert de economie de economische gedragingen en gebeurtenissen.

micro-economie → individuele huishouden en bedrijven

meso-economie → bedrijfstakken en economische sectoren bv horeca, landbouw,...
macro-economie → een of meerdere landen, economisch systeem

behoeften:
primaire behoeften → levensnoodzakelijke behoefte
bv. eten, drinken, kleren
secundaire behoeften → niet noodzakelijke behoefte, maken het leven aangenamer
bv. gsm, internet, auto, onderwijs
tertiaire behoeften → luxe behoeften die overbodig zijn
bv. zwembad, huispersoneel

economische waarde:
economische behoeften → behoeften die bevredigd kunnen worden door goederen en
diensten bv. kleren, poetsvrouw, eten, …
niet-economische behoeften → behoeften die niet kunnen bevredigd worden door goederen
en diensten bv. liefde, vriendschap, (gezondheid, geluk, tijd)

belanghebbende
individuele behoeften → behoeften die eerder subjectief zijn en door individuen bevredigd
worden
bv. de kapper, hobby, huisdieren

collectieve behoeften → behoeften die een samenleving nodig heeft

bv. onderwijs gezondheidszorg, politie, leger, wegen, straatverlichting

individuele goederen en diensten:

deze kan je als individu kopen bv. pennenzak, laptop, auto, broek
collectieve goederen en diensten:
kan je niet als individu kopen, maar je kan er wel gebruik van maken
bv. kerk, ziekenhuis, brug, autosnelweg
quasi-collectieve goederen en diensten
door de overheid aangeboden vanwege het maatschappelijk belang
bv. openbaar vervoer, gezondheidszorg, onderwijs

soorten economie

traditioneel geordende systemen:

Het Saoedische koningshuis is een absolute monarchie en regeert zonder grondwet. Het
koningshuis hoeft geen enkele verantwoording af te leggen aan het volk. Het
binnenkomende oliegeld gaat rechtstreeks naar deze Saoedische familie. De verschillende
prinsen doen op grote schaal aan zelfverrijking en zijn naar westerse maatstaven corrupt.

centraal geleide economieën of planeconomie

in sommige landen ligt alle macht in handen van één persoon of een kleine groep mensen. In
dat geval neemt de overheid niet alleen politieke maar ook economische beslissingen. Bij een
planeconomie beslist een centraal orgaan welke fabriek wat produceert. Doorgaans zijn de wensen
van consumenten van ondergeschikt belang. Dit systeem functioneert als men beschikt over alle
informatie over de wil van de consumenten, de beschikbaarheid van grondstoffen, de
productiecapaciteit, zelfs wijzigingen in de mode.

De (vrije)markteconomie
In landen waar de economie volledig wordt overgelaten aan het marktmechanisme (spel van
vraag en aanbod) is er sprake van vrijemarkteconomie of het kapitalisme in de pure vorm.

Kenmerken van vrijemarkteconomie

 vrije concurrentie: er bestaat competitie tussen verschillende aanbieders van
gelijkaardige goederen en diensten.
 winststreven: zowel ondernemer als consument zoek het maximale voordeel
 individuele vrijheid: er is zowel vrijheid van ondernemen als vrijheid van keuze
 vraag en aanbod: de marktprijs komt tot stand door de confrontatie tussen de
vraag van de consument en het marktaanbod. Zo zal de prijs van een product stijgen
wanneer de vraag stijgt, maar het aanbod gelijk blijft.
 privé eigendom: de productiemiddelen zijn in handen van privé eigenaars

Voordelen van vrijemarkteconomie:

 innovatie: vrij ondernemen leidt tot creativiteit, wat dan weer tot vernieuwing lijdt.
Wie vernieuwd is, zal ook een sterkere positie op de markt innemen.
 productverbetering: om concurrentieel te blijven, moeten producenten steeds een
zo kwalitatief hoogstaand product op de markt brengen.
 efficiëntie: door de concurrentie moet elke speler zo efficiënt mogelijk presenteren,
wat zowel de prijs als de kwaliteit beïnvloed in het voordeel van de consument.
Nadelen van vrijemarkteconomie:
 misbruiken: de prijs is niet altijd het resultaat van vraag en aanbod. Maar kan
gemanipuleerd worden door machtige marktpartijen, zoals grote multinationals. De
concentratie van economische macht leid vaak tot een klein aanbod en daardoor tot
heel hoge prijzen.
 de vrijemarkteconomie is dynamisch: wanner de behoeften van consumenten
veranderen, dan zullen de prijzen ook snel veranderen. Als de behoefte aan een
product daalt of als er een massale productie is, daalt de prijs van het product. Op die
manier kunnen ondernemingen failliet gaan.
 milieuvervuiling: bij de zoektocht naar de goedkoopste productiemanier om winst te
maken, wordt er te weinig belang gehecht aan het gemeenschappelijke goed.
 ongelijkheid: enerzijds houdt de markt, weinig tot geen rekening met ouderen,
zieken, werkloze, … zij vallen economisch gezien vaak uit de boot. Anderzijds is er
onder de actieve bevolking vaak een ongelijke verdeling van het inkomen

gemengde economie of neo-kapitalistische economie

zowel consumenten als producenten zijn binnen die economische orde niet volledig vrij om
beslissingen te nemen. Ze moeten zich aan verscheidene beperkingen houden.

Beperkingen voor de producent

 milieuwetgeving: elk bedrijf moet milieubelastingen betalen en ook betalen voor het
afval dat het produceert
 veiligheid: bedrijven moeten zich onder andere houden aan het algemeen
regelement voor arbeidsbescherming
 sociale zekerheid: bedrijven zijn verplicht belastingen te betalen om de sociale
zekerheid te kunnen garanderen

beperkingen voor de consument

 minimumleeftijd: er bestaat een leeftijdsgrens om alcohol te kopen
 accijnzen: er moeten indirecte belastingen betaald worden op alcohol, tabak en
benzine

FUNCTIES VAN DE OVERHEID

STABILISATIE = Grote schokken in de economie vermijden!

· zorgen voor werkgelegenheid (ook voor zwakke doelgroepen)
· prijzen aan banden leggen
· bedrijven lokken of markten zoeken

ALLOCATIE = toewijzing
· collectieve goederen
· correctie van negatieve gevolgen economie (bijv milieu)
· monopolies vermijden
HERVERDELING = geven uit “de pot”
· belastingen
· toelagen, subsidies, sociale zekerheid ( “iemand komt tekort en de staat geeft wat!)
· welvaartsverdeling tussen generaties (zwakke doelgroepen mogelijkheden geven)