İST294-10 UYGULAMA 4 ÇÖZÜMLERİ

1. Elektronik devre parçalarından kondansatör üreten bir firma ürettiği kondansatörlerin

dayanabildiği sıcaklık miktarının ortalamasının en az 110 oC olduğunu iddia etmektedir.
Firma bu iddiayı araştırmak için ürettiği kondansatörlerden 25 tanesini rasgele seçmiş ve
kondansatörlerin dayanabildiği ortalama sıcaklığı 108.2 oC olarak ölçmüştür.
Kondansatörlerin dayanabildiği sıcaklık miktarlarının normal dağılım gösterdiği ve
varyansının 62.2 olduğu bilinmektedir. Firmanın iddiasının doğruluğunu istatistiksel olarak
test ediniz ( = 0, 05 ) .

Çözüm: Dağılım normal,  2 biliniyor.

X = 108.2,  2 = 62.2, n = 25, 0 = 110

H 0 :  = 110 X − 0 108, 2 − 110

Z= = = −1,14 Z = Z 0,05 = 1, 645
H1 :   110  n 62.2 25

Z  Z ise H0 reddedilir.

Z = −1,14  Z = 1, 645 olduğundan H0 kabul.

Yorum: Kitle ortalamasının 110’a eşit olduğu %95 güven düzeyinde (%5 anlamlılık düzeyinde)
söylenebilir. Firmanın iddiası istatistiksel olarak doğru değildir.

2. Bir boya üreticisi 5 lt’lik boya kutusunun en çok 600 cm2’lik bir alanı boyadığını iddia ediyor.
Piyasadaki 5 lt’lik kutulardan n=12 kutu rasgele alınıyor ve yapılan uygulamada S=26,
X = 589 cm2 bulunuyor. Normal dağılım varsayımı altında  = 0, 05 için uygun hipotezi
oluşturunuz ve test ediniz.

Çözüm: Dağılım normal,  2 bilinmiyor, n<30.

H 0 :  = 600 X − 0 589 − 600

0 = 600 t= = = −1, 46 t ;n −1 = t0,05;11 = 1, 796
H1 :   600 S n 26 12

t = −1, 46  −t0,05;11 = −1, 796 olduğundan H0 kabul.

Yorum: 5 lt.’lik boya kutusunun boyadığı ortalama alanın 600 cm2 olduğu %5 anlamlılık
düzeyinde söylenebilir.

3. (Güven aralığı konusunda bu soru çözülmüştü) Bir kentte Ocak ayı boyunca 200 defa
sülfür di oksit (SO2) ölçümü yapılmış ve ortalama SO2 miktarı 135 mg/m3 bulunmuştur. Bu
kentte Ocak ayına ilişkin SO2 miktarının varyansının 98 olduğu biliniyor. Bu kent için Ocak
ayı ortalama SO2 miktarının 120 mg/m3’ün altında olduğu iddia ediliyor. Bu iddiayı
istatistiksel olarak test ediniz ( = 0,10 ) .

Çözüm: Kitle varyansı biliniyor, dağılım bilinmiyor, n>30 olduğundan MLT’den yararlanılır ve Z
istatistiği kullanılır.
1
X = 135, n = 200,  2 = 98

H 0 :  = 120 X − 0 135 − 120

Z= = = 21, 43 Z = Z 0,10 = 1, 285
H1 :   120  n 98 200

Z  − Z ise H0 reddedilir.

Z = 21, 43  − Z = −1, 285 olduğundan H0 kabul.

Yorum: Kitle ortalamasının 120ye eşit olduğu %90 güven düzeyinde (%5 anlamlılık düzeyinde)
söylenebilir. Ocak ayı ortalama SO2 miktarının 120 mg/m3’ün altında olduğu iddiası istatistiksel
olarak doğru değildir.

4. Silikon dioksit bazlı otomobil lastiklerinde lastiğin yapımında kullanılan kauçuğun

özelliğinin düşük sıcaklıklarda bozulduğu iddia edilmektedir. Bu iddianın araştırılması için
silikon içeren ve içermeyen 20’şer tane lastik rasgele olarak seçilmiştir. Silikon içeren
lastiklerin bozulduğu ortalama sıcaklık -17,4 oC, varyans 0,24; silikon içermeyen lastiklerin
bozulduğu ortalama sıcaklık -14,1 oC, varyans 4,8 bulunmuştur. Dağılımın normal olduğu
varsayımı altında silikon içeren lastikler ile silikon içermeyen lastiklerin bozulduğu
ortalama sıcaklıklar arasındaki farkın -5 oC olup olmadığını %10 anlamlılık düzeyinde test
ediniz.

Çözüm: Dağılım normal, varyanslar biliniyor.

 = −5  = 0,10

H 0 : 1 − 2 = −5
Z=
(X 1 − X2 ) −
=
( −17, 4 − ( −14,1) ) − ( −5) = 3, 4
H1 : 1 − 2  −5  12  22 4,8 0, 24
+ +
n1 n2 20 20

Z 2 = Z 0,05 = 1, 645 Z = 3, 4  Z 0,05 = 1, 645  H 0 red .

Yorum: Silikon içeren lastikler ile silikon içermeyen lastiklerin bozulduğu ortalama sıcaklıklar
arasındaki farkının -5 oC ‘den farklı olduğu %10 anlamlılık düzeyinde söylenebilir.

5. (Derste bu soru  12 =  22 için çözülmüştü) Bulaşık deterjanını plastik kaplara dolduran iki
makine inceleniyor. Birinci makinede 10 deneme yapılıyor, ortalama 30,87 ve varyansı
0,0225 bulunuyor. İkinci makinede 12 deneme yapılıyor ve ortalama 30,68 ve varyansı
0,0324 bulunuyor. Normal dağılım varsayımı altında,  12   22 olduğunu kabul ederek
 = 0, 05 anlamlılık düzeyinde birinci makinenin daha fazla deterjan doldurduğu
söylenebilir mi?
Örnek 2.5’i olduğunu kabul ederek çözünüz.

2
 (S n1 + S22 n2 )
2 2

 =0  = 0, 05 H 0 : 1 = 2
= − 2 = 22, 02  22
1
H1 : 1  2
( S12 n1 ) ( S22 n2 )
2 2

+
n1 + 1 n2 + 1

t=
(X 1 − X2 ) −
=
( 30,87 − 30, 68) = 2, 699
S12 S22 0, 0225 0, 0324
+
+
n1 n2 10 12

t ; = t0,05;22 = 1, 717 t  t ;  H 0 red

6. Kadınlar ve erkekler kategorisinde düzenlenen okçuluk yarışmasında değişik mesafelere

atış yapılmış ve her iki kategoriden 144 atış rasgele seçilmiştir. Her biri 0-10 arasında olan
puanlar toplanmış ve kadınlarda 1283, erkeklerde 1168 bulunmuştur. Bu puanların
varyansları ise kadınlarda 25,3, erkeklerde 45,26 olarak hesaplanmıştır.  = 0, 05 alarak
kadınların ortalama puanının erkeklerden daha yüksek olup olmadığını test ediniz.

Çözüm: Dağılım bilinmiyor, varyanslar bilinmiyor ve eşit değil ( 12   22 ) . n1 = n2 = 144  30

(MLT geçerlidir).
144
1283
x
i =1
1i = 1283  X 1 =
144
= 8,91 S12 = 25,3

144
1168
x
i =1
2i = 1168  X2 =
144
= 8,11 S22 = 45, 26

H 0 : 1 − 2 = 0
Z=
(X 1 − X2 ) −
=
(8,91 − 8,11) − 0 = 1,14
H1 : 1 − 2  0 S12 S22 25,3 45, 26
+ +
n1 n2 144 144

Z = Z 0,05 = 1, 65 Z = 1,14  Z 0,05 = 1, 65  H 0 kabul.

7. Genetik olarak değiştirilmiş domates bitkisinin yapraklarındaki klorofil miktarı üzerine

yapılan bir çalışmada bir seradan 500 adet domates seçilerek klorofil miktarı ölçülmüştür.
Yapılan 500 ölçümün standart sapması 1,765 olarak bulunmuştur. Normal dağılım
varsayımı altında klorofil miktarına ilişkin kitle varyansının 3,24’ten daha büyük olduğu
iddiasını test ediniz ( = 0, 05 ) .

Çözüm:  02 = 3, 24 S = 1, 765  = 0, 05 n = 500

H 0 :  2 = 3, 24
H1 :  2  3, 24

3
 2
=
( n − 1) S 2 ( 500 − 1)1, 7652
= = 498, 03
 02 3, 24

2 ;n −1 =  0,05;499
2
= 552, 07

 2   0,05;499
2
 H 0 kabul.

Yorum: İddianın doğru olmadığı, kitle varyansının 3,24 olduğu %5 anlamlılık düzeyinde
söylenebilir.

8. 22 hasta üzerinde aynı ameliyat gerçekleştirilmiş ve hastaların ameliyattan önceki ve

sonraki sistolik kan basınçları ölçülmüştür. Ameliyat gerçekleştirildikten sonra ortalama
sistolik kan basıncının düştüğü iddiasını %90 güven düzeyinde test ediniz.

Önce 110 100 130 110 110 110 100 120 90 100 110

Sonra 80 80 95 85 86 89 80 88 91 78 80

Önce 110 100 110 130 100 120 115 120 100 130 100

Sonra 77 79 93 92 86 74 80 86 82 97 101

Çözüm: Fark örneklemini oluşturalım:

Önce 110 100 130 110 110 110 100 120 90 100 110

Sonra 80 80 95 85 86 89 80 88 91 78 80

di 30 20 35 25 24 21 20 32 -1 22 30

Önce 110 100 110 130 100 120 115 120 100 130 100

Sonra 77 79 93 92 86 74 80 86 82 97 101

di 33 21 17 38 14 46 35 34 18 33 -1

4
 n n
n = 22  di = 546
i =1
d
i =1
i
2
= 16346

 + ( −1)
n
di 30 + 20 + 546
d= i =1
= = 24,82 =
nn 22 22
 d 2 − nd 2 16346 − 22 ( 24,82 )
2

Sd =
2 i =1 i
= = 133, 014  S d = 11,53
( n − 1) ( 22 − 1)

H 0 : 1 − 2 = 0 d 24,82
t= = = 10, 09
H1 : 1 − 2  0 Sd n 11,53 22

t ;n −1 = t0,10;21 = 1,323 t = 10, 09  t0,10;21 = 1,323  H 0 red .

Yorum: Ameliyat öncesi ve sonrası kan basınçları arasındaki farkın önemli olduğu, ameliyat
sonrası kan basıncının düştüğü %90 güven düzeyinde söylenebilir.

9. A ve B gibi iki yatırım fonunun getirilerine ilişkin varyanslar karşılaştırılmak isteniyor. Bunun
için her iki fona ait son altı aylık getiri durumları inceleniyor ve A fonu için varyans 400, B
fonu için varyans ise 40 olarak bulunuyor. Bu iki yatırım fonunun vayanslarının eşit olup
olmadığını  = 0,10 yanılma düzeyinde test ediniz.

Çözüm: S12 = 400 S22 = 40 S12  S22

H 0 :  12 =  22
H1 :  12   22

S12 400
F= = = 10 F = F0,05;5;5 = 5, 0503
S 22 40 2
; n1 −1; n2 −1

F  F0,05;5;5  H 0 red

10. Piyasaya yeni bir ürün süren bir firmanın çağrı merkezine yeni ürün ile ilgili olarak gelen
şikayet oranının 0.02’den çok olduğu iddia ediliyor. Bu iddianın araştırılması için çağrı
merkezine gelen çağrılar arasından 120 tanesi rasgele olarak seçiliyor ve bunlardan 5
tanesinin yeni ürün ile ilgili olduğu görülüyor. İddianın doğruluğunu araştırınız ( = 0, 05 )

X 5
Çözüm: pˆ = = = 0, 042 p0 = 0, 02
n 120

H 0 : p = 0, 02
H1 : p  0, 02

pˆ − p0 0, 042 − 0, 02
Z= = 1, 72
p0 (1 − p0 ) 0, 02 (1 − 0, 02 )
n 120

Z 0,05 = 1, 645 Z = 1, 72  Z 0,05 = 1, 645  H 0 red

5
Yorum: Yeni ürün ile ilgili olarak gelen şikayet oranının 0.02’den farklı olduğu, 0,02’den büyük
olduğu %5 anlamlılık düzeyinde söylenebilir.

11. n1 = 200 ve n2 = 300 birimlik örneklemlerden pˆ1 = 0,80 ve pˆ 2 = 0, 75 olarak

hesaplanmıştır. Bu örneklemlerin çekildiği kitlelere ilişkin oranların %5 anlamlılık
düzeyinde eşit olup olmadığını araştırınız.

Çözüm: pˆ1 = 0,80 pˆ 2 = 0, 75

X1 X2
pˆ1 =  X 1 = pˆ1n1 pˆ 2 =  X 2 = pˆ 2 n2
n1 n2

X 1 + X 2 pˆ1n1 + pˆ 2 n2 0,80  200 + 0, 75  300

pˆ t = = = = 0, 77
n1 + n2 n1 + n2 200 + 300

H 0 : p1 − p2 = 0 p0 = 0
H1 : p1 − p2  0

pˆ1 − pˆ 2 − p0 0,80 − 0, 75 − 0
Z= = = 1,3
1 1  1 1 
pˆ t (1 − pˆ t )  +  0, 77 (1 − 0, 77 )  + 
 n1 n2   200 300 

Z 2 = Z 0,025 = 1,96 Z = 1,3  Z 0,025 = 1,96  H 0 kabul

Yorum: İki kitle oranının eşit olduğu %95 güven düzeyinde söylenebilir.