podręcznik

LEKTUROWY

FRAGMENTY LEKTURY

PEŁNE ODPOWIEDZI
NA USTNĄ

ZGODNE Z NOWĄ PODSTAWĄ

PROGRAMOWĄ

Wesele
 Przed sobą masz notatki, które pozwolą Ci się
przygotować do matury pisemnej i ustnej z tej
lektury.

Pamiętaj! To tylko propozycja, która nie wyczerpuje

tematu :)

Notatki przygotowane prze Się Wie wyróżnia to, że

dołączam do nich fragmenty tekstu i pojęcia
kluczowe. Dzięki nim, nie musisz czytać całości
lektury!

Fragmenty pomogą Ci przeanalizować pytania i

zrozumieć odpowiedzi. Jeśli znasz lekturę, zaznacz
kilka innych fragmentów, które uważasz za istotne.
Jeśli mimo załączonych fragmentów, lektura nie jest
zrozumiała, sięgnij po streszczenie lub całość 😔

Podane fragmenty i odpowiedzi wykorzystuj we

wszystkich tematach związanych z "Przedwiośniem".
Podejdź do tych notatek krytycznie. Na marginesach
zapisuj informacje uzupełniające.

Pamiętaj, że notatki te objęte są prawem autorskim i

nie możesz ich wrzucać na fejsbukowe grupy ani
sprzedawać.

Zapraszam Cię do siebie na stałe korepetycje lub

pojedyncze konsultacje. Na zamówienie dokonam
skrótów z wybranej lektury.

Kontakt: 607 822 845

Wszelkie treści zamieszczone w tej publikacji (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie
prawnej na podstawie przepisów z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskimi prawach pokrewnych
(tekst jednolity z 2006 r., Dz.U. nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Bez zgody autorazabronione
jest m.in. powielanie treści, ich kopiowqanie, przedruk, przetwarzanie z zastosowaniem
jakichkolwiek środków elektronicznych, zarówno w całości, jak i w części. Zabronione jest
dalsze rozpowszechnianie, o którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

2
CHARAKTER BIOGRAFICZNY UTWORU

To wykorzystanie w tekście kultury doświadczeń samego autora.

Bezpośrednią inspiracją autora do napisania dramatu, było wesele jego
przyjaciela Lucjana Rydla (poety, inteligenta) z Jadwigą Mikołajczykówną
(chłopką).

LUDOMANIA (CHŁOPOMANIA)

Zainteresowanie życiem wsi i społeczności chłopskiej oraz nurt

kulturalno-artystyczny, który pojawił się wśród inteligencji
młodopolskiej i ukraińskiej w drugiej połowie XIX wieku. Chłopomania
charakteryzowała się fascynacją folklorem i codziennym życiem chłopów.
Wynikała z wiary, że stagnacja jaka opanowała środowisko inteligencji
oraz postępujący kryzys kulturowy spowodowane są życiem w mieście.
Dlatego też postulowano powrót do natury, najlepiej na wieś, która miała
być źródłem odnowy sił witalnych i artystycznych, nadwątlonych w wyniku
dostosowania się do współczesnego trybu życia.

DRAMAT NEOROMANTYCZNY

Charakteryzuje się połączeniem, charakterystycznych dla modernizmu,

kategorii estetycznych: symbolizmu, ekspresjonizmu i połączeniem ich z
tematyką, charakterystyczną dla dramatów narodowych romantyzmu. Można w
nim znaleźć bezpośrednie odwołania do tekstów romantycznych. Z
romantyzmu zaczerpnięte są także eleenty fantastyczne oraz wykorzystanie
elementów kultury ludowej.
UWAGA! "Wesele" nie jest dramatem symboliczny, choć posiada jego
elementy: zawiera symbole.

SYMBOLIZM

Kierunek w poezji i sztukach plastycznych powstały we Francji w drugiej

połowie XIX wieku. zakładał, że świat poznawany zmysłami (materialny)
jest złudą skrywającą prawdziwy, idealny świat, którego zmysłami i
rozumem nie można zinterpretować. Pojęć ze świata prawdziwego nie da się
opisać za pomocą zwykłego języka, może to zrobić tylko symbol.

EKSPRESJONIZM

Kierunek w sztuce, który rozwinął się na początku XX w. w Niemczech, ale

korzeniami sięga do schyłku XIX w.: Edward Munch, Paul Gauguin. Cechy
charakterystyczne tego kierunku to deformacja i ostro zamalowywane
kontury przedmiotów: wyraźna mimika w teatrze, w kinie kontrast barw.
DEKADENTYZM

Dekadentyzm (inaczej: chylenie się ku upadkowi) – nurt światopoglądowy i

artystyczny, który swój początek miał około 1890 roku. Pojęcie to
wywodzi się od francuskiego słowa décadence, oznaczającego „chylenie się
ku upadkowi”, „schyłek” (wieku).
Początkowo w Polsce termin „dekadentyzmu” i „dekadenta” przyjęto dość
chłodno – w dodatku znacznie później, niż w krajach Europy Zachodniej
(poł. lat 80. XIX wieku); towarzyszyły temu raczej negatywne emocje.
Artur Górski dekadenta zdefiniował, jako wynik „rozczarowania do życia
społecznego i jego typowego produktu, tj. do współczesnego filistra”.
Dekadent polski (wykreowany m.in. w utworach Przybyszewskiego), to
obdarzony dużą inteligencją refleksyjny egocentryk, nieposiadający
ukierunkowanego „sposobu na życie”, często poddający się nastrojowi
apatii; z jednej strony uważający sztukę za jedyny przejaw kultury, z
drugiej przekonany o własnej niemocy twórczej. Przede wszystkim zaś, w
życiu społecznym postawa dekadenta miała stać w absolutnej opozycji do
postawy „mieszczanina-filistra“. Z postawą dekadenta utożsamia się
obecnie tzw. cyganerię artystyczną. Charakterystyczne dla dekadentów
jest również dążenie do izolacji oraz fascynacja zjawiskami
parapsychicznymi i spirytyzmem.

Geneza "Wesela"

Inspiracją do napisania dramatu było autentyczne wesele znajomych

autora: Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny. Obserwacja spotkania
biesiadnego i posłużyła za kanwę dramatu i stała się bezpośrednim
źródłem inspiracji. Większość gości weselnych miało swoich odpowiedników
w rzeczywistości, należy jednak pamiętać, że ich charakterystyka w
dramacie odbiega w większości od rzeczywistości.

Czas i miejsce akcji

Akcja dramatu rozgrywa się w ciągu doby. Z nocy 20 na 21 listopada 1900 roku, w
czasie oczepin.
Miejscem akcji jest chata bronowicka, która tak naprawdę była dworkiem szlacheckim
Tetmajera (Gospodarza). Weselnicy bawią się w tzw. świetlicy.

Gatunek literacki

"Wesele" jest dramatem neoromantycznym, ale zawiera w sobie elementy

tragedii antycznej (zachowanie zasady trzech jedności, wprowadzenie
chóru), dramatu szekspirowskiego (obecność scen fantastycznych), dramatu
romantycznego (tematyka narodowa) i symbolicznego (synkretyzm sztuk,
wprowadzenie postaci, rekwizytów i scen symbolicznych.
Problematyka

Tematem "Wesela" jest ocena społeczeństwa polskiego. Za pomocą warstwy

symbolicznej autor krytykuje postawę inteligencji i chłopów wobec spraw
narodowych.

Obraz społeczeństwa

Inteligencja (Gospodarz, Dziennikarz, Pan Młody, Poeta, Radczyni, Nos,

Maryna)
Artyści krakowscy mają do chłopów stosunek ambiwalentny. Z jednej strony
są szczerze zauroczeni ludową kulturą oraz wyobrażeniem ludu, który
noszą w swojej świadomości, ale jest to wizerunek chłopa z mitu
narodowego o chłopie Piaście.
Z drugiej strony obawiają się chłopów - ich fizycznej siły, braku
zahamowań, kultury, prymitywizmu, które to cechy im przypisują.
Przyznaje to nawet wcześniej podziwiający w chłopach godność Piastów.
W rzeczywistości inteligenci kpią z chłopów, przepaść intelektualna i
obyczajowa powoduje, że obie warstwy mają zupełnie inne spojrzenie na
świat. Dodatkowo w świadomości inteligencji tkwi poczucie zdrady swojej
klasy - Pan Młody. Wyspiański przypisuje inteligencji egzaltacje,
rozpoetyzowanie, brak siły. Konserwatystom zarzuca zaś obłudę i
usypianie społeczeństwa. Wyspiański ocenia tę warstwę jako niegotową do
roli przewodnika narodu.

Chłopstwo (Gospodyni, Panna Młoda, Marysia, Jasiek, Ojciec, Czepiec,

Klimina)
Chłopi są ukazani w "Weselu" jako grupa przekonana o swojej wyższości i
godności. Stanowią ogromny narodowy potencjał, którego inteligencja nie
potrafi wykorzystać. Gospodarz ceni chłopów, chwali ich temperament i
gotowość do działania. Te cechy jednak mogą przerodzić się w
awanturnictwo i powstanie przeciwko panom. Chłopi w "Weselu" to także
osoby świadome, interesujące się sprawami kraju i świata, których
inteligencja ignoruje. Brak im przewodnika - mimo chłonnego umysłu nie
mają jak walczyć ku zwycięstwu w walce o niepodległość.

Mity narodowe
Wyspiański dzięki przywołaniu mitów narodowych dokonuje ich
demitologizacji, czyli demaskacji tj. obnażenia słabości i fałszu wiary
we wspaniałych rycerzy, oddanych patriotów, solidarnych rodaków.
mit szlachty jako przewodnika narodu (por. z "Panem Tadeuszem")
mit o narodowej solidarności (por. z "Panem Tadeuszem")
mit kosynierów - polskich chłopów spod Racławic, którzy stanęli do
walk
mit chłopa Piasta - pracowitego, będącego symbolem pierwotnej kultury
słowiańskiej
Wesele jako dramat łączący różne elementy tradycji
antyk - zasada trzech jedności (akcja dzieje się w jedną noc, w
bronowickiej chacie, która staje się roztańczoną polską szopką);
wprowadzenie na scenę chóru - Pan Młody/Hetman
dramat szekspirowski - obecność bohaterów fantastycznych i elementów
symbolicznych; współistnienie ich ze światem realnym.
dramat romantyczny - tematyka narodowa
dramat symboliczny - łączenie muzyki z plastyką, słowem i dźwiękiem;
wprowadzenie symboli; wykorzystanie symbolizmu i ekspresjonizmu

Dramat jako synteza sztuk

Zgodnie z ideą teatru ogromnego Stanisława Wyspiańskiego teatr powinien
łączyć w sobie elementy literackie ze światłem, sztukami plastycznymi i
muzyką.
język - zindywidualizowany (każda postać ma swoje cechy) język pełni
rolę podkreślenia pochodzenia postaci i oddawania ich charakterystyki
np. egzaltowany Poeta i rubaszny Czepiec.
sztuki plastyczne - obecne w didaskaliach obszerne opisy dotyczące
scenografii, jej elementy odzwierciedlają chłopsko-szlachecki rodowód
chaty bronowickiej; mamy w niej także odniesienia do mitów narodowych
i historii
muzyka - towarzyszy dialogom, przez uchylone drzwi dochodzą dźwięki
biesiady wygrywane przez ludową kapelę. Cisza w II akcie zapowiada
niewesołą tonację muzyczną w akcie III, kiedy goście zostają wbrew
sobie wplątani w zaczarowany chocholi taniec.

Dramat narodowy
Wyspiański, ukazując obraz polskiego podzielonego społeczeństwa pragnie
uwidocznić niemoc i nieodpowiedzialność Polaków, którzy nie dojrzeli do
walki narodowowyzwoleńczej. Konflikty z przeszłości i brak zjednoczenia
są tragedią tego narodu.
Autor ukazuje następujący stosunek gości do spraw narodowych:
obie strony pragną zmiany, ale nie wiedzą, jak to zrobić
inteligencja jest bezsilna, składa się z egzaltowanych poetów,
konserwatystów i ludomanów
przybycie Wernyhory wzbudza poruszenie, jednak widzimy bohaterów
biernych, czekających i niegotowych do walki
inteligencja i chłopi udają przyjaźń, wciąż pamiętają dawne krzywdy,
o czym świadczą chociażby wypowiedzi Dziada

Przestrzeń znacząca
realistyczna chata bronowicka - stanowi przykład polskiej szopki, na
środek wychodzą goście i tańcząc wymieniają między sobą krótkie uwagi
na różne tematy
symboliczna i wizyjna przestrzeń snu - w II akcie pojawiają się
postaci fantastyczne będące uosobieniem myśli i rozterek bohaterów
akt III - połączenie dwóch przestrzeni, powracamy do wymiaru realnego
gdy nastaje świt, ale wraz z nim nie znikają tajemnicze, fantastyczne
działania
Szopka
Konwencja krakowskiej szopki to rozwiązanie teatralne, które polega na
pojawianiu się na scenie dwóch, trzech postaci, które w tańcu wymieniają
krótkie dialogi tzw. klisze konwersacyjne, są to stereotypowe hasła,
które służyły społecznej i politycznej satyrze.

Postacie rzeczywiste
Osoby dramatu - postacie fantastyczne ucieleśniające niepokoje i lęki
bohaterów ze świata realnego

Chochoł - krzew róży zawinięty w słomę. Ukazuje się Isi, która wcale
się go nie boi i próbuje wygonić go z domu. Kiedy się zjawia w
weselnej izbie zapada zmrok. Symbol uśpienia narodu, martwoty,
niezdolności do działania, ale także ukrytej wolności.

Widmo - Ludwik de Laveaux, ukazuje się Marysi, jego narzeczonej i

przypomina dziewczynie o uczuciach, jakie ich łączyły. Symbol marzeń
o szczęściu, przywiązania do przeszłości.

Stańczyk - Schodzi z obrazu Jana Matejki. Wita Dziennikarza słowami

„salve, bracie!”. Za jego sprawą Dziennikarz zastanawia się nad
słusznością polityki prowadzonej przez stronnictwo konserwatywne.
Dialog ze Stańczykiem uświadamia mu, że uprawiana przez nie polityka
usypia naród - społeczeństwo ogarnia przygnębienie, marazm, w
zapomnienie popadają dawne świetne karty polskiej przeszłości.
Stańczyk przypomina Dziennikarzowi, że głos dzwonu Zygmunta kojarzy
się nie tylko z uroczystymi pogrzebami sławnych Polaków, ale także z
rycerską, dumną przeszłością. Nazywa Dziennikarza „puszczykiem”
(ptak, którego krzyk wróży nieszczęście), na koniec wręcza mu
kaduceusz - symbol błazeńskiej władzy - by mącił nim w umysłach
Polaków. Symbol mądrości politycznej, umiejętności przewidywania.

Rycerz - Zawisza Czarny z Garbowa, ukazuje się Poecie i przypomina mu

wielkie, wspaniałe zwycięstwa Polaków, przywołuje imiona Witolda,
Jagiełły. Jawi się tu jako symbol, wzór minionej chwały, odsłania
bezużyteczność poezji dekadenckiej; uważa, że Polakom potrzebna jest
poezja nawołująca do walki. Ujawnia tęsknoty Poety za czynem,
marzenia o nim, a jednocześnie bezsilność, niemoc, strach.

Hetman - Ksawery Branicki, jeden z przywódców konfederacji

targowickiej, ukazuje się Panu Młodemu. Hetman reprezentuje egoizm
magnacki, zdradę kraju, służenie za pieniądze obcym interesom. Symbol
zdrady, prywaty, egoizmu.

Upiór - Jakub Szela, przywódca rabacji chłopskiej z 1846 roku, w

wyniku której śmierć poniosło wielu przedstawicieli szlachty. Chłopi
byli podburzani przeciw panom przez administrację austriacką, która
obawiała się wybuchu powstania narodowego. Upiór jest projekcją
wyobraźni Dziada. Uosabia ironiczne podejście do ludomanii i
niegasnącą pamięć dawnych krzywd.

Wernyhora - legendarny lirnik ukraiński, ludowy wieszcz,

przepowiadający przyszłe wydarzenia dziejowe. Pojawienie się
Wernyhory to zapowiedź powstania, na jego przywódcę wybrany zostaje
Gospodarz, który na znak władzy otrzymuje złoty róg, mający wezwać
naród do walki. Symbolizuje zapał, energię, siłę i jedność społeczną.
Symbole w "Weselu"

złoty róg - wyzwolenie, sygnał do rozpoczęcia walki

zgubienie złotego rogu - zapał pokonany przez głupotę i lekkomyślność
czapka z pawimi piórami - przywiązanie do dóbr materialnych, chłopska
duma
chochoł - uśpienie narodu, martwota, niemoc Polaków
chocholi taniec - kołysanie się w kole jak marionetki jest symbolem
polskiego społeczeństwa ogarniętego marazmem i bezsilnością, oznacza
pesymizm, niemożność wyrwania się z niewoli
dzwon Zygmunta - dawna chwała
kaduceusz - symbol władzy, zadania do wykonania
złota podkowa - symbol szczęścia odłożonego na później, Gospodyni
chowa ją na znak pazerności
kosa - symbol chłopskiego patriotyzmu
Wybrane fragmenty

OSOBY:

GOSPODARZ
GOSPODYNI
PAN MŁODY
PANNA MŁODA
MARYSIA
WOJTEK
OJCIEC
DZIAD
JASIEK
KASPER
POETA
DZIENNIKARZ
NOS
KSIĄDZ
MARYNA
ZOSIA
RADCZYNI
HANECZKA
CZEPIEC
CZEPCOWA
KLIMINA
KASIA
STASZEK
KUBA
ŻYD
RACHEL
MUZYKANT
podział na
ISIA bohaterów
realnych i
OSOBY DRAMATU: fantastycznych

CHOCHOŁ
WIDMO
STAŃCZYK
HETMAN
RYCERZ CZARNY
UPIÓR
WERNYHORA
 Dekoracja
Noc listopadowa; w chacie, w świetlicy.
Izba wybielona siwo, prawie błękitna, jednym
szarawym tonem półbłękitu obejmująca i
sprzęty, i ludzi, którzy się przez nią
przesuną.
Przez drzwi otwarte z boku, ku sieni,
słychać huczne weselisko, buczące basy,
piskanie skrzypiec, niesforny klarnet,
hukania chłopów i bab i przygłuszający
wszystką nutę jeden melodyjny szum i rumot
tupotających tancerzy, co się tam kręcą w
zbitej masie w takt jakiejś ginącej we
wrzawie piosenki….
I cała uwaga osób, które przez tę izbę-
scenę przejdą, zwrócona jest tam, ciągle
tam; zasłuchani, zapatrzeni ustawicznie w
ten tan, na polską nutę… wirujący dookoła, w
półświetle kuchennej lampy, taniec kolorów,
krasych wstążek, pawich piór, kierezyj,
barwnych kaftanów i kabatów, nasza
dzisiejsza wiejska Polska.
A na ścianie głębnej: drzwi do alkierzyka,
gdzie łóżko gospodarstwa i kołyska, i
pośpione na łóżkach dzieci, a górą
zszeregowani Święci obrazkowi. Na drugiej
bocznej ścianie izby: okienko przysłonione
białą muślinową firaneczką; nad oknem
wieniec dożynkowy z kłosów; — za oknem
ciemno mrok — za oknem sad, a na deszczu i
słocie krzew otulony w słomę, w zimową
ochronę okryty.
Czas i miejsce akcji.
Zwróć uwagę na
przedmioty znajdujące
się w domu. Porównaj z
wygladem dworka w
Soplicowie.
Na środku izby stół okrągły, pod białym,
sutym obrusem, gdzie przy jarzących
brązowych świecznikach żydowskich suta
zastawa, talerze poniechane tak, jak
dopiero co od nich cała weselna drużba
wstała, w nieładzie, gdzie nikt o
sprzątaniu nie myśli. Około stołu proste
drewniane stołki kuchenne z białego
drzewa; przy tym na izbie biurko,
zarzucone mnóstwem papierów; ponad
biurkiem fotografia Matejkowskiego
„Wernyhory" i litograficzne odbicie
Matejkowskich „Racławic”. Przy ścianie w
głębi sofa wyszarzana; ponad nią złożone
w krzyż szable, flinty, pasy podróżne,
torba skórzana. W innym kącie piec
bielony, do maści z izbą; obok pieca
stolik empire, zdobny świecącymi resztami
brązów, na którym zegar stary,
alabastrowymi kolumienkami dźwigający
złocony krąg godzin; nad zegarem portret
pięknej damy w stroju z lat 1840 w lekkim
muślinowym zawoju przy twarzy młodej w
lokach i na ciemnej sukni.
U boku drzwi weselnych skrzynia ogromna
wyprawna wiejska, malowana w kwiatki
pstre i pstre desenie; wytarta już i
wyblakła. Pod oknem stary grat, fotel z
wysokim oparciem.
Nad drzwiami weselnymi ogromny obraz
Matki Boskiej Ostrobramskiej z jej
sukienką srebrną i złotym otokiem
promieni na tle głębokiego szafiru; a nad
drzwiami alkierza takiż ogromny obraz
Matki Boskiej Częstochowskiej, w utkanej
wzorzystej szacie, w koralach i koronie
polskiej Królowej, z Dzieciątkiem, które
rączkę ku błogosławieniu wzniosło.
Strop drewniany w długie belki proste z
wypisanym na nich Słowem Bożym i rokiem
pobudowania.
RZECZ DZIEJE SIĘ W ROKU TYSIĄC
DZIEWIĘĆSETNYM.
 AKT I
SCENA I
Czepiec, Dziennikarz

CZEPIEC DZIENNIKARZ
Cóz tam, panie, w polityce? Ja myślę, że na waszej parafii
Chińcyki trzymają się mocno!? świat dla was aż dosyć szeroki.

DZIENNIKARZ CZEPIEC
A, mój miły gospodarzu, A tu ano i u nas bywają,
mam przez cały dzień dosyć Chińczyków. co byli aże dwa roki
CZEPIEC w Japonii; jak była wojna.
Pan polityk! Sielanka, Wieś
DZIENNIKARZ
DZIENNIKARZ
Otóż właśnie polityków Ale tu wieś spokojna. —
mam dość, po uszy, dzień cały. Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
CZEPIEC byle polska wieś spokojna.
Kiedy to ciekawe sprawy.

DZIENNIKARZ
A to czytaj, kto ciekawy;
wiecie choć, gdzie Chiny leżą?

CZEPIEC
No, daleko, kajsi gdzieś daleko;
a panowie to nijak nie wiedzą, W scenie ukazany jest
że chłop chłopskim rozumem trafi, protekcjonalny stosunek
choćby było i daleko.
Dziennikarza do chłopów
A i my tu cytomy gazety
i syćko wiemy.
oraz brak świadomości
inteligencji co do roli,
DZIENNIKARZ jaką powinna spełniać.
A po co — ?

CZEPIEC
Sami się do światu garniemy.
 SCENA IV SCENA VII
Radczyni, Klimina Radczyni, Klimina

KLIMINA
Pochwalony, dobry wieczór państwu.
RADCZYNI
Pochwalony — gospodyni…
[...]
KLIMINA
Macie syna.
RADCZYNI
Tańcuje tam.
KLIMINA
Niech się bawi;
som ta dziwki, niech nie stoją.
RADCZYNI
Jakoś mu nie idzie sporo,
bo się ino pogapuje.
KLIMINA
Panowie dziwek się boją;
zaraz która co przyniesie,
ino roz sie przetańcuje.
RADCZYNI
Wyście sobie, a my sobie.
Każden sobie rzepkę skrobie.
Matka, StarośćKLIMINA
Myślałam, pomówię z matusią,
toby wnuczka kołysała — ?
RADCZYNI
A toście wy skora, kumosiu;
ledwo że wkoło spojrzała,
już by mi synów swatała — ?
RADCZYNI
Cóż ta, gosposiu, na roli?
Czyście sobie już posiali?
KLIMINA
Tym ta casem sie nie siwo.
RADCZYNI
A mieliście dobre żniwo — ?
KLIMINA
Dzięka Bogu, tak ta bywo.
RADCZYNI
Jak złe żniwo, to was boli,
żeście się napracowali — ?
KLIMINA
Zawszeć sie co przecie zgarnie.
RADCZYNI
Dobrze sobie wyglądacie.
KLIMINA
I pani ta tyz nie marnie.
RADCZYNI
Jeszcze się widzicie młoda.
KLIMINA
Jak po Marcinie jagoda.
RADCZYNI
Może jeszcze się wydacie — ?
KLIMINA
A cóz sie ta tak pytacie?!

W scenach ukazany jest

lekceważący stosunek
Radczyni do Kliminy.
Niezrozumienie między
nimi wynika z innego
stylu zycia i przyjetych
zasad.
 SCENA VIII
Ksiądz, Panna Młoda,
Pan Młody
PAN MŁODY
Ksiądz dobrodziej łaskaw bardzo.
Proszę nas nie zapominać.
KSIĄDZ
Są i tacy, co mną gardzą,
żem jest ze wsi, bom jest z chłopa.
Patrzą koso — zbędą prędko,
a tu mi na sercu lentko.
Sami swoi, polska szopa,
i ja z chłopa, i wy z chłopa.
Stan duchowny jako
możliwość awansu
społecznego. W dalszej
części sceny Ksiądz żali
się na potencjalne
niebezpieczeństwo ze
strony innych
karierowiczów.
SCENA IX
Pan Młody, Panna Młoda
PANNA MŁODA
Cięgiem ino rad byś godać,
jakie to kochanie będzie.
PAN MŁODY
A ty wolisz całowanie —
będziesz kochać, a powiédzże — ?
PANNA MŁODA
Przeciem ci już wygodała.
Przecież ci mnie nikt nie wydrze.
[...]
PAN MŁODY
[...];
kochałem się po różnemu,
a ciebie chcę po swojemu,
po naszemu.
PANNA MŁODA
A no z duszy;
jak ci dobrze, niech ta będzie.
PAN MŁODY
Teraz ci mnie nic nie zwiedzie.
Takem pragnął, zboża, słońca…
PANNA MŁODA
Mos wesele! — Pódź do tońca!
Scena ukazuje brak
porozumeinia między
małżonkami. Ślub jest
kaprysem mężczyzny. Pan
Młody jest chłopomanem.
Panna Młoda nie rozumie
meża. Ich niedopasowanie
podkreślają różnice w
języku.
 SCENA X
Poeta, Maryna
POETA
Żeby mi tak rzekła która,
sercem już dysponująca,
tak po prostu: „no, chcę ciebie”,
jak jaka wiejska dziewczyna…
MARYNA
To niby ja ta dziewczyna,
ja oświadczyć się mająca?
Skądże taka pewna mina?
[...]
MARYNA
Słucham, co to za wymowa!
POETA
Słowa, słowa, słowa, słowa.
MARYNA
Ale gdzie ta, ale gdzie ta!
POETA
Jakaż znów refleksja nowa?
MARYNA
Pan poeta, pan poeta.
Poeta jest dekadentem,
flirtuje dla zabawy z
kobietami. Maryna
(gościni z miasta) jest
świadoma postawy
mężczyzny. Również się z
nim bawi. Ale także drwi.
SCENA XVIII
Pan Młody, Żyd, Rachel
RACHEL
Ach, bon soir
ŻYD
Moja córka.
RACHEL
Jedna mnie tu zwiodła chmurka,
jedna mgła, opary nocy;
ta chałupa rozświecona,
z daleka, jak arka w powodzi,
błoto naokoło, potopy,
hukają pijane chłopy;
ta chałupa rozświecona,
grająca muzyką w noc ciemną,
wydała mi się arcyprzyjemną,
jako arka, na kształt czarów łodzi,
i przyszłam — — tate pozwoli…?
SCENA XIX
Pan Młody, Rachel
RACHEL
Ensemble jak z feerii, z bajki,
ach, ta chata rozśpiewana,
jakby w niej słowiki dźwięczą,
i te stroje ukąpane tęczą.
PAN MŁODY
Ma pani słuszność, ćmy brzęczą
najwięcej wokoło świec:
gdzie błyska, muszą się zbiec.
Rachel wypowiada się w
sposób poetycki. Jest
zasymilowaną Żydówką,
poetką. W rozmowach z
Panem Młodym i Poetą
Rachel daje się poznać jako
przedstawicielka bohemy,
łączniczka między światem
poezji i wsi.
 SCENA XXVI
Ojciec, Dziad
DZIAD
Patrzcie, kumie, patrzcie, kumie,
jak sie wam to przydarzyło.
OJCIEC
Pan Bóg daje, Pan Bóg bierze;
ani mi sie o tym śniło.
DZIAD
Piękne pany, szumne pany,
i cóż wy na to mówicie,
że to niby różne stany — ?
OJCIEC
Co tam po kim szukać stanu.
Ot, spodobała się panu.
Jednakowo wszyscy ludzie.
Ot, pany się nudzą sami,
to się pięknie bawiom z nami.
DZIAD
Bawiom, bawiom, moiściewy,
Grzech, Krew, Szatana toć były dawniej gniewy!
Nawet była krew, rzezańce
i splamiła krew sukmany.
[...]
OJCIEC
Ot wy, dziadu, jakby kruk,
włóczycie się przy weselu.
DZIAD
Hej hej, stary przyjacielu,
będzie pan twój wnuk.
Dziad jest postacią, która
łączy teraźniejszość z
przeszłością. Pamięta
rabację galicyjską i
krzywdy ze strony szlachty.
Mówi o pozornym
połączeniu tych dwóch
grup społecznych.
SCENA XXXIV
Jasiek
ukazanie
lekkomysl-
ności
chłopów
JASIEK
Zdobyłem se pawich piór,
nastroiłem pawich piór:
pawie pióra ładne,
pawie pióra kradnę:
postawie se pański dwór!
Zdobędę se pański dwór,
wywlekę se złoty wór:
złoty wór wysypie
ludziskom przed ślipie:
nakupie se pawich piór!
SCENA XXXVIII
Poeta, Panna Młoda, Pan
Młody
POETA
Ach! pan młody! — ty pan młody!
Słuchaj, przecie ty poeta
i ty dzisiaj sprawiasz Gody!
PAN MŁODY
Ja szczęśliwy, do gospody
sprosiłbym tu cały świat:
takim rad, takim rad.
POETA
Zaprośże tego chochoła;
tam za oknem skrył się w sad.
PAN MŁODY
Cha cha cha — cha cha cha,
przyjdź, chochole,
na Wesele,
zapraszam cię ja, pan młody,
wraz na gody
do gospody!
PANNA MŁODA
Jest na tyle jeść i pić,
mozes sobie z nami kpić!
PAN MŁODY
Dla nas samych dość za wiele;
przyjdź, chochole, zaproszenie
na Wesele! chochoła,
koniec aktu I
 SCENA II SCENA III
Gospodyni, Isia, Klimina Isia, Chochoł

KLIMINA CHOCHOŁ
w drugiej izbie Kto mnie wołał,
Juz cepiny, juz cepiny, czego chciał —
podciez tam, podciez juz, zebrałem się,
na mężatki szyćkie mus. w com ta miał:
jestem, jestem
Obiedwie zaświecają małe łojówki i z na Wesele,
płonącymi świeczkami w rękach idą ku przyjedzie tu
Weselu, gdzie się odbywają oczepiny. Po gości wiele,
ich odejściu chwilę Isia sama bawi się żeby ino wicher wiał.
rozkręcaniem i przykręcaniem lampki i Co się w duszy komu gra,
patrzy we światło. Północ bije na zegarze co kto w swoich widzi snach:
w izbie. czy to grzech,
czy to śmiech,
czy to kapcan, czy to pan,
na Wesele przyjdzie w tan.
[...]
ISIA
Idź precz, idź precz, na pole,
huś ha, hulaj, chochole!
CHOCHOŁ
Kto mnie wołał,
czego chciał,
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na weselu zjawia się chochoł,
który zapowiada przyjście zjaw,
które mają wyrażać ukryte
pragnienia i głos
bohaterów.Tajemnicza postać
pojawi się także w końcowej
scenie dramatu.
 SCENA V
Trzeba by do służby narodu
błaznów całego zastępu;
palą się hajduki w męce,
Marysia, Widmo z własnego bólu się śmieją;
gasną świece narodowe,
WIDMO okropne rzeczy się dzieją,
Miałem ci być poślubiony, śmiechem i szyderstwem biegu
moja ślubna ty. obudzić, ośmielić zdolne
MARYSIA serce spodlone, niewolne,
Bywałeś mój narzeczony, które naszą krew zaprawia.
przyrzekałeś mi. STAŃCZYK
WIDMO A wolicie spać —
Byłaś dla mnie słońce złote, DZIENNIKARZ
w moim domku zimno mnie. To jedno!
[...] Usypiam duszę mą biedną
WIDMO i usypiam brata mego;
Potańcujmy raz dokoła, wszystko jedno, wszystko jedno,
potem zaś znów mus mnie iść. tyle złego, co dobrego,
MARYSIA okropne rzeczy się dzieją.
Som tu twoi przyjaciele, [...]
ostań chwile. STAŃCZYK
[...] Zaśpiewałeś kruczy ton;
WIDMO tobież tylko dzwoni w głuszy
Kochaj…! pogrzebowych jęków dzwon?
MARYSIA — — — — — — — — — — — —
Precz, nie sięgaj lic. A słyszałżeś kiedy, z wieży
WIDMO jak dźwięczy i śpiewa On?
Nie broń mi się — nic to, nic… DZIENNIKARZ
MARYSIA Zygmunt, Zygmunt…
Zimnem dołu wieje strój, [...]
ty nie mój, ty nie mój! STAŃCZYK
WIDMO Commediante,
Mus mnie woła, mus mnie woła, dla ciebie błazeńska laska
raz dokoła… [...]
MARYSIA Scena z Widem DZIENNIKARZ
nawiązuje do
Stój, ach, stój! Nie chcę żadnych więcej prób.
romantycznej wizji
Serce miałem kiedyś młode,
miłości. Symbolizuje
porwałeś mi serce młode,
utracone pragnienia i
marzycielstwo wlałeś jad goryczny w krew.
bohaterki. BłądzenieNie widzę, nie widzę dróg,
zaćmił mi się Bóg…
SCENA VII STAŃCZYK
Fata pędzą, pędzą Fata —

Stańczyk, Dziennikarz Wielkość — Nicość — pusty dzwon,

serce strute —
uderzyłeś błazna ton:
DZIENNIKARZ moją nutę[235].
Zacz kto? — Kłam sercu, nikt nie zrozumie,
STAŃCZYK
hasaj w tłumie!
Błazen.
DZIENNIKARZ
Masz tu kaduceus, chwyć!
poznając Rządź!
Wielki mąż! Mąć nim wodę, mąć!
STAŃCZYK Na Wesele! Na Wesele!
Wielki, bo w błazeńskiej szacie; Idź!
wielki, bo wam z oczu zszedł, Mąć tę narodową kadź,
błaznów coraz więcej macie,
serce truj, głowę trać!
nieomal błazeńskie wiece;
Salve, bracie!
Na Wesele! Na Wesele!
DZIENNIKARZ Staj na czele!!!
Ojcze, Salve!
Szereg dobrych błaznów zrzedł,
Stańczyk uświadamia
przywdziewamy szarą barwę;
Dziennikarzowi jego
koncept narodowy gaśnie;
powinność w społeczeństwie
gasną coraz te pochodnie,
i zarzuca bezczynność i
które do hajduków ręku
konserwatyzm. W scenie
przywiązane żarem płoną.
pojawia się dzwon Zygmunta
Skąpały, zżarły się świece,
i kaduceusz
a że do rąk przytroczone,
więc jeszcze palą się ręce,
w tę samą zaklęte stronę. —
 SCENA V
Marysia, Widmo
POETA
Polska, Poeta, Niewola, ŚmierćOtwarła się toń!
Upomina się o swoje Umarła.
Szumem, gwarnością, zawrotem
idzie ku nam z powrotem;
jakaś Przemoc wrotom grobu się wydarła,
oto, słyszę, woła:
RYCERZ
Daj dłoń!!
POETA
Puszczaj!
RYCERZ
Ty mój!
[...]
RYCERZ
Zbieraj się, skrzydlaty ptaku,
nędzarzu, na koń, na koń,
przepadnie przekleństwo, męka!
POETA
Co mówisz, okropne widziadło,
na koń? — gdzie? — jak?
Żelazna twoja dzwoni szczęka,
żelazna więzi mnie ręka.
RYCERZ
Na koń, zbudź się, ty żak,
ty lecieć masz jak ptak!
Bioręć w pętle.
POETA
Na arkan mnie wiąże!
[...]
RYCERZ
Jutro dzień! przede dniem świt!
Wiesz ty, czym ty mogłeś być?
POETA
Słowo, Widmo gończe!
RYCERZ
Zwiastun!!
POETA
Głos jak marzeń moich piastun;
Rycerz, Widmo, urojenie
przyoblekło szatę żywą.
[...]
RYCERZ
Na głos mój ty będziesz drżał:
Grunwald, miecze, król Jagiełło!
Hajno się po zbrojach cięło,
a wichr wył i dął, i wiał;
stosy trupów, stosy ciał,
a krew rzeką płynie, rzeką!
Tam to jest!! Olbrzymów dzieło;
Witołd, Zawisza, Jagiełło,
tam to jest!! — Z pobojowiska
zbroica się w skibach przebłyska,
żelezce, połamane groty,
drzewce powbijane do ciał,
z trupów zapora, z trupów wał,
rycerski zgotowiony stos:
Ofiarnica —
tam leć — tam chodź, tam leć!!!
brać z tej zbrojowni zbroje.
kopije, miecz i szczyt
i stać tam wśród krwi,
aż na ogromny głos
bladością się powlecze świt,
a ciała wstaną,
a zbroje wzejdą
i pochwycą kopije, i przejdą!!!
Spiesz, tam leżą stosy ciał;
przeparłem trumniska wieko,
czas, bym wstał, czas, bym wstał.
[...]
POETA
Dech twój zimny, dech grobowy…
RYCERZ
Patrzaj w twarz, patrz mi w twarz,
ślubuj duszę, duszę dasz.
POETA
Za przyłbicą pustość, proch;
w oczach twoich czarny loch,
za przyłbicą Noc;
zbroja głuchym jękiem brzękła.
[...]
RYCERZ
Rękę daj.
POETA
Duszę weź.
RYCERZ
Patrz!!
POETA
Śmierć — — — Noc!
Rycerz czyli Zawisza Czarny
przywołuje chwalebne wydarzenie
w historii polski: bitwę pod
Grunwaldem. Ukazuje się on Poecie,
gdyż bohater marzy o napisaniu
poematu. Rycerz uświadamia Poecie,
że jego poezja jest pusta, bez
przesłania, że nie wypełnia roli,
jaką powinien artysta.
 SCENA XII
Pan Młody, Hetman
PAN MŁODY
Hetmaniłeś ty, hetmanie,
chocia byłeś łotr,
i sam król był tobie kmotr[255];
przewodziłeś, przewodziłeś,
a my dzisiaj w psiej niewoli:
nie hetmany, strzęp, łachmany, gruz;
duszę ziębi mróz;
ciebie ogień, ogień pali —
przecz już nic nas nie ocali,
ani król, ani ból,
ani żale, ni płakanie,
hej, hetmanie, hej, hetmanie
to mój dzień miłości…
HETMAN
Czepiłeś się chamskiej dziewki?!
Polska to wszystko hołota,
tylko im złota;
trza było do bękartów Carycy
iść smalić cholewki:
byłać ta we mnie cnota.
Asan mi tu Polski nie żałuj,
jesteś szlachcic, to się z nami pocałuj,
jesteś wolny!
PAN MŁODY
Bierz cię diabli.
HETMAN
Gębuj, widzęś nie przy szabli.
Scena między Panem Młodem
i Hetmanem symbolizuje
zdradę stanu, której
dokonuje Pan Młody. Tak
naprawdę ma poczucie, że
źle robi, żeniąc się z chłopką
SCENA XII
Pan Młody, Hetman
DZIAD
Kto! ty we krwi! precz, piekielny!
[...]
UPIÓR
Jeno ty nie przeklinaj usty,
boś brat — drżyj! ja Szela!!
Przyszedłem tu do Wesela,
bo byłem ich ojcom kat,
a dzisiaj ja jestem swat!!
Umyje się, wystroje się.
Dajcie, bracie, kubeł wody:
ręce myć, gębe myć,
suknie prać — nie będzie znać;
chce mi się tu na Weselu
żyć, hulać, pić —
jeno ta plama na czole…
DZIAD
Przeklęty! Maryjo, strać!
UPIÓR
Gadu, gadu, stary dziadu,
trza się do roboty brać;
kubeł wody, gębe myć,
nie bede próżno stać,
na Wesele, na Wesele,
podź tańcować, bośma brać.
Scena z Dziadem i
Upiorem to spotkanie
uczestnika rabacji z
Jakubem Szelą. Ukazuje
konflikt między panami a
chłopami. Upiór nie
pozwala zapomnieć o
wzajemnych krzywdach.
 SCENA XXIV SCENA XXVI
Gospodarz, Wernyhora Gospodarz, Jasiek

WERNYHORA GOSPODARZ
Sława, panie Włodzimierzu, Siodłać konia, dosiądź szkapy,
zjechałem tu gość. pojedziesz zwoływać chłopy!
GOSPODARZ JASIEK
Spocznij, Wasza Mość; Jechać, teraz, trzeba — — ?
żona stroi się w alkierzu… GOSPODARZ
[...] Musi!
GOSPODARZ JASIEK
Rzecz daleka — taka bliska, Zagubię się w tej celuści,
ktoś mi znany, niespodziany; wszędy straszne błotne chlapy.
ktoś, o którym jeszcze wczora GOSPODARZ
tylko we śnie, tylko w marze: Aleś Jasiek, co przeleci!
Pan-Dziad z lirą JASIEK
[...] Konia se odwiąze z szopy!
WERNYHORA GOSPODARZ
Ja z Rozkazem. Musi! Ważne rzeczy.
GOSPODARZ [...]
Rozkaz-Słowo! GOSPODARZ
Dawno serce już gotowo wręcza Jaśkowi złoty róg, który otrzymał był od
tem wezwaniem piorunowem. Wernyhory
[...] Masz w łapę, to jest dar.
GOSPODARZ JASIEK
To jak ze snu prawda żywa, Szczyre złoto, cóż to?
chwila dziwnie osobliwa. GOSPODARZ
Jakiż rozkaz? Czar!
[...] Owiń se o szyję sznur
WERNYHORA i dzierż mocno cięgiem róg.
Ma być jawne, co jest krytem; Bacuj u rozstajnych dróg,
co dalekie było — blisko. by cię jaki czart nie zmóg.
Dziś u Waści weselisko; Nie chylaj się nigdzie po nic,
prawie że są wszyscy społem; ino leć.
roześlesz wici przed świtem; JASIEK
niech jadą we cztery strony. Do samych granic!
[...] [...]
WERNYHORA JASIEK
Bądź gotów, nim wstanie Słońce. który był wybiegł, wraca, chylając się za czapką
GOSPODARZ porzuconą na podłodze
Wstaną kosy w słońca świcie; Moja copka z pawim piórem.
będę gotów! GOSPODARZ
WERNYHORA Stawaj tu przed trzecim kurem.
Przysiąż Słowo.
GOSPODARZ
Rzekłem.
WERNYHORA
Przysiąż. Sceny z Gospodarzem,
Wernyhorą i Jaskiem
pokazują brak gotowości
szlachty do bycia
przewodnikiem narodu.
Gospodarz powierza ważną
misję młodemu
lekkoduchowi.
 SCENA XXVIII
Gospodarz, Gospodyni,
Staszek
GOSPODARZ
Patrzaj, Hanuś!
GOSPODYNI
Scęście w ręku!
[..]
GOSPODYNI
Cała złota,
o mistyrna tyz robota.
Któż to zgubił? — Schować trzeba.
GOSPODARZ
Zwołać ludzi — spadło z nieba;
trza pokazać zgromadzeniu.
[...]
SCENA XXIX
Gospodarz, Gospodyni
GOSPODYNI
Ni ma cego — Scęście w ręku;
tego z ręki się nie zbywa,
w tajemnicy się ukrywa,
światom się nie przekazuje:
Scęście swoje sie szanuje!
[...]
GOSPODARZ
Rzuć do skrzyni!
Prawdziwieś do ręki wzięła;
szczęście swoje się szanuje,
czyli Piekła dar, czy z Nieba —
aleć jensze szczęście moje.
SCENA XXX
Gospodarz, Gospodyni,
Goście z miasta
WSZYSCY
Co się dzieje??
Co się stało?
GOSPODYNI
Ot, szaleje!
GOSPODARZ
Wy a wy — co wy jesteście:
wy się wynudzicie w mieście,
to sie wam do wsi zachciało:
tam wam mało, tu wam mało,
a ot, co z nas pozostało:
lalki, szopka, podłe maski,
farbowany fałsz, obrazki;
Szlachcicniegdyś, gdzieś tam, tęgie pyski
i do szabli, i do miski;
kiedyś, gdzieś tam, tęgie dusze,
półwariackie animusze:
kogoś zbawiać, kogoś siekać;
dzisiaj nie ma na co czekać.
Nastrój? macie ot nastroje:
w pysk wam mówię litość moje.
pluje
Trzy ostatnie sceny aktu II
pokazują egoizm Polaków i
dbałość tylko o swoje
szczęście (chowanie
podkowy). Gospodarz zdaje
się oszaleć po
uświadomieniu sobie, jaka
odpowiedzialność została mu
powierzona.
 Akt III
SCENA I
Gospodarz
Chodzi tam i sam; zatrzaskując zamyka
to jedne, to drugie drzwi, które ktoś
od zewnątrz otworzy; wreszcie znużony
położył się na zestawionych krzesłach,
drzemiący. Pokój jest ciemny.
Wszystko już odtąd mówione półgłosem.
SCENA
SCENA XXXIII
Poprzedni, Haneczka, Zosia
Wszyscy pochyleni, półklęczący,
zasłuchani; silnie dzierżąc w
prawicach kosy; to imając szable, ze
ściany pochwycone; to znów jakieś
flinty i pistolety; w tym
zasłuchaniu jak w zachwycie duszy;
dłoń do ucha przychylona. — Słychać
było rzeczywiście tętent, który
nagle bliski, coraz bliższy — tuż
ustał — — słychać po chwili ciężkie
kroki szybkie, gwałtowne, w sień, w
drugą izbę, aże we drzwiach w głębi
staje pierwszy drużba:
Zwróć uwage na didaskalia
w akcie III, to w nich
Wyspiański oddaje
tajemniczą atmosferę
niepokoju. Bohaterowie
tłoczą się nad ranem w
chacie i wyczekują nadejścia
kosynierów.
SCENA XXXIV
JASIEK
Maryś, panie, panie — Jezu!
koń w podwórcu padł.
rozglądając się
Cóż wy — Hanka — Jaga — hej,
cóż wy — cóż to, Jaga — ej
— — — — — — — — — — — —
Cóż to, co to, czy zaklęci:
stoją wsyscy jak pośnięci;
słysta[533], Hanuś, Błażek, matuś,
panie młody, Czepiec, tatuś,
panie, cóż to — czy zaklęci;
stoją syscy[534] jak pośnięci;
— — — — — — — — — — — —
Aha; prawda, żywy Bóg,
przecie miałem trąbić w róg;
kaz ta[535], zaś ta, cyli[536] zginoł,
cyli mi sie ka[537] odwinoł —
kajsim zabył[538] złoty róg,
ostał mi sie ino[539] sznur.
— — — — — — — — — — — —
Z izby głębnej, od chwili, wszedł był, w tropy za
Jaśkiem, kołyszący się słomiany Chochoł.
SCENA XXXV
Wybiega przez drzwi weselne, przeciskając się
przez gromadę znieruchomioną; — słychać tupot
jego kroków w sieni — to raz się zastanowi, to
dalej biegnie; …w trop za nim kołysze się
Chochoł, szeleszcząc słomą po potrącanych
ludziach.
Od sadu, od pola, we świetle szafiru, co idzie
jak łuna błękitna — głosy się cisną przedrannych
ptasich świergotań; niebieskie to Światło
wypełnia jakby Czarem izbę i gra kolorami na
ludziach pochylonych w pół-śnie, pół-zachwycie.
— Przeze drzwi w głębi wraca Jasiek i patrzy
dokoła, i oczom nie wierzy, i coraz się słania
od grozy.
 SCENA XXXIV
Przez drzwi głębne od chwili wsunął się był za Jaśkiem
tropiący Chochoł; a teraz na skrzynię malowaną się
wygramolił i ze skrzyni tak do drużby poczyna:
CHOCHOŁ
To ich Lęk i Strach tak wzion,
posłyszeli Ducha głos:
rozpion sie nad nimi Los.
JASIEK
Tak sie męcą, pot z nich ścieko,
bladość lica przyobleko; —
jak ich zwolnić od tych mąk?
CHOCHOŁ
Powyjmuj im kosy z rąk,
poodpasuj szable z pęt,
zaraz ich odejdzie Smęt.
Na czołach im kółka zrób,
skrzypki mi do ręki daj;
ja muzykę zacznę sam,
tęgo gram, tęgo gram.
JASIEK
który był uczynił rzecz
Ka te kosy złożyć — — ?
CHOCHOŁ
W kąt.
SCENA XXXIV
JASIEK
Chytajom sie w tan.
CHOCHOŁ
Już nie czują ran.
JASIEK
Zniknoł czar!
CHOCHOŁ
To drugi CZAR!
A zaklęte słomiane straszydło, ująwszy w niezgrabne racie
podane przez drużbę patyki — poczyna sobie jak grajek-
skrzypek — i — słyszeć się daje jakby z atmosfery błękitnej
idąca muzyka weselna, cicha a skoczna, swoja a pociągająca
serce i duszę usypiająca, leniwa, w omdleniu a jak źródło
krwi żywa, taktem w pulsach nierówna, krwawiąca jak rana
świeża: — melodyjny dźwięk z polskiej gleby bólem i rozkoszą
wykołysany.
[...]
CHOCHOŁ
w takt się chylą a przygrywa
Miałeś, chamie, złoty róg,
miałeś, chamie, czapkę z piór:
czapkę wicher niesie,
róg huka po lesie,
ostał ci sie ino sznur,
ostał ci sie ino sznur[557].
PtakKogut pieje.
JASIEK
jakby tknięty, przytomniejąc
Jezu! Jezu! zapioł kur!
Hej, hej, bracia, chyćcie koni!
chyćcie broni, chyćcie broni!!
Czeka was WAWELSKI DWÓR!!!!!
[...]
JASIEK
aże ochrypły od krzyku
Chyćcie broni, chyćcie koni!!!!
A za dziwnym dźwiękiem weselnej muzyki wodzą się liczne,
przeliczne pary, w tan powolny, poważny, spokojny,
pogodny, półcichy — że ledwo szumią spódnice sztywno
krochmalne, szeleszczą długie wstęgi i stroiki[558] ze
świecidełek podzwaniają — głucho tupocą buty ciężkie —
taniec ich tłumny, że zwartym kołem stół okrążają,
ocierając o się w ścisku, natłoczeni.
JASIEK
Nic nie słysom, nic nie słysom,
ino granie, ino granie,
jakieś ich chyciło spanie…?!
Dech mu zapiera Rozpacz, a przestrach i groza obejmują go
martwotą; słania się, chylą ku ziemi, potrącany przez
zbity krąg taneczników, który daremno chciał rozerwać; — a
za głuchym dźwiękiem wodzą się sztywno pary taneczne we
wieniec uroczysty, powolny, pogodny — zwartym kołem,
weselnym —
Kogut pieje.
JASIEK
nieprzytomny
Pieje kur; ha, pieje kur…
CHOCHOŁ
nieustawną muzyką przemożny
Miałeś, chamie, złoty róg….
Na scenie pojawia się Chochoł, który
drwi z biesiadników i Jaśka. czaruje
uczestników wesela, pokazując tym
samym, że polskie społeczeństwo
pogrążone jest w marazmie i pustym
oczekiwaniu, przerzucaniu się
odpowiedzialnoością. Tragedia
JAnka, polega na tym, że starsi
powierzyli mu zadanie, którego nie
mógł wykonać.
 Poradnik rozprawkowy
1. Przeczytaj uważnie polecenie.

2.Zakreśl słowo kluczowe w temacie: artysta, motyw tańca, symbolika narodowa,

postać inteligenta itd.

3. Zanim postawisz tezę:

a) zastanów się, których bohaterów z lektury możesz przywołać jako przykłady
do tego zagadnienia np. Pan Młody - inteligent;
b) zastanów się, w jaki sposób na przykładzie tego konkretnego bohatera
realizuje się temat np. Pan Młody - inteligent, poeta, żeni się z chłopką,
jest zafascynowany prostym ludem i jego obyczajowością i kulturą. Tak naprawdę
ma obawy, czy nie zdradza swojej grupy społecznej (spotkanie z Hetmanem);
c) zastanów się, jakie terminy literackie oraz słowa kluczowe możesz
wykorzystać przy realizacji tego tematu na przykładzie danego bohatera np.
chłopomania, zdrada nardowa, mit narodowy dotyczący integracji całego narodu
bez podziału na stany.

4. Zastanów się nad wnioskiem, który wynika z przemyśleń a-c np. Postać
inteligenta w dramacie Wyspiańskiego to m.in. ignorant, który pod pozorem
wzniosłych haseł dba tylko o dobro prywatne.

5. Zastanów się nad kontekstem: literackim, filozoficznym, historycznym,

politycznym społecznym - przywołaj go FUNKCJONALNIE tzn. ma on poszerzać,
rozwijać, pokazywać z innej perspektywy temat pracy np. kontekst literacki: W
swojej powieści dojrzałego realizmu "Lalka" B. Prus pokazał inteligencję, jako
grupę społeczną Paryża, niezwykle silną i wpływającą na zmieniające się i
rozwijające miasto.

6. Postaw tezę w oparciu o wniosek z pkt. 4. i 5. np.: Postać inteligenta w

literaturze była ukazywana na przestrzeni wieków w różny sposób. Pozytywny
obraz inteligenta, który jest nadzieją społeczeństwa odnajdziemy w "Lalce"
Prusa, negatywny zaś (inteligent jako bon vivant, próżniak, dekadent)
odnajdziemy w dramacie neoromantycznym S. Wyspiańskiego pt. "Wesele" .

7. Skonstruuj argumenty do tezy tzn. jak ona się realizuje w tych tekstach np.
Negatywny obraz inteligenta w "Weselu" ponieważ:
a) argument 1 - nie jednoczą społeczeństwa + przykład 1 - pozorne połączenie w
wyniku małżeństw (chłopomania);
b) argument 2 - żyją w świecie marzeń, ciągłej zabawy + przykład 2 - Nos jako
dekadent.

8.Wnioskuj, czyli odpowiedz na pytanie: dlaczego w tych tekstach kultury w taki

sposób autorzy ukazali wizerunek inteligenta np. Prus ukazał pozytywny obraz
inteligenta paryskiego, gdyż miasto to było dużo bardziej rozwinięte
cywilizacyjnie od Warszawy, hasła pozytywizmu takie jak: praca u podstaw i
praca organiczna osiągnęły tam sukces. Wyspiański zawarł w swoim dramacie
negatywny obraz inteligenta, gdyż wynikało to z jego rozczarowania nową grupą
społeczną, wyłonioną ze szlachty. Okazało się bowiem, że nie mają oni poczucia
narodowego, nie są patriotami, co artysta wiązał z klęską narodową Polaków.
 pytania na
maturę ustną

Artysta jako bohater literacki. Omów zagadnienie na podstawie

"Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Jak realizowany jest w literaturze motyw tańca? Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Rola duchów, widm i zjaw w utworach literackich. Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Symbolika narodowa i jej funkcja w utworze literackim. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Kreacja postaci inteligenta. Omów zagadnienie na podstawie
"Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Funkcje przedmiotów i postaci symbolicznych w utworze literackim.
Omów zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Relacje między przedstawicielami różnych grup społecznych. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Funkcja proroctw i przepowiedni w utworach literackich. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Refleksja nad narodem jako temat utworów literackich. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego.
Symboliczny sens chocholego tańca w kontekście polskiej kultury i
historii. Omów zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława
Wyspiańskiego.

W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wesele
 Artysta jako bohater literacki. Omów zagadnienie na podstawie "Wesela"
S. Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Na przestrzeni wieków, twórcy czynili bohaterem literackim artystę. Wizerunek

tegoż zależał w dużej mierze od poglądów obowiązujących w danej epoce
literackiej (antropocentryzm, teocentryzm) i tego, czy artysta był alter ego
autora (biograficzny charakter poezji Horacego, Kochanowskiego), czy postacią
fikcyjną. Obraz artysty miał także związek z tym, jaką rolę w społeczeństwie
mu przyznawano. Zdarzało się, że wizerunek artysty stanowił sumę wymienionych
związków. Zazwyczaj artysta ukazywany był jako jednostka wybitna, niezwykła i
znacząca. Czy zawsze?
W dramacie neoromantycznym "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. Bohaterowie
artyści, którzy występują w dramacie to: Gospodarz (malarz, poeta), Pan Młody
(poeta), Poeta (poeta), Rachela (poetka), Nos (poeta).
Ukazanymi artystami są poeci, którzy żyją nierealnymi oczekiwaniami, prowadzą
hulaszcze życie (są dekadentami, przedstawicielami krakowskiej bohemy) jak Nos,
który twierdzi, że spożywanie alkoholu wprowadza go w odpowiedni do tworzenia
nastrój, gdyż wyzwala w nim emocje.
Artyści w "Weselu" nie spełniają ważnej roli społecznej. Przykładem takiej
postawy jest Gospodarz, który czyn narodowy, niezwykle ważny poświęca młodemu,
nieodpowiedzialnemu chłopakowi.
Można także nazwać ich utracjuszami. Poeta flirtuje z kilkoma gościniami
wesela. Sam przyznaje, że lubi to robić, na co kobiety zwracają mu uwagę, że
lepiej nie wchodzić z nim w bliższą znajomość.
Nie są autentyczni. Jak Pan Młody, który wyznaje żonie miłość w niemal każdej
scenie, traktując ją przy tym w sposób pobłażliwy i infantylny. Cieszy się
małżeństwem jak atrakcyjną rozrywką.
Przykład Racheli pokazuje natomiast, że artystą może być każdy. Wystarczy
jedynie przyjąć odpowiednią pozę i operować wyuczonymi formułami.
Taki wizerunek artysty wynika z rozczarowania autora "Wesela" postawą
środowiska artystycznego jego czasów (Młoda Polska). Wprowadzając do dramatu
postaci fantastyczne, z którymi spotykają się bohaterowie dramatu, ukazuje nam,
że dotychczasowy mit artysty, oparty w głównej mierze na romantycznej wizji
poety-wieszcza jest nieadekwatnym przekonaniem na temat domniemanej wybitności
jednostki jaką jest poeta. Przedstawione w "Weselu" postacie tworzą sztukę dla
sztuki - nie niesie ona ze sobą żadnej dodatkowej wartości czy przesłania.
Dodatkowo ich fascynacja kulturą chłopską (chłopomania) ukazuje powierzchowność
artystów w rozumieniu problemów społecznych.
Taka wizja artysty wynika z przyjętego w Polsce obrazu dekadenta, który
wykreował Stanisław Przybyszewski, wg którego dekadent to obdarzony dużą
inteligencją refleksyjny egocentryk, nieposiadający ukierunkowanego „sposobu na
życie”, często poddający się nastrojowi apatii; z jednej strony uważający
sztukę za jedyny przejaw kultury, z drugiej przekonany o własnej niemocy
twórczej. Przede wszystkim zaś, w życiu społecznym postawa dekadenta miała stać
w absolutnej opozycji do postawy „mieszczanina-filistra“. Z postawą dekadenta
utożsamia się obecnie tzw. cyganerię artystyczną. Charakterystyczne dla
dekadentów jest również dążenie do izolacji oraz fascynacja zjawiskami
parapsychicznymi i spirytyzmem.
 Jak realizowany jest w literaturze motyw tańca? Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej
odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Motyw tańca pojawia się w literaturze od czasów starożytnych. Początki

twórczości literackiej wiążą się bowiem z tradycją muzyczną (meliczny charakter
pieśni, muzyczne wykonania eposów Homera, początki teatru związane z kultem
Dionizosa). Taniec przy wtórze muzyki jest działaniem, podczas którego człowiek
łączy się ze swoją pierwotną naturą, działaniem radosnym, momentem zabway. Czy
zawsze jednak ten powrót do źródeł jest związany z ekstatycznym szczęściem?

Dramat neoromantyczny Stanisława Wyspiańskiego przedstawia sceny tańca we

wszystkich częściach dramatu. Już na początku aktu I. Widzimy wirujące w tak
muzyki ludowej pary gości z miasta i ze wsi. Podczas ruchu bohaterowie
spotykają się i rozmawiają. Sceny tańca wprowadził więc autor w celu nadania
dynamiki swoim scenom.

W tańcu ukazana jest również radość. Drużbowie flirtują z pannami. Młode

dziewczyny pragną tańczyć z chłopcami. Takie ukazanie sytuacji możemy już
interpretować jako potrzeba powrotu do natury. Postulat powrotu do tego, co
pierwotne, naturalne było założeniem ekspresjonizmu i odpowiedzią na kryzys
duchowy i polityczny. W inspiracjach tych Młoda Polska nawiązuje do romantyzmu.

Dziki taniec, w rytm ludowych instrumentów ma być momentem połączenia

inteligencji i chłopów. Prawdziwa jedność nie jest jednak możliwa, o czym
świadczy zakończenie utworu, do którego wrócimy.

Warto zwrócić uwagę, że w drugim akcie sceny tańca są ograniczone. Celowy

zabieg Wyspiańskiego ma służyć uspokojeniu scen. Na scenę wchodzą postaci
fantastyczne, które pochodząc ze świata nadprzyrodzonego nie muszą łączyć się z
naturą za pomocą ekstatycznych ruchów. Przybywają bowiem z tych przestrzeni, do
których człowiek zmierza.
W ostatniej scenie III aktu bohaterowie zaczynają tańczyć do rytmu muzyki
wygrywanej przez chochoła. Zaczarowani ludzie kiwają się na boki, potem łączą
się w pary i otaczają kołem stół. Pogrążeni w letargu tłoczą się i bardziej
przypominają korowód tańca śmierci niż radosnych weselników. Taniec ma tutaj
znaczenie symboliczne. Oznacza brak gotowości polskiego społeczeństwa do
integracji, wspólnego działania, przeprowadzenia powstania
narodowowyzwoleńczego.

Podsumowując, taniec w "Weselu" zostaje przedstawiony jako moment zabawy i

szczęścia, chęć powrotu do natury, taniec na w dramacie również wymiar
symboliczny. Takie wykorzystanie motywu tańca Wyspiański wykorzystał by
stworzyć arcydzieło teatralne, które dzięki wprowadzeniu scen ruchu zyskało.
dynamikę i nawiązywało swą estetyką do tradycji szopki.
Motyw tańca, w sposób groteskowy, prześmiewczy, wykorzystał także Sławomir
Mrożek, w swoim dramacie pt. "Tango". Jest to taniec symbol zmiany, sprzeciwu.
Finalny taniec Edka symbolizuje tyranię, która osiąga zwycięstwo. Ów taniec ma
pełnić rolę przestrogi, abyśmy żyli świadomie. Tak aby nikt nie musiał bawić
się naszym kosztem.
 Rola duchów, widm i zjaw w utworach literackich. Omów zagadnienie na
podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.

Postaci nadprzyrodzone takie jak duchy, widma, zjawy itd. stanowią

integralną część literatury już od antyku. Choć nie pojawiały się
bezpośrednio na scenie, jest o nich mowa chociażby w tragediach greckich
("Król Edyp" Sofoklesa, Sfinks) czy mitach.
Ci, odmienni od człowieka, bohaterowie mają przestrzegać bohaterów przed
złym postępowaniem, pełnią także funkcję ukrytych pragnień postaci oraz
stanowią wewnętrzny ich głos.
Jako postaci fantastyczne wiedzą i rozumieją więcej, mogą więc podzielić się
z człowiekiem swoimi refleksjami na temat życia, czy kondycji ludzkiej
wprost. Nie grożą im już bowiem żadne konsekwencje.
Duchy i zjawy w dramacie neoromantycznym Stanisława Wyspiańskiego pt.
"Wesele" to: Stańczyk, Upiór, Widmo, Wernyhora, Hetman, Chochoł, Rycerz. Ich
funkcją jest przede wszystkim pogłębienie przedstawionych w dziele problemów
takich jak: krytyka społeczeństwa, brak integracji narodowej, mity
narodowe, chłopomanię, brak gotowości do powstania.
Dzięki temu, że postaci są spoza świata realnego mogą wypowiadać kwestie
odważniej i prezentować problemy na tle historii.
Stańczyk w rozmowie z Dziennikarzem pełni funkcję sumienia Rudolfa
Starzewskiego, przestrzega przed usypianiem narodu, przypomina mu o roli,
jaką powinien pełnić publicysta. Wręcza mu kaduceusz ze słowami: "Mąć tę
narodową kadź, serce truj, głowę trać"!
Upiór to Jakub Szela, w rozmowie z Dziadem ukazuje konflikt w polskim
społeczeństwie. Brak zgody wynikający z dawnych, niezaleczonych ran.
Widmo, ukazuje się Marysi, jest zmarłym przed laty narzeczonym. Przywołuje
skojarzenie z romantyczną, nieszczęśliwą miłością. Jest symbolem utraconych
złudzeń.
Wernyhora ukazuje się Gospodarzowi. Staje się symbolem mitycznej jedności
Polski, znakiem wiary w niepodległość ojczyzny.
Hetman ukazuje się Panu Młodemu, symbolizuje zdradę środowiska. Stanowi
także ucieleśnienie dumy i pychy bohatera.
Chochoł to symbol dramatu Wyspiańskiego. Uosabia żywotne siły polskiego
społeczeństwa, które pozostaje w uśpieniu. Ma życiodajną ale i magiczną moc.
Dzięki nim chochoł przejmuje władzę nad ludźmi.
Rycerz ukazuje się Poecie. Jest jego przeciwieństwem. Waleczny Zawisza
Czarny to symbol odwagi i męstwa, a Poeta jest rozegzaltowany i słaby. Misją
poety powinno być odrodzenie ojczyzny gnębionej niewolą.
Ukazane w dramacie postaci fantastyczne pełnią funkcje symboliczne i wiążą
się z najważniejszym przesłaniem tekstu o braku integracji polskiego
społeczeństwa, jego braku gotowości i wiary w mity.
Podobny symboliczny wymiar mają postaci w dramacie Słowackiego pt.
"Kordian". Autor przedstawia dowódców powstania listopadowego i mężów
zaufania publicznego (Czartoryski, Krukowiecki, Skrzynecki, Chłopicki,
Lelewel, Niemcewicz), jako efekt działań sił nieczystych (szatanów i
czarownic). Postaci te wynurzają się z kotła i mają doprowadzić do upadku
powstania narodowowyzwoleńczego.
*ontologia - nauka o bytach
 Symbolika narodowa i jej funkcja w utworze literackim. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W
swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Symbole narodowe w "Weselu" to chata bronowicka, w której odbywa się przyjęcie

(na ścianie wiszą patriotyczne obrazy, wizerunki Maryi); Stańczyk; dzwon
Zygmunta, kosa oraz osoby dramatu, które przywołują wydarzenia z historii
Polski. Wszystkie symbole mają pokazywać, jak daleko Polacy odeszli od walki o
niepodległość, jak patriotyzm zużywaja się w prywatnym dobrobycie bohaterów
dramatu. Ukazują kompromitację narodowych mitów o wielkiej i wspaniałej Polsce,
królu Piaście i mężnych rycerzach średniowiecznych.

Wystrój chaty bronowickiej pokazuje, że jest ona zamieszkiwana przez

przedstawiciela inteligencji krakowskiej (Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer)
oraz chłopkę (Annę Mikołajczykównę). Ta integracja jest jednak pozorna ponieważ
elementy te nie pasują do siebie, sprawiają wrażenie śmieszności. Obok
reprodukcji obrazów Matejki stoi zniszczona skrzynia, na ścianie wisi także
wizerunek Matki Boskiej przybranej w ludowe ozdoby.
Dzwon Zygmunta, w którym wspomina Stańczyk, to symbol wielkości i potęgi narodu
polskiego, dopóki dzwoni, naród żyje.
Stańczyk to symbol mądrości politycznej, umiejętności przewidywania, a kosa
jest symbolem chłopskiego patriotyzmu.
Wszystkie te symbole wraz z przywoływanymi wydarzeniami historycznymi (rabacja
galicyjska, zwycięstwo pod Grunwaldem, konfederacja targowicka) mają pokazać
charakterystykę stanów społecznych i pamięć historyczną. Dzięki nim widzimy
prawdziwy stosunek bohaterów dramatu (postaci realnych).

Po symbolikę narodową sięgnął wcześniej Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu", do

którego widzimy nawiązania w dramacie Wyspiańskiego. Autor romantyczny ukazał
losy zbiorowości szlacheckiej i przedstawił ją w sposób mitologizujący.
Wszyscy mieszkańcy Soplicowa są patriotami, co także ma wyraz w wystroju dworku
(ściany zdobią obrazy polskich patriotów - Tadeusza Kościuszki, dowódcy
powstania kościuszkowskiego, Tadeusza Rejtana, jednego z posłów Sejmu
Czteroletniego, generała Jakuba Jasińskiego, czy Samuela Korsaka, jednego z
inicjatorów zerwania sesji sejmu rozbiorowego. W domu znajduje się także
kurantowy zegar odgrywający melodię „Mazurka Dąbrowskiego”. W dworku panują
liczne zwyczaje związane z tradycją.
O ile Mickiewicz przedstawia Soplicowo jako ostoję polskiej tradycji, kultury i
patriotyzmu, o tyle Wyspiański pokazuje nam na przykładzie gości bronowickiej
chaty (symbolu Polski) pozorną integrację i brak głębokich uczuć
patriotycznych. Celowe nawiązanie do zaręczyn Tadeusza i Zosi, tańca (podczas
zaręczyn goście w Soplicowie tańczą poloneza) oraz wystroju dworku ma
demitologizować obraz społeczeństwa polskiego, który kreował Mickiewicz.
 Kreacja postaci inteligenta. Omów zagadnienie na podstawie "Wesela"
Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Inteligentami w "Weselu" jest Pan Młody oraz jego goście z miasta: Poeta,
Dziennikarz, Nos. Część z nich, choć odebrała wykształcenie woli patrzeć przez
palce na rzeczywistość, myśląc o swoim szczęściu prywatnym. Część wypacza hasła
integracji narodu ulegając ludomanii (chłopomanii). Inteligencja w "Weselu" nas
także bawi, poprzez karykaturalne przedstawienie wybranych postaci,
wyolbrzymienie ich cech autor pragnie pokazać czytelnikowi obraz współczesnych
mu dekadentów należących do bohemy krakowskiej.

Pan Młody (Lucjan Rydel) to ludoman, rozpoetyzowany gaduła, skłonny do

przesady. Wciąż zasypuje swoją małżonkę wyznaniami miłości. Jest oderwany od
realnego życia, jego decyzja o małżeństwie jest kaprysem, wynikiem fascynacji
stereotypowym obrazem wsi i chłopa. Zauważamy w nim jednak konflikt wewnętrzny
między tym, co pokazuje na wyrost, a skrytymi myślami (boi się, czy nie
zdradził swojej klasy). Udowadnia, że jest obcy wiejskiej społeczności, a jego
fascynacja jest pusta i na pokaz.
Poeta (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) to kobieciarz. Flirtuje z Rachelą i Maryna.
W zabawie towarzyskiej szuka ucieczki przed nudą. Również jest niedostosowany
do realnego życia, upaja się marzeniami. Jest słaby, nie potrafi niczego
zdziałać dla kraju, przyjeżdża na wieś po artystyczną inspirację, jest
przekonany o wysokiej randze kultury ludowej. Boi się swojego przeznaczenia do
bycia głosem narodu.
Dziennikarz (Rudolf Starzewski) to współpracownik konserwatywnego pisma.
Jednak nie jest człowiekiem czynu, podobnie jak w przypadku Pana Młodego i
Poety wygrywa w nim prowadzenie rozważań i rozmyślanie. Unika podejmowania
decyzji, wykazuje pogardę i lekceważenie wobec chłopów (w rozmowie z Czepcem).
Nos (Tadeusz Noskowski, Stanisław Czajkowski) jest nieustannie pijany, co
stanowi charakterystyczną cechę krakowskiej cyganerii. Tłumaczy to
przekonaniem, że alkohol pomaga mu zapomnieć o trudnych i cierpieniach
egzystencji związanych z końcem wieku. Jest dekadentem. Nie interesują go
sprawy społeczne i polityczne. Ucieka od rzeczywistości w filozofię i romanse.
Ukazane postaci żyją w oderwaniu od realnego świata. Obraz inteligenta jest
więc negatywny. Jest to osoba z potencjałem, wykształcona ale nie mająca w
sobie poczucia przynależności narodowej, zajęcia, które wybrali inteligenci
krakowscy są pozbawione misyjnego charakteru. Zapominają o ważnej roli
społecznej jaką powinni pełnić (przewodnicy narodu), jako ludzie wykształceni.

Obraz inteligencji, która została ukazana w odmienny, bo pozytywny sposób,

aczkolwiek, której nie udaje się nic zmienić w polskim społeczeństwie to
wybrani bohaterowie powieści realistycznej Bolesława Prusa pt. "Lalka". Są to:
Julian Ochocki, doktor Szuman, studenci: Maleski i Patkiewicz oraz Geist
(postać mieszkająca w Paryżu). Warszawscy inteligenci mimo chęci działania
spotykają się z brakiem finansów do realizacji projektów (Ochocki), brakiem
zaufania społecznego (Szuman), przyjmują postawę buntowniczą wobec warunków
socjalnych (nie płacą czynszu na znak protestu wobec swoich niskich zarobków,
są socjalistami). Obraz warszawskiej inteligencji ukazuje współczesny stosunek
większości społeczeństwa do nowej, kształtującej się dopiero grupy. Nie mając
zaplecza finansowego i wsparcia klasa ta może przepaść lub udać się na
emigrację. Strata wykształconej młodzieży może negatywnie wpłynąć na losy
polskiego społeczeństwa. Prus na przykładzie tych bohaterów pokazuje, jak
bardzo polskie społeczeństwo było zamknięte na zmiany.
 Funkcje przedmiotów i postaci symbolicznych w utworze literackim. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej
odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

W "Weselu" mamy postaci symboliczne (duchy, nazwane osobami dramatu),

przedmioty oraz sceny. Funkcją symbolu jest ukazanie znaczeń kryjących się pod
nim. W przypadku "Wesela" cała symbolika wiąże się z diagnozą polskiej
narodowej świadomości oraz miała wywoływać określony stan ducha w odbiorcy.

Postaci symboliczne pojawiają się po to abyśmy poznali prawdziwe myśli

bohaterów dramatu. Korowód zjaw zaczyna zaproszony przez rozpoetyzowanych Poetę
i Pana Młodego oraz Pannę Młodą chochoł. Jest on pośrednikiem między światem
realnym i fantastycznym. Każda z kolejnych postaci: Wernyhora (w spotkaniu z
Gospodarzem jest symbolem siły, jedności społeczne), Hetman (w spotkaniu z
Panem Młodym jest symbolem zdrady), Stańczyk (w spotkaniu z Dziennikarzem jest
symbolem mądrości politycznej), Widmo (w spotkaniu z Marysią, jest symbolem
utraconych nadziei), Rycerz (w spotkaniu z Poetą, jest symbolem potęgi,
odwagi), Upiór (w spotkaniu z Dzaidem, uosabia ironiczne podejście do
szlacheckiej chłopomanii i pamięć wielowiekowych krzywd) stanowi alter ego
weselnych gości. Sprzyja temu wszystkiemu północ, gdy chata z roztańczonej
szopki zamienia się w Polskę.
Poza wyrażeniem ukrytych myśli, zjawy przypominają o wydarzeniach, takich jak
rabacja galicyjska, Targowica. Są symbolami kolejnych etapów narodu. Ukazują
kompromitację naszych narodowych mitów o wielkości.

Przedmioty o znaczeniu symbolicznym są pewnego rodzaju atrybutami, których

ludzie nie potrafią wykorzystać. Przeszkadza im w tym pycha i egoizm.
Bohaterowie dbają tylko o swój komfort (Gospodyni chowająca podkowę, Gospodarz
powierzający misję młodemu chłopakowi itd.). Te symboliczne rekwizyty to złoty
róg (symbol wyzwolenia), czapka z pawimi piórami (błyskotka, symbol
przywiązania do wartości materialnych), dzwon Zygmunta (symbol wielkości i
chwały), kaduceusz (symbol władzy, zadania do wykonania), złota podkowa (symbol
szczęścia odłożonego na później), kosa (symbol chłopskiego patriotyzmu).
Symboliczna scena tańca oznacza marazm, brak motywacji do działania.
Symbolizuje pesymizm, niemożność wyrwania się Polaków z niewoli. Ludzie w niej
są jak marionetki, a chochoł staje się reżyserem, drwiącym z poddanych mu
aktorów. Za symboliczne możemy uznać także sceny chowania podkowy. Gest ten
odnosi się do stanu świadomości Polaków, którzy szczęście wyzwolenia ojczyzny
odkładają na później lub chcą schować dla siebie. Scena wręczenia przez
Gospodarza Jaśkowi złotego rogu jest symbolem braku odpowiedzialności szlachty
za naród. Chłopak wykazał się lekkomyślnością, co zaowocowało zaklętym tańcem
Chochoła.

Aby poszerzyć charakterystykę bohatera oraz wypowiedzieć się na temat

rzeczywistości, po symbol sięgało wielu autorów. Możemy przywołać chociażby
"Lalkę" Bolesława Prusa, w której szczególnie ważny pod tym względem jest
rekwizyt, którym bawi się subiekt Ignacy Rzecki. Mężczyzna przygotowując
wystawę sklepu bawi się zabawkami: „-Hi!hi!hi! dokąd wy jedziecie podróżni?...
Dlaczego narażasz kark akrobato?... Co wam po uściskach, tancerze?... Wykręcają
się sprężyny i pójdziecie na powrót do szafy. Głupstwo, wszystko głupstwo!... A
wam gdybyście myśleli, mogłoby się zdawać, że to jest coś wielkiego!...".Scena
ta uruchamia ważny topos theatum mudi. Świat jest teatrem, a człowiek
marionetką, aktorem, który nie ma wpływu na swój los. Taka też refleksja płynie
z powieści realistycznej Bolesława Prusa. Pochodzenie, na które człowiek nie ma
wpływu, determinuje losy bohaterów tego tekstu. Prus zawarł w nim krytykę
zamkniętego na reformy polskiego społeczeństwa, podobnie jak zrobił to
Wyspiański w swoim dramacie.
Relacje między przedstawicielami różnych grup społecznych. Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Wyspiański pokazuje w swoim dramacie, że polskie społeczeństwo jest wciąż

skonfliktowane na tyle, że nie może ze sobą współpracować i podjąć walki
narodowowyzwoleńczej. Przedstawiciele inteligencji mają pogardliwy lub
infantylizujący stosunek do chłopstwa. Prości mieszkańcy wsi, ze względu na trudną
przeszłość oraz brak inicjatywy ze strony inteligencji, nawet jeśli chcą się
zaangażować, nie mogą ze względu na brak świadomości lub brak akceptacji ze strony
mieszkańców miasta. W "Weselu" pokazany także jest przedstawiciel duchowieństwa oraz
Żyd.
Ukazani w tekście zostali przedstawiciele krakowskiej bohemy i inteligencji, oraz
ludzie z miasta: Nos, Pan Młody, Poeta, Dziennikarz, Maryna i Radczyni.
Przedstawicielami chłopstwa są: Panna Młoda, Czepiec, Gospodyni, Klimina, Marysia,
Ojciec, Dziad. Nie wymieniam celowo Gospodarza i Isi (jego córki) dlatego, że trudno
mówić o jednoznacznej przynależności tych osób do danej grupy społecznej.
Infantylizujący stosunek inteligencji do chłopstwa widzimy w relacji pary młodej.
Mężczyzna traktuje Pannę Młodą jak zabawkę, a małżeństwo z nią jak kaprys. Pan Młody
ożenił się z dziewczyną tylko dlatego, że uległ chłopomanii. Był zafascynowany
kulturą ludową, nie traktuje jednak małżeństwa poważnie, czego dowiadujemy się, ze
sceny z Hetmanem, która symbolizuje poczucie zdrady Pana Młodego względem swojej
grupy społecznej.
Pogardliwy stosunek do chłopów ma Dziennikarz, reprezentant konserwatywnego pisma.
Nie traktuje poważnie zainteresowania Czepca polityką. Nie wierzy w połączenie się
społeczeństwa, boi się roli, jaką powinien spełniać jako publicysta.
Radczyni wykazuje się z kolei ignorancją i brakiem znajomości i zainteresowania
życiem na wsi. W rozmowie z Kliminą okazuje się, że kobieta nie ma pojęcia, jak żyją
mieszkańcy Bronowic. Scena między tymi bohaterkami jest przykładem towarzyskiej
niezręczności i braku inteligencji mieszczanki.
Aby omówić stosunek chłopów do inteligencji warto przywołać i szerzej omówić
przykład Dziada, któremu ukazuje się Upiór. Dziad pamięta czasy rabacji
galicyjskiej, wesele, którego podłoże stanowiła chłopomania wydaje mu się śmieszna.
Jest reprezentantem dojrzałego pokolenia, które obwinia szlachtę za swoje nędzne
życie, jednocześnie nie mają zapału do walki o wolność. Goście go lekceważą, co
podkreśla brak integracji charakteryzowanych grup społecznych w "Weselu".
Poza przedstawicielami chłopstwa i inteligencji wywodzącej się ze szlachty,
Wyspiański ukazał postać duchownego - Księdza i Żyda (oraz jego córki Racheli).
Ksiądz z rozmowie z Żydem narzeka na swój los. Nad sprawy duchowe przedkłada jednak
swoje materialne interesy - wraz z Żydem rozpija wieś.
Żyd jest miejscowym karczmarzem. Robi interesy z proboszczem. Ukazany w sposób
stereotypowy, stojący poza społecznością, niezasymilowany. Jego córka natomiast jest
artystką, wykształcona kobietą, która ma ambicje. Wydaje się być pomostem między
światem poezji a wiejską rzeczywistością.
Przedstawieni w "Weselu" reprezentanci inteligencji, mieszczaństwa, chłopstwa,
duchowieństwa i Żydów służą ukazaniu rozwarstwienia społeczeństwa polskiego. Braku
integracji, co czyni go słabym, niegotowym do ważnych reform, zrywów etc.
W odmienny sposób ukazał relacje między przedstawicielami różnych grup społecznych
Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu". Autor dokonał mitologizacji szlachty, która żyje
w harmonii z Żydem Jankielem, mężczyzna także czuje przywiązanie do Litwy. Szlachta,
mimo prywatnych animozji, potrafi dość do porozumienia i bez względu na status
(Horeszkowie - zamożna szlachta, Soplicowie - szlachta ziemiańska, Dobrzyńscy -
szlachta zagrodowa) wspólnie walczyć z wrogiem. W epopei widzimy wyidealizowany,
arkadyjski obraz rzeczywistości XIX wieku. Mickiewiczowi przyświecała idea ożywienia
dobrych wspomnień z lat dziecinnych oraz ukazaniu szlachetności litewskiej klasy
wyższej, aby pobudzić uczucia patriotyczne i ukoić serca emigrantów po upadku
powstania listopadowego.
Funkcja proroctw i przepowiedni w utworach literackich. Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Proroctwo jest widzeniem przyszłości używanym najczęściej w kontekście

religijnym. Przepowiednia to wypowiedź na temat przyszłości. Zarówno z
proroctwami, jak i przepowiedniami spotykamy się w literaturze od czasów
antycznych. Pod wpływem wypowiedzianej z ust wyroczni przepowiedni Edyp starał
się uniknąć swego tragicznego losu. Święty Jan z kolei, w swojej Apokalipsie
przedstawia proroctwo na temat przyszłości świata i sądu ostatecznego. Po
przepowiednię sięga także Wyspiański w swoim dramacie pt. "Wesele". Funkcją
proroctw i przepowiedni w utworach literackich jest ukazanie na ich tle dziejów
bohatera czy narodu. W przypadku "Wesela" szczególnie istotne w rozważaniach
nad profetycznym aspektem scen jest negatywna diagnoza społeczna, której
dokonuje autor.
Wątek wizyjny "Wesela" dotyczy przede wszystkim takich postaci jak: Wernyhora,
Gospodarz, Jasiek, Chochoł ale także każde spotkanie człowieka ze zjawą ma taki
charakter.
Postać Wernyhory wiąże się z proroctwem, które miał wygłosić ten legendarny
wieszcz i prorok. Joachim Lelewel spisał około 1830 roku proroctwa, które
najprawdopodobniej są zmyśleniem literackim, których było w okresie romantyzmu
wiele. Nie mniej jednak mit Wernyhory i jego przepowiedni na temat Polski był
powielany w twórczości Słowackiego, Seweryna Goszczyńskiego, czy na obrazie
Jana Matejki (którego reprodukcja wisi w bronowickiej chacie). Przepowiednia
głosiła, że po latach cierpienia i niewoli Polska osiągnie wielkość i będzie
trwała po wieki.
Zjawiając się w Bronowicach na weselu, Wernyhora daje Gospodarzowi złoty róg,
co ma symbolizować powierzenie mu odpowiedzialności za poprowadzenie zrywu
narodowowyzwoleńczego inteligencji i chłopstwa. Gospodarz przekazuje róg
Jaśkowi. Chłopak zapomina zadąć w instrument, gubi go, po czym wraca na wesele
i zastaje na nim chochoła, który naśmiewa się z lekkomyślności Jaśka i
wprowadza weselników w zaczarowany taniec będący symbolem marazmu, bezsilności
i pesymizmu związanego z brakiem nadziei na odzyskanie niepodległości.
Kazimierz Wyka w „Legendzie i prawdzie o „Weselu” uważa, że pojawiające się na
weselu zjawy (mające charakter profetyczny) są to po prostu ukrywanymi na co
dzień rozterkami i pragnieniami bohaterów. Rola tych wszystkich zjaw jest
ustalona przez Chochoła, który mówi: „co się w duszy komu gra, co kto w swoich
widzi snach:/ czy to grzech czy to śmiech/ (...) na Wesele przyjdzie w tan”.
Funkcją tych postaci jest także przywołanie interpretacji historii narodowej.
Przywodzą na myśl przeszłość wielką, pełną chwały (Zawisza Czarny) ale i o dni
hańby narodowej (Hetman, Upiór).
Podsumowując, Wyspiański wprowadził do swojego tekstu przepowiednię za sprawą
postaci Wernyhory, funkcje profetyczne pełnią także wszystkie osoby dramatu.
Wprowadzone na scenę postaci o charakterze profetycznym mają na celu ukazać
smutną diagnozę niezintegrowanego polskiego społeczeństwa, niegotowego na
wielki zryw narodowowyzwoleńczy ze względu na swoją wygodę, uprzedzenia i
oderwanie od realnego świata.
Podobną funkcję przepowiedni odnajdziemy w dramacie romantycznym Adama
Mickiewicza. W III części "Dziadów" przedstawia w scenach widzeń (snów
wizyjnych) bohaterów ich przyszłość, dokonując tym samym oceny ich postaw oraz
przepowiada ich przyszłość. Najważniejsza dla wymowy tekstu jest scena
"Widzenie Księdza Piotra", w której autor zaprezentował koncepcję mesjanizmu
polskiego, opartego na martyrologi młodzieży polskiej i litewskiej.
 Refleksja nad narodem jako temat utworów literackich. Omów zagadnienie
na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Refleksja nad narodem jest tematem wielu tekstów literackich. Zazwyczaj

przybiera ona formę krytyki, jawnej lub bardziej zawoalowanej. W swoim dramacie
pt. "Wesele" Stanisław Wyspiański za pomocą symboliki ukazał niegotowość
polskiego społeczeństwa do zrywu narodowowyzwoleńczego oraz swoje
rozczarowanie inteligencją, która nie pełni roli przewodnika narodu, a ulega
dekadencji, nudzie i marazmowi. Warto także zaznaczyć, że Wyspiański pisząc
"Wesele" inspirował się dramatami narodowymi ("Dziady", "Kordian") i również
jego tekst ma cechy tego typu literatury.

Ukazany w "Weselu" naród to Polacy, którzy nie identyfikują się ze swoją

narodowością. Przedstawieni bohaterowie to przede wszystkim inteligencja
(goście z miasta) i chłopstwo (goście ze wsi), których cechuje chłopomania (Pan
Młody, Gospodarz), dekadentyzm (Nos) i oderwanie od świata rzeczywistego
(Poeta) oraz ignorancja (Dziennikarz, radczyni) i wzajemne pretensje (Dziad,
Czepiec).
Wyspiański przedstawiając w "Weselu" swoją refleksję nad narodem ożywił
dyskusję na temat powinności inteligencji względem narodu oraz patriotyzmu.
Wykorzystując ten temat w dramacie, a więc tekście scenicznym mógł mieć
pewność, że temat pojawi się na salonach, tym bardziej, że bohaterowie tekstu
mieli swoje rozpoznawalne pierwowzory.

Refleksję nad narodem podejmował także w swoje twórczości Adam Mickiewicz.

Warto przywołać scenę "Salon warszawski" oraz balu w "Dziadach" cz. III, w
których widzimy towarzystwo patriotów i kosmopolitów, konformistów, zdrajców.
Nasz wiesz narodowy ukazał rozwarstwienie polskiego i litewskiego
społeczeństwa, które także, jako naród, jako zbiorowość nie podejmuje walk. Ten
tekst jest ważny w odniesieniu do "Wesela" o tyle, że Wyspiański podejmując
tematykę refleksji nad narodem czyni swój tekst dramatem narodowym czyli
tekstem, który porusza najistotniejsze dla danego narodu kwestie. Śmiało więc
możemy nazwać Wyspiańskiego czwartym wieszczem narodowym (Mickiewicz, Słowacki,
Krasiński).
 Symboliczny sens chocholego tańca w kontekście polskiej kultury i
historii. Omów zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława
Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

W ostatniej scenie aktu III dramatu Stanisława Wyspiańskiego pt.

"Wesele" pojawia się Chochoł, który wprowadza pijanych, zmęczonych gości
weselnych w taniec. Ta symboliczna scena, w kontekście historii narodu
służy ukazaniu marazmu i niemocy Polaków, ukazuje brak gotowości na
bunt wobec zaborcy i zorganizowanie powstania narodowowyzwoleńczego.
W kontekście polskiej kultury taniec chocholi jest groteskowym,
prześmiewczym odwołaniem do tradycji tańców narodowych - symbolu
kultury.

Przedstawieni w poprzednich scenach bohaterowie to inteligencja i

chłopstwo, które tylko pozornie jest ze sobą zintegrowane. Potomkowie
szlachty nie są gotowi poprowadzić powstania (dekadenci oderwani od
rzeczywistości, konserwatyści, egoiści), prosty lud wciąż pamięta
krzywdy ze strony panów (rabacja galicyjska jako reakcja na wyzysk).
Chochoł, niczym okrutny reżyser bawi się gośćmi weselnymi, uosabiającymi
Polaków. Stają się oni w jego rękach marionetkami, którymi zarządza
według swojego uznania. Scenę tę możemy więc traktować jako rodzaj
przestrogi. Jeśli polskie społeczeństwo nie odbuduje poczucia
solidarności, to będzie nim można sterować niczym marionetką.

Drwina z tańca narodowego, którego inspiracją była scena zaręczyn z

"Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza miała zapewne posłużyć Wyspiańskiemu
do odciążenia stylu dramatu. Choć mówi on o poważnych sprawach, autor
wykorzystuje konwencję szopki i klisze konwencyjne, aby przez ich
komiczny i groteskowy charakter uwydatnić problematykę dramatu. Łamie w
ten sposób antyczną zasadę decorum. Wesele kończy taniec, który bardziej
przypomina korowód śmierci niż rozbawionych weselników. Znaczące jest
także i to, że przewodnikiem tańca jest tajemnicza postać chochoła,
nazwanego w I akcie śmieciem. Oglądamy (czytamy) więc scenę, w której
bohaterowie podlegają sile natury, tajemnicy, a nie tradycyjnemu rytmowi
muzyki narodowej.
 Relacja świata realistycznego i fantastycznego. Omów zagadnienie na
podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Elementy fantastyczne do swoich dramatów jako pierwszy wprowadził William

Szekspir rewolucjonizując tym samym rodzaj literacki jakim jest dramat.
Obecność na scenie wiedźm, duchów i zjaw była także popularna w epoce
romantyzmu. To właśnie tą drugą epoką literacką inspirował się Stanisław
Wyspiański pisząc "Wesele". W tekście tym pojawiają się nawiązania zarówno do
estetyki romantyzmu, jak i typowych rozwiązań scenicznych dla tamtego okresu.
Jednym z nich jest ukazanie scen rozmów między postaciami realnymi a
fantastycznymi.
Wprowadzenie na scenę duchów służy ukazaniu wewnętrznych głosów bohaterów, ich
ukrytych pragnień i myśli. Świat realny musi spotkać się z fantastycznym, aby
ukazać błędne i fatalne postępowanie ludzi. Każde z tych spotkań kończy się
refleksją o niedojrzałości bohaterów dramatu do czynu.

W II akcie "Wesela" spotykają się: Pan Młody z Hetmanem, Dziennikarz ze

Stańczykiem, Poeta z Rycerzem, Gospodarz z Wernyhorą, Marysia z Widmem, Dziad z
Upiorem.

Wykorzystując konwencję szopki, bohaterowie rozmawiają ze sobą pojawiając się

na scenie podczas wesela. Rozmowy są krótkie i mają na celu ukazanie
konkretnych problemów: zdrada swojej klasy (Pan Młody), konserwatyzm i bierność
(Dziennikarz), oderwanie od rzeczywistości, marzycielstwo (Poeta), brak
gotowości do czynu (Gospodarz), niespełnione marzenia (Marysia). Każdą z tych
cech możemy zobaczyć dopiero, kiedy bohater dramatu przejrzy się w swoim
odpowiedników zza światów.

Nawiązując do romantycznej estetyki, Wyspiański wprowadza na scenę postaci

fantastyczne po północy. Tradycyjnie była to pora oczepin na weselu i po nich
właśnie pojawiają się na scenie zjawy. Warto zwrócić uwagę, że nikt poza
rozmówcą nie widzi alter ego poszczególnych bohaterów dramatu. Rozmowy mają
miejsce jakby obok, nie w głównej izbie, gdzie toczy się zabawa. Takie
rozwiązanie potęguje nastrój grozy ale uwydatnia także rolę tych postaci -
bohater, o magicznej, symbolicznej godzinie duchów spotyka się ze swoimi
ukrytymi pragnieniami, lękami.
Relacje świata realistycznego i fantastycznego pokazał w swoich "Balladach i
romansach" Adam Mickiewicz. Bohaterowie tych tekstów spotykają postaci
nadprzyrodzone - "Świtezianka", Świteź", widzą duchy - "Romantyczność". Świat
fantastyczny jest w tych tekstach równoznaczny ze sferą uczuć bohaterów, także
wyraża ich ukryte pragnienia. Obłąkana Karusia (która była inspiracją do
postaci Marysi) widzi widmo swojego zmarłego ukochanego właśnie dlatego, że ma
dostęp do swoich uczuć. Mickiewicz chciał w ten sposób zamanifestować wyższość
emocji i poznania za pomocą uczuć i wyobraźni nad rozumem. Po co także sięgnął
Wyspiański kilkadziesiąt lat później, ukazując bohaterów, którzy prawdę o sobie
poznają dzięki widzeniom.
 Rozprawa z narodowymi mitami. Omów zagadnienie na podstawie "Wesela"
Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Mit narodowy rozumiemy jako niepotwierdzone merytorycznie ani źródłowo

opowieści dotyczące danego narodu, których celem jest stworzenie odpowiedniego
mniemania o tym narodzie, a w szczególności podtrzymanie pozytywnych
stereotypów o nim. Stanisław Wyspiański w swoim dramacie "Wesele" krytykuje
następujące przekonania na temat Polski i Polaków: mit szlachty jako przywódców
narodu, mit o narodowej solidarności w obliczu klęski polskiej państwowości,
mit kosynierów (polskich chłopów spod Racławic) oraz mit wzorca pracowitego
chłopa Piasta, będącego symbolem pierwotnej kultury słowiańskiej.
Demitologizacja, czyli obalenie wymienionych przekonań ma na celu realne
przyjrzenie się Polakom, którzy żyjąc niepotwierdzonymi przekonaniami
przyczyniają się do pogrążania narodu.

Mit szlachty jako przywódcy narodu zostaje ukazany na przykładzie ich potomków
czyli inteligencji, szczególnie Gospodarza, który otrzymuje od Wernyhory złoty
róg, symbol zrywu narodowowyzwoleńczego, który mężczyzna oddaje młodemu,
nieodpowiedzialnemu chłopakowi, pokazując tym samym swój brak gotowości to
bycia liderem i poprowadzenia chłopów do powstania.
Mit o narodowej solidarności zostaje pokazany na przykładzie dwóch grup
społecznych: inteligencji krakowskiej i chłopów, mieszkańców Bronowic. Choć
bawią się wspólnie na weselu, tak naprawdę dzieli ich odwieczny konflikt miedzy
panami, a sługami.
Mit kosynierów, czyli chłopów patriotów zostaje zdemaskowany poprzez
przywołanie rabacji galicyjskiej oraz tego, że chłopi nie mają świadomości
narodowej (Panna Młoda), a jeśli nawet chcą coś zrobić, interesują się światem
(Czepiec) to są wyszydzani przez inteligencję (Dziennikarz).
Wzorzec pracowitego chłopa Piasta. Na przykładzie Jaśka i innych drużbów i
druhen widzimy, że młodzież chłopska skłonna jest bardziej do zabawy niż do
ciężkiej pracy. Jasiek gubi złoty róg, kiedy schyla się po czapkę z pawimi
piórami, co symbolizuje przywiązanie chłopaka do indywidualnego szczęścia oraz
brak refleksji.

Zdemaskowane narodowe mity obnażają słabość i fałsz wiary we wspaniałe

przekonania na temat Polski i Polaków. W ujęciu Wyspiańskiego naród powinien
dokonać rewizji swoich poglądów i wyciągnąć wnioski spoglądając na swoją
przeszłość.

Demitologizacji przekonań na temat narodu i pewnych postaw dokonał także Stefan

Żeromski w swojej noweli "Rozdzióbią nas kruki, wrony". Autor rozprawia się w
soim tekście z mitem romantycznego powstańca, który nie wykazuje się postawą
heroiczną czy prometejską, a zwyczajnie boi się śmierci. W ten sposób Żeromski
polemizuje z zakorzenionym w polskiej kulturze wizerunkiem (mitem) powstańca.
Chce w ten sposób pokazać ludzki wymiar cierpienia, sprawiedliwie i
realistycznie ująć temat i podkreślić okrucieństwo i dramat walk zbrojnych.
 Jaką ocenę dziejów Polski zawiera literatura? Omów zagadnienie na
podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

W literaturze polskiej spotykamy się z takim pojęciem jak historiozofia.

Szczególne zainteresowanie filozofią historii miało miejsce w romantyzmie,
sięgnął po nie również Stanisław Wyspiański w swoim dramacie pt. "Wesele".
Szukanie sensu współczesnych wydarzeń w historii dziejów oraz odkrywanie reguł
rządzących światem młodopolski autor wykorzystał wprowadzając do swojego tekstu
postaci symboliczne, które wspominają ważne w narodzie wydarzenia. Okazuje się,
że na negatywną, smutną ocenę dziejów Polski miały wpływ mity narodowe oraz
brak solidarności.
Ważne wydarzenia dziejowe, które przywołuje Wyspiański w swoim dramacie to:
bitwa pod Grunwaldem, bitwa pod Racławicami, konfederacja targowicka i rabacja
galicyjska. Okazuje się, że poza nielicznymi momentami chwały w narodzie,
obecne w polskim społeczeństwie niezgoda i brak integracji społecznej
przyczynił się do utraty niepodległości oraz wpływa na brak możliwości jej
odzyskania. Dzieje Polski są zatem ukazane jako dzieje narodu wewnętrznie
skonfliktowanego, który jest ogarnięty marazmem i stagnacją.

Ciekawą interpretację przeszłości przedstawia Juliusz Słowacki w "Kordianie".

Autor wykorzystuje postaci fantastyczne: czarownice i szatanów do tego, aby
stworzyli na scenie w kotle przywódców powstania listopadowego. Siły
nieczyste na początek wieku XIX stwarzają więc Chłopickiego, Czartoryskiego,
Skrzyneckiego i Krukowieckiego. Oznacza to, że Słowacki tłumaczy obecność tych
nieudolnych przywódców i zdrajców działaniami sił piekielnych. Tłumaczy w ten
sposób i niejako usprawiedliwia naród polski, który jest pogrążony w cierpieniu
i który liczy na przychylność boską.
 Motyw wesela i jego znaczenie w kreacji świata przedstawionego. Omów
zagadnienie na podstawie "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. W swojej
odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Przyjęcie weselne i zaręczynowe pojawia się w kilku istotnych lekturach

szkolnych. Są to: "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza, "Chłopi" Władysława
Reymonta oraz "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. W każdym z tych tekstów wesele
służy ukazaniu polskiej obyczajowości danego okresu oraz grupy społecznej. Jest
także pretekstem literackim do przedstawienia bohaterów, a w przypadku "Wesela"
także sposobem na przeprowadzenie scen.

Bronowickie przyjęcie przedstawione w młodopolskim dramacie Wyspiańskiego służy

ukazaniu dwóch grup społecznych, odmiennych od siebie i tak naprawdę głęboko
skonfliktowanych. Chłopi i inteligencja nie bawią się ze sobą dobrze, choć
młodzież wykazuje wzajemne zainteresowanie. Tak naprawdę jednak goście z miasta
nie rozumieją wiejskiego życia (Radczyni) lub wyrażają się o nim w sposób
pogardliwy (Dziennikarz) lub infantylizujący (Pan Młody). Podczas spotkań w
tańcu i zabawie mają miejsce rozmowy, z których wyłania się obraz współczesnej
podzielonej Polski.

Wesele bronowickie to przyjęcie wyprawiane na wsi, w chacie siostry Panny

Młodej - Gospodyni i przyjaciela Pana Młodego - Gospodarza. Goście ze wsi
ubrani są w stroje ludowe, słyszymy prostą, ludową muzykę, po północy mają
miejsce oczepiny - rytuał zdjęcia wianka i włożenia czepka na głowę panny
młodej. W ten sposób Wyspiański pokazuje nam obyczajowość chłopów początku XX
wieku.

Wreszcie, zabawa weselna i taniec jest sposobem na przedstawienie akcji w

dramacie Wyspiańskiego. Każdy dialog w akcie I odbywa się w głównej izbie oraz
w tańcu. Atmosfera głośnej, hucznej, wiejskiej zabawy zmienia się w akcie II,
kiedy na scenę wkraczają osoby dramatu, czyli postaci fantastyczne.

W przypadku "Wesela" przyjęcie jest pretekstem do pokazania skonfliktowanego

społeczeństwa. Inaczej ujmuje ten motyw Mickiewicz w epopei narodowej "Pan
Tadeusz", w której przedstawia scenę zaręczyn Tadeusza Soplicy i Zosi z
Horeszków. W tym tekście przyjęcie jest pretekstem do ukazania arkadyjskiego
wręcz obrazu polskiej szlachty wraz z jej obyczajowością i patriotyzmem.
 Dziękuję Ci za wybór
mojego opracowania,
będę wdzięczna za
opinię na siewie.edu.pl