Buka e Kgolo 5 Sesotho - 2

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 36

Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:12 AM Page i

Buka e Kgolo 5

Pale 1 Pale 2

Pale 3 Pale 4

SESOTHO
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:12 AM Page ii

Buka e Kgolo 5

Dikahare
1. Thusa! ........................................................1
2. O kae Palesa? .......................................... 9
3. Re bapala mokoko ................................. 17
4. Bohobe bo joweng .................................. 25

Dibuka tse Kgolo tsa Thuto ya Motheo


Diphatlaladitswe ka 2017 ke Molteno Institute for Language and Literacy
Ditsheheditswe ka ditjhelete ke Zenex Foundation

Buka e Kgolo 5
■ Mohlophisi wa tlhahlamano ya dibuka: Jenny Katz
■ Bohlahisi ba pale: Mirna Lawrence le Jenny Katz
■ Setsebi sa puo ya Sesotho: Mmasibidi Setaka
■ Bahlophisi ba Sesotho: Virginia Khumalo (VK) le Matshediso Mokoena
Creative Commons Attribution-
NonCommercial-NoDerivatives (CC
■ Batshwantshi: Marleen Visser - 1. Thusa!, Shayle Bester - 2. O kae Palesa?,
Sandy Lightley - 3. Re bapala mokoko, Vusi Malindi - 4. Bohobe bo joweng BY-NC-ND) 4.0 International Licence
■ Boalo le boqapi: Resolution Disclaimer: You are free to download and
share this work as long as you attribute the
Molteno Institute for Language and Literacy,
but you may not change this work in any way
or use it commercially.
© 2017 Molteno Institute for Language and Literacy
ISBN 978-1-77580-506-9
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 1

1 Thusa!

PELE O BALA PALE ENA


Netefatsa hore o utlwisisa seo mantswe ana a se bolelang:
sehlaha, shebahala, hlwella, thibaneng, theoha, ngaotsa,
tshwasehile, molebe

1
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 2

Ka tsatsi le leng katse e


tenya e ne e tsamaya
mmileng ha e tla utlwa
modumo o bonolo o
molodi. Ya sheba hodimo
ya bona nonyana e nyane
sehlaheng, hodimo
sefateng se setelele.

‘Hmmm,’ ho nahana katse


e tenya. ‘Nonyana yane e
nyane e shebahala e le
monate. Ke nahana hore
ke tla e ja bakeng sa dijo
tsa motsheare.’

Katse e tenya ya sebedisa


manala a yona a matelele,
a bohale, ho e thusa ho
hlwella sefateng se
setelele. Ya ya hodimo, ya
hlwella hodimo-dimo.

2
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 3

Katse eo e thibaneng! E hlwelletse hodimo haholo yaba e tshwareha


hodima sefate. Katse e tenya e ne e tshohile. E ne e sa tsebe hore e tla
theoha jwang.

‘Meaw, meaw! Thusang!’ ya ngaotsa haholo.


Ka nako eo Mimi o ne a feta. A utlwa katse e tenya e ngaotsa. A sheba
hodimo mme a e bona lekaleng le hodimo-dimo la sefate.

‘Se kgathatsehe, katse e tenya,’ ho bua Mimi. ‘Ke tla o pholosa.’

3
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 4

Mimi a hlwella sefateng, a itshwareleditse ka thata makaleng. Yaba o


sheba fatshe. Ho ne ho shebahala ho le hole haholo fatshe. Mimi o ne a
tshohile ho ba hodimo hakalo sefateng.

‘Thusang! Thusang! Ke batla ho theoha!’ a hoeletsa.

Ka nako eo ha feta Pakiso. A utlwa Mimi a hoeleditse. A sheba hodimo a


bona Mimi le katse e tenya ba tshwasehile sefateng.

‘Le se kgathatsehe,’ ho bua Pakiso. ‘Ke tla le pholosa.’

4
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 5

Pakiso a hlwella sefateng, a itshwareleditse ka thata makaleng a sefate.


Empa a hlwella makaleng a fosahetseng a sefate yaba o a tshwaseha.
Pakiso o ne a le hodimo haholo sefateng hore a ka tlolela fatshe, yaba o
qala ho tshoha.

‘Thusang! Thusang! Ke kopa le re thuseng ho theohela fatshe!’ a hoeletsa.

Ka nako eo ausi Rina a feta. A utlwa Pakiso a hoeleditse. A sheba hodimo


a bona Pakiso, Mimi le katse e tenya ba tshwasehile sefateng.

‘Le se kgathatsehe,’ ho bua ausi Rina. ‘Ke tla le pholosa.’

5
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 6

Ausi Rina a hlwella sefateng, a itshwareleditse ka thata makaleng a


sefate. Empa a thella a tshwaseha pakeng tsa makala a mabedi. Ausi
Rina o ne a le hodimo haholo hore a ka tlolela fatshe. O ne a tshohile.

‘Thusang! Thusang! Ke kopa le re thuseng ho theohela fatshe!’ a


hoeletsa.

Ka nako eo ha feta malome Soli. A utlwa ausi Rina a hoeleditse. A sheba


hodimo a bona bohle ba tshwasehile sefateng. Ebe malome Soli le yena o
tla leka ho hlwella sefateng?

Tjhe! Malome Soli a kgutla a itsamaela. Hobaneng a sa ba thusa?


Hobaneng a ba siya sefateng?

‘Re tshwasehile molebe mona!’ baa lla.

6
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 7

Butle! Malome Soli o kgutlile! O kgutlile a tshwere lere e telele!

‘Se tshwenyehe, Mimi. Se tshwenyehe, Pakiso. Se tshwenyehe, ausi


Rina,’ ho bua malome Soli. ‘Ke tla le thusa. Le ka theoha ka lere kaofela.’

Malome Soli ya bohlale!

7
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 8

Ausi Rina a theoha pele. Pakiso a latela. Mimi a theoha qetellong.

‘Re a leboha, malome Soli! O re pholositse!’ ba bua ba thabile.

Empa ho tla etsahalang ka katse e tenya? Kamora ho baka mathata,


katse e tenya ya tlolela fatshe ho tswa sefateng ka boyona. E ne e sa
hloke thuso hohang!

8
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 9

2 O kae Palesa?

PELE O BALA PALE ENA


Netefatsa hore o utlwisisa seo mantswe ana a se bolelang:
mokgoro, phodileng, lebopong, fatshe, lehlabatheng, setala,
hela, dipalesa, lempetje, dila, seretse, mokgodutswane

9
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 10

Lelapa la Palesa le aha mokgoro o motjha. Le hoja esale hoseng, ba se


ba tjha ebile ba nyorilwe mosebetsing oo wa bona. Ba hloka metsi.

Palesa o ile tlase nokeng. O tla tlisetsa bohle metsi a phodileng hore
ba nwe.

Palesa a bona majwe a matle lebopong la noka. A beha nkgo ya hae


fatshe a qala ho etsa dipaterone ka majwe lehlabatheng. A dumedisa
senqanqane se setala se dutseng lefikeng le haufi.

‘Dumela, senqanqane. Lebitso la ka ke Palesa. Ho a tjhesa kajeno mme


lelapa leso le sebetsa ka thata ho aha mokgoro o motjha. Ba nyorilwe ke
ho sebetsa letsatsing. Ke tlile ho kga metsi a phodileng, a noka hore ba
nwe … hang ha ke qetile ka dipaterone tsaka.’

10
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 11

Ha Palesa a ntse a bua le senqanqane le ho etsa dipaterone lebopong la


noka, ba lelapa labo ba aha mokgoro o motjha. Ausi wa hae le abuti ba
hela jwang ba marulelo. Baa tjhesa, ba kgathetse, ebile ba nyorilwe. Ba
batla metsi a ho nwa. Fela Palesa ha a so kgutle ka nkgo ya metsi.

‘Ebe Palesa o kae?’ baa botsana.

11
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 12

Palesa o tla a tsamaya butle, a ipinela. Tseleng a bona dipalesa tse ntle.
A beha nkgo fatshe a kgumama ho kga tse ding. A dumedisa lempetje
lekaleng le haufi.

‘Dumela, lempetje. Lebitso la ka ke Palesa. Bona, ke na le nkgo. Ke


kgelletse lelapa leso metsi a phodileng a noka. Ba nkemetse. Ke tla
tsamaya hang ha ke qetile ho kga dipalesa tsena.’

12
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 13

Ha Palesa a ntse a bua le lempetje le ho kga dipalesa, lelapa labo le aha


mokgoro o motjha. Mme wa hae le nkgono ba dila seretse maboteng. Baa
tjhesa, ba kgathetse, ebile ba nyorilwe. Ba batla metsi a ho nwa. Empa
Palesa ha a so kgutle ka nkgo ya metsi.

‘Ebe Palesa o kae?’ baa botsana.

13
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 14

Palesa a dula fatshe jwanng bo bonolo, moriting wa sefate. A dumedisa


mokgodutswane lekaleng le haufi.

‘Dumela, mokgodutswane. Lebitso la ka ke Palesa. Bona, ke na le nkgo


ya metsi. Ke tshwanela ho isetsa lelapa leso metsi a phodileng a noka.
Ba nkemetse. Ke tla tsamaya hang ha ke se ke phomotse.’

14
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 15

Ha Palesa a ntse a bua le mokgodutswane, a bile a phomotse tlasa moriti,


lelapa labo le aha mokgoro o motjha. Ntate wa hae le malome ba a rulela.
Ba tjhesa haholo, ba kgathetse ebile ba nyorilwe. Ba batla metsi a ho nwa.
E se e le nako e telele Palesa a ile nokeng.

‘Ebe Palesa o kae?’ baa botsana.

15
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 16

Ke eo! Qetellong Palesa o kgutlile le nkgo ya metsi a phodileng a noka!

Lelapa labo le thabetse ho mmona.

‘Hobaneng o diehile?’ baa botsa. ‘Re nyorilwe haholo!’

Palesa a beha nkgo fatshe a hemela tlase.

‘Tjhe, e bile tsela e telele! Ke kahoo ke bileng morao nakong! Ho ne ho


tjhesa haholo, le nkgo e le boima haholo! Ke ile ka lokela ho sebetsa ka
thata haholo ha ke a ba le motsotso wa ho ema le ho phomola hohang!’

Naa ho jwalo, Palesa? E kaba e ke nnete?

16
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 17

3. Re bapala mokoko

PELE O BALA PALE ENA


Netefatsa hore o utlwisisa seo mantswe ana a se bolelang:
bodutu, lemohe, kgaretene (garetene), sisinyeha, paqama,
motlotlo

17
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 18

Ke letsatsi la ho qetela la matsatsi a phomolo a dikolo. Metswalle e mene


e ne e ntse e bapala mmoho kamehla.

‘Ke bodutu,’ ho bua Mohapi.

‘Le nna,’ ho bua Sam.

‘Le nna hape!’ ho bua Jen.

‘Re bapetse dipapadi tse tshwanang matsatsing ohle a phomolo. Re ka


etsang jwale?’ ho botsa Meg.

‘Ke a tseba!’ ho bua Mohapi. ‘Ha re bapaleng boleke-mampatile! Ke tla


bala ho fihla ho mashome a mabedi ha le ya ho ipata ka tlung. Ebe ke a
tla ho tla le batla.’

‘Hoo ekare e tla ba monyaka,’ ho bua ba bang. ‘Ho lokile, ha re e etseng!’

‘Ha re e etseng!’ ho phetha Teboho, ngwanabo Mohapi ya monyane.


O batla ho bapala le bana ba baholo!

18
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 19

‘Ho lokile, ke qala ho bala. Mathang le ye ho ipata!’ ho bua Mohapi, a


kwala mahlo a hae. ‘Nngwe, pedi, tharo, nne, hlano, tshelela, supa,
robedi, robong, leshome …’

Sam, Jen le Meg ba mathela ka hare ho ipata. Teboho le yena o mathela


ka hare ho ipata. O bapala le bana ba baholo. Empa ha ba lemohe hore
Teboho o bapala boleke le bona.

Mohapi o sa ntse a bala, ‘Leshome le metso e supileng, leshome le metso


e robedi, leshome le metso e robong, MASHOME A MABEDI! Ke a tla, le
itokisitse kapa le sa itokisa!’ a hweletsa metswalle ya hae.

19
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:13 AM Page 20

Mohapi a ya ka kamoreng ya bojelo.

‘Ebe ba hokae?’ a ipotsa.

A sheba hodimo. A sheba tlase. A sheba ka letsohong le letshehadi, a


sheba ka ho le letona. Yaba o bona nko ya seeta e hlodisitse tlasa
kgaretene. A bula kgaretene … yaba o bona Sam!

‘Eke! Ke o fumane pele, Sam! Ke fumane sebaka sa hao sa ho ipata!’ ho


bua Mohapi. ‘Jwale, tloo re fumane banana.’

20
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 21

Mohapi a mathela phaposing ya ho robala, le Sam ka morao ha hae.

‘Ebe banana bao ba ka ba hokae?’ o a ipotsa.

A sheba hodimo. A sheba tlase. A sheba ka letsohong le letshehadi, a


sheba ka ho le letona. Yaba Mohapi o bona kobo e sisinyeha betheng.
A phahamisa kobo … Jen ke enwa o paqame ka tlasa bethe!

‘E! Ke o fumane, Jen! Ke fumane sebaka sa hao sa ho ipata!’ ho bua


Mohapi. ‘Jwale, tloo re batle Meg.’

21
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 22

Mohapi a mathela ka kitjhining, le Sam le Jen kamora hae.

‘Ebe Meg o hokae?’ o a ipotsa.

A sheba hodimo. A sheba tlase. A sheba ka letsohong le letshehadi, a


sheba ka ho le letona. Yaba Mohapi o utlwa lerata ka rakeng ya mafielo.
A bula lemati … Meg ke enwa!

‘Ke o fumane, Meg! Ke fumane sebaka sa hao sa ho ipata!’ ho bua


Mohapi.

Mohapi a sheba metswalle ya hae e meraro. ‘Ke le fumane kaofela!’ a bua


ka motlotlo. ‘Tjhe, e ne e le papadi e monate!’

22
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 23

Hona ka nako eo mme wa Mohapi a ba bitsa. ‘Bana, tsamayang le yo


hlatswa matsoho le tlo ja. Ke nako ya dijo tsa motsheare,’ ho bua mme.

Bana ba hlapa matsoho ba dula tafoleng.

‘Mmmm, re a leboha ka dijo tsa hao tse monate,’ ba bua ho mme wa


Mohapi.

Mohapi a re, ‘O a tseba keng, mme. Ke hlotse papadi ya boleke-


mampatile kajeno. Ke ba fumane kaofela!’

23
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 24

‘Tjhe ha ho jwalo, Mohapi! Ha o a mphumana!’ ho bua lentswe ka


tlasa tafole.

Mme a phahamisa lesela la tafole, Teboho ke enwa.

‘Ha o a fumana sebaka sa ka sa ho ipata, jwale ke mohlodi!’ ho bua


Teboho ka motlotlo, ha bohle ba tsheha.

24
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 25

4 Bohobe bo joweng

PELE O BALA PALE ENA


Netefatsa hore o utlwisisa seo mantswe ana a se bolelang:
monghadi, makgethe, kurutsa, mmalwa, motheo wa fesetere, itjheba,
mabenyane, amohetswe

25
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 26

Mofumahatsana Kgabo o rata Monghadi Kgabo haholo. Ka tsatsi le leng a


mo memela tee.

Mofumahatsana Kgabo a baka lofo e monate ya bohobe. A seha bohobe


ka hloko a nto bo beha rakeng ka tlase ho fensetere hore bo fole.
Kamorao ho moo, a seha kase ka makgethe a e beha poleiting pela
bohobe bo bakuweng. Yaba o a tswa ho itokisa. O batla ho shebeha
hantle bakeng sa Monghadi Kgabo!

26
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 27

Monghadi Kgabo a fihla ha


Mofumahatsana Kgabo ka nako ya
tee. O shebahala a le motle haholo
ka sutu ya hae le katiba. O tlisitse
dipalesa tse ntle bakeng sa
Mofumahatsana Kgabo. Aa, monna
wa sebele!

Monghadi Kgabo ha a so je letho


ho tloha hoseng hobane a batla ho
ba le sebaka mpeng ya hae bakeng
sa tee ya Mofumahatsana Kgabo e
monate. O lapile haholo hoo mala a
hae a ntseng a kurutsa a lla!

A kokota monyako wa
Mofumahatsana Kgabo.

‘Ke hloka metsotsonyana e


meng e mmalwa,’ ho bua
Mofumahatsana Kgabo a le
ka tlung, a sa ntse a itokisa.

‘Naa re ka ja jwale?’
Monghadi Kgabo o botsa ka
tshepo a le ka ntle setupung.

Empa Mofumahatsana Kgabo


ha a arabe. O phathahane
haholo o itlotsa molomo ka
setlolo sa molomo.

27
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 28

Monghadi Kgabo a rola katiba ya hae a ema setupung. Kapele monko


wa bohobe bo bakuweng wa utlwahala nkong tsa hae ho tswa
fensetereng e butsweng. Wa etsa hore mala a hae a llele hodimo.
O lapile haholo! O tshwanela ho thola sa ho ja!

Yaba Monghadi Kgabo o bona dingwathana tsa bohobe bo nang le


kase motheong wa fesetere.

‘Nkeke ka ema!’ a rialo, a nanabela sengwathana sa bohobe bo


bakuweng ke Mofumahatsana Kgabo. A nka le sengwathana sa kase.

‘Mmm, mmm, mmm,’ ho itatswa Monghadi Kgabo, a kometsa bohobe


le kase.

28
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 29

Ha Monghadi Kgabo a ntse a ithusa ka bohobe le kase tsa


Mofumahatsana Kgabo, Mofumahatsana Kgabo o ntse a itokisa.
A qeta ho tlotsa ditlolo tsa hae tsa sefahleho ka hloko, a itjheba
seiponeng. O batla ho shebeha a le motle!

29
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 30

‘Naa re ka ja jwale?’ ho botsa Monghadi Kgabo hape a le ka ntle.

Empa Mofumahatsana Kgabo ha a so loke.

Monghadi Kgabo o ntse a lapile. A utlwa monko wa bohobe le mala a hae


a lla. O batla ho ja! Ha a sa kgona ho itshwara! Yaba Monghadi Kgabo o
ithusa hape ka bohobe le kase.

30
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 31

Mofumahatsana Kgabo ha a so loke. O sa kenya mabenyane a hae


le ho itokisa moriri.

Kantle, Monghadi Kgabo oithabisa ka ho itjella bohobe le kase.

31
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 32

Qetellong Mofumahatsana Kgabo a tla ho tla bula lemati le ka pele.

‘O amohetswe, Monghadi Kgabo. Kena ka tlung o tlo ja bohobe ba ka bo monate


bo bakilweng,’ ho rialo Mofumahatsana Kgabo ka pososelo e molemo.

‘Ae, tjhe! Nkeke ka kgona ho ja letho!’ ho bua Monghadi Kgabo ka boipelaetso.


O dutse ka ntle setulong, o kgotse haholo ha a kgone le ho dula hantle!

Mofumahatsana Kgabo a sheba dipoleiti tse se nang letho. A sheba le mpa


ya Monghadi Kgabo e tenya. Mofumahatsana Kgabo o halefile haholo.

‘Monghadi Kgabo, o meharo! O kgopo Monghadi Kgabo!’ a lla. ‘O jele


bohobe ba ka le kase kaofela.

Ha ke sa tla o memela tee hape le kgale!’

Wena o ka mo mema?

32
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 33
Sesotho Big book Reader 5_Layout 1 2017/06/08 9:14 AM Page 34

Buka e Kgolo 5

Dibuka tse Kgolo ke mohlodi o kgabane wa ho bala mmoho. Buka ka nngwe e Kgolo ya Vula Bula e na le
dipale tse nne tse fapaneng, tse hokahantsweng le tse bobebe tse nang le sehloho se tshwanang.
Ditshwantsho tse ntle tse mebalabala tse ruileng ka le mantswe a ho balla hodimo di sebetsa mmoho ho
kgothaletsa lerato la dipale le ho bala. Moqoqo ka ditshwantsho o tla aha tsebo ya bana ya ditshwantsho
o be o kgothaletse le tshebediso e ntle ya mantswe a mangata a hlahisang maikutlo. Pale ka nngwe e
etelwapele ke lenane la tlotlontswe eo baithuti ba tlamehang ho e utlwisisa hore ba latedisise pale.

1. Jo! 1. Thusa!
Buka e Kgolo 1 Buka e Kgolo 5

2. Rala o sehe 2. O kae Palesa?


3. Bidika 3. Re bapala mokoko
4. Bala 4. Bohobe bo joweng

1. Baleha! 1. Leino
Buka e Kgolo 2 Buka e Kgolo 6

2. Robala 2. Lelapa le reka diaparo


3. Mamela 3. Sehwete se seholo
4. O se ke! 4. Moya le Letsatsi

1. Konomaka 1. Bolokela hosane


Buka e Kgolo 3 Buka e Kgolo 7

2. Monehelo 2. Takatso tse tharo


3. Lehae 3. Sopo ya lejwe
4. Ntate o na le Pule 4. Mmutla le sekolopata

1. Seba 1. Tau le tweba


Buka e Kgolo 4 Buka e Kgolo 8

2. Ke la mang lebidi le? 2. Ho baka le nkgono


3. Leeto 3. Toropa ya haeso
4. Fesetere e thubehile! 4. Afrika Borwa ya rona

SESOTHO

978-1-77580-506-9
34

You might also like