WYNIKI

W celu udzielenia odpowiedzi na postawione pytania badawcze przeprowadzono

analizy statystyczne przy użyciu pakietu IBM SPSS Statistics 29. Za jego pomocą wykonano

analizę podstawowych statystyk opisowych wraz z testami Shapiro-Wilka, analizę częstości

wyników przeliczonych, analizę korelacji r Pearsona oraz test Manna-Whitneya. Za poziom

istotności w niniejszym rozdziale uznano α = 0,05.

Podstawowe statystyki opisowe wraz z testem Shapiro-Wilka

Przed przystąpieniem do analiz właściwych, ukierunkowanych na poszukiwanie

odpowiedzi na pytania postawione w pracy, wyliczono podstawowe statystyki opisowe wraz

z testem normalności rozkładu Shapiro-Wilka dla zmiennych ilościowych, uwzględnionych

w projekcie. Analizy te przeprowadzono w podziale na grupy wyodrębnione z uwagi na wiek

badanych kobiet (kobiety ciężarne poniżej 35 roku życia i kobiety ciężarne w wieku 35 lat

i więcej). Powyższe podyktowane było charakterem pytań badawczych. Z analiz wyłączono

kobiety, które podczas badania nie były w ciąży (n = 14). Wyniki zostały zaprezentowane

w tabeli 1.
Tabela 1

Podstawowe statystyki opisowe badanych zmiennych wraz z testem Shapiro-Wilka w

zależności od wieku kobiet w ciąży

Grupa Zmienna zależna M Me SD Sk. Kurt. Min. Maks. W p

Neurotyzm 23,23 24,00 8,65 0,23 -0,78 8,00 46,00 0,97 0,032
Ekstrawersja 23,58 25,00 7,09 -0,05 -0,67 9,00 39,00 0,97 0,056

Kobiety poniżej Otwartość na doświadczenia 22,86 23,00 5,69 0,28 -0,41 10,00 36,00 0,98 0,136
35 roku życia Ugodowość 30,77 31,00 5,24 -0,28 -0,39 18,00 42,00 0,98 0,179
(n = 97) Sumienność 31,37 32,00 6,95 -0,27 -0,76 16,00 45,00 0,97 0,051
Lęk jako stan 40,21 40,00 10,46 0,48 -0,21 21,00 71,00 0,97 0,047
Lęk jako cecha 43,37 43,00 9,92 0,10 -0,63 23,00 65,00 0,98 0,328
Neurotyzm 23,09 22,00 9,20 0,29 -0,57 6,00 46,00 0,98 0,236
Ekstrawersja 23,13 23,00 6,17 -0,24 0,50 5,00 35,00 0,97 0,143

Kobiety w wieku Otwartość na doświadczenia 22,65 22,00 4,92 0,18 -0,45 12,00 34,00 0,99 0,736
35 lat i więcej Ugodowość 30,24 30,00 5,28 0,00 -0,11 15,00 41,00 0,98 0,405
(n = 69) Sumienność 30,77 31,00 7,04 -0,21 -0,49 13,00 43,00 0,98 0,256
Lęk jako stan 42,28 40,00 10,47 0,56 0,22 24,00 73,00 0,97 0,060
Lęk jako cecha 43,71 43,00 9,85 0,55 0,13 25,00 71,00 0,97 0,151
Adnotacja. M - średnia; Me - mediana; SD - odchylenie standardowe; Sk. - skośność; Kurt. - kurtoza; Min. - wartość
minimalna; Maks. - wartość maksymalna; W - wynik testu Shapiro-Wilka; p - wartość p dla testu Shapiro-Wilka.

Analiza wykazała, że większość poddanych analizie zmiennych nie odbiega istotnie

rozkładem od rozkładu normalnego. Wynik testu Shapiro-Wilka okazał się istotny

statystycznie jedynie w przypadku zmiennych neurotyzm oraz lęk jako stan w grupie kobiet

poniżej 35 roku życia, co oznacza, że rozkłady tych zmiennych istotnie odbiegają od krzywej

Gaussa. Należy jednak zwrócić uwagę, że skośność rozkładu niniejszych zmiennych nie

przekracza umownej wartości bezwzględnej równej 1, co oznacza, że ich rozkłady

są asymetryczne w nieznacznym stopniu (George i Mallery, 2016). W związku z tym za

zasadne uznano przeprowadzenie analizy w oparciu o testy parametryczne, o ile zostały

spełnione ich pozostałe założenia.

Cechy osobowości oraz poziom lęku kobiet w ciąży

 W kolejnym kroku analizy sprawdzono, jaki poziom lęku oraz jakie cechy osobowości

charakteryzują ciężarne poniżej 35 roku i ciężarne w wieku 35 lat i więcej. W tym celu,

wyniki uzyskane przez respondentki w obrębie testowanych zmiennych zostały przeliczone

na jednostki standaryzowane. Następnie przeliczone wyniki przyporządkowano do trzech

grup, stosownie do właściwości charakteryzujących skalę stenową: wyniki niskie - steny od 1

do 4, wyniki przeciętne – steny od 5 do 6, wyniki wysokie – steny od 7 do 10. Dla tak

utworzonych przedziałów przeprowadzono analizę częstości oddzielnie dla kobiet ciężarnych

przed 35 rokiem życia i starszych, której wyniki wraz z podstawowymi statystykami

opisowymi dla wartości stenowych zaprezentowane zostały w tabeli 2. Wyniki analizy

częstości zaprezentowano dodatkowo na wykresach 1-2.

Tabela 2

Wyniki analizy częstości oraz podstawowe statystyki opisowe natężenia poszczególnych cech

osobowości oraz poziomu lęku w zależności od wieku kobiet w ciąży

Niskie Przeciętne Wysokie

wyniki wyniki wyniki
Grupa Zmienna N % N % N % M Me SD
Neurotyzm 47 48,5% 30 30,9% 20 20,6% 4,73 5,00 2,19

Ekstrawersja 47 48,5% 40 41,2% 10 10,3% 4,40 5,00 1,95

Otwartość na
doświadczenia
68 70,1% 25 25,8% 4 4,1% 3,48 4,00 1,87
Kobiety poniżej
35 roku życia Ugodowość 26 26,8% 23 23,7% 46 47,4% 5,94 6,00 2,08
(n = 97)
Sumienność 20 20,6% 33 34,0% 44 45,4% 6,48 6,00 2,25

Lęk jako stan 28 28,9% 31 32,0% 38 39,2% 5,95 6,00 2,38

Lęk jako cecha 38 39,2% 21 21,6% 38 39,2% 5,39 6,00 2,47

Neurotyzm 29 42,0% 13 18,8% 27 39,1% 5,48 5,00 2,30

Ekstrawersja 38 55,1% 23 33,3% 8 11,6% 4,23 4,00 1,75

Otwartość na
doświadczenia
40 58,0% 22 31,9% 6 8,7% 4,13 4,00 1,81
Kobiety w wieku
35 lat i więcej Ugodowość 28 40,6% 25 36,2% 15 21,7% 5,00 5,00 1,90
(n = 69)
Sumienność 34 49,3% 17 24,6% 18 26,1% 4,83 5,00 2,11

Lęk jako stan 13 18,8% 24 34,8% 31 44,9% 6,49 6,00 2,23

Lęk jako cecha 27 39,1% 16 23,2% 26 37,7% 5,41 6,00 2,35

Adnotacja. n – liczba osób; M - średnia; Me - mediana; SD - odchylenie standardowe. Celem przeliczenia
wyników z kwestionariusza NEO-FFI skorzystano z norm dla kobiet w wieku 20-29 lat oraz 30-39 lat
(odpowiednio dla młodszej i starszej grupy ciężarnych). Celem przeliczenia wyników z kwestionariusza STAI-X
skorzystano z norm dla kobiet w wieku 21-40 lat dla obu porównywanych grup. Z uwagi na pominięcie po
jednej pozycji na skali ekstrawersji i otwartości na doświadczenia w badaniu, wyniki dla tych dwóch skali mogą
być zaniżone
Wykres 1

Wykres słupkowy przedstawiający częstotliwość występowania niskiego, przeciętnego

i wysokiego natężenia poszczególnych cech osobowości oraz poziomu lęku w grupie kobiet

ciężarnych przed 35 rokiem życia (N = 97)

Wykres 2

Wykres słupkowy przedstawiający częstotliwość występowania niskiego, przeciętnego

i wysokiego natężenia poszczególnych cech osobowości oraz poziomu lęku w grupie kobiet

ciężarnych w wieku 35 lat i więcej (N = 69)

Analiza częstości (tabela 2) wykazała, że w grupie kobiet ciężarnych przed 35 rokiem

życia dominowało niskie nasilenie takich cech osobowości jak neurotyzm (48,5%),

ekstrawersja (48,5%) i otwartość na doświadczenia (70,1%). W przypadku ekstrawersji oraz

otwartości na doświadczenia marginalne odsetki kobiet cechowały się ich wysokim

natężeniem (odpowiednio 10,3% oraz 4,1%). Jeżeli chodzi o natężenie ugodowości

i sumienności największa grupa młodych przyszłych matek charakteryzowała się wysokim

poziomem tych cech (odpowiednio 47,4% dla ugodowości oraz 45,4% dla sumienności).

Podobny rozkład wyników uzyskano dla zmiennych lęk jako stan oraz lęk jako cecha, gdzie

najwięcej młodszych uczestniczek badania posiadała wysokie nasilenie lęku jako stanu

(39,2%) oraz wysokie lub niskie nasilenie lęku jako cechy (po 39,2%).

W grupie kobiet w ciąży w wieku 35 lat i starszych dominowało niskie natężenie

wszystkich analizowanych cech osobowości (neurotyzm – 42,0%; ekstrawersja – 55,1%;

otwartość na doświadczenia – 58,0%; ugodowość – 40,6%; sumienność – 49,3%). Ponadto,

analiza częstości wykazała, że w grupie starszych przyszłych matek dominowało wysokie

nasilenie lęku jako stanu (44,9%) oraz niskie lub wysokie nasilenie lęku jako cechy (wyniki

niskie - 39,1%, wyniki wysokie – 37,7%). Zatem różnice w rozkładach pomiędzy

porównywanymi grupami wiekowymi odnotowano jedynie w przypadku cech osobowości

ugodowości i sumienności, których wysokie natężenie dominowało wśród młodszych matek,

a wśród starszych matek – niskie.

Wartości średnie wyników przeliczonych (tabela 2) w obu grupach kobiet w

większości oscylowały w granicach od wartości 4,5 do wartości 6,5, co wskazuje na

przeciętne nasilenie analizowanych cech oraz poziomu lęku. Jedynie w przypadku poziomu

ekstrawersji oraz otwartości na doświadczenia średnie poziomy tych cech sugerują ich niskie

natężenie zarówno wśród przyszłych matek przed 35 rokiem życia (odpowiednio 4,40 oraz

3,48), a także kobiet starszych (odpowiednio 4,23 oraz 4,13).

Związek cech osobowości z poziomem lęku wśród kobiet w ciąży

W następnym kroku analizy sprawdzono, czy istnieje zależność pomiędzy cechami

osobowości a poziomem lęku jako stanu oraz lęku jako cechy osobno dla kobiet w ciąży
młodszych niż 35 lat oraz kobiet w ciąży w wieku 35 lat i starszych. W tym celu skorzystano

ze współczynnika korelacji r Pearsona. Wyniki analizy przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3
Związek cech osobowości z poziomem lęku wśród kobiet w ciąży – wyniki analizy korelacji

r Pearsona

Grupa Zmienna Lęk jako stan Lęk jako cecha

r Pearsona 0,70 0,84

Neurotyzm
Istotność <0,001 <0,001
r Pearsona -0,39 -0,51
Ekstrawersja
Istotność <0,001 <0,001

Kobiety poniżej 35 roku Otwartość na r Pearsona 0,05 0,08

życia doświadczenia Istotność 0,630 0,443
r Pearsona -0,13 -0,20
Ugodowość
Istotność 0,219 0,047
r Pearsona -0,31 -0,33
Sumienność
Istotność 0,002 <0,001
r Pearsona 0,61 0,83
Neurotyzm
Istotność <0,001 <0,001
r Pearsona -0,17 -0,37
Ekstrawersja
Istotność 0,166 0,002

Kobiety w wieku 35 lat Otwartość na r Pearsona -0,22 -0,22

i więcej doświadczenia Istotność 0,077 0,069
r Pearsona -0,37 -0,36
Ugodowość
Istotność 0,002 0,003
r Pearsona -0,30 -0,33
Sumienność
Istotność 0,014 0,005

Analiza wykazała szereg istotnych statystycznie zależności pomiędzy zmiennymi w

obu grupach wiekowych. Zarówno wśród kobiet ciężarnych powyżej 35 roku życia jak i

kobiet młodszych odnotowano istotne statystycznie, dodatnie i bardzo silne związki pomiędzy

cechą neurotyzmu a poziomem lęku jako stanu i lęku jako cechy. Te wyniki wskazują na
wyższą skłonność do odczuwania lęku tych uczestniczek badania, które charakteryzowały się

wyższym natężeniem neurotyzmu. Ponadto w obu grupach odnotowano umiarkowanie

silne i ujemne związki lęku jako stanu i lęku jako cechy z poziomem sumienności. Zatem im

bardziej sumienne były badane kobiety, tym mniejszego natężenia poziomu lęku

doświadczały bez względu na wiek.

Różne dla obu grup okazały się związki poziomu lęku z ekstrawersją oraz

ugodowością. W grupie ciężarnych poniżej 35 roku życia ekstrawersja korelowała ujemnie

i umiarkowanie silnie z lękiem jako stanem oraz ujemnie i silnie z lękiem jako cechą. Zatem

wraz ze wzrostem poziomu ekstrawersji młodych przyszłych matek spadała ich skłonność do

doświadczania obu wskazanych rodzajów lęku. Z kolei w grupie starszych ciężarnych

ekstrawersja była powiązania ujemnie i umiarkowanie silnie z lękiem jako cechą ale nie była

skorelowana istotnie statystycznie z lękiem jako stanem. Jeżeli natomiast chodzi o związki

lęku z ugodowością, wśród kobiet ciężarnych powyżej 35 roku życia ugodowość korelowała

ujemnie i umiarkowanie silnie z dwoma analizowanymi wymiarami lęku. Zatem im wyższa

była ugodowość starszych respondentek, tym mniejszego lęku doświadczały. W grupie

młodszych uczestniczek badania ugodowość okazała się skorelowana słabo oraz ujemnie z

lękiem jako cechą ale nie odnotowano istotnego związku tej cechy charakteru z lękiem jako

stanem.
Porównanie kobiet ciężarnych po 35 roku życia i młodszych pod względem cech

osobowości oraz poziomu lęku

Następnie, dokonano analizy porównań między grupami. Sprawdzono czy cechy

osobowości oraz poziom lęku są zróżnicowane przez wiek badanych ciężarnych. Analizę, ze

względu na znaczą różnicę w liczebnościach porównywanych grup, wykonano przy użyciu

nieparametrycznego testu Manna-Whitneya (tabela 4).

Tabela 4

Porównanie kobiet ciężarnych po 35 roku życia i młodszych pod względem cech osobowości

oraz poziomu lęku – wyniki testu Manna-Whitneya

Poniżej 35 roku życia (n = 97) 35 lat i więcej (n = 69)

Zmienna zależna średnia ranga M SD średnia ranga M SD Z p η²
-
Neurotyzm 83,78 23,23 8,65 83,10 23,09 9,20 0,928 <0,01
0,09
-
Ekstrawersja 85,32 23,58 7,09 80,93 23,13 6,17 0,561 <0,01
0,58
-
Otwartość na doświadczenia 83,31 22,86 5,69 82,55 22,65 4,92 0,919 <0,01
0,10
-
Ugodowość 84,53 30,77 5,24 78,47 30,24 5,28 0,418 <0,01
0,81
-
Sumienność 85,28 31,37 6,95 80,99 30,77 7,04 0,570 <0,01
0,57
-
Lęk jako stan 79,20 40,21 10,46 88,42 42,28 10,47 0,222 <0,01
1,22
-
Lęk jako cecha 83,43 43,37 9,92 83,59 43,71 9,85 0,983 <0,01
0,02
Adnotacja. n - liczba obserwacji; M - średnia; SD - odchylenie standardowe; Z - wartość statystyki testowej; p - istotność
statystyczna; η² - wskaźnik siły efektu

Analiza wykazała, że wiek zajścia w ciążę nie różnicował doświadczanego poziomu

lęku jako stanu oraz lęku jako cechy. Ciężarne z obu grup wiekowych nie różniły się również

między sobą pod względem cech osobowości.

Literatura cytowana

George, D., Mallery, P. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step: A simple guide and

reference. New York Routledge.