‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻠﻲ ﮔﺎز اﻳﺮان‬

‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﮔﺎز ﺷﻬﻴﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻧﮋاد‬

‫ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ‪:‬‬

‫ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻴﺎت ﺗﺮك‬
‫اﺣﺴﺎن ﺧﻄﻴﺒﻲ‬
‫ﺳﻴﺪ اﺣﺴﺎن ﺟﻌﻔﺮي ﻧﮋاد‬

‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺧﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮ ﮔﻴﺘﻲ اﺑﻮاﻟﺤﻤﺪ‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫‪3‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﺨﺶ اول ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪5‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ وﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬
‫‪5‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪5‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬
‫‪6‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬
‫‪15‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪28‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و روﺷﻬﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬
‫‪28‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫‪31‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪..............................................................................................................‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ‪ -‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪36‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬
‫‪36‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪37‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻠﻲ ﻣﻮاد در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪40‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬
‫‪40‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪40‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫‪42‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫‪42‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪1‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫‪43‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺗﻘﻄﻴﺮ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬
‫‪45‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫‪47‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫‪53‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪.......................................................................................................‬‬
‫‪54‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪57‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫‪60‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬
‫‪60‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺧﻮراك‬
‫‪61‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫واﻛﻨﺸﻬﺎ‬
‫‪63‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬
‫‪64‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬
‫‪64‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺷﺮح واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫‪69‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬
‫‪69‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫‪74‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري‬
‫‪75‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫‪76‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫‪77‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬
‫‪79‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮي‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ‪ -‬واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪82‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫‪82‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪82‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﻮراك‬
‫‪83‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫‪2‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺎﻻﻳﺶ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪84‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
‫‪84‬‬ ‫‪..............................................................................................................‬‬ ‫ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﻜﻪ ﺟﺎن را ﻓﻜﺮت آﻣﻮﺧﺖ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻟﺰوم آﺷﻨﺎﻳﻲ ﭘﺮﺳﻨﻞ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘـﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔـﺖ و آﮔـﺎﻫﻲ و درك ﻋﻤﻴﻘﺘـﺮ از ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ) و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ( ؛ ﻣﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑـﻪ ﮔـﺮدآوري ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ اي از‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ اﻓﺮاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ و ﺗﺠﻬﻴـﺰات‬

‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ‪ ،‬در ﺑﻬﺒﻮد راﻫﺒﺮي و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻬﺮه وري ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﺟﺰوه ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻼﺻﻪ اي از ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮ ﮔﻴﺘﻲ اﺑﻮاﻟﺤﻤﺪ ‪ ،‬اﺳـﺘﺎد داﻧﺸـﮕﺎه‬

‫ﺗﻬﺮان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ آﻗﺎﻳﺎن ﻣﺤﺴﻦ ﺑﻴﺎت ﺗﺮك ‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﺧﻄﻴﺒﻲ و ﺳﻴﺪ اﺣﺴﺎن ﺟﻌﻔﺮي ﻧﮋاد ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬در ﮔﺮدآوري اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻮده ‪ ،‬ﺗﺎ ﺿﻤﻦ اراﻳﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ‪ ،‬از ﺑﻴـﺎن‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ و ﺧﺎرج از ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ‪ ،‬ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﮔـﺮدد ‪ .‬اﻣﻴـﺪ اﺳـﺖ ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺟـﺰوه در ﺟﻬـﺖ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ داﻧﺶ ﭘﺮﺳﻨﻞ و دﻳﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪان ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻓﺮ‬

‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1386‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ وﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﺳﺎﺳﺎً از ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨﻲ وآروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار ﻛﻤـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫ﮔﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن دار ‪ ،‬اﻛﺴﻴﮋن دار و ﻣﻘﺪار ﺟﺰﻳﻲ ﻓﻠﺰات ﻧﻴﺰ در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد دارد ‪.‬‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﺑﺮ روي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬

‫‪ -‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫‪ -‬ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻫﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ ﮔﺮوه زﻳﺮ ﻗﺮار داد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻣﺼﺮف ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ وﻧﻔﺖ ﮔﺎز ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﻪ در ﻣﺨﻠﻮﻃﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ روﻧـﺪ و ﺑـﺮاي ﺑﻬﺒـﻮد ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﻣـﻮاد‬

‫اﻓﺰودﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﭘﺎﻳﻪ روان ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ روﻏﻨﻬﺎ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﻨﺒﻲ ﻳﺎ واﺳﻄﻪ اي ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪ -1‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ ‪ :‬اﻳﻦ ﮔﺎزﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻴﺪروژن و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺻـﻨﻌﺘﻲ وﻳـﺎ‬

‫ﻣﺎده اوﻟﻴﻪ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪه )‪ : (L.P.G=Liquefied Petroleum Gases‬اﻳﻦ ﮔﺎزﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﭘﺮوﭘﺎن و ﺑﻮﺗﺎن و ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮط‬

‫ﺗﺠﺎرﺗﻲ اﻳﻦ دو ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻳﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﻨﺰﻳﻦ)‪ : (Gasoline‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪ -4‬ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص و ﻧﻔﺘﺎ )‪ : (Naphtha‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل رﻧﮕﻬﺎ وﺣﻼل ﺻﻨﻌﺘﻲ در اﺳﺘﺨﺮاج روﻏﻨﻬﺎ وﻋﻄﺮﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬

‫ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ)‪ : (Jet Fuel‬در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي واﻛﻨﺸﻲ ‪ ،‬ﺗﻮرﺑﻴﻨﻬﺎي ﮔﺎزي و ﻣﻮﺷﻜﻬﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ)‪ : (Kerosene‬در اﻧﻮاع ﭼﺮاﻏﻬﺎ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد روﺷﻨﺎﻳﻲ وﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﻳﺎ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز)‪ : (Diesel Oil‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﻚ ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻳﺎ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻢ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪ -9‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ )‪ : (Spindles‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﻪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر وﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان روان ﻛﻨﻨـﺪه در ﻣﻜﺎﻧﻴـﻚ‬

‫ﻇﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪ -10‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ)‪ : (Bright Stock‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎﻻ در ﺗﺮﻛﻴﺐ روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -11‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﻴﻠﻨﺪر)‪ : (Cylinder Oil‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺨﺎر وﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ رﺳﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ و ﻣﻮﻣﻬﺎ )‪ : (Waxes‬در ﻋﺎﻳﻘﻜﺎري اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ وﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ )‪ : (Heavy Fuel Oil‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﭘـﺮ ﻗـﺪرت و ﺳـﻮﺧﺖ دﻳﺰﻟﻬـﺎي‬

‫ﺑﺰرگ ‪.‬‬

‫‪ -14‬آﺳﻔﺎﻟﺖ وﻗﻴﺮ)‪ : (Asphalt & Bitumen‬ﻣﺼﺎرف آن در ﺟﺎده ﺳﺎزي وﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﻛﻚ )‪ : (Coke‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ وﻧﻴﺰ در ﺳﺎﺧﺖ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻌﺪادي از ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣـﻲ روﻧـﺪ‪،‬‬

‫اراﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪ دردﻣﺎي ‪ t‬ﺑﻪ ﺟـﺮم ﻫﻤـﺎن ﺣﺠـﻢ آب در دﻣـﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫‪6‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ‪ t=48C‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ وﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭼﮕـﺎﻟﻲ در ‪ 208C‬اﻧـﺪازه‬

‫ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪20‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪4‬‬
‫=‬

‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ زﺑﺎن ﻛﻠﻤﻪ ‪ Specific Gravity‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ دﻣﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ 608F‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬وﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ‪ sp.gr.60/608F‬ﺑﻴـﺎن‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺟﻪ ‪ 8API‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪8API = 141.5 / (sp.gr.60/60 8F) - 131.5‬‬

‫‪ -2‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رد )‪(R.V.P‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺨﺘﺺ ﻓﺮآوردﻫﺎي ﺳﺒﻚ )ﺑﻨﺰﻳﻦ‪-‬ﮔﺎز ﻣﺎﻳﻊ( اﺳـﺖ ‪ .‬دﺳـﺘﮕﺎه ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻇـﺮف ﺣـﺎوي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪،‬‬

‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻳﺎ اﺗﺎق ﻫﻮا و ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ درﻳﻚ ﺣﻤﺎم ﺗﺮﻣﻮﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ‪ 100 8F‬ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ .‬ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر در روي ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ رﻗﻢ ﺛﺎﺑﺘﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻫﻮا در دﺳﺘﮕﺎه ‪ ،‬ﻓﺸﺎر اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻧﻴﺴـﺖ ‪ .‬اﻫﻤﻴـﺖ اﻳـﻦ آزﻣـﺎﻳﺶ ﺑـﻪ‬

‫ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺎن دادن ﻣﻴﺰان ﻓﺮآوردﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺒﻜﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ‪Reid‬‬

‫‪ -3‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ASTM‬‬

‫‪7‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎﻟﻦ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﻏﻮﻃﻪ ور در ﻣﺨﻠﻮط آب و ﻳﺦ و اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‪ 100 cc ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺳﺮﻋﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻛﻨﺪاﻧﺴـﻮر ‪ ،‬ﻣـﺎﻳﻊ ﺷـﺪه‬

‫در اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻐﻴﺮات دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺠﻢ ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﺷـﺪه رﺳـﻢ ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪.‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ دﻣـﺎ‬

‫ﻣﻌﺮف ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﻞ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺪه )‪ (d‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛـﻪ ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﻧﻤـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ‪ ،‬در‬

‫ﺑﺎﻟﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ . (r‬ﺑﻴﻼن ﺣﺠﻤﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪d+r+l=100‬‬
‫ﻛﻪ ‪ l‬ﺣﺠﻢ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه در ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻳﻚ ﺑﺮش را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﺎ ﮔﺴـﺘﺮه ﺟـﻮش آن ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ‪ ،‬ﻛـﻪ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش اوﻟﻴﻪ – ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻧﻬﺎﻳﻲ = ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻮش‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ASTM‬‬

‫‪ -4‬رﻧﮓ )‪(Color‬‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ رﻧﮓ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﺎ رﻧﮓ ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در ﻓﺮآورده ﻫـﺎي ﺳـﺒﻚ ‪ ،‬رﻧـﮓ ﻳﻜـﻲ از‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺜﻼً رﻧﮓ ﺳﻴﺎه ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﻣﻌﺮف ﺣﻀﻮر ذرات آﺳﻔﺎﻟﺖ در آن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل )‪(Flash Point‬‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻘﺪاري ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻇﺮف ﺳﺮ ﺑﺎز ﻳﺎ ﺳﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻘـﺪار ﻛـﺎﻓﻲ‬

‫از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﺮّار ﺗﺒﺨﻴﺮ ودر ﺑﺎﻻي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ .‬دراﻳﻦ ﺣﺎل دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪه ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫اﺷﺘﻌﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﮔﺮم ﻛﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اي ﻣﻲ رﺳﻴﻢ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻗﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬اﻳـﻦ دﻣـﺎ ﻣﻌـﺮف‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﺣﺘﺮاق )‪ (Fire Point‬اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد ﻓﺮار ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ دﻣﺎﻳﻲ ﻣـﻲ‬

‫ﺗﻮان ﻳﻚ ﻓﺮآوده را ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﺧﻄﺮ ﮔﺮم ﻛﺮد ‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪ -6‬ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺷﺪن ) ‪ -(Cloud Point‬ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش )‪(Pour Point‬‬

‫اﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﻲ و ﺑﺪون ﺑﻪ ﻫﻢ زدن ﺳﺮد ﻛﻨﻴﻢ ‪ ،‬دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺪر ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻳﺎ اﺑﺮ ﺷﻴﺮي رﻧﮓ ﭘﺪﻳﺪار‬

‫ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺷﺪن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺳﺮد ﺷﺪن را اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد )‪ (Freezing Point‬ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﭘـﺲ‬

‫از اﻧﺠﻤﺎد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻤﻲ ﮔﺮم ﺷﻮد ‪ ،‬دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺸـﺨﺺ‬

‫ﻛﺮدن ﻣﻴﺰان ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ در روﻏﻦ و ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺎﻻ در ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﺑﺮد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺮاي ﭘﻤﭗ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش آﻧﻬﺎ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪ -7‬ﮔﺮاﻧﺮوي )‪(Viscosity‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺎل را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺸﺎن ﻣـﻲ دﻫـﺪ ‪ .‬در ﺳﻴﺴـﺘﻢ ‪ ، cgs‬ﮔﺮاﻧـﺮوي دﻳﻨﺎﻣﻴـﻚ ﻳـﺎ‬

‫ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭘﻮاز ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﭘﻮاز ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻧﻴﺮوي ﻳﻚ دﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻌﻲ را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ‬

‫=‪µ‬‬ ‫=‬ ‫دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ از آن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪:‬‬

‫ﻋﻜﺲ ﮔﺮاﻧﺮوي ‪ ،‬ﺳﻴﺎﻟﻴﺖ ﻧﺎم دارد ‪.‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻤﭗ ﺷﺪن ﻣﻮاد و ﻧﻮع ﺟﺮﻳﺎن آﻧﻬﺎ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ )‪ (Ash Content‬و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺮادﺳﻮن‬

‫ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ را در ﻳﻚ ﺑﻮﺗـﻪ ﺣـﺮارت داده و از‬

‫اﺷﺘﻌﺎل ﺑﺨﺎرﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﺘﺘﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه زﻏﺎﻟﻲ را در ﻛﻮره ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻮﺗﻪ را از ﻛﻮره ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ‬

‫‪ ،‬ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺑﻮﺗﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً از اﻣﻼح ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻓﺮار ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻗﻤﻴﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺮادﺳﻮن در ﻣﻮرد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻓﺮار اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ آزﻣـﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﻳـﻚ ﺑﻮﺗـﻪ‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺨﺎرﻫﺎ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺣﺘﺮاق ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را در ﺑﻮﺗﻪ ﺗﻜﻠﻴﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻌـﺪ‬

‫از ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﻮﺗﻪ ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه زﻏﺎﻟﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ را از آن ﻛﻢ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺮادﺳﻮن‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻣﻌﺮف ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺟﺎﻣﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮآورده ﻧﻔﺘـﻲ در ﺑﻬﻨـﺮﻳﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ اﺣﺘـﺮاق ‪ ،‬در ﺳـﻴﻠﻨﺪر ﺑـﺎﻗﻲ ﻣـﻲ‬

‫ﮔﺬارد و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻚ و رﺳﻮﺑﻬﺎي زﻏﺎﻟﻲ در ﻃﻲ اﺣﺘﺮاق ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -9‬درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ )‪(Penetration‬‬

‫درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ )ﻗﻴﺮﻫﺎ – ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ ‪ -‬ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ ‪ -‬ﻣﻮﻣﻬﺎ( اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮاي ﻃﺒﻘـﻪ‬

‫ﺑﻨﺪي ﻗﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎده ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪ -10‬ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن )‪(Softening Point‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن ﻗﻴﺮ از روش ﺣﻠﻘﻪ و ﺳﺎﭼﻤﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻳﻚ ﺣﻠﻘﻪ را روي ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨـﺪ واز ﻗﻴـﺮ‬

‫ﮔﺮم ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻗﻴﺮ ﺳﻔﺖ ﺷﺪ ‪ ،‬روي ﻗﻴﺮ ﻳﻚ ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻓﻮﻻدي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻲ ﮔﺬارﻧـﺪ وﺳـﭙﺲ اﻳـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ را در‬

‫ﺣﻤﺎم آب ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ ودﻣﺎي آب را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﭼﻤﻪ از ﻗﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ ‪ ،‬دﻣﺎ را ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻛﻪ‬

‫ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن ﻗﻴﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﻛﺸﺶ ﻗﻴﺮ)‪(Ductility‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﻴﺮي ﻛﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﺮار دارد را در ﻳﻚ ﺣﻤﺎم ﺑﺎ دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻓﻜﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﻴﺮ را در ﻣﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫اﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از ﻫﻢ دور ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻗﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد وﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دو ﭘﺎره ﺷﺪ ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻓﻚ را اﻧﺪازه ﻣـﻲ ﮔﻴﺮﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻛﺸﺶ ﻗﻴﺮ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺮك)‪(Frass‬‬

‫ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺎزك ﻓﻮﻻدي را ﺑﺎ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزﻛﻲ از ﻗﻴﺮ ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ وﺑﻴﻦ دو ﮔﻴﺮه ﻗﺮارﻣﻲ دﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﭘﺎﻳـﻪ وﺻـﻞ اﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را در ﻳﻚ ﺣﻤﺎم ﺳﺮد )اﺳﺘﻮن وﻳﺦ ﻛﺮﺑﻨﻴﻚ( ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ .‬در ﻓﻮاﺻﻞ دﻣﺎﻳﻲ ﻣﻌـﻴﻦ ‪ ،‬ﺻـﻔﺤﻪ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﻌﻄـﺎف را ﺧـﺎرج‬

‫ﻧﻤﻮده ‪ ،‬ﺧﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻛﻪ ﺷﻜﺎﻓﻬﺎﻳﻲ در ﻻﻳﻪ ﻗﻴﺮ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ‪ ،‬دﻣﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺮك اﺳﺖ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮔﻮﮔﺮد‬

‫ﻣﻘﺪار ﮔﻮﮔﺮد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ﭼﺮاغ و روش ﺑﻤـﺐ اﻧـﺪازه ﮔﻴـﺮي ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬در اﻳـﻦ‬

‫روﺷﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ را در ﻳﻚ ﭼﺮاغ و ﻳﺎ ﺑﻤﺐ ﻣﻲ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ ‪ .‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﺣﺘﺮاق ﺟﺬب ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي ﺟـﺎذب ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ و‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ روش ﺗﻴﺘﺮ ﻛﺮدن ﻳﺎ ﺑﻪ روش وزﻧﻲ ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﮔﻮﮔﺮد در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﮔﻮﮔﺮد ﺧﺎﺻـﻴﺖ آرام ﺳـﻮزي ﺑﻨﺰﻳﻨﻬـﺎ را‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ .‬در اﺛﺮ اﺣﺘﺮاق ‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪ ﮔﻮﮔﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺣﻀﻮر آب ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﻣـﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮردﮔﻲ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﮔﺰوز و دود ﻛﺸﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔـﻮﮔﺮدي ﻣﺴـﺎﺋﻞ زﻳـﺎدي از ﻧﻈـﺮ آﻟـﻮدﮔﻲ‬

‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -14‬روﺷﻬﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي ﺳﺮﻳﻌﻲ ﻛﻪ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺑﺮ روي ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷـﻮد ‪ ،‬ﻳـﻚ رﺷـﺘﻪ آزﻣـﺎﻳﺶ ﺟﻬـﺖ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر )ﺑﻨﺰﻳﻦ وﮔﺎزوﺋﻴﻞ( وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﻣﻮﺗﻮر ﺗﻚ ﺳﻴﻠﻨﺪر اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق ﺑﻨﺰﻳﻦ در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي درون ﺳﻮز‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺎزده ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي درون ﺳﻮز ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ دارد ‪:‬‬

‫‪η = 1 - (1/R)n-1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ = η‬ﺑﺎزده ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫‪ = n‬ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ = ‪CP/CV‬‬

‫=‪V/V‬‬ ‫‪ = R‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ =‬

‫ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزده ﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪه اي ﺑﻪ ﻧـﺎم ﺗﻘـﻪ‬

‫ﻳﺎ ﻛﻮﺑﺶ )‪(Knock‬ﻛﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﺑﻴﺪن ﭼﻜﺶ دارد در ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﺗﻘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از ﺣـﺪ ﻣﻮﺗـﻮر‬

‫واﻓﺖ ﻗﺪرت آن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻮﺗﻮر ‪C.F.R‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق ﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻮﺧﺖ دارد ‪ ،‬از ﻣﻮﺗﻮر ‪ C.F.R‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻳـﻚ ﻣﻮﺗـﻮر ﺗـﻚ‬

‫ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺗﻮر ‪C.F.R‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮر ‪ ،‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﻔﺠﺎر ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮش ﺳﻮزﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻏﺸﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف‬

‫ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻳﻚ آﻣﭙﺮ ﺳﻨﺞ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮري‬

‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻮﺑﺶ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن )‪(Octane Number‬‬

‫ﻣﻘﻴﺎس ﻋﺪد اﻛﺘﺎن )‪ (O.N.‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻘﻴـﺎس ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي‬

‫اﺳﺘﻌﺪاد ﻛﻮﺑﺶ دو ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﻛﻪ داراي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻧﺰدﻳﻜﻨﺪ ﻗﺮار دارد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻧﺮﻣﺎل ﻫﭙﺘﺎن )‪ (nC7H16‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﻔﺖ ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﻔﺠﺎرﻳﺶ زﻳﺎد اﺳـﺖ و‬
‫‪11‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺮار دادي ﻋﺪد اﻛﺘﺎﻧﺶ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻳﺰو اﻛﺘﺎن ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪ 4,2,2‬ﺗﺮي ﻣﺘﻴﻞ ﭘﻨﺘﺎن اﺳﺖ ‪ ،‬ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪ داري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻏﻴﺮ اﻧﻔﺠﺎري دارد و ﻋﺪد‬

‫اﻛﺘﺎﻧﺶ را ‪ 100‬ﻗﺮار داده اﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ از ﻣﻮﺗﻮر ‪ CFR‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ وﻣﺨﻠﻮﻃﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از اﻳﺰو اﻛﺘﺎن و ﻧﺮﻣﺎل ﭘﻨﺘﺎن ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ اﻳﺰو اﻛﺘﺎن در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻧﺮﻣﺎل ﭘﻨﺘـﺎن اﺳـﺖ ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻛﻴﻔﻴـﺖ اﺣﺘـﺮاق ا ﻳـﻦ‬

‫ﻣﺨﻠﻮط وﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ -2‬روش ﻣﻮﺗﻮر‬ ‫‪ -1‬روش ﭘﮋوﻫﺶ‬ ‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن را ﺑﻪ دو روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ‪:‬‬

‫در ﻫﺮ دو روش از ﻣﻮﺗﻮر ‪ CFR‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ اﻳﻦ دو روش در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ آﻧﻬﺎﺳﺖ ‪ .‬روش ﻣﻮﺗـﻮر‬

‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه رﻓﺘﺎر ﻳﻚ ﺳـﻮﺧﺖ در راﻧﻨـﺪﮔﻲ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ زﻳـﺎد در ﺟـﺎده اﺳـﺖ ‪ ،‬وﻟـﻲ روش ﭘـﮋوﻫﺶ ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﺳـﻮﺧﺖ را در‬

‫راﻧﻨﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻛﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻮاد ﺿﺪ ﻛﻮﺑﺶ )‪(Anti-Knock‬‬

‫ازﺳﺎل ‪1922‬در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎي »ﺟﻨﺮال ﻣﻮﺗﻮر« ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ از ﺑﻌﻀﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ – ﻓﻠـﺰي‬

‫)آﻫﻦ‪ -‬ﺳﺮب‪ -‬ﻗﻠﻊ‪ -‬ﻳﺪ‪ -‬ﺳﻠﻨﻴﻮم( ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ ﺷﺪه ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﺠﺎري ﺳـﻮﺧﺖ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﭘﺲ از آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﺗﺘﺮا اﺗﻴﻞ ﺳﺮب ‪ Pb(C2H5)4‬را ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺎ ‪ 8/104‬ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ اﻓﺰود ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺘﺮا اﺗﻴﻞ ﺳﺮب ﻣﺎﻳﻌﻲ ﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ 1/66‬ﻧﺎ ﻣﺤﻠﻮل در آب وﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺣﺪود‪ 200 8C‬اﺳﺖ ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎدﻳﺮ اوﻟﻴـﻪ‬

‫ﺳﺮب ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از در ﺻﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺘﺮا اﺗﻴﻞ ﺳﺮب ﻋﺪد اﻛﺘﺎن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻤﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد اﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻋﺪد اﻛﺘﺎن‬

‫‪ -‬اﻟﻜﻠﻬﺎ و ﻣﺘﻴﻞ ﺗﺮﺷﻴﺌﺮي ﺑﻮﺗﻴﻞ اﺗﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺘﺮا اﺗﻴـﻞ ﺳـﺮب ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ‪ .‬اﻟﻜﻠﻬـﺎ از ﻣـﻮاد ﻏﻴﺮﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﻬﺒﻮد ﺧﺎﺻـﻴﺖ آرام ﺳـﻮزي ﺑﻨﺰﻳﻨﻬـﺎ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد ﺑﻴﺸـﺘﺮ از‬

‫اﻟﻜﻠﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺘﺎﻧﻮل واﺗﺎﻧﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫اﻓﺰودن ‪ %10‬ﻣﺘﺎﻧﻮل ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن آﻧﺮا ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 4‬واﺣﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﻓﺮارﻳـﺖ ﺧﻮرﻧـﺪﮔﻲ وﺣﻼﻟﻴـﺖ در‬

‫آب ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﺪه ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺘﺎﻧﻮل در ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ دو ﻓﺎزي ﺷﺪن ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻨـﺰﻳﻦ – ﻣﺘـﺎﻧﻮل و ﻧﺎﭘﺎﻳـﺪاري اﻳـﻦ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ در دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ‪ ،‬از اﻟﻜﻠﻬﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺘﺎﻧﻮل ﻧﻈﻴﺮ ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮل و ﺑﻮﺗﺎﻧﻮل ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮد ﻣﺘـﺎﻧﻮل‬

‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺘﺎﻧﻮل از ﻧﻈﺮ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ وﺗﻨﻔﺲ آن ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﺘﻴﻞ ﺗﺮﺷﻴﺌﺮي ﺑﻮﺗﻴﻞ اﺗﺮ )‪(MTBE‬‬

‫‪12‬‬
‫ﻣﺘﻴﻞ ﺗﺮﺷﻴﺌﺮي ﺑﻮﺗﻴﻞ اﺗﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ اﻛﺴﻴﮋن داري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻋﺪد اﻛﺘﺎن از دﻫﻪ ‪ 80‬ﻣـﻴﻼدي‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺘﻴﻞ ﺗﺮﺷﻴﺌﺮي ﺑﻮﺗﻴﻞ اﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ‪ CH3-O-C(CH3)2-CH3‬در اﺛـﺮ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﺘـﺎﻧﻮل ﺑـﻪ اﻳـﺰو ﺑـﻮﺗﻦ در‬

‫ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﺳﻴﺪي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ MTBE .‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ وﻋﺪد‬

‫اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﻳﻚ اﻓﺰودﻧﻲ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺷﻜﺎل آن ﮔﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﺷﻜﻞ زﻳـﺮ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻋـﺪد اﻛﺘـﺎن رادر اﺛـﺮ اﻓـﺰودن‬

‫درﺻﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ MTBE‬ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ MTBE‬ﺑﺮ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫از دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد اﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﺨﻠﻮط ‪ MTBE‬واﻟﻜﻠﻬﺎي ‪ C4‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎﻻي آرام ﺳﻮزي ﻣﻮﺟﺐ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر وﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﻛﺎﻫﺶ ‪ CO‬ﺧﺮوﺟﻲ از اﮔﺰوز ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﭘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺲ )‪(Performance Number‬‬

‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ از ﻳﻚ ﻣﻌﻴﺎر ﻗﺮاردادي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺪد ﭘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻌﻴـﺎر ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺗﺠﺮﺑـﻲ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻌﺮف ﺑﺎزده ﻗﺪرت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﺪرت ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﺰو اﻛﺘﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬

‫ﻣﺜﺎل ﻋﺪد ﭘﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ در ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻌﻴﻦ ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺳـﻮﺧﺖ در ﺣﺎﻟـﺖ آرام‬

‫ﺳﻮزي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ %120‬ﻗﺪرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺰو اﻛﺘﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪13‬‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ‬

‫ﻋﺪد ﺳﺘﺎن )‪(Cetane Number‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي دﻳﺰﻟﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻋﺪد ﺳﺘﺎن را ﺑﻜﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎر ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺣﺘﺮاق‬

‫دو ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺘﺎن )‪ (C16H34‬وآﻟﻔﺎﻣﺘﻴﻞ ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ ﻗﺮار دارد ‪ .‬ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دوره ﺗـﺎﺧﻴﺮ‪،‬‬

‫‪100‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻋﺪد ﺳﺘﺎن آﻟﻔﺎﻣﺘﻴﻞ ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دوره ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ودر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺪ اﺣﺘﺮاق آن ﺻـﻔﺮ ﻗـﺮار‬

‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ ،‬ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮﺧﺖ دﻳﺰل ‪ ،‬درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺘﺎن در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ آﻟﻔﺎ ﻣﺘﻴﻞ ﻧﻔﺘـﺎﻟﻦ اﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي دﻳﺰﻟﻲ در درﺟﻪ اول ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺘـﺎن‬

‫ﺑﺎﻻ داراي ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻛﻤﺘﺮي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ‪.‬‬

‫اﻧﺪﻳﺲ دﻳﺰل )‪(Diesel Index‬‬

‫ﭼﻮن اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺨﺼﻮص ‪ CFR‬دارد واز ﻃﺮﻓﻲ آزﻣﺎﻳﺶ آن وﻗﺘﮕﻴﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ‬

‫درﺟﻪ آرام ﺳﻮزي ﺳﻮﺧﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻧﺪﻳﺲ دﻳﺰل را ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ (8F)/100‬ﻧﻘﻄﻪ اﻧﻴﻠﻴﻦ*‪ D.I = 8API‬اﻧﺪﻳﺲ دﻳﺰل‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻋﺪد ﺳﺘﺎن و اﻧﺪﻳﺲ دﻳﺰل‬

‫ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ اﻧﻴﻠﻴﻦ )‪ (Anilin‬ودرﺟﻪ ‪ 8API‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣـﻲ ﺗـﻮان اﻧـﺪﻳﺲ دﻳـﺰل را ﻳﺎﻓـﺖ وﺳـﭙﺲ از روي آن ﺑـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻓﻮق ‪ ،‬ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﻴﻠﻴﻦ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮﻳﻦ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در آن ﺣﺠﻤﻬﺎي ﻣﺴﺎوي از اﻧﻴﻠﻴﻦ و ﻓﺮآوردﻫـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ ﻛـﺎﻣﻼ در ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫‪14‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -15‬ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ از ﺑﻤﺐ ﻛﺎﻟﺮﻳﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻧﻔﺖ ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ‬

‫ﺣﺪود ‪ 10000 cal/kg‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﺻﻤﻎ)‪(Gum‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺻﻤﻐﻬﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﺛﺮ اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن وﭘﻠﻴﻤﺮي ﺷﺪن اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﺳﺮب ﺑﻨﺰﻳﻦ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ را ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل اﺳﻴﺪ ﻛﻠﺮﻳﺪرﻳﻚ ﺣﺮارت ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺘﺮا ﻣﺘﻴﻞ ﺳﺮب ﺑﻪ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺳﺮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻠﺮﻳﺪ‬

‫ﺳﺮب ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻛﺎدﻣﻴﻮم اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻮﻻ رو ﮔﺮاف ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﻣﻘﺪارآروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي آﻟﻔﻴﻨﻲ و آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ واﻧﻴﺪرﻳﺪ ﻓﺴـﻔﺮﻳﻚ ﺟـﺬب ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻣﻴـﺰان‬

‫آﻟﻔﻴﻨﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻧﺪﻳﺲ ﺑﺮم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد وﻣﻘﺪار آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ از روي اﺧﺘﻼف ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲ آﻳـﺪ ‪ .‬اﻧـﺪﻳﺲ ﺑـﺮم ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از‬

‫ﻣﻘﺪار ﺑﺮﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮروي ﺻﺪ ﮔﺮم ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -19‬ﻧﻘﻄﻪ دود )‪(Smoke Point‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دود ارﺗﻔﺎع ﺷﻌﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻮﺧﺖ را در ﻳـﻚ ﭼـﺮاغ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد در ﻟﺤﻈـﻪ ﺷـﺮوع دود‬

‫زدن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -20‬ﺛﺒﺎت ﺣﺮارﺗﻲ )‪(Thermal Stability‬‬

‫ﻫﺪف اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻳﻚ روﻏﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺮارت و اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮاﺳﺖ ‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮ روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻴﺰان آب و رﺳﻮب ‪ ،‬ﻣﻴﺰان آب ‪ ،‬ﻗـﺪرت اﺳـﻴﺪي و درﺻـﺪ روﻏـﻦ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺮآوردﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺮ و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-1‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪه‬

‫ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﻮﺗﺎن ﺗﺠﺎرﺗﻲ ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن ﺗﺠﺎرﺗﻲ و ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﻳﻦ دو ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﭼﻮن ﺟﺪاﺳﺎزي ﻛﺎﻣـﻞ ﻫﻴـﺪرو‬

‫‪15‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘـﺪاري از اﻳـﻦ ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ در ﮔﺎزﻫـﺎي ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮔﺎز ﻣﺎﻳﻊ در ﺻﺪ ﻣﺠﺎز ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻨﻬـﺎي ﺳـﺒﻜﺘﺮ و ﻧﻴـﺰ ﺳـﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﺒﻚ در ﮔﺎز ﻣﺎﻳﻊ از ﻧﻈﺮ اﻳﻤﻨﻲ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-2‬ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ اﺳﺖ از ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﺸﺎن ﺑﻴﻦ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪) 10‬وﮔﺎﻫﻲ ‪ (12‬ﻛﺮﺑﻦ دارﻧـﺪ ‪ .‬در ﺣـﺎل‬

‫ﺣﺎﺿﺮ دو ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮر در ﺑﺎزار ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ :‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲ )‪(Regular Gasoline‬و ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺳـﻮﭘﺮ ) ‪Premium‬‬

‫‪ (Gasoline‬ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻓﺸﺎن در ﻋﺪد اﻛﺘﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺑﺮدﺷﺎن در ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻳﻚ ﺑﻨﺰﻳﻦ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲ ﺣـﺪود ‪ 0.76‬ودر ﻣـﻮرد ﺑﻨـﺰﻳﻦ‬

‫ﺳﻮﭘﺮ ‪ 0.77‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ ASTM‬اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻨﺰﻳﻦ اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺑـﺎره ﺳـﻬﻮﻟﺖ راه اﻧـﺪازي ﻣﻮﺗـﻮر در ﺳـﺮﻣﺎ ‪ ،‬رﻗﻴـﻖ‬

‫ﺷﺪن روﻏﻦ ﻛﺎرﺗﺮ واﻣﻜﺎن ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﭘﻮﺷﺸﻬﺎ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﻣﺎي ‪ %10‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻴﻦ‪ 50-608C‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺣـﺪاﻗﻠﻲ از ﺑﺮﺷـﻬﺎي ﺳـﺒﻚ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮﺷـﺎن ﺑـﺮاي راه‬

‫اﻧﺪازي ﻣﻮﺗﻮر در ﺳﺮﻣﺎ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪ ‪ %50‬ﺑﻴﻦ ‪ 90-110 8C‬ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﻓﺮارﻳـﺖ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣﻴـﺎﻧﻲ ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ و‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺘﻬـﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ %95‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 195 8C‬وﻧﻘﻄـﻪ ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺗـﺮ از ‪ 205 8C‬در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ اﻧﺘﻬـﺎﻳﻲ ﺑﻨـﺰﻳﻦ ‪،‬‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﻓﺮارﻳـﺖ اﻧﺪﻛﺸـﺎن ﻣﻮﺟـﺐ ﺑﻌﻀـﻲ اﺷـﻜﺎﻻت از ﻗﺒﻴـﻞ‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﺗﻮﻟﻴﺪ رﺳﻮب در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺣﺘﺮاق ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‬

‫ﻣﻮاد ﻓﺮار ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻬﻮﻟﺖ راه اﻧﺪازي ﻣﻮﺗﻮر در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ اﺣﺘﻤﺎل اﻧﺠﻤﺎد ﺳﻮﺧﺖ را ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آورﻧﺪ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر و اﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺪ ﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ از اﻳﻦ اﻣﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻠﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺪي از ﺑﺨﺎر در ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺻﻤﻐﻬﺎ )‪(Gums‬‬
‫‪16‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺻﻤﻎ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم در ‪ 100 cc‬ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺻﻤﻐﻬﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ در اﺛـﺮ‬

‫اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن و ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺷﺪن اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺻﻤﻎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ‪2‬ﺗﺎ ‪ 3‬واﺣﺪ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري‬

‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺑﻨﺰﻳﻦ ﭘﺎﻳﺪاري آن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﭘﺎﻳـﺪاري ﻣـﻲ ﺗـﻮان از ﻣـﻮاد ﺿـﺪ اﻛﺴـﻴﺪ ﺷـﺪن‬

‫اﺳﻨﻔﺎده ﻛﺮد ‪.‬‬

‫ﮔﻮﮔﺮد‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﻣﻘﺪار ﮔﻮﮔﺮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ 0.17%‬وزﻧﻲ ودر ﻣﻮرد ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻮﭘﺮ ‪ 0.15%‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﺼﺮف‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ‪ 0.25%‬و ﺣﺘﻲ ‪ 0.4%‬ﮔﻮﮔﺮد ﻫﻢ اﺷﻜﺎل ﻋﻤﺪه اي ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻀﻲ اﺷﻜﺎﻻ ت ﺣﻀﻮر ﮔﻮﮔﺮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﻴﺪرﻳﺪﻫﺎي ﺳﻮﻟﻔﻮرو و ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﺑﺮ اﺛﺮ اﺣﺘﺮاق ﻛﻪ در ﻣﺠﺎورت ﺑﺨﺎر آب اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﺧﻮرﻧﺪه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ دوده ﻫﺎي ﺳﻮﻟﻔﻮروي ﻣﺴﻤﻮم ﻛﻨﻨﺪه ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺳﺮب ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘـﺎن ﺳـﻮﺧﺖ ﺑـﻪ ازاي ﻣﻘـﺪار‬

‫ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺳﺮب ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن‬

‫ﺷﺮط ﻣﺮﻏﻮﺑﻴﺖ ﻳﻚ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺻـﻤﻎ و‬

‫ﮔﻮﮔﺮد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪه ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺘﺮا اﺗﻴﻞ ﺳﺮب ﻛﻪ ﻣﺎده ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮي اﺳﺖ وﻟﻲ ﺳﻤﻲ و آﻟﻮده ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺘﻴﻞ ﺗﺮﺷﻴﺌﺮي ﺑﻮﺗﻴﻞ اﺗﺮ )‪ (MTBE‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺘﺮا اﺗﻴﻞ ﺳﺮب اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد ﺑﺎز دارﻧﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺻﻤﻎ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﻨﻠﻬﺎ وآﻣﻴﻨﻬﺎ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد ﺑﺎز دارﻧﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮﺑﻬﺎي ﺳﺨﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد ﺿﺪ ﻳﺦ ‪.‬‬

‫‪ -‬رﻧﮕﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﺳﺮب دار ‪ ،‬ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ رﻧﮓ ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪ اي ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫‪-3‬ﺣﻼﻟﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﺣﻼﻟﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﺒﻜﻲ اﻧﺪ ﻛـﻪ از ﻧﻔـﺖ ﺧـﺎم ﺗﻬﻴـﻪ ﺷـﺪه ‪ ،‬داراي ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﭘـﺎراﻓﻴﻨﻲ ﻧﻔﺘﻨـﻲ وآروﻣـﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑـﺎ‬

‫ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻼﻟﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﺮﻧﮓ ﺑﻮده ودر آب ﺣﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺣﻼل ﻫﺎ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ‬
‫‪17‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﺻﻤﻐﻬﺎ در ﺻﻨﺎﻳﻊ رﻧﮓ ﺳﺎزي ‪ ،‬ﭼﺴﺐ ﺳﺎزي و ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﺳـﺘﺨﺮاج‬

‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ روﻏﻨﻲ وآروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ و ﻧﻴﺰ در ﺑﻌﻀﻲ از واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺳﻄﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻼﻟﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺣﻼﻟﻬﺎي )‪ SBP (Special Boiling Point Spirits‬ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش وﻳﮋه ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 308C‬ﺗﺎ‪ 1608C‬ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻼﻟﻬﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺰن ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و زاﻳﻠﻦ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪ -‬ﺣﻼﻟﻬﺎي ﺳﻔﻴﺪ )‪ (White Spirits‬ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﻴﻦ‪ 150°C‬ﺗﺎ ‪. 210°C‬‬

‫‪ -‬ﺣﻼل ﻧﻮع ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ )‪ (Kerosene Type Solvent‬ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﻴﻦ ‪ 160°C‬ﺗﺎ ‪. 300°C‬‬

‫ﺣﻼﻟﻬﺎي ﻧﻮع ‪ SBP‬و ﺣﻼﻟﻬﺎي ﺳﻔﻴﺪ از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﻧﺎ ﺧﺎﻟﺼﻲ ﺷﺎن ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﺪا ﻣـﻲ‬

‫ﮔﺮدد ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻼل ﻫﺎ از روش ﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاج ‪ ،‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ و آﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺣﻼﻟﻬﺎ‬

‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ داراي وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬

‫ﺣﻼﻟﻴﺖ‬

‫ﻗﺪرت ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺣﻼل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻧـﻮع ﺳـﺎزﻧﺪﻫﺎي آن دارد ‪ .‬از اﻳـﻦ ﻧﻈـﺮ آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬـﺎ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﻗﺪرت ﺣﻼﻟﻴﺖ را دارﻧﺪ و ﻧﻔﺘﻨﻲ ﻫﺎ داراي ﻗﺪرت ﻣﺘﻮﺳﻄﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮارﻳﺖ‬

‫ﻓﺮارﻳﺖ در ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮارﻳﺖ روش ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫آﺗﺶ زاﻳﻲ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﺣﻼﻟﻬﺎي ‪ SBP‬ﻛﻤﺘﺮ از دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ)‪ (188C‬ودر ﻣﻮرد ﺑﻌﻀﻲ ﺣﻼﻟﻬﺎي ﺳـﻔﻴﺪ ﺣـﺪود ‪ 238C‬اﺳـﺖ ‪ .‬ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫اﺷﺘﻌﺎل و ﻓﺮارﻳﺖ و ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻮ‬

‫ﺑﻮي ﺣﻼل ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺎزﻧﺪه آن دارد ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻮي ﻣﻼﻳﻢ ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨﻴﻬﺎ ﺑﻮي ﻧﻪ ﻣﻼﻳﻢ و ﻧـﻪ‬

‫ﺗﻨﺪ و آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎ ﺑﻮي ﺗﻨﺪ دارﻧﺪ ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻮي ﺗﻨﺪ و زﻧﻨﺪه ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻮﻫﺎ ﻏﻠﺒﻪ دارد ‪.‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﺣﻼﻟﻬﺎ از ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮآوردﻫﺎ ي ﻧﻔﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ و دﻣﺎي ﺟﻮش ﻳﻚ ﺣﻼل ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي آن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص‬
‫‪18‬‬
‫ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص از ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ‪ C4‬ﺗﺎ ‪ C10‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮﺷﺎن دارد و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻮش دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﺸﺘﺮك آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪار اﻧﺪك ﮔﻮﮔﺮد اﺳﺖ ‪ .‬از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟـﺰ‬

‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮش ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﺮاي ﺣﻼﻟﻬـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬

‫ﺻﻨﺎﻳﻊ رﻧﮕﺴﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺗﺮﻛﻴﺐ رﻧﮕﻬﺎ اﻣﻼح واﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﺳﺮﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﺠﺎورت ﻳـﻚ ﺣـﻼل‬

‫ﮔﻮﮔﺮد دار ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺳﺮب ﺳﻴﺎﻫﺮﻧﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪-4‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ‬

‫اﻳﻦ ﺑﺮش ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻮﺷﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺑﻨﺰﻳﻨﻬـﺎ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ ‪ .‬ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﻴـﺪرو‬

‫ﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ‪ C10‬ﺗﺎ ‪ C14‬اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﭘﺲ از ﺗﺨﻠﻴﺺ و ﺑﻲ ﺑﻮ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﺣﺸﺮه ﻛﺸﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ‪.‬‬

‫‪-5‬ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ )‪(Jet Fuel‬‬

‫ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ﺟﺖ ﻛﺎرﺑﺮد دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺑـﺮش ﻛـﺮوزن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﻮﺧﺖ ﺟـﺖ ﭘﻴـﺪا ﺷـﺪ ‪ .‬ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟـﺖ اﻧـﻮاع‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارﻧﺪ واز ﻧﻈﺮ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ از ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ وﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎرﺷﺎن ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻮ ﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ ﻧﻔﺘﻲ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺑﺮش ﻧﻔﺖ ﺳـﻔﻴﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻛﻴﻔﻴﺘﺸـﺎن اﻧـﺪﻛﻲ ﺑﻬﺒـﻮد ﻳﺎﻓﺘـﻪ واز ﻧﻈـﺮ ﻧﻘﻄـﻪ دود ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪ اﻧﺠﻤـﺎد و‬

‫ﺧﻮرﻧﺪﮔﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﻧﺪ ‪ .‬در ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ وﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ ﻧﻔﺘﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ از ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎﻟﺸﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ وﻣﺼﺎرف ﻧﻈﺎﻣﻲ دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ در ﺣﺪود ‪ 0.8‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‬

‫اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ‪ JP4‬وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 140‬ﺗﺎ ‪ 210‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ‬

‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺸﺎر ﻛﻢ )در ارﺗﻔﺎع زﻳﺎد( ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺸﻮد ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﺪي از ﺑﺨﺎر اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ و ﺑﺎﻋـﺚ از‬
‫‪19‬‬
‫ﻛﺎر اﻓﺘﺎدن ﭘﻤﭙﻬﺎ و اﺗﻼف در ﻣﺨﺎزن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ‬

‫ﻣﻴﺰان آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ‪ 25%‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮﺑﻬﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد‬

‫‪ -40°C‬ﺑﺮاي ‪ JP1‬و‪ -60°C‬ﺑﺮاي ‪ JP4‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻣﻜﺎن ﭘﻤﭗ ﻛﺮدن ﺳﻮﺧﺖ در دﻣﺎﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪(-‬‬

‫)‪ 55°C‬ﻣﻴﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻴﺰان آب‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎري از ﻗﻄﺮات ﻣﻌﻠﻖ آب ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن دﻣﺎ در ارﺗﻔـﺎع زﻳـﺎد ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻛـﺎﻫﺶ ﺣﻼﻟﻴـﺖ آب در‬

‫دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪا ﺷﺪن آب از ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ آب ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺴﺪاد ﺻﺎﻓﻴﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ‪ JP1‬از ﺑﺮش ﻛﺮوزن ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و‪ JP4‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ازﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ وﺳـﻨﮕﻴﻦ و ﺑـﺮش ﻛـﺮوزن اﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ و ﻳﺎ اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲ رﺳﺪ ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻧﻔﺖ ﮔﺎز‬

‫در ﺗﻘﻄﻴــﺮ ﻧﻔــﺖ ﺧــﺎم ﺑﺮﺷــﻲ ﻛــﻪ ﭘــﺲ از ﻧﻔــﺖ ﺳــﻔﻴﺪ ﺑﺪﺳــﺖ ﻣــﻲ آﻳــﺪ ‪ ،‬ﻧﻔــﺖ ﮔــﺎز ﻣــﻲ ﺑﺎﺷــﺪ ‪ .‬اﻳــﻦ ﺑــﺮش ﻣﺨﻠــﻮﻃﻲ از‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﺸﺎن ﺑـﻴﻦ ‪ 14‬ﺗـﺎ‪ 20‬ﻛـﺮﺑﻦ دارﻧـﺪ ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻣﺼـﺮف ﻧﻔـﺖ ﮔـﺎز ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﻮﺧﺖ‬

‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ و ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اوﻟﻴﻪ دارد ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻧﻔﺖ ﮔﺎز‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ ‪ 0.81‬ﺗﺎ ‪ 0.89‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﻧﻔﺘﻨﻲ و آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ آن ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش اوﻟﻴﻪ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺣﺪود ‪ 220 °C‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﻧﻮع ﺟﺮﻳﺎن و رﻳﺰي ذرات ﭘﺨﺶ ﺷﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﺮوي آن دارد ‪.‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 12‬ﺳﺎﻧﺘﻲ اﺳﺘﻮك ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﺳﺘﺎن‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 50‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﻧﺮم و ﺑﻲ ﺻﺪا ﻛﺎر ﻛﻨﺪ ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺘﺮات اﺗﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش‬

‫ﺣﺪود ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش در زﻣﺴﺘﺎن ‪ -10 °C‬ودر ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ -7 °C‬ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫‪20‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ آورد ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮب ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺳﺮد ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻮﭘﺎﭘﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان آب‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز آب ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻲ وﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻴﺰان ﻣﺠﺎز ﮔﻮﮔﺮد در ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ‪ 0.5%‬وزﻧﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-7‬ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ‬

‫ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻳﺎ ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﻳﺎ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬از ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ در ﻣﻮﺗﻮر ﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ ﻛُﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﺗﻮر ﻛﺸﺘﻴﻬﺎ و ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﺰرگ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺜـﻞ‬

‫ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺑﺮق اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫در اﻳﺮان ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺳﺒﻚ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺳﺒﻚ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ آن از ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﺒﻚ )ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ وﻧﻔﺖ ﮔﺎز ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷـﻮد‬

‫و در واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه ﻧﺪارﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در دﻣﺎي ‪ 1008F‬ﺣﺪود ‪ 600SC‬اﺳـﺖ و در واﺣـﺪﻫﺎي ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﮔـﺮم ﻛﻨﻨـﺪه و‬

‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺣﺮارﺗﻲ و ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺳﻨﮕﻴﻦ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺳﻨﮕﻴﻦ در دﻣﺎي ‪1008F‬ﺣﺪود ‪ 2000SC‬اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ در ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺠﻬﺰﻧﺪ ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻏﻴﺮ از ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﭘﺎﻳـﺪاري ﺣﺮارﺗـﻲ ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪ رﻳـﺰش ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪ اﺷـﺘﻌﺎل ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬

‫ﮔﻮﮔﺮد وﻓﻠﺰات ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش‬

‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﮔﺴﺘﺮه ‪ 20 – 70 °F‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ‪ ASTM‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 70 °C‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻤﻨﻲ آن در ﻫﻨﮕﺎم ذﺧﻴﺮه ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﻮد ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻴﺰان آب‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز آب از ‪ 0.1%‬در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﻚ ﺗﺎ‪ 1.5%‬در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد‬

‫در ﮔﺴﺘﺮه ‪ 0.5% - 5%‬ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺰات‬

‫در ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﭼﻮن آﻫﻦ ‪ ،‬ﺳﺮب ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ و‪ ...‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ واﻧﺎدﻳﻢ و ﺳﺪﻳﻢ ﺧﻮرﻧﺪﮔﻲ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ‬

‫در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﻚ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد وﻣﻘﺪارﻣﺠﺎز آن ‪ 0.35%‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -8‬روﻏﻨﻬﺎ‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ از ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﺧﻼء ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﻃـﻲ ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﭘـﺎﻻﻳﺶ‬

‫)اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل ‪ ،‬ﻣﻮم ﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ( آﻣﺎده ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻮش روﻏﻨﻬﺎ ﺑﻴﻦ ‪ 750‬ﺗﺎ ‪ ، 10008F‬ﺗﻌـﺪاد ﻛﺮﺑﻨﺸـﺎن‬

‫ﺑﻴﻦ ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 37‬و ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻴﺸﺎن ﺑﻴﻦ ‪ 350‬ﺗﺎ ‪ 495‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع اﺻﻠﻲ روﻏﻨﻬﺎ‬

‫‪ -1‬روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر ‪Lub oil‬‬

‫‪ -2‬روﻏﻨﻬﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦ ‪Turbine oil‬‬

‫‪ -3‬روﻏﻨﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪ ) Machine oil‬اﺳﭙﻴﻨﺪل ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺘﻲ و اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ (‬

‫‪ -4‬روﻏﻨﻬﺎي ﻋﺎﻳﻖ ‪ ) Insulating oil‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪ ،‬ﺧﺎزن ‪ ،‬ﺳﻮﺋﻴﭻ ‪ ،‬ﻋﺎﻳﻖ ﻛﺎﺑﻞ (‬

‫‪ -5‬روﻏﻨﻬﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ) روﻏﻨﻬﺎي ﺑﺮش ‪ ،‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﻔﻴﺪ ‪ ،‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﻴﺎه (‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر‬

‫‪22‬‬ ‫ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻘﺶ روان ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ آﻧﻬﺎ ﮔﺮاﻧﺮوي اﺳﺖ ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻮﺗﻮر در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺰوﺗﺮم‬

‫ﻛﺎر ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم راه اﻧﺪازي ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ وﻳﺰه در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،‬روﻏﻦ ﺳﺮد و ﻏﻠـﻴﻆ اﺳـﺖ ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻛـﺎر ﻋـﺎدي ‪،‬‬

‫دﻣﺎي روﻏﻦ در ﻛﺎرﺗﺮ ﺑﻪ ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 100‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ .‬در ﻻﻳﻪ اي ﻛﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪر را ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﻣـﺎ ﺑـﻪ ‪200‬‬

‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد و ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺳﺪ و در اﻳﻦ ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ‪ ،‬روﻏﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻘـﺶ روان ﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ ﺧـﻮد را ﺣﻔـﻆ ﻛﻨـﺪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﺮاﻧﺮوي آن ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺎﻛﺴﺎزي‬

‫اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺮاي ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﻮﺗﻮر ﻻزم اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻨﻬﺎ ﻧﻔﺘﻨﻲ در روﻏﻦ و ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻬﺎ ﻳﺎ ﻓﻨﺎت ﻫﺎي‬

‫ﻛﻠﺴﻴﻢ و ﺑﺎرﻳﻢ ﺑﻪ روﻏﻦ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺤﻼل رﺳﻮﺑﻬﺎي زﻏﺎﻟﻲ و ﻳﺎ ﻓﺮآورده ﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬روﻏﻨﻬﺎي ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺲ ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻔﺘﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ روﻏﻦ ﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﭘﺎﻛﺴﺎز ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺮادﺳﻮن‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ روﻏﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه رﺳﻮﺑﻬﺎي زﻏﺎﻟﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﻜﻠﻴﺲ روﻏﻦ ﺑـﺮ روي‬

‫ﻧﻘﺎط داغ و ﻳﺎ اﺣﺘﺮاق روﻏﻦ در ﺑﻌﻀﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد روﻏﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ راه اﻧﺪازي ﻣﻮﺗﻮر در ﺳﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﮔﺮاﻧـﺮوي‬

‫و اﻧﺪﻳﺲ ﮔﺮاﻧﺮوي ارﺗﺒﺎط دارد ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري‬

‫روﻏﻨﻲ ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﻛﺎر ﺧﻮاﺻﺶ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً در اﺛﺮ ﺣﺮارت ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎي روﻏﻦ اﻛﺴﻴﺪ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و رﺳﻮب آﺳﻔﺎﻟﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ از ﻧﻮع دﻛﺴﻮﻧﻲ و ﻓﻨﻠﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺟﺪول زﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﻌﺪادي از روﻏﻨﻬﺎي روان ﻛﻨﻨﺪه را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫روﻏﻦ‬ ‫روﻏﻦ‬ ‫‪500‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪150‬‬

‫ﻣﻮﺗﻮر‬ ‫ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺣﺮﻛﺘﻲ‬ ‫‪100‬‬ ‫اﺳﭙﻴﻨﺪل‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫‪500‬‬ ‫‪V20‬‬ ‫‪V4/5‬‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫‪A1‬‬
‫‪V40‬‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﺧﻨﺜﻲ‬ ‫ﺧﻨﺜﻲ‬ ‫ﺧﻨﺜﻲ‬
‫‪0/915 0/895 0/915 0/880 0/870 0/870‬‬ ‫‪0/940‬‬ ‫‪0/930‬‬ ‫‪0/875‬‬ ‫‪0/910‬‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫رﻧﮓ ‪N.P.A‬‬
‫‪280‬‬ ‫‪280‬‬ ‫‪220‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪210‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪215‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪180‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ‪8C‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7/9‬‬ ‫‪3/6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫ﮔﺮاﻧﺮوي اﻧﮕﻠﺮ در ‪508C‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪95‬‬ ‫اﻧﺪﻳﺲ ﮔﺮاﻧﺮوي‬
‫‪-9‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-15‬‬ ‫‪-15‬‬ ‫‪-15‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪-21‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ‪8C‬‬
‫‪23‬‬
‫‪1/6‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪0/22‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺮادﺳﻮن‬
‫‪0/05‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫اﺳﻴﺪﻳﺘﻪ‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع و اﻧﺪازه ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ ،‬از روﻏﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -‬روﻏﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ اﺳﭙﻴﻨﺪل ‪ :‬در ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻇﺮﻳﻒ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺎزي ‪ ،‬ﭼﺮخ ﺧﻴﺎﻃﻲ و دوﭼﺮﺧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي آﻧﻬﺎ در ‪ 508C‬از ‪ 16/5‬ﺳﺎﻧﺘﻲ اﺳﺘﻮك ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬روﻏﻨﻬﺎي ﺣﺮﻛﺘﻲ و اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ‪ :‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ روﻏﻨﻬﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻳﺎ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﺨﻠـﻮط ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﻀﻲ ﺧﻮاص از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ روﻏﻨﻜﺎري و ﺗﺸﻜﻴﻞ اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ ‪ .‬ﮔﺮاﻧﺮوي آﻧﻬﺎ در‪ 508C‬ﺑﻴﻦ ‪ 20‬و ‪150‬‬

‫ﺳﺎﻧﺘﻲ اﺳﺘﻮك اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬روﻏﻨﻬﺎي ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺿﻌﻲ در ﭼﺮخ دﻧﺪه ﻫﺎ زﻳﺎد ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ روﻏـﻦ روان ﻛﻨﻨـﺪه ﻫـﺎي ﺟﺎﻣـﺪ ﻧﻈﻴـﺮ‬

‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ ‪ ،‬ﺗﺎﻟﻚ ‪ ،‬ﻣﻴﻜﺎ ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﻳﺎ ﻛﻠﺮدار ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ روﻏﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺟﻌﺒﻪ دﻧﺪه و ﭼﺮخ دﻧـﺪه ﻣﺎﺷـﻴﻨﻬﺎي اﺑـﺰار ﺑـﻪ‬

‫ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﻋﺎﻳﻖ‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﻋﺎﻳﻖ در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺑﻌﻀﻲ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻗﻄﻊ و وﺻﻞ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ .‬اﻳـﻦ روﻏﻨﻬـﺎ از‬

‫ﻧﻮع اﺳﭙﻴﻨﺪل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﻴﺪي ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﺳﻴﺎه‬

‫اﻳﻦ روﻏﻨﻬﺎ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺑﻨﺪ و از ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺑـﺎ ﭘـﺎراﻓﻴﻦ ﻫـﺎ و ﻛﻮﻟﻮﻓـﺎن ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲ آﻳﻨـﺪ و ﺑـﺮاي‬

‫روﻏﻨﻜﺎري واﮔﻦ ﻫﺎ ‪ ،‬ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و ﻛﺎﺑﻞ ﻳﺪك ﻛﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬

‫وازﻟﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف اﺻﻠﻲ وازﻟﻴﻦ در داروﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن روﻏﻦ ﺳﻔﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫روﻏﻨﻬﺎي ﺑﺮش‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﺑﺮ روي ﻓﻠﺰات ) ﺗﺮاش ‪ ،‬ﻣﻔﺘﻮل ﻛﺮدن ‪ ،‬ورﻗﻪ ﻛﺮدن ( از روﻏﻨﻬﺎي ﺑﺮش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﻣﻮﻣﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻮﻣﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ از ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻨﻬﺎي اﺷﺒﺎع ﺷﺪه اي ﻛﻪ ﻣﻠﻜﻮﻟﺸﺎن داراي ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 50‬اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﻣﻬﺎ‬

‫از ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﻳﺎ ﻣﻮم ﮔﻴﺮي ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه روﻏﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع ﺑﻠـﻮر و درﺻـﺪ روﻏـﻦ ﺑـﻪ ﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ‬
‫‪24‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻣﻮﻣﻬﺎي ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ ‪ (2‬ﻣﻮﻣﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮو ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ‪ (3‬ﻣﻮﻣﻬﺎي ﭘﺘﺮوﻻﺗﻮم‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮﻣﻬﺎ‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻮم ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻮاص و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻮذ آب ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﻨﻌﺘﻲ وﺳـﻴﻌﻲ دارد و در ﺗﻬﻴـﻪ ﻛﺎﻏـﺬﻫﺎي ﻣـﻮﻣﻲ ﺑـﺮاي ﺑﺴـﺘﻪ‬

‫ﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ‪ ،‬ﺷﻤﻊ ﺳﺎزي ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻬﺎ ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ‪ ،‬ﭼﺮم ﺳﺎزي ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﻟﻮازم آراﻳﺸﻲ و داروﻳﻲ و ﺑﻬﺪاﺷـﺘﻲ ‪،‬‬

‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭼﺎپ و ﺗﻬﻴﻪ اﻧﻮاع واﻛﺴﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪- 10‬ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻮﺳﺴﻪ ‪ ASTM‬ﮔﺮﻳﺲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻣﺪ ) ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ ( ﻛﻪ از ﻣﺨﻠﻮط ﻛـﺮدن ﻳـﻚ ﻋﺎﻣـﻞ‬

‫ﭘﻞ ﺳﺎز ﺑﺎ ﻳﻚ روان ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻳﺲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺻﺎﺑﻮن در روﻏﻦ ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺮف اﺻﻠﻲ ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روان ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻛﺎرﺑﺮدﺷﺎن ﺑﺮ روﻏﻨﻬﺎ ﺗﺮﺟﻴﺢ دارد ‪:‬‬

‫‪ -‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ روﻏﻨﻜﺎري در ﻣﻌﺮض ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻮي و ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬روﻏﻨﻜﺎري ﭼﺮخ دﻧﺪه ﻫﺎ ‪ ،‬ﻏﻠﺘﻜﻬﺎ و ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺿﺨﻴﻢ ‪.‬‬

‫‪ -‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ روان ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮدن ﻧﻴﺰ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﮔﺮﻳﺴﻬﺎي ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ آب و ﻣﻘﺎوم در دﻣﺎﻫﺎي ﺗﺎ ‪ . 85 8C‬اﻳﻦ ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻳﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺮﻳﺴﻬﺎي ﻣﺤﻠﻮل در آب وﻟﻲ ﻣﻘﺎوم در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻳﻌﻨﻲ ‪ 150‬ﺗﺎ ‪ . 200 8C‬اﻳﻦ ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺪﻳﻢ دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺮﻳـﺴﻬﺎي ﻫﻤﻪ ﻛﺎره ﻛﻪ در ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ و داراي ﭘﺎﻳﻪ ﻟﻴﺘﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﺎرﻳﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص دارﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در ﺷﻴﺮﻫﺎي ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر و دﻣـﺎي ‪ ، 200 8C‬از ﮔﺮﻳﺴـﻬﺎي‬

‫ﺳﻴﻠﻴﻜﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﺻﺎﺑﻮن و ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻞ ژل ﺳﺎزي اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻛﻠﺴﻴﻢ ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ‪ ،‬ﻟﻴﺘﻴﻢ ‪ ،‬ﺑﺎرﻳﻢ ‪ ،‬اﺳﺘﺮﻧﺴﻴﻢ ‪ ،‬ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻛﻠﺴﻴﻢ و ﮔﺮﻳﺴـﻬﺎي ﻣﺨـﺘﻠﻂ ﻛﻠﺴـﻴﻢ – ﺳـﺮب‪،‬‬

‫ﻟﻴﺘﻴﻮم ‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﺘﻲ ‪ ،‬رزﻳﺪﻳﻢ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺮﻳﺴﻬﺎي ﺑﺪون ﺻﺎﺑﻮن ‪.‬‬

‫‪25‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮﻳﺲ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮري ﺻﺎﺑﻮﻧﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج آن روﻏﻦ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد روﻏﻨﻲ‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ ژل ﺳﺎز‬

‫‪ -‬ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﮔﺮﻳﺴﻬﺎ‬

‫‪ - 11‬ﻗﻴﺮﻫﺎ‬

‫ﻗﻴﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﻗﻴﺮ ﺧـﺎﻟﺺ ‪ ،‬ﺳـﻴﺎه رﻧـﮓ و ﻳـﺎ‬

‫ﻗﻬﻮه اي ﺗﻴﺮه و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ و در اﺛﺮ ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺮم ﻣﻲ ﺷﻮد و در دي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ و‬

‫ﺗﺘﺮاﻛﻠﺮﻳﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻛﺮﺑﻨﻲ ‪ ،‬آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ ‪ ،‬ﺻﻤﻎ ﻫﺎ و ﻣﻮاد روﻏﻨﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻗﻴﺮﻫﺎ‬

‫ﻗﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﺮم ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و اﻣﻮﻟﺴﻴﻮﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﺮم‬
‫‪26‬‬ ‫از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻗﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ )‪ ( 0-10‬ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣـﺪ )‪-100‬‬

‫‪ (10‬و ﻧﺮم ) ﺑﻴﺶ از ‪ ( 100‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻛﺎﺑﺮدﻫﺎي ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در راﻫﺴﺎزي اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ‬

‫از اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﺮم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮﻣﻴﺸﺎن ﺣﺪود ‪ 20 8C‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﺮم ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﻗﻴﺮ ﻣﺎﻳﻊ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻗﻴﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺟﺎده ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺣﻼل ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻗﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻗﻴﺮﻫﺎي زود ﮔﻴﺮ ) ‪ : ( Rapid curing‬ﺣﻼﻟﺸﺎن از ﻧﻮع ﺳﺒﻚ و ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻧﻴﻢ ﮔﻴﺮ ) ‪ : ( Medium curing‬از ﺣﻼﻟﻬﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮﺷﺎن ﭼﻨـﺪان ﺳـﺮﻳﻊ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﻴﺮ دﻳﺮﺗﺮ ﻟﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻗﻴﺮﻫﺎي دﻳﺮﮔﻴﺮ ) ‪ : ( Slow curing‬از ﺣﻼﻟﻬﺎي ﻏﻴﺮ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪه ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﻗﻴﺮ‬

‫اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻗﻴﺮ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ اﺳﺖ از ﻗﻴﺮ ‪ ،‬آب و ﻣﺎده اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺳﺎز ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ‪ ،‬ﻗﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذرات ﺑﺴـﻴﺎر رﻳـﺰ در آب‬

‫ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻮده و اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آورد ‪ .‬ﻣﺎده اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺳﺎز ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺑـﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ در اﻃـﺮاف ذرات ﻗﻴـﺮ ﻣـﺎﻧﻊ ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬

‫ﭼﺴﺒﻴﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻗﻴﺮ ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻗﻬﻮه اي رواﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﺣـﺮارت ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ رود ‪ .‬ﺷﻜﺴـﺘﻪ ﺷـﺪن‬

‫اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن در اﺛﺮ ﺗﺒﺨﻴﺮ آب ﻳﺎ ﺧﻨﺜﻲ ﺷﺪن ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﭘﺨﺶ اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻻﻳﻪ ﻧﺎزﻛﻲ از ﻗﻴﺮ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻮاد ﺑـﺎﻗﻲ‬

‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻗﻴﺮ‬

‫ﻗﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻧﻔﻮذ آب و رﻃﻮﺑﺖ در ﻋﺎﻳﻘﻬـﺎي ﺣﺮارﺗـﻲ و ﺻـﻮﺗﻲ در ﺳـﺎﺧﺖ ﻟﻮﻟـﻪ ﻫـﺎي آب ‪ ،‬ﻛـﻒ‬

‫ﭘﻮش ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ ،‬ﻻﺳﺘﻴﻚ ‪ ،‬رﻧﮓ و ورﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ .‬ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ در ﺟﺎده ﺳﺎزي و اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻗﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي راﻫﺴﺎزي و ﺗﺜﺒﻴـﺖ‬

‫ﺧﺎك ‪ ،‬ﻋﺎﻳﻖ ﻛﺎري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ،‬ﺣﻔﻆ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺮز روي آب و ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻓﻠﺰات ﺑـﻪ‬

‫ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﻛﻚ‬

‫در ﺑﻌﻀﻲ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ را در واﺣﺪ ﻛﻚ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻲ ﺷـﻜﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻛـﻚ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺑـﺎ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬

‫ﻣﺮﻏﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ ‪ .‬ﻛﻚ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺘﺶ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﻛـﻮره ﻫـﺎي‬

‫ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﻛﻚ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎ ‪ ،‬زﻏﺎل دﻳﻨﺎم ‪ ،‬ﺳﻤﺒﺎده ‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ و ﭘﻴﮕﻤﺎن رﻧﮕﺮزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و روﺷﻬﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و روﺷﻬﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﺳﺎﺳﺎً از ﻫﻴﺪرو ﻛﺮﺑﻦ ﻫـﺎ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬اﻳـﻦ ﻫﻴـﺪرو ﻛـﺮﺑﻦ ﻫـﺎ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﮔـﺮوه ﭘـﺎراﻓﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻧﻔﺘـﻲ و‬

‫آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪه اوﻟﻔﻴﻨﻲ ‪ ،‬دي اوﻟﻔﻴﻨﻲ ‪ ،‬اﺳﺘﻴﻠﻨﻲ و ﻏﻴﺮه در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣﻤﻜـﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻃﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ اﺗﺼﺎل اﺗﻤﻬﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﺳـﺎده اﺳـﺖ ‪ .‬ﺳـﺎﻳﺮ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬

‫اﺗﻤﻬﺎي ﻫﻴﺪروژن اﺷﺒﺎع ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻧﻬﺎ ‪ CnH2n+2‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺘﻦ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺳﻴﻜﻠﻮ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ‪ CnH2n‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺣﻠﻘﻮي ﺳﻴﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫـﺎي آروﻣﺎﺗﻴـﻚ ﻫـﺎ ﺣﻠﻘـﻪ ﺑﻨﺰﻧـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻴﺮ ﻧﺸـﺪه وﻟـﻲ ﭘﺎﻳـﺪار اﺳـﺖ ‪ .‬ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺣﻠﻘـﻮي )ﻧﻔﺘﻨـﻲ و‬

‫آروﻣﺎﺗﻴﻚ( ﻛﻪ داراي زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻮﺳﻮﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم داراي ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﮔـﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻧﻴﺘـﺮوژن دار و اﻛﺴـﻴﮋن دار و ﻧﻴـﺰ ﻣﻘـﺪار‬

‫ﺟﺰﺋﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ – ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﻜﻞ ‪ ،‬واﻧﺎدﻳﻢ و آﻫﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔـﺖ ﺧﺎم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻣﺮﻛﺎﭘـﺘﺎن ﻫﺎ ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﺎ و ﭘﻠﻲ ﺳـﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﻴـﻮﻓﻦ و ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫ﺗﻴﻮﻓﻨﻲ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﻧﺪ ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي اﻛﺴـﻴﮋن دار ﻧﻴـﺰ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در ﺣـﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬

‫ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ‪ ،‬در اﺛﺮ واﻛﻨﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﺑﺎ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﻳﺠﺎد ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دار ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻛﻤﺘﺮ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دار ﻣﻮﺟﻮد‬
‫‪28‬‬
‫در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺑﺎزي و ﻏﻴﺮ ﺑﺎزي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺎزي ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺸﺘﻘﺎت ﭘﻴﺮﻳـﺪﻳﻦ و ﻛﻴﻨـﻮﻟﺌﻴﻦ و از‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻏﻴﺮ ﺑﺎزي ﻣﺸﺘﻘﺎت ﭘﻴﺮﺋﻞ ‪ ،‬اﻧﺪول و ﻛﺎرﺑﺎزل را ﻧﺎم ﺑﺮد ‪.‬‬

‫در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﻛﺴﻴﮋن دار ﺑﻪ ﺻـﻮرت اﺳـﻴﺪﻫﺎي ﻛﺮﺑﻮﻛﻠﺴـﻴﻠﻴﻚ ‪ ،‬ﻓﻨـﻮل ﻫـﺎ ‪ ،‬ﻛﺘـﻮن ﻫـﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎﺗﻲ از ﻧـﻮع دي‬

‫ﺑﻨﺰوﻓﻮران ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و روﺷﻬﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺣﺎوي ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻠﺰات ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻴﻜﻞ ‪ ،‬واﻧﺎدﻳﻢ ‪ ،‬آﻫﻦ ‪ ،‬روي ‪ ،‬ﻣﺲ ‪ ،‬ﻛﺮوم ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ و ﻛﻠﺒﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻏﻠﻈـﺖ‬

‫اي ﻓﻠﺰات از ‪ 1ppb‬ﺗﺎ ‪ 1000ppm‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻏﻠﻈﺖ اﻧﺪك ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﻮرﻧـﺪﮔﻲ ‪ ،‬ﻣﺴـﻤﻮﻣﻴﺖ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺟﺪوﻟﻬﺎي زﻳﺮ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن دار و اﻛﺴﻴﮋن دار ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم را اراﺋﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و روﺷﻬﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دار و اﻛﺴﻴﮋن دار‬

‫‪30‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺧﺎﻟﺺ ‪ ،‬ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮﺷﻬﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫اﻟﻒ – ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ در ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ و‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ب – ﺑﺮش ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﺮش ﻧﻔﺘﻲ را ﺑﻪ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎﻳﺶ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮد وﻟﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﭼﮕـﺎﻟﻲ و ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺗﻘﻄﻴـﺮ‪ASTM‬‬

‫ﺑﺮش ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ‪ ،‬ﺗﺼـﻮري از ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑـﺮش ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺮش ﭘﻴﭽﻴﺪه ‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﻓﺮﺿـﻲ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﺷـﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ ﺑـﺮش را‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺮ روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ ،‬دﻣﺎي ﺟﻮش ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻳﺎ ﺳـﺎﻳﺮ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت را اراﻳﻪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ ،‬ﻗﺮار داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ و دﻣﺎي ﺟﻮش ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﺷـﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻣﻌﺎدل ﺑﺮش را ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬‬

‫ج – ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ و ﻳﺎ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫اﻏﻠﺐ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ و ﻳﺎ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧـﻮاص اﻳـﻦ ﻣﺨﻠﻮﻃﻬـﺎ ‪،‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاص ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺨﻠﻮط را داﻧﺴﺖ ‪.‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ ،‬ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺑﻪ روش ﺣﺠﻤﻲ ‪ ،‬وزﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻮاص ﻧﻈﻴﺮ ﮔﺮاﻧـﺮوي ‪،‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد و ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﻲ دارﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﺮ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻓـﻮق‬
‫‪31‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ و ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارد و از ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﺟﺰوه ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ذﻛـﺮ ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﻳـﻦ ﻣﺸﺨﺼـﺎت‬

‫ﺑﺴﻨﺪه ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار از ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻓﺎز ﺑﺨﺎر در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻣـﺎﻳﻊ ﻣـﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪ -2‬ﺧﻮاص ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﺟﺴﻤﻲ در ﻓﺸﺎر ﺟﻮ ﮔﺮم ﺷﻮد دﻣﺎي آن ﺑﺎﻻ ﻣﻲ رود ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ آن‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻓﺸﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﺑﺨﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد ﻣﮕـﺮ آﻧﻜـﻪ‬

‫دﻣﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬اداﻣﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺸﺎر اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ﻣﻴﻌﺎن ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ را‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﺟﺮم ﻳﻚ ﺟﺴﻢ داده ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﺎ دﻣﺎﻳﺶ را ﻳﻚ درﺟـﻪ ﺑـﺎﻻ‬

‫ﺑﺒﺮد ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه ﻧﺴﺒﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺑـﻪ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ ﺟﺮﻣـﻲ ﻣﺴـﺎوي از آب اﺳـﺖ ‪ .‬ﮔﺮﻣـﺎي وﻳـﮋه ﻳﻜـﻲ از‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﺮ ﺟﺴﻢ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺳﻴﺴﺘﻢ واﺣﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ‬

‫ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ واﺣـﺪ ﺟـﺮم ﺟﺴـﻢ داده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺎر ﺷـﻮد ‪ .‬در ﻣـﻮرد‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺧﺎﻟﺺ ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺨﻠﻮط ﻫﺎ ﻳﺎ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ و دﻣﺎي‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻳﺎ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪.‬‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻳﻚ ﻣﺎده ) ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﻳﺎ ﺑﺮش ﻧﻔﺘﻲ ( ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻣﺎده را در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اي ) از ﻧﻈﺮ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ ( ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻄﻠﻖ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺎﻳﺪه ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧـﺪارد و ﻓﻘـﻂ ﺗﻐﻴﻴـﺮات آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ داد و ﻳﺎ از آن ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺷﺎر ﺣﺮارﺗﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻤﮕﻦ ‪ ،‬در واﺣﺪ زﻣـﺎن ‪ ،‬از ﺳـﻄﺤﻲ ﻋﻤـﻮد ﺑـﺮ اﻣﺘـﺪاد ﺷـﺎر و ﺑـﺮاي‬

‫‪32‬‬ ‫ﮔﺮادﻳﺎن دﻣﺎﻳﻲ واﺣﺪ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﻮح ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ارزش ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﮔﺮﻣﺎي اﺣﺘﺮاق‬

‫ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺣﺘﺮاق واﺣﺪ ﺣﺠﻢ و ﻳﺎ ﺟﺮم ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي اﺣﺘﺮاق آن ﺳـﻮﺧﺖ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن ﻣﻮازﻧﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺮﻣﺎي اﺣﺘـﺮاق ﻳـﻚ ﺳـﻮﺧﺖ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﺧـﺘﻼف اﻧـﺮژي ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ آن در‪15 8C‬‬

‫)ﺣﺪود ‪ ( 60 8F‬و اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ از اﺣﺘﺮاق )در ﻫﻤﻴﻦ دﻣﺎ( ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺨﺎر آب ﻣﻮﺟـﻮد در ﮔـﺎزﻫﺎي اﺣﺘﺮاق در‪ 60 8F‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﻮد ‪ ،‬ﮔـﺮﻣﺎي اﺣﺘـﺮاق ﻛـﻠﻲ ) ‪ ( G‬ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲ‬

‫آﻳﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ ﺑﺨﺎر آب ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت در ﮔﺎزﻫﺎي اﺣﺘﺮاق ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮔﺮﻣﺎي اﺣﺘﺮاق ﺧﺎﻟﺺ )‪ (N‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣـﻲ آﻳـﺪ ‪ .‬اﺧـﺘﻼف‬

‫ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻣﻘﺪار ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻴﻌﺎن ﺑﺨﺎر آب در‪ ،60 8F‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ 588 kcal/kg‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ - 4‬ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺎل را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ دﻫـﺪ ‪ ،‬و ﻧﺎﺷـﻲ از‬

‫اﺻﻄﻜﺎك ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﻟﻐﺰﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ - 5‬ﺣﺪ اﻧﻔﺠﺎر و ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‬

‫اﻟﻒ – ﺣﺪ اﻧﻔﺠﺎر ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه دﻣﺎي ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﻫﻮاي ﺑﺎﻻي ﻣﺎﻳﻊ از ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﻏﻨـﻲ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در ﻳﻚ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻦ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻮا و ﺑﺨﺎر ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﻳﻚ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ ﺑﺨﺎر در‬

‫ﻫﻮا » ﺣﺪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ اﻧﻔﺠﺎر « ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺨﺎر ﺑﺎز ﻫﻢ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ اﺷﺘﻌﺎل ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺧـﻮد ﺑﺮﺳـﺪ درﺻـﺪ ﺣﺠﻤـﻲ‬

‫ﺑﺨﺎر در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ » ﺣﺪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ اﻧﻔﺠﺎر « ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫ب – ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ‪ :‬ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق ﺣﺪاﻗﻞ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻊ ﺷﺪه در ﺑـﺎﻻي ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﻳﻚ ﺷﻌﻠﻪ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﻣﻌﺮف درﺻﺪ ﻣﻮاد ﺳﺒﻚ ﻓﺮآورده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ - 6‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك دو ﺳﻴﺎل ﻧﻴﺎﻣﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺌﺜﻴﺮ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪم ﺗﻮازن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑـﻪ‬

‫ﺑﻴﻦ ﻣﻠﻜﻮﻟﻲ در ﺳﻄﺢ ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮا ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ اﻛﺜـﺮ ﻓـﺮآورده‬

‫ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 30‬دﻳﻦ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻗﺮار دارد ‪.‬‬

‫‪ - 7‬ﺣﻼﻟﻴﺖ آب در ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ‬

‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ آب در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار‬
‫‪33‬‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰآب ﻧﻴﺰ از ﻓﺮآورده ﺟﺪا ﺷﺪه ‪ ،‬اﺷـﻜﺎﻻت ﻋﻤـﺪه اي ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻲ آورد ‪ .‬وﺟـﻮد آب در روﻏﻨﻬـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ ﻛـﺎﻫﺶ‬

‫ﺿﺮﻳﺐ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ - 8‬درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن ﻗﻴﺮﻫﺎ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﻴﻤﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﻴﺰان ﻗﻴﺮي را ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻳﻚ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻮش ﻧﻔﺖ ﺧـﺎم ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗﺸـﺨﻴﺺ‬

‫ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ‪ .‬ﺑﻴﻦ درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﻳﻚ ﻗﻴﺮ و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن آن راﺑﻄﻪ اي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ‪،‬‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮان آن را ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬‬

‫‪ - 9‬ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫در ﻣﻮرد ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻴﺘﻮان ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ را ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺗﻐﻴﺮات دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷـﺪه ﺑﺪﺳـﺖ آورد‪.‬‬

‫ﻧﻮع ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ روش ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ دارد ‪ .‬روﺷﻬﺎي ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﺟﻬﺖ رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ ASTM‬و ‪ T.B.P‬ﻛـﻪ‬

‫‪ T.B.P‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﻗﺖ وﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﭘﺎﻻ ﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ روﺷﻬﺎ ﺗﺮﺟﻴﺢ دارد ‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻫﺪف ﭘﺎﻻﻳﺶ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ردﻳﻒ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻮاﺑﮕـﻮي ﻧﻴـﺎز ﻛﻤـﻲ و ﻛﻴﻔـﻲ ﺑـﺎزار ﻣﺼـﺮف‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺮ از ﺗﻌﺪادي روﺷﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺟﺪاﺳﺎزي و روﺷﻬﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺒـﺪﻳﻞ و ﺗﺼـﻔﻴﻪ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﺳﺎﺧﺖ ‪ ،‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﺳﺎده ﻳﺎ اﻧﺮژي ﺳﺎز ﻛﻪ اﻧﻮاع ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ را ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔـﺎز ﻣـﺎﻳﻊ ‪ ،‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﻧﻔـﺖ ﺳـﻔﻴﺪ ‪،‬‬

‫ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي روﻏﻦ ﺳﺎز ﻳﺎ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎ ‪ ،‬روان ﻛﻨﻨـﺪه ﻫـﺎ و ﭘـﺎراﻓﻴﻦ ﻫـﺎ و ﻗﻴﺮﻫـﺎ را‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻲ ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ واﺳﻄﻪ ﻫﺎي ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻧﻈﻴـﺮ اﺗـﻴﻠﻦ ‪ ،‬ﭘـﺮوﭘﻴﻠﻦ ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻨﻬـﺎ ‪،‬‬

‫ﺑﻮﺗﺎدﻳﻦ و آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺳﺎﺧﺖ اﻧﻮاع ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻫـﻢ از ﻧﻈـﺮ ﻛﻤـﻲ ﺟﻮاﺑﮕـﻮي‬

‫ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺪرﻳﺠﻲ و ﻓﺼﻠﻲ ﺑﺎزار ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت در ﺣﺎل ﺗﺤـﻮل ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ و ﭘﺘﺮوﺷـﻴﻤﻲ را ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳـﻦ اﻧﻌﻄـﺎف ﭘـﺬﻳﺮي را روﺷـﻬﺎي‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻧﻈﻴﺮ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ و ﻏﻴﺮه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ اوﻟﻴﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬
‫ﺗﻘﻄﻴﺮ وﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج‬ ‫‪ -1‬روﺷﻬﺎي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫ﺗﺒﻠﻮر‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري‬ ‫‪ -2‬روﺷﻬﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن‬ ‫‪ -3‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫اﻓﺰودن ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﻤﻮدار ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻓﻮق ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬

‫‪37‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻠﻲ ﻣﻮاد در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬

‫ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻤﻮدار ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺲ از ﮔﺮم ﺷﺪن در ﻳـﻚ ﻛـﻮره‪،‬‬

‫وارد ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮔﺎزﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﺒﻚ ‪ ،‬ﻧﻔﺘﺎ ‪ ،‬ﻛﺮوزن)ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ( ‪ ،‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬از ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﺳﺘﻮن ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺧﻼ و از ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫آن ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻛﻜﻴﻨﮓ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛـﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﺣﺮارﺗـﻲ ‪،‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﮔﺎز ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻛﻜﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ و ﻛﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﻫﺎي واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء و ﻛﻜﻴﻨﮓ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري و ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻛـﺎر‬

‫ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻮراك ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش ﺑﻨﺰﻳﻦ و‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻛﻪ داراي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﺒـﻮر از واﺣـﺪ‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ و ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺷﺒﺎع ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﻴﻔﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻨﻬـﺎي ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬

‫آﻣﺪه از واﺣﺪﻫﺎي اﺗﻤﺴﻔﺮي ‪ ،‬ﻛﻜﻴﻨﮓ و ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﺑﻪ واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻزم ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ‬

‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﺳﻮﭘﺮ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﻲ رﺳﻨﺪ ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﮔﺎز ﻣﺮﻃﻮب واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي ‪ ،‬ﻛﻜﻴﻨﮓ و ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ در‬

‫ﺑﺨﺶ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺎزﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪه ‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ و ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻮﺗﺎن ﻫﺎ و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي اﺷـﺒﺎع ﻧﺸـﺪه )ﭘـﺮوﭘﻴﻠﻦ ‪ ،‬ﺑـﻮﺗﻦ ‪،‬‬

‫ﭘﻨﺘﻦ( ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬

‫ﮔﺎزﻫــﺎي ﺳــﻮﺧﺘﻲ در ﻛــﻮره ﻫــﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸــﮕﺎه ﻣــﻲ ﺳــﻮزﻧﺪ ‪ .‬ﻧﺮﻣــﺎل ﺑﻮﺗــﺎن ﺑــﺎ ﮔــﺎز ﻣــﺎﻳﻊ و ﻳــﺎ ﺑﻨــﺰﻳﻦ ﻣﺨﻠــﻮط ﻣــﻲ ﺷــﻮد ‪.‬‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه و اﻳﺰو ﺑﻮﺗﺎن ﺑﻪ واﺣﺪ آﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن ارﺳﺎل ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و در اﻳﻦ واﺣﺪ ‪ ،‬اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﺰوﺑﻮﺗـﺎن واﻛـﻨﺶ داده ‪،‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﻳﺰو ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ در ﮔﺴﺘﺮة ﺟﻮش ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآورده ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ آﻟﻜﻴﻠﻴﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻋﺪد اﻛﺘﺎن آن‬

‫ﺑﺎﻻﺳﺖ و اﻏﻠﺐ در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻮﭘﺮ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ اول – روﺷﻬﺎي ﺳﺎﺧﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﻛﻜﻴﻨﮓ و ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪن ؛ ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟـﺖ‬

‫و دﻳﺰل و ﻛﻮره را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻼء و ﻳﺎ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﺑﺮاي ﺗﻬﻴـﺔ روﻏﻨﻬـﺎي رواﻧﺴـﺎز ﺑـﻪ‬

‫ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼء ﭘﺲ از آﺳﻔﺎﻟﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪ روﻏﻨﺴﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫ﺧﻮراك واﺣﺪ روﻏﻨﺴﺎزي اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺑﺮج اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎﺣﻼل ارﺳﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﺳـﻨﮕﻴﻦ آن ﺟـﺪا ﺷـﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ وارد واﺣﺪ ﻣﻮم ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش آن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑـﺪ ‪ .‬در اﻧﺘﻬـﺎ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ ﺧﺎﻛﻬـﺎي ﻣﺨﺼـﻮص‬

‫ﻳﺎﻫﻴﺪروژن اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ رﻧﮓ و ﭘﺎﻳﺪاري روﻏﻦ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن وﻃﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻫﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﻣﻮﺟـﻮد ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺑـﺎزار ﺑـﺮاي‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎ و ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد و از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻫﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ دو ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ﻛـﻪ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮدار ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﻛﺜﺮ ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم ﺣﺎوي ﻛﻠﺮﻳﺪﻫﺎي ﺳﺪﻳﻢ و ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ‪ ،‬اﻧﺪﻛﻲ ﺳﻮﻟﻔﺎت ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﺲ و اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي آﻫﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ‬

‫در ﺧﺮوج از ﻣﻌﺎدن داراي اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻴﻬﺎ ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﻼح وارد ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار اﻳﻦ اﻣﻼح ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼً ‪ :‬ﻛﻠﺮﻳﺪﻫﺎ و ﺳﻮﻟﻔﺎﺗﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل در ﻗﻄﺮه ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ آب ﻣﻌﻠﻖ در ﻧﻔﺖ ﺧـﺎم‬

‫وﺟﻮد دارﻧﺪ ‪ ،‬در ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎور ﻣﻴﺎﻧﻪ ‪ 12‬ﮔﺮم در ﺗﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ؛ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻧﻔﺘﻬﺎي ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ‪ 3‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺗﻦ ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ‬

‫ﻣﻴﺰان اﻣﻼح ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ‪ 10‬ﭘﺎﻧﺪ در ﻫﺰار ﺑﺸﻜﻪ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي ﻛﺮد ‪ ،‬زﻳﺮا رﺳـﻮب ﻧﻤـﻚ ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫ﺟﺮم ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﺧﻮردﮔﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺷﺮح ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي‬

‫اﺳﺎس روش ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي اﻧﺤﻼل اﻣﻼح ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ آب اﺳـﺖ ‪ .‬دﺷـﻮاري اﻳـﻦ روش در ﺗﻬﻴـﺔ ﻣﺨﻠـﻮط‬

‫ﻣﺆﺛﺮ آب و ﻧﻔﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب ﺳﺎزي ذرات ﺟﺎﻣﺪ و ﺟﺪاﺳﺎزي آبِ ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ از ﻧﻔﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺑﺎزدة ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ ، PH :‬ﭼﮕﺎﻟﻲ و ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻤﻲ آب ﺷﺴﺖ و ﺷـﻮ ﺑـﻪ ﻧﻔـﺖ‬

‫ﺧﺎم ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﺣﺬف ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻌﻠﻖ )ﻣﺎﺳﻪ ‪ ،‬رس ‪ ،‬ﺧﺎك ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪ و ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ آﻫـﻦ و ‪(...‬در ﻧﻔـﺖ‬

‫ﺧﺎم اﺳﺖ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻧﺪازة ذرات ‪ ،‬درﺻﺪ ﺣﺬف ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 60%‬ﺗﺎ ‪ 80%‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻚ ﮔﻴـﺮي ﺑﻮﺳـﻴﻠﺔ ﻣﺨﻠـﻮط‬

‫ﻛﺮدن ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺎ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ آب در دﻣﺎي ‪ 908C‬ﺗﺎ ‪ 150 8C‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬درﺻـﺪ آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ و دﻣـﺎي‬
‫‪40‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم دارد ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻜﻬﺎ در آب ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﺣﻞ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﺨﺰن ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه ‪ ،‬آب و ﻧﻔﺖ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪا ﺷﺪن ﻳﺎ در‬

‫اﺛﺮ اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺷﻜﻨﻨﺪة اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻣﻴﺪان ا ﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺴـﺮﻳﻊ‬

‫در ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﻗﻄﺮه ﻫﺎي آب ﻧﻤﻚ ‪ .‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻻزم ﺑﻴﻦ ‪ 16000‬ﺗﺎ ‪ 35000‬وﻟﺖ اﺳﺖ ‪ .‬در واﺣﺪﻫﺎي ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي ﺗﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫اي ﺑﺎزده ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ‪ 95%‬و در واﺣﺪﻫﺎي دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﺑﻪ ‪ 99%‬ﻣﻲ رﺳﺪ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫واﺣﺪ ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي‬

‫‪41‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه روي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﻃﻲ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻔـﺖ ﺧـﺎم ﺑـﻪ ﻓـﺮآورده‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻔﺘﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺒﻨﺎي اﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ اﺧﺘﻼف ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻮش )ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺟﻮش ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺟﻮش(‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻃﻲ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي )ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي( و در ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ )ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء( اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫اﺟﺴﺎم ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ً‬
‫ﻣﺮﺗﺒـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻲ‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ را در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺣﺮارت دﻫﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﮔﺮﻣﺎ ﺟﺬب ﻛﺮده و دﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮ ﺷﻴﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در آن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﺑﺨﺎر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳـﻦ دﻣـﺎ را ﻧﻘﻄـﻪ ﺟـﻮش‬

‫ﻋﺎدي ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎي ﺟـﻮش رﺳـﻢ ﻛﻨﻴـﺪ ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار از ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ اﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻮﺷﻴﺪن ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺮارت دادن ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ در ﺣﺎل ﺟﻮش را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻳﻊ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺬب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﻳﻌﻲ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺣﺮارت دﻫﻨﺪ ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ و دﻣﺎﻳﺶ ﻣﺮﺗﺒﺎً اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻓﺸـﺎر آن ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﻲ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ ﺑﻲ آﻧﻜﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ داده ﺷﻮد ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮﺷﻴﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺒﺴﺎط اﻳﺰو آﻧﺘﺎﻟﭙﻴﻚ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺒﺨﻴـﺮ آﻧـﻲ‬

‫)‪ (Flash Vaporization‬ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﺎﻣﻠﺘﺮي اﺳﺖ و ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ و ﺳـﭙﺲ‬

‫ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﻣﻴﻌﺎن ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ‪.‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮط دوﺗﺎﻳﻲ و ﭼﻨﺪ ﺟﺰﻳﻲ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﺧﺎرﺟﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮﺷﻴﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬دﻣﺎي ﺷـﺮوع ﺟـﻮش را ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫ﺣﺒﺎب) ‪ (Bubble Point‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر و ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل دارد ‪ .‬در ﻣﺨﻠﻮط اﮔﺮ ﭘﺲ از ﺷـﺮوع ﺟـﻮش ‪ ،‬ﺣـﺮارت‬

‫دادن را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد وﻟﻲ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ زﻳﺮا ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻓﺮار از ﻓـﺎز ﻣـﺎﻳﻊ ﻳﻜﺴـﺎن‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮة ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺒﻨﻢ )‪ (Dew Point‬ﻧﺎم دارد ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﺔ ﺣﺒﺎب اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺒﺎب و ﺷﺒﻨﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺸﺎر و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫در ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﭼﻨﺪ ﺟﺰﺋﻲ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻓﺸـﺎرﻫﺎي ﺑﺨـﺎر ﺟﺰﻳـﻲ ﺳـﺎزﻧﺪه ﻫـﺎي آن ‪ .‬در‬

‫ﻣﺨﻠﻮط اﻳﺪه آل ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن راﺋﻮل ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﻫﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺣﻘﻴﻘﻲ آن در ﻛﺴﺮ ﻣﻮﻟﻲ‪.‬‬

‫در ﻣﺨﻠﻮﻃﻬﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر را از راه آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺗﻘﻄﻴﺮ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ آﻧﻲ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺒﺨﻴﺮ آﻧﻲ را در دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻣﻲ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺧﻮراك ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﮔـﺮم ﺷـﺪه ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ در‬

‫ﻳﻚ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺷﺪه و ﺑﻪ دو ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺻﻨﻌﺖ ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺧﻮراك ﮔـﺮم ﺑـﻪ‬

‫ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫اﻧﺒﺴﺎط اﻳﺰواﻧﺘﺎﻟﭙﻴﻚ‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺳﺎده‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ در دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط در دﻣﺎي ﺣﺒﺎب ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮﺷﻴﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ دﻣﺎي ﺟﻮش ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا ﻏﻠﻈﺖ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ در ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻟﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫وﻗﻄﺮة آﺧﺮ از ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻧﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در ﻣﺨﻠﻮﻃﻬﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﻧﻘﻄـﻪ ﺟـﻮش ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺗـﺮﻳﻦ‬

‫ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ‪(True boiling point) T.B.P‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻘﻄﻴﺮ در دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ آن زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ )دﺳـﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑـﺎ ﺳـﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﺑـﺎﻻ(‪ ،‬ﺑـﺎ رﺳـﻢ دﻣـﺎي ﺑﺨـﺎر‬

‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺪه ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ T.B.P‬ﻳﺎ ﻧﻘﻄﺔ ﺟﻮش ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬دﺳـﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺸـﮕﺎﻫﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﺑـﺎﻟﻨﻲ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺮ روي آن ﺳﻮار اﺳﺖ ‪) .‬ﺷﻜﻞ زﻳﺮ(‬

‫‪44‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻮع ‪T.B.P‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪(American Society for Testing & Materials) ASTM‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺣﺪ واﺳﻄﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻛﻪ ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﻛﻤﻲ دارد و ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ T.B.P‬ﺑﺎ ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﺑﺎﻻ ‪ .‬اﻣﺘﻴﺎز اﻳـﻦ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ T.B.P‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺴﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ‪ ، T.B.P‬ﻧﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳـﺖ ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﺗﻘﻄﻴـﺮ‬

‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ و ‪ T.B.P‬ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺗﻘﻄﻴـﺮ ‪ .(ASTM‬ﺗﺒﺨﻴـﺮ آﻧـﻲ ﻧﻴـﺰ‬

‫ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ دارد ‪.‬‬

‫ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺮف درﺟﺔ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم )‪ (Continuous‬ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺪاوم)‪ (Batch‬ﺑﺼﻮرت ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬

‫اي اﻧﺠﺎم داد ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺪاوم ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻇﺮف ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺣﺮارت داده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﻇﺮف ﺑﻪ ﻣـﺎﻳﻊ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و دﻣﺎ ً‬

‫ﻣﺮﺗﺒﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺪاوم ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي‬

‫ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي روي ﻣﺨﺰن ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻘﻄﻴﺮ را ﺑﺼﻮرت ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪ اي اﻧﺠﺎم داد ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫اﻣﻜﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﺑﺼﻮرت ﺑﺎزﮔﺮدان )‪ (Reflux‬وﺟﻮد دارد ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺪاوم ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ داغ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﺷﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﺷﻜﻦ ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨـﺎر ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬در ﺟـﺪا‬

‫ﻛﻨﻨﺪه ‪ ،‬اﻳﻦ دو ﻓﺎز از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪه ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ از ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﺑﺨﺎر از ﺑﺎﻻ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪45‬‬ ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺪاوم ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي)ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء(‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺪاوم در ﺑﺮﺟﻬﺎ و ﻳـﺎ ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎي اﺳـﺘﻮاﻧﻪ اي اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺳـﻴﻨﻲ دار) ‪Tray‬‬

‫‪ (Column‬ﻳــﺎ ﭘــﺮ ﺷــﺪه )‪ (Packed Column‬ﺑﺎﺷــﻨﺪ ‪ .‬در ﺳــﺘﻮﻧﻬﺎي ﭘــﺮ ﺷــﺪه ‪ ،‬از ﺣﻠﻘــﻪ ﻫــﺎي راﺷــﻴﮓ )‪،(Rushing Rings‬‬

‫ﭘﺎل)‪ ، (Pall‬ﻟﺴﻴﻨﮓ )‪ (Lessing‬و زﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ (Saddles‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺳﻴﻨﻲ دار ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ ‪ .‬ﺳـﻴﻨﻲ ﻫـﺎ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻧﻮع ﻏﺮﺑﺎﻟﻲ)‪ (Sieve Tray‬ﻳﺎ ﻛﻼﻫﻚ دار )‪ (Bubble-Cap Tray‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻧﻘﺶ ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎ ﻳﺎ ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر و ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ ‪ .‬در ﻫـﺮ ﺳـﻴﻨﻲ ﻋﺒـﻮر ﺑﺨـﺎر از‬

‫درون ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮم و ﺣﺮارت ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺨﺎر از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ ﺟﺮﻳـﺎن دارد و ﻣـﺎﻳﻊ در ﺟﻬـﺖ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ‪ .‬دﻣـﺎي ﺳـﻴﻨﻲ ﻫـﺎ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ دﻣﺎ در ﺗﻪ ﺳﺘﻮن و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ دﻣﺎ در ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎي ﻻزم در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺑﻮﺳـﻴﻠﺔ ﮔـﺮﻣﻜﻦ‬

‫ﺗﺎٔﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﺑﺎﻻ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﮔﺮﻣﺎي ﺳﺘﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻞ ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮراك ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك ﻧﺎم دارد و در آن ﺗﺒﺨﻴﺮ آﻧﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴـﺮد ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﺳـﺘﻮن ﻛـﻪ ﺑـﺎﻻي ﺳـﻴﻨﻲ‬

‫ﺧﻮراك ﻗﺮار دارد ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻏﻨﻲ ﺳﺎزي )‪ (Rectification‬و ﻗﺴﻤﺖ زﻳﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﺧـﻮراك ﻣﻨﻄﻘـﺔ اﺳـﺘﺮﻳﭙﻴﻨﮓ )‪ (Stripping‬اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮدش ﺳﻴﺎﻟﻬﺎ در ﺳﺘﻮن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪46‬‬ ‫ﮔﺮدش ﺳﻴﺎﻟﻬﺎ در ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﺨﺎر ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﻴﻌﺎن ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑـﺎزﮔﺮدان ﻣﻮﺳـﻮم اﺳـﺖ ‪ .‬اﻳـﻦ‬

‫ﻣﺎﻳﻊ در ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ اي ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ و ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﮔﺮدش ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ورودﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺑﺎ ﺟﺬب ﮔﺮﻣﺎ ‪،‬‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﮔﺮﻣﺎ را در ﺣﻴﻦ ﻋﺒﻮر از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎزﮔﺮدان ﺗﻨﻈﻴﻢ دﻣﺎي ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن در ﺣﺪ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ و ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن ﮔﺮادﻳﺎن دﻣﺎﻳﻲ درﻃﻮل ﺳﺘﻮن اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﺷﺮح ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء)‪(Fractionation‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﻛﻮره ‪ ،‬وارد ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺨﺎرات ﺑﻪ ﻃـﺮف ﺑـﺎﻻي‬

‫ﺳﺘﻮن ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻃﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺮﻳﺎن دارد ‪ ،‬ﺗﻤﺎس ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ‪.‬‬

‫دﻣﺎي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬در ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻴﻌﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮاﺑﺮ دﻣﺎي آن ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﺮروي ﺳﻴﻨﻲ ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺨﺎرات ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از ﺳﺎزﻧﺪه ﻫـﺎي ﺳـﺒﻚ‬

‫ﻏﻨﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ از آﻧﺠﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪه ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻊ ﻫﻤﺎن ﻓﺮآوردة ﺗﻘﻄﻴﺮاﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﮔﺮدان ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺎر ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻧﺪة ﺳﺒﻚ ﺑـﻮده و ﻣـﺎﻳﻊ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪة ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺗـﻪ ﺳـﺘﻮن‬

‫داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻧﺪة ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي )‪(Topping or Atmospheric Tower‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺲ از ﻧﻤﻚ ﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﻣﺒﺪل ﺣﺮارﺗﻲ ﭘﻤﭗ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت ﺑﺎ ﻓـﺮآورده ﻫـﺎ و‬

‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﻣﺎي ﺣﺪود‪ 2808C‬ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از آن از ﻛﻮره ﻣﻲ ﮔﺬرد و دﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺪود‪ 3508C‬ﻣﻲ‬

‫رﺳﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه وارد ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﺗﺒﺨﻴـﺮ آﻧـﻲ )‪ (Flash Zone‬ﺳـﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴـﺮ اﺗﻤﺴـﻔﺮي ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ از ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻴﻨﻲ ﻫـﺎي ﺑـﺎﻻي ﺳـﺘﻮن ﺣﺮﻛـﺖ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ‪.‬‬

‫)ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻏﻨﻲ ﺳﺎزي ‪ (Rectifying‬و ﻗﺴـﻤﺖ ﺳـﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﺎﻳﻊ اﺳـﺖ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳـﺎن ﻣـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ ‪).‬ﻣﻨﻄﻘـﺔ‬

‫اﺳﺘﺮﻳﭙﻴﻨﮓ(‬

‫ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ از ﺗﻌﺪادي ﺳﻴﻨﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺑﺨـﺎر و ﻣـﺎﻳﻊ در ﺣـﺎل ﺗﻌﺎدﻟﻨـﺪ ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺳـﺘﻮن ‪،‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺮ ﺗﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪) .‬ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎط ﺟﻮش ﻧﻬﺎﻳﻲ و‬

‫اوﻟﻴﻪ( ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ از ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺳﺒﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاد و از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﺘﻮن ‪ ،‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲ آﻳﻨـﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﺘﻮن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺧﺮوﺟﻲ از ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺨﺎرﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮرﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣـﺎﻳﻊ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺘﻲ از‬

‫اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮآورده ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ و ﻗﺴﻤﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﮔﺮدان ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻫـﺪف از‬

‫ﺑﺎزﮔﺮدان ‪ ،‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻬﺘﺮ و ﺗﻨﻈﻴﻢ دﻣﺎي ﺳﺘﻮن اﺳﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎزﮔﺮدان ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻣﺠﺪداً ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﮔﺮﻣﺎي ﻻزم‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺒﺨﻴﺮ را از ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ .‬ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮي ﻛﻪ در ﺑﺨﺎرات آﻣﺎدة ﺧﺮوج از ﺳﺘﻮن ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﻣﺎﻳﻊ در آﻣﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬

‫در اﺛﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮم و ﺣﺮارت ‪ ،‬ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن دارد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﻏﻨﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﻓﺎز ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲ رود ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻗﺮاري ﻳﻚ ﮔﺮادﻳﺎن دﻣﺎﻳﻲ در ﻃﻮل ﺳﺘﻮن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي دﻣﺎ‬

‫از‪ 708C‬در ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺗﺎ ‪ 3508C‬در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﺳـﻴﻨﻲ ﺗﻔﻜﻴـﻚ‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬در ﺣﺪود ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮآوردة ﺟﺎﻧﺒﻲ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳـﻴﻨﻲ در ﺑـﺎﻻ و ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺳـﻴﻨﻲ‬

‫ﺧﻮراك ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺪاري از ﻣﻮاد ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻫﻤﺮاه ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه و از ﺳﺘﻮن ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻄﺔ اﺷـﺘﻌﺎل ﻓـﺮآورده ﻫـﺎ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي اﺳﺘﺮﻳﭙﻴﻨﮓ ﻛﻮﭼﻜﻲ )ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﻴﻨﻲ( ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣـﻮاد‬

‫ﺳﺒﻜﺘﺮﺷﺎن ﺟﺪا ﺷﻮد ‪ .‬ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد اﺳﺘﺮﻳﭙﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در اﺛﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﺨـﺎر‬
‫‪48‬‬
‫آب ﺑﺎ ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺮﻳﺎن دارد ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻓـﺮآورده ﺗﺒﺨﻴـﺮ ﺷـﺪه ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر آب ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﺔ اﺷﺘﻌﺎل ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻄﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ از راﺑﻄﺔ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪:‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪F = 0.64T - 100 :‬‬

‫‪F = 0.57T – 110‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ‪:‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫‪ : T‬دﻣﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ASTM‬‬

‫در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺨﺎر آب ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺟﺪاﺳﺎزي ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه در ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ ‪ ،‬ﮔﺎزﻫـﺎي ﻣـﺎﻳﻊ ﺷـﺪه ‪ ،‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺳـﺒﻚ و‬

‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﺑﺮش ﻛﺮوزن ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ ‪ ،‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ اﺗﻤﺴﻔﺮي ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ ،‬از ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي ) ‪Topped‬‬

‫‪ (Crude or Atmospheric Residue‬ﻧﺎم دارد ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻘﻄﻴﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ‪ ،‬ﺣﺮارت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻻزم اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺻﻮرت اﻋﻤﺎل‬

‫‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي را در ﺳـﺘﻮن دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ در‬

‫ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ واﺻﻄﻼﺣﺎً ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻸ )‪(Vacuum Tower‬‬

‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺷﻜﺴﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺗﻤﺴﻔﺮي را در ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در ﻓﺸـﺎر ﭘـﺎﻳﻴﻨﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫در دﻣﺎي ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲ ﺟﻮﺷﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺮارت آﻧﭽﻨﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺠﺰﻳﺔ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻸ ﻛﻪ‬

‫ﻓﺸﺎر آن ﺑﻴﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 40‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺟﻴﻮه اﺳﺖ ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﻮره ﻟﻮﻟﻪ اي ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺎ دﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻻزم ﺑﺮﺳـﺪ ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻛـﻮره ﺑﺨـﺎر آب ﻧﻴـﺰ‬

‫ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف آن اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻛﻮره ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻚ و ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺟﺰﻳﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺑﺨﺎر آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻮش ﺧﻮراك دارد و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﺸﻜﻪ ﺧﻮراك اﺳـﺖ ‪ .‬ﻳـﻚ‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﮔﺮدان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم در ﺳﺘﻮن ﮔﺮدش ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫دﻣﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻮره ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش ﺧﻮراك و ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺒﺨﻴـﺮ ﺷـﻮد وﻧﻴـﺰ ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻛـﻚ‬

‫ﺧﻮراك ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد وﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 3808C‬ﺗﺎ ‪ 450 8C‬اﺳﺖ ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺣﻘﻴﻘﻲ)ﻓﺸﺎر ﻛﻞ‪ -‬ﻓﺸﺎرﺟﺰﻳﻲ ﺑﺨﺎرآب(ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه‬

‫ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺧﻮراك در ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺗﺒﺨﻴﺮ آﻧﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪة ﺧﻼء و ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺗﺒﺨﻴـﺮ آﻧـﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‬

‫ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬ﺧﻼء ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اژﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺨﺎر)‪ (Ejector‬و ﻛﻨﺪاﻧﺴـﻮرﻫﺎي ﺑـﺎروﻣﺘﺮي ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد و اﺑﻌـﺎد اژﻛﺘﻮرﻫـﺎ و‬

‫ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮرﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﻼء ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺨﺎر دارد ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧـﻼء ‪ ،‬ﺣﺠـﻢ ﺑﺨﺎرﻫـﺎي‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺑﺸﻜﻪ ﺧﻮراك ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺠﻢ آﻧﻬﺎ در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﻄﺮ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺧﻼء‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي اﺗﻤﺴﻔﺮي اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﻋﺪد اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻼء ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺧﻼء و ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي روﻏﻦ ﺳﺎزي ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲ رود‪.‬‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼء )‪ (Reduced Crude or Vacuum Residue‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﻳﺎ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺗﻘﻄﻴﺮ اوﻟﻴﻪ ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻓﺮآورده ﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻲ وﻛﻴﻔﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑﺮﺣﺴـﺐ آن ﺑﺘـﻮان دﻧﺒﺎﻟـﺔ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ‬

‫ﭘﺎﻻﻳﺶ را ﺟﻬﺖ داد ‪ .‬از ﺑﺮرﺳﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎ در ﺗﻘﻄﻴﺮ ا وﻟﻴﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺗﻤﺴﻔﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﺗﻘﻄﻴـﺮ ا وﻟﻴـﻪ را ﻧﻤـﻲ‬

‫ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮآوردة ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎزار ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪارد ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﻛـﻪ ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ اﺿـﺎﻓﻪ ﺑـﺮ ﺗﻘﺎﺿـﺎ و‬

‫‪50‬‬ ‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻴﺎز ﺑﺎزار اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﻜﺘﺮ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ از روﺷﻬﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﺗﻔﻜﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ )ﮔﻮﮔﺮدي وﻏﻴﺮه( ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮﺷـﻬﺎ ﺿـﺮوري‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎي واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ‪:‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﮔﺎز ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫اﻳﻦ ﮔﺎزﻫﺎ اﺳﺎﺳﺎً از ﻣﺘﺎن و اﺗﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه وﺑﻪ آن ﮔﺎز ﺧﺸﻚ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺎز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه وﻳﺎ ﺧﻮراك‬

‫واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﮔﺎز ﻣﺮﻃﻮب‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوﭘﺎن ‪ ،‬ﺑﻮﺗﺎن و اﻧﺪﻛﻲ ﻣﺘﺎن و اﺗﺎن اﺳﺖ ‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺎز ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن و ﺑﻮﺗﺎﻧﻬﺎ را ﺟﺪا ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﮔـﺎز‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﺒﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )‪(LSR gasoline‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪة اﻳﻦ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﭘﺲ از ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ ﺑﻜﺎر ﻣـﻲ رود وﻳـﺎ اﺑﺘـﺪا‬

‫ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﺪد اﻛﺘﺎن از واﺣﺪ اﻳﺰوﻣﺮي ﻣﻲ ﮔﺬرد و ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺘﺎ ﻳﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )‪(HSR gasoline‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﭘﺲ از ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي وارد واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﺪد اﻛﺘـﺎن آن اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑـﺪ ‪ .‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺧﺮوﺟـﻲ از اﻳـﻦ‬

‫واﺣﺪ رﻳﻔﺮﻣﻴﺖ )‪ (Reformate‬ﻧﺎم دارد و داراي ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﻣﺨﻠـﻮط ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺮش ﻛﺮوزن)‪(Kerosene‬‬

‫از اﻳﻦ ﺑﺮش ﻣﻲ ﺗﻮان ﻫﻢ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﻫﻢ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ )‪ .(Jet Fuel‬در ﻣـﻮرد ﻧﻔـﺖ ﺳـﻔﻴﺪ ﻓﻘـﻂ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬

‫ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﺔ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ ‪ ،‬ﺑﺮش ﻛﺮوزن وﻧﻔﺘـﺎ را ﺑـﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ ‪ .‬ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي و ﺑﻌﻀﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ دﻳﮕـﺮ ﻧﻴـﺰ روي‬

‫اﻳﻦ ﺑﺮش اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﻫﺎ‬

‫ﮔﺎزوﻳﻴﻞ اﺗﻤﺴﻔﺮي ﭘﺲ از ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪ .‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺧﻼء ﻛﻪ ﺳـﻨﮕﻴﻨﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري و ﻳﺎ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود ‪ .‬از اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﮔﺎز ‪ ،‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ‪،‬‬
‫‪51‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ و ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺳـﻨﮕﻴﻨﺘﺮ ﮔﺎزوﻳﻴـﻞ ﺧـﻼء را ﻣـﻲ‬

‫ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪ روﻏﻦ ﺳﺎزي ﺑﻜﺎر ﺑﺮد ‪.‬‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﺧﻼء‬

‫از اﻳﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪ روﻏﻦ ﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل ‪ ،‬ﻣـﻮم ﮔﻴـﺮي و ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬

‫روي آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼء‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺧﻼء را ﺑﻪ واﺣﺪ آﺳﻔﺎﻟﺖ ﮔﻴﺮي)‪ (Deasphalting‬ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮش روﻏﻨـﻲ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﺎﻧـﺪه از ﻗﻴـﺮ و آﺳـﻔﺎﻟﺖ‬

‫ً‬
‫ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻔـﺖ‬ ‫ﺟﺪا ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮش روﻏﻨﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ واﺣﺪ روﻏﻦ ﺳﺎزي ارﺳﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼء را ﻣـﻲ ﺗـﻮان‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد و ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻪ واﺣﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي )‪ (Visbreaking‬ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة ﺧﻼء ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك واﺣﺪ ﻛﻚ ﺳﺎزي )‪ (Coking‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪ .‬از اﻳﻦ واﺣﺪ ﻛﻚ ﻧﻔﺘﻲ ‪ ،‬ﮔﺎز ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ وﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‬

‫‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘـﻲ ﻣﺨﻠﻮﻃﻬـﺎي ﺑﺴـﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴـﺪه اي ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ‪ ،‬داراي ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫ﮔﻮﮔﺮدي ﻧﻴﺘﺮوژن دار‪ ،‬اﻛﺴﻴﮋن دار و ﻓﻠﺰات ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬وﺟﻮد اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺎﻋﺚ آﻟﻮده ﺳﺎزي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ‪ ،‬اﻳﺠـﺎد ﺧـﻮردﮔﻲ‬

‫در دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري در ﻓﺮآورده ﻫﺎ و ﻣﺴﻤﻮم ﻛﺮدن ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫در ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم وﺟﻮد دارد وﻟﻲ اﻏﻠﺐ در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺪرت وﺟﻮد دارد ‪ .‬در ﺑﺮﺷﻬﺎ ‪ ،‬در اﺛﺮ اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن ‪ H2S‬ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﮔﻮﮔﺮد ﻋﻨﺼﺮي‬
‫ﻣﻨﺸﺎء آن ‪ H2S‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد وﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻛﺮﺑﻨﻴﻞ)‪(COS‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﺧﻨﺜﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬دي ﺳـﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ و ﺗﻴﻮﻓﻨﻬـﺎ را ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻣﻌﺪن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﻔﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -6‬آب‬
‫از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -7‬ﺑﺎزﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن دار‬
‫از اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -8‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ‬
‫از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﻛﺴﻴﮋن دار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -9‬اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻓﻨﻴﻚ‬
‫در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -10‬اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻓﻨﻴﻚ‬ ‫‪ -11‬اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻨﻴﻚ‬
‫در ﻃﻮل ﻋﻤﻞ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ -12‬اﺳﻴﺪ ﻛﺮﺑﻨﻴﻚ‬
‫در ﻃﻮل ﻋﻤﻞ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -13‬آﻣﻮﻧﻴﺎك‬
‫در ﻃﻮل ﻋﻤﻞ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ -14‬اﺳﻴﺪ ﺳﻴﺎﻧﻴﺪرﻳﻚ‬
‫از اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ وﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺧـﻮد آﻧﻬـﺎ در ﻃـﻲ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣـﻲ‬ ‫‪ -15‬ﺻﻤﻐﻬﺎ‬
‫‪53‬‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻛﺜﺮ ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -16‬ﻛﺮﺑﻮرﻫﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد دارد و ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻧﻴﺰ در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ -17‬آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -18‬ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ و ﻣﻮﻣﻬﺎ‬

‫ﻟﻴﺴﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﺎ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻨﺸﺎء اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻬﻢ در ﻫﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ )ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﻧﻔﺘﺎ ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ( ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻫﺪف از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺣﺬف ﺟﺰﻳﻲ ﻳﺎ ﻛﻠﻲ ﻣﻮاد ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻢ ﺿﺮرﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺮ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺎﻻﻳﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺮآورده ﻫﺎ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺑﻌﻀﻲ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮوش ﻳﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻳﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬

‫از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ )ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎ و ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫـﺪف آن ﺧﻨﺜـﻲ ﻧﻤـﻮدن ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫ﺑﺎزي ‪ ،‬ﺣﺬف ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﻛﺴﻴﻴﮋن دار و اﻛﺴﻴﺪه ﻛﺮدن ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ دي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻛﻢ ﺿﺮرﺗﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﻴﺪ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺗﻴﻠﻴﻨﻲ را ﺑﻪ اﺳﺘﺮﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل در اﺳﻴﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺪار‬

‫اﺳﻴﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد ﻓﺮآورده ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻓﺎز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه ﻣﻮاد ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ اﺳـﺘﺮﻫﺎ ‪ ،‬دي‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﻮن ﻫﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از واﻛـﻨﺶ ﻫـﺎي ﭘﻠﻴﻤـﺮي ﺑﺎﻳـﺪ در دﻣﺎﻫـﺎي ﭘـﺎﻳﻴﻦ در‬

‫ﺣﺪود ‪ 30-20‬درﺟﻪ ﺑﺮاي ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ و ‪ 40-30‬درﺟﻪ ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺪت ﺗﻤﺎس ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑـﻴﻦ ‪ 10-5‬دﻗﻴﻘـﻪ در روش‬

‫ﻣﺪاوم و ‪ 40-20‬دﻗﻴﻘﻪ در روش ﻏﻴﺮ ﻣﺪاوم اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻮاد ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﻣﺨﻠﻮط ﻛﻦ وارد ﺟﺪاﻛﻦ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻓـﺮآورده از اﺳـﻴﺪ ﺟـﺪا‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﺑﺎ ﺳﻮد و آب ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺳﻮد‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﺮروي ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺬف ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺳﻴﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ ‪ :‬از ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎ ‪ ،‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ‪ ،‬ﺗﻴﻮﻓﻨﻞ ‪ ،‬آﻟﻜﻴﻞ ﻓﻨﻞ‪ ،‬اﺳـﻴﺪ ﺳـﻴﺎﻧﻴﺪرﻳﻚ ‪ ،‬اﺳـﻴﺪﻫﺎي ﭼـﺮب و اﺳـﻴﺪﻫﺎي‬

‫ﻧﻔﺘﻨﻲ ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻴﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮد‬

‫روﺷﻬﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺳﺎزي )‪(Sweetening‬‬

‫‪55‬‬
‫ﻫﺪف آن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎي اﺳﻴﺪي و ﺑﺎ ﺑﻮي ﻧﺎﻣﺘﺒﻮع در ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ دي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻛﻢ ﺿﺮرﺗﺮ اﺳـﺖ‬

‫و اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ روي ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬روﺷﻬﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺳﺎزي ﺑﻪ دو ﮔﺮوه اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل و اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل ﺳﻮﻟﻮﺗﺎﻳﺰر)‪(Solutizer‬‬

‫اﺳﺎس آن اﻧﺤﻼل ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺳﻮﻟﻮﺗﺎﻳﺰر اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻌﻀـﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﻧﻈﻴـﺮ‬

‫اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ‪ ،‬اﺳﻴﺪﻫﺎي آروﻣﺎﺗﻴـﻚ و آﻟﻜﻴـﻞ ﻓﻨﻠﻬـﺎ ‪ ،‬ﺣﻼﻟﻴـﺖ ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬـﺎ در ﻣـﻮاد ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ را اﻓـﺰاﻳﺶ داده ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺳـﻬﻮﻟﺖ‬

‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺮﻛﺖ ﺷﻞ از اﺳﻴﺪ ﻛﺮزﻳﻠﻴﻚ در ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎس ﻳﺎ ﺳﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن‬

‫اﺳﺎس آن اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮدن ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﺎ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻛﻤﺘـﺮي اﻳﺠـﺎد‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در ﺣﻀﻮر ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ ﻓﻌﺎل ﻛﻨﻨﺪه اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪2RSH+1/2 O2‬‬ ‫‪RS-SR +H2O‬‬

‫روش ﻫﺎي ﺣﺬف ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﺒﻚ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪:‬‬

‫روش ﮔﻴﺮﺑﻮﺗﻮل ‪ ،‬آﻟﻜﺎزﻳﺪ ‪ ،‬ﻓﻠﻮﺋﻮر و ‪...‬‬

‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﻜﺎررﻓﺘﻪ در اﻳﻦ روش ﻫﺎ اﺧﺘﻼف ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎذب اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻔـﺎوت دارد ‪ .‬ﺣﻼﻟﻬـﺎﻳﻲ‬

‫ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮﻧﻮ اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ ‪ ،‬دي اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ و ﺗﺮي اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ در روش ﮔﻴﺮﺑﻮﺗﻮل ‪.‬‬

‫‪ -‬دي ﻣﺘﻴﻞ آﻣﻴﻨﻮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ اﺳﺘﺎت و ﻓﻨﻴﻞ آﻣﻴﻨﻮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮوﭘﻴﻮﻧﺎت در روش آﻟﻜﺎزﻳﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻛﺮﺑﻨﺎت ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ در روش ﻓﻠﻮﺋﻮر ‪.‬‬

‫در دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ‪ ،‬اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺮ اﺳﻴﺪﻫﺎي ‪ H2S‬و ‪ CO2‬اﺛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ‪ ،‬در دﻣﺎي ﺣﺪود ‪1108C‬‬

‫و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﻴﺪﻫﺎ از ﺣﻼل ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﺔ ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي آﻣﻴﻦ‬

‫در ﺗﺼﻔﻴﺔ ﮔﺎزﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ وﻳﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻫﺪف ﺣﺬف ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ودي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي آﻣﻴﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻼﻟﻬﺎ ﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -2‬دي اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ ‪%20-30‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻛﺎرﻣﻲ روﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز‪ -1 :‬ﻣﻮﻧﻮ اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ‪%15-20‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺣﻼﻟﻴﺖ ‪ H2S‬و ‪ SO2‬در ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻮﻧﻮ اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ اﺳـﺖ ‪ .‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي ﻣﻮﻧـﻮ اﺗﺎﻧـﻞ آﻣـﻴﻦ ﺑـﺎ‬
‫‪56‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ COS‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻮﻧﻮ اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ و دي اﺗﺎﻧﻞ آﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﮔﺎزﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﮔﺮد‪ -‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﻠﻮس)‪(Claus‬‬

‫ﻃﻲ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﻮﮔﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬در ﻣﺮﺣﻠﺔ اول ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ در ﻳﻚ ﻛﻮره ﺳﻮزاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬دﻣـﺎي اﺣﺘـﺮاق‬

‫ﺣﺪود ‪ 1200 8C‬اﺳﺖ و ﮔﺎز ‪ SO2‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫‪ -‬در ﻣﺮﺣﻠﺔ دوم ﻛﻪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري اﺳﺖ ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺸﺪه ‪ ،‬ﺑﺎ‪ SO2‬واﻛﻨﺶ داده و ﮔﻮﮔﺮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن )‪(Hydrotreating‬‬

‫اﻳﻦ روش در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺮاﻧﻲ ﻫﻴﺪروژن ﻛﺎرﺑﺮد ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ ‪ ،‬وﻟﻲ از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از واﺣـﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ ‪،‬‬

‫ﻫﻴﺪروژن ارزان ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﻫﺪف ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺣﺬف ﻳﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﻣﻘـﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﮔـﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻧﻴﺘـﺮوژن دار ‪ ،‬اﻛﺴـﻴﮋن دار ‪ ،‬ﻓﻠـﺰات و‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳـﻴﺮ ﻧﺸـﺪه ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﻫـﺪف اﻳـﻦ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺻـﺮﻓﺎً ﺣـﺬف ﻳـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﮔـﻮﮔﺮدي ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨـﺪ را‬

‫ﮔﻮﮔﺮدزداﻳﻲ در ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺪروژن )‪ (Hydrodesulphurization‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮ روي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ از ﻧﻔﺘﺎ ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪ ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ اﻧﺠـﺎم ﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ ‪ .‬در ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ‪ ،‬ﻓﺮآورده ﻫﻤﺎن ﺧﻮراك اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺰاﺣﻤﺶ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻻزم ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﺑـﺪون آﻧﻜـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳـﻲ در ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬

‫ﺟﻮﺷﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎ ﻟﻴﺰورﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ روش ﺑﻜﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ وﻳﺎ ﺳـﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰاﺗـﻲ ﭼـﻮن ‪ W، Mo ، Fe ، Ni ، CO‬ﺑـﺮ‬

‫ﭘﺎﻳﺔ آﻟﻮﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻧﻴﻜﻞ‪ -‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﺮروي آﻟﻮﻣﻴﻦ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬

‫دارد ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻛﺒﺎﻟﺖ‪ -‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﻫـﺪف ﺑﻴﺸـﺘﺮ واﺣـﺪﻫﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑـﺎ‬

‫ﻫﻴﺪروژن در درﺟﻪ اول ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد از ﻛﺒﺎﻟﺖ‪ -‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ آﻟﻮﻣﻴﻦ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻟﻴﺒﺪات ﻛﺒﺎﻟﺖ ﺑﺮ روي آﻟﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﺘﺮ از ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺎده ﻛﺒﺎﻟﺖ و‬

‫ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن واﻛﻨﺸﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﻧﻴﺘـﺮوژن ﮔﻴـﺮي ‪ ،‬اﻛﺴـﻴﮋن ﮔﻴـﺮي ‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬

‫ﻓﻠﺰات و ﻫﺎﻟﻮژن ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﻫﻴﺪروژﻧﺎﺳﻴﻮن ‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ واﻛﻨﺸﻬﺎ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻧﺒﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از دﻣﺎ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﻫﻴﺪروژن و ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻀﺎﻳﻲ ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺟﺰﺋـﻲ ﻫﻴـﺪروژن ‪ ،‬ﺑـﺎزده‬

‫ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي و ﻧﻴﺘﺮوژن ﮔﻴﺮي را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫‪57‬‬
‫واﻛﻨﺸﻬﺎي اﺷﺒﺎع ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻚ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ درﺟﻪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ‪،‬‬

‫ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن‬

‫در واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن دو ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ وﺟﻮد دارد ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺶ واﻛﻨﺸﻲ ‪ -2‬ﺑﺨﺶ ﺗﻔﻜﻴﻚ )ﻳﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ(‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ و ﻳﺎ ﺑﺪون ﺑﺮﮔﺸﺖ دادن ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي اﻧﺠﺎم داد ‪ .‬ﻧﻮع ﺑـﺪون ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺑـﺮاي ﺧﻮراﻛﻬـﺎي‬

‫ﺳﺒﻚ ﺑﻪ وﻳﮋه ﻧﻔﺘﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺠﻬﺰ ﺑـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﺧﻮراﻛﻬﺎ ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﺧﻮراك ﻣﺴﻴﺮ ﺧﺎﺻﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫ﻛﻪ ﺷﺮح داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﻮراﻛﻬﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻴﻦ ﺑﺮﭘﺎﻳﺔ آﻟﻮﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﻮم ﺑـﻪ وﻳـﮋه ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﮔـﻮﮔﺮدي و ﻧﻴﺘـﺮوژن دار ﺑﺴـﻴﺎر‬

‫ﺣﺴﺎس اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد ﺧﻮراك رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﺎﻳﺪ از ‪ 30 ppm‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن آن از ‪ 2 ppm‬ﺗﺠـﺎوز‬

‫ﻧﻜﻨﺪ ‪ .‬ﺧﻮراك رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻮش ‪ 60-190 8C‬ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ وﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﺼـﻔﻴﻪ آن ﺑـﻪ‬

‫ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻪ ‪ 1-10 ppm‬ﻣﻲ رﺳﺪ ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻫﻴﺪروژن دار ﻛﺮدن اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬

‫ﻫﻴﺪروژن دار ﻛﺮدن در ﻣﻮرد ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري و ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد و دي اوﻟﻔﻴﻨﺸﺎن زﻳﺎد‬

‫اﺳــﺖ ‪ ،‬اﻧﺠــﺎم ﻣــﻲ ﺷــﻮد ‪ ،‬ﺗــﺎ اﻣﻜــﺎن ﻛــﺎرﺑﺮد ﻣﺴــﺘﻘﻴﻢ آﻧﻬــﺎ را ﺑﺼــﻮرت ﺳــﻮﺧﺖ ﻣﺮﻏــﻮب ﺑﺪﻫــﺪ ‪ .‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫــﺎي اﻳــﻦ روش ﺑــﺎ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﮔﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ و ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﺗﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ از اﺷﺒﺎع ﺷﺪﻳﺪ اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﺣﻼﻟﻬﺎ و ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻣﻮرد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود و ﻫﺪف آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد و ﻧﻴﺘﺮوژن و ﺑﻬﺒـﻮد‬

‫رﻧﮓ و ﺑﻮي ﺑﺮش ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺨﻠﻴﺺ ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑـﺮ اﻳﻨﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل ﺷـﺮاﻳﻂ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن دار ﻛﺮدن ﺟﺰﺋﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺷﺒﺎع ﻧﺸﺪه )اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ و آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬـﺎ( و ﺑﻬﺒـﻮد ﺧـﻮاص اﺣﺘﺮاﻗـﻲ )اﻓـﺰاﻳﺶ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دود و ﻏﻴﺮه( ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫‪58‬‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻫـﻢ در ﻣـﻮرد ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و ﻫـﻢ در ﻣـﻮرد ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﺣﺮارﺗـﻲ و‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﻏﻮﺑﻴﺖ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﻣﻮﺗﻮر و ﺳﻮﺧﺖ ﺧﺎﻧﮕﻲ از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد ‪ ،‬رﻧﮓ ‪ ،‬ﺑـﻮ و‬

‫ﺛﺒﺎت و ﻋﺪد ﺳﺘﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﮔﻮﮔﺮد و اوﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮراك و ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش آن دارد ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺪة ﺳﻨﮕﻴﻦ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم – ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺨﻠﻴﺺ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﻮراﻛﻬﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻛﻢ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻪ ﻛﺎر رود ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﺧﻮراك آن را ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ اﺛـﺮ ﻣﺜﺒﺘـﻲ ﺑـﺮ‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺑﺎزده ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺬارد و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻤﻮم ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روﻏﻨﻬﺎي رواﻧﺴﺎز‬

‫اﻣﺘﻴﺎز اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺬف اﺷﻜﺎﻻت ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ و ﺧﺎﻛﻬـﺎي ﺟـﺎذب ‪ ،‬ﺑﻬﺒـﻮد ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزده آﻧﻬﺎﺳﺖ ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮآورده ﻫﺎ از ﻧﻈﺮ رﻧﮓ ‪ ،‬ﺑﻮ ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺮﺑﻦ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬

‫ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﻏﻠﺐ از روش ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﻮﻟﺒﻴﺪات ﻛﺒﺎﻟﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ روش اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ از ﻧﻔﺘﻬﺎي ﺧﺎم ﭘﺮ ﮔﻮﮔﺮد ‪ ،‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﺮﻏﻮﺑﻲ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ ﮔـﻮﮔﺮدﮔﻴﺮي‬

‫ﺑﻌﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﺷﻜﺎل اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺟﻮد آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ ﻫﺎ و ﻓﻠﺰات اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺸﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﻏﻴﺮ ﻓﻌـﺎل‬

‫ﺷﺪن ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن‬

‫ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﻮراك از ﻧﻈﺮ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش و ﻣﻘﺪار ﮔﻮﮔﺮد و اوﻟﻔـﻴﻦ ﻫـﺎ و‬

‫دي اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎ و آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎ دارد و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪت ﻋﻤﻠﻴـﺎت و ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻓﺸـﺎر اﺳـﺖ ‪ .‬ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺑـﻮدن‬

‫ﺧﻮراك ﻳﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺑﺸﻜﻪ از ﺧﻮراك و ﻫﺮ درﺻﺪ از ﮔﻮﮔﺮد‪ 70‬ﻓﻮت ﻣﻜﻌﺐ ‪ ،‬ﻫﺮ درﺻﺪ از ﻧﻴﺘـﺮوژن‪ 320‬ﻓـﻮت‬

‫ﻣﻜﻌﺒﻮ ﻫﺮ درﺻﺪ از اﻛﺴﻴﮋن ‪ 180‬ﻓﻮت ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛـﻪ ﻫﻴـﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ در ﻣﻘﻴـﺎس‬

‫وﺳﻴﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﮔﺎه ﻣﻘﺪار واﻗﻌـﻲ ﻣﺼـﺮف ﻫﻴـﺪروژن ﺑـﻪ دو ﺗـﺎ ده ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻘـﺪار‬

‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي آن ﻣﻲ رﺳﺪ ‪.‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ )‪(Reforming‬‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻳﻜﻲ از واﺣﺪ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﻫﺎﺳـﺖ ‪ .‬در‬

‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺬف ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﺮب دار را در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ اﻳﺠﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ را از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮي داد ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ روزاﻓﺰون ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻨﺰن ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و زاﻳﻠﻦ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻞ ‪ ،‬اﺛـﺮ ﻣﺴـﺎﻋﺪي ﺑـﺮ‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺑﺎزده ﻓﺮآورده ﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺧﻮراك‬

‫ﺧﻮراك واﺣﺪﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻧﻔﺘﺎﺳﺖ ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺟﻮش اﻳﻦ ﺧﻮراك ﺑﻴﻦ ‪ 80-210 8C‬ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ از ‪ 80 8C‬ﻣﻲ ﺟﻮﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺗﻤﺎﻳﻠﺸـﺎن ﺑـﻪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ و‬

‫اﻳﺠﺎد ﺑﻮﺗﺎن و ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ‪ 210 8C‬ﻣـﻲ ﺟﻮﺷـﻨﺪ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬

‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﭘﻲ درﭘﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻳﺎد ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺧﻮراﻛﻬـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺟـﻮش‬

‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺧـﻮراك رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ از ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘـﺎراﻓﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨـﻲ ‪ ،‬آروﻣﺎﺗﻴـﻚ و ﺑـﻪ‬
‫‪60‬‬
‫ﻧﺪرت اوﻟﻔﻴﻨﻲ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 5‬ﺗﺎ‪ 10‬اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ )‪ (C5 – C10‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺧﻮراك ﻫﺎ دو ﻧﻮﻋﻨﺪ ‪:‬‬

‫‪ -2‬ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ‬ ‫‪ -1‬ﻧﻔﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ )ﻧﻔﺘﻦ ‪ +‬آروﻣﺎﺗﻴﻚ (آن زﻳﺎد اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺧﻮراك ﻧﻔﺘﻨﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻼﻳﻤﺘﺮي ‪ ،‬ﻓﺮآورده اي ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻓـﺮآوردة اﺻـﻠﻲ رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ ‪،‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺰﻳﻨﻬﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻧﻘﻄـﺔ ﺟـﻮش ﻧﻬـﺎﻳﻲ اﻳـﻦ ﻓـﺮآورده ‪10-30 8C‬‬

‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻮراك اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺟﻨﺒﻲ واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﻣﺼـﺮف در ﺧـﻮد واﺣـﺪ در ﺑﻌﻀـﻲ دﻳﮕـﺮ از‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﭘﺮوﭘـﺎن و ﺑﻮﺗـﺎن از اﻳـﻦ واﺣـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬

‫ﺧﻠﻮص ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ﺳﺎﻳﺮ واﺣﺪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺸﻬﺎ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪ دارﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﻋـﺪد اﻛﺘـﺎﻧﺶ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﻣـﻲ رود ‪.‬‬

‫ﻋﺪد اﻛﺘﺎن اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎ و ﻧﻔﺘﻦ ﻫﺎ از ﻧﺮﻣﺎل ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ آروﻣﺎﺗﻴـﻚ اﺳـﺖ ‪ ،‬ﺑﺴـﻴﺎر ﺑﺎﻻﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎﺳﺖ و ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎي ﭘﺮﺷﺎﺧﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗـﺮﻳﻦ ﻋـﺪد اﻛﺘـﺎن ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ‬

‫ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎي ﺧﻄﻲ اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻛـﺮﺑﻦ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﻋـﺪ اﻛﺘـﺎن ﭘـﺎﻳﻴﻨﺘﺮ اﺳـﺖ ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در واﻛﻨﺸـﻬﺎي‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ‪ ،‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ و ﻧﻴﺰ ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎي ﭘﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺸﻬﺎي اﺻﻠﻲ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻫﻴﺪروزن زداﻳﻲ )‪ (Dehydrocyclization‬ﭘـﺎراﻓﻴﻦ ﻫـﺎ و ﺗﺒـﺪﻳﻞ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ آروﻣﺎﺗﻴـﻚ ‪ .‬اﻳـﻦ‬

‫واﻛﻨﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ واﻛﻨﺶ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ و ﻛﻨﺪﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﻪ واﻛﻨﺶ آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﺷـﺪن )‪ (Aromatization‬ﻣﻮﺳـﻮم اﺳـﺖ ‪ .‬در‬

‫ﻣﻮرد ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ 7‬ﻛﺮﺑﻨﻲ ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪+ 4H2‬‬

‫ب‪ -‬ﻫﻴﺪروژن زداﻳﻲ )‪ (Dehydrogenation‬از ﻧﻔﺘﻨﻬﺎي ‪ C6‬وﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ آروﻣﺎﺗﻴـﻚ ﻫـﺎ ‪ .‬اﻳـﻦ واﻛـﻨﺶ ﺑﺴـﻴﺎر ﺳـﺮﻳﻊ اﺳـﺖ ‪:‬‬

‫‪+ 3H2‬‬

‫ج‪ -‬اﻳﺰوﻣﺮي ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ در ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺪروژن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻫﻴﺪرو اﻳﺰوﻣﺮي )‪: (Hydroisomerization‬‬

‫در ﺷﺮاﻳﻂ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ‪ ،‬اﻳﺰوﻣﺮي ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ‪ 5‬ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺑﻪ ‪ 6‬ﻛﺮﺑﻨﻲ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪61‬‬

‫‪CH3‬‬

‫‪C6H12‬‬ ‫‪CH3‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪CH2‬‬ ‫‪ CH3‬ﻳﺎ ‪CH3‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH3‬‬

‫‪CH3‬‬ ‫‪CH3‬‬ ‫‪CH3‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫د‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ و ﺷﺎﺧﻪ دار‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در ﺣﻀـﻮر ﻫﻴـﺪروژن اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزدة ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪CH3‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH2‬‬ ‫‪CH2‬‬ ‫‪CH2‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH3 + H2‬‬

‫‪CH3‬‬ ‫‪CH3‬‬

‫‪CH3‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH2‬‬ ‫‪CH3‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪CH3‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH3‬‬

‫‪CH3‬‬ ‫‪CH3‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﻴﺶ از ده واﻛﻨﺶ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻛـﻚ اﺛـﺮ ﻧـﺎ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ ﺑـﺮ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوردارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫ﻧﻤﻮدار واﻛﻨﺸﻬﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫واﻛﻨﺸﻬﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬

‫‪63‬‬ ‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻴﻦ ﺑﺮ روي ﭘﺎﻳﺔ اﺳﻴﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫـﻢ ﻓﻠـﺰ‬

‫و ﻫﻢ ﭘﺎﻳﺔ اﺳﻴﺪي در ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي واﻛﻨﺶ ﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي دارﻧﺪ ‪ .‬ﭘﻼﺗﻴﻦ واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن زداﻳـﻲ و ﻫﻴﺪروژﻧﺎﺳـﻴﻮن را ﻓﻌـﺎل‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﻴﺪي ﺑﺮاي واﻛﻨﺶ ﻫﺎي اﻳﺰوﻣﺮي و ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰور ﻧﻴـﺰ واﻛﻨﺸـﻬﺎي‬

‫ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن را ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻤﻮم ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪن ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ اﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﻓﻠﺰات ‪ :‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را ﺑﻪ ﺻﻮرت داﺋﻤﻲ ﻣﺴﻤﻮم ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻞ آرﺳﻨﻴﻚ ‪ ،‬ﺳﺮب ‪ ،‬ﻣﺲ ‪ ،‬ﺟﻴﻮه ‪.‬‬

‫ﮔﻮﮔﺮد ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن ‪ ،‬آب ‪ ،‬ﻫﺎﻟﻮژﻧﻬﺎ ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮﻗﺘﻲ در ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ وﻛﻚ ‪ :‬اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ اﻳﺠﺎد ﻛﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺪ ﻣﺠﺎزش ﻛﻤﺘﺮ از ‪ %2‬اﺳﺖ ‪ .‬ﻛﻚ ﺳﻢ داﺋﻤﻲ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﺳﺖ و‬

‫ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺣﺬف ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻓﺮآورده رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻛـﺮد ‪ .‬در ﻃـﻲ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬

‫ﺑﺎزﺳﺎزي ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺳﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﻪ آن ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﻟﻒ – ﺳﻮزاﻧﺪن رﺳﻮب ﻛﻚ در دﻣﺎي ‪ 500 8C‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻛﺴﻴﮋن رﻗﻴﻖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﮔﺎز ﺧﻨﺜﻲ ‪.‬‬

‫ب – ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻠﺮ دار ‪.‬‬

‫ج – ﭘﺨﺶ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻓﻠﺰ ﺑﺮ روي ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻜﻠﻴﺲ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي ﺑﺎز ﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬

‫از ﻧﻈﺮروش ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫روش ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ‪ :‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺪ واﺣﺪ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮد و ﻋﻤﻞ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را در ﺧﻮد راﻛﺘﻮرﻫـﺎ‬

‫اﻧﺠﺎم داد ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻓﺸﺎر ﻋﻤﻞ و ﻣﻴﺰان ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻃﻮري ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻚ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳـﺪ ﺗـﺎ اﻓـﺖ‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫روش دوري ‪ :‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪ دوري ﻋﻼوه ﺑﺮ راﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺻﻠﻲ از ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻳﺪﻛﻲ ﻳﺎ ﭼﺮﺧﺸﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﺟﺮﻳـﺎن‬

‫ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﻛﺘﻮر ﻳﺪﻛﻲ ارﺳﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاد ﺑﻪ راﻛﺘﻮر اﺻﻠﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫روش ﻣﺪاوم ‪ :‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺪاوم ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺑﺎزﺳﺎزي ﺷﺪه و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آن در ﺣﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در اﻳـﻦ‬

‫روش اﻣﻜﺎن ﺣﺬف و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻃﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ وﺟﻮد دارد ‪.‬‬
‫‪64‬‬

‫ﺷﺮح واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬

‫راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ وﻟﻲ ﻃﺮح اﺻﻠﻲ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷـﻜﻞ‬

‫زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬راﻛﺘﻮرﻫﺎ داراي ﭘﻮﺷﺶ داﺧﻠﻲ ﻧﺴﻮز ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﻳـﻦ راﻛﺘﻮرﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ دﻣﺎﻫـﺎي ﺗـﺎ ‪ 5508C‬و ﻓﺸـﺎرﻫﺎي ﺗـﺎ ‪40‬‬

‫اﺗﻤﺴﻔﺮ را ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎً در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ و اﻛﺴﻴﮋﻧﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي ﻓﻠـﺰي آﻧﻬـﺎ از ﻓـﻮﻻد ﻣﺨﺼـﻮص ﺑـﺎ ‪%5‬‬

‫ﻛﺮوم و ‪ %0/5‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫راﻛﺘﻮر ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻓﺎز ﮔﺎزي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬در واﺣﺪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاد در راﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺤـﻮري ﺑـﻮد ‪ ،‬وﻟـﻲ در‬

‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ راﻛﺘﻮرﻫﺎ در ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮي ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻌﺎﻋﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﺗﻤﺎس ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬

‫و اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاد در راﻛﺘﻮرﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬

‫ﺷﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ )‪ (Unifining‬ﺧﻮراك و ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫اﻟﻒ ‪ :‬ﺑﺨﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮراك ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻠﻴـﺎت رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺷـﻮد ‪ .‬ﺣـﺪ ﻣﺠـﺎز‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎ در ﺧﻮراك رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪S ≤ 10 PPM‬‬ ‫‪N ≤ 1 PPM‬‬

‫‪H2O ≤ 4 PPM‬‬ ‫‪PB+AS+CU < 20 PPM‬‬
‫در راﻛﺘﻮر ﺣﺬف ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪروژن و در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺒﺎﻟﺖ – ﻣﻮﻟﻴﺒﻴﺪن ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬

‫ﺧﻮراك ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ارﺳﺎﻟﻲ از واﺣـﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ ‪ ،‬وارد ﻛـﻮره ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﺗـﺎ‬

‫دﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 360‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮراك وارد راﻛﺘﻮر ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺸـﺎر آن ﺣـﺪود ‪ 30‬اﺗﻤﺴـﻔﺮ اﺳـﺖ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺸﻬﺎ ﻣﻮاد ﺧﺮوﺟﻲ از راﻛﺘﻮر وارد ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﺮج ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﮔﺎزﻫﺎ و ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ و ﺑﺨﺎر آب ﺟـﺪا ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ و‬

‫ﺧﻮراك ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺨﺶ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ارﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫ب ‪ :‬ﺑﺨﺶ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﺎﻳـﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ را ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﻫﻴـﺪروژن اﻧﺠـﺎم داد ‪ .‬ﺧـﻮراك ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺎ‬

‫ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻛـﻮره اول و رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ دﻣـﺎي واﻛـﻨﺶ وارد راﻛﺘـﻮر اول ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬در اﻳـﻦ‬

‫راﻛﺘﻮر واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﺪروژن زداﻳﻲ و اﻳﺰوﻣﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﻮاد ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﭘﺲ از ﻋﺒـﻮر از دوﻣـﻴﻦ‬

‫ﻛــﻮره وارد راﻛﺘــﻮر دوم ﻣــﻲ ﺷــﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻛــﻮره ﺑﻌــﺪي دﻣــﺎ را ﺑــﺎﻻﺗﺮ ﻣــﻲ ﺑــﺮد و در راﻛﺘــﻮر ﺳــﻮم ﻛــﻪ واﻛﻨﺸــﻬﺎي ﺣﻠﻘــﻮي ﺷــﺪن و‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪ .‬اﻓﺖ دﻣﺎ ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا واﻛﻨﺶ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎزا اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫ﻧﻤﻮدار واﺣﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﻮراك‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻣﻮاد ﺧﺮوﺟﻲ از آﺧﺮﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﭘﺲ از ﺳﺮد ﺷﺪن وارد ﻣﺨﺰن ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪه ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ دو ﻓـﺎز ﮔـﺎز و ﻣـﺎﻳﻊ ﺗﻔﻜﻴـﻚ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻓﺎز ﮔﺎزي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ ﻣﻘﺪاري از آن ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ وارد ﺳﺘﻮن ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﺷـﺪه و‬

‫از ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ از ‪ C4‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﺪاوم ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬

‫ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﻜﺎررﻓﺘﻪ در در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻣﺘﺤﺮك را ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺪاوم ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲ‬

‫دﻫﺪ ‪ .‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ‪ ،‬ﺧﻮراك و ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮﮔﺸـﺘﻲ از ﻧﻘﻄـﺔ ‪ A‬وارد راﻛﺘـﻮر ‪ R1‬ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ‪ .‬در ﺧـﺮوج از اﻳـﻦ راﻛﺘـﻮر )ﻧﻘﻄـﺔ‪(B‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎرﻳﻜﻲ وارد راﻛﺘﻮر دوم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﮔﺎزي ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ‪ R1‬ﻣﺴﻴﺮ ‪ BGC‬را )داﺧـﻞ‬

‫ﻛﻮره( ﻃﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﮔﺎزي ﭘﺲ از ﮔﺮم ﺷﺪن در ﻛﻮره از ﻧﻘﻄﺔ ‪ C‬وارد راﻛﺘﻮر دوم ﺷﺪه و روﻧﺪ ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ واﺣﺪ ﺳﻪ راﻛﺘﻮري ﺑﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور‬

‫‪67‬‬ ‫در ﻣﺪار ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻓﺮﺳﻮده ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﺔ ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰور ﺗـﺎزه ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣـﻲ ﺷـﻮد و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ .‬دوره ﮔﺮدش ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺣﺪود ﻳﻚ ﻣﺎه ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .‬راﻛﺘﻮر ﺑﺎزﺳﺎز ﺣﺠﻢ ﻛﻮﭼﻜﻲ دارد و‬

‫در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور در آن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ .‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮوي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﺑـﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ آن در‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﺑﺪاﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور آن اﺳﺖ ‪ .‬اﻛﺜـﺮ روﺷـﻬﺎي ﻓﻌﻠـﻲ از‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻏﻴﺮ ﻣﺪاوم )ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ﻳﺎ دوري ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻌﻲ ﺑﺮآﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﺪاوم ﻃﻮري‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮﻧﺪﻛﻪ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺎ وﺟـﻮد ﺗﺤـﻮﻻﺗﻲ ﻛـﻪ در ﻣـﻮرد رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ‪،‬‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﺎزﺳﺎزي آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨـﺎن اداﻣـﻪ دارد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ از روش رﻓﺮﻣﻴﻨـﮓ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﺔ آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺑﻨﺰن ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و زاﻳﻠﻦ ﻛﻪ از ﻣﻮاد اوﻟﻴﺔ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ )‪(Cracking‬‬

‫ﻛﻠﻤﺔ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً واژة ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬

‫را در ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﺔ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 200 8C‬ﻣﻲ ﺟﻮﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﺠﺰﻳـﺔ ﻳـﻚ‬

‫ﮔﺎز ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﺮش ﻣﺎﻳﻊ ﺳﺒﻚ ﻛﻪ در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﭘﺎﻳﺔ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷـﻮد ‪ ،‬ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ‬

‫ﻧﺎم دارد ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﻮن اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﺣﻀﻮر ﺑﺨﺎر آب اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي واﻛﻨﺶ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﺣﺮارت و ﻳﺎ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ از ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻣﻨﺠﺮﺑـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻳـﻚ اوﻟﻔـﻴﻦ و ﻳـﻚ‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻞ )دﻣﺎ و زﻣﺎن( ‪ ،‬اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻮﻧﺪ و ﻳـﺎ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ دوﺑﺎره ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ و اوﻟﻔﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﻨﺎﺳﺐ اوﻟﻔﻴﻨﻬـﺎ آﺳـﺎﻧﺘﺮ از ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬـﺎ‬

‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ دو ﮔﺮوه ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨﻴﻬﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦ در اﺛـﺮ ﺣـﺮارت‬

‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑﻮدن اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ‪ ،‬در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ ﻛﻮره اﺳﺖ و ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬‬

‫در ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪ ،‬ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﻓـﺮآورده‬
‫‪69‬‬
‫ﻫﺎ ﻧﻈﻴﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ اﺷﺒﺎع ﻧﺸﺪه ‪ ،‬اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎ ‪ ،‬ﭘﻠﻲ اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎ ‪ ،‬آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺎ ‪ ،‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ و ﻛﻚ را ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬

‫ﻛﺮد ‪ .‬واﻛﻨﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ در دو ﮔﺮوه ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ :‬واﻛﻨﺸﻬﺎي اوﻟﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﻮراك ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ب ‪ :‬واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻛﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي واﻛﻨﺸﻬﺎي اوﻟﻴﻪ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫از ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻﺪ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫‪ -‬اﻓﺰاﻳﺶ ارزش ﻳﻚ ﻓﺮآورده ارزان ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮآورده ﭘﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﺜﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻓﺮآورده ﻛﻢ ﻣﺼﺮف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﮔﺎز و ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﻛﻚ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻛﻤﻴﺎب ﺑﺎزار ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺑﺮاي ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻳﻚ ﻓﺮآورده ﻣﺜﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻳﻚ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮع ﺧﻮراﻛﻬﺎ ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻌﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬دﻣﺎ و زﻣـﺎن ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬و ﻓﺸﺎر ﻧﻘﺶ ﻛﻤﺘﺮي دارد ‪.‬‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ‬

‫ﺧﻮراك اﺑﺘﺪا واردﻛﻮره ﻣﻲ ﺷﻮد و دﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ﺑﻪ ‪ 500 8C‬ﺗـﺎ ‪ ) 460‬در ﻣـﻮرد ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎ و ﻧﻔﺘﻬـﺎي ﺧـﺎم اﺣﻴـﺎ‬

‫ﺷﺪه( ‪ 530 8C ،‬ﺗﺎ ‪ ) 480‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ( ‪ 6008C ،‬ﺗﺎ ‪ ) 510‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ ( ﻣﻲ رﺳﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﺧـﺮوج از ﻛـﻮره ﻓـﺮآورده ﻫـﺎي ﺷﻜﺴـﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه وارد ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻔﻈﺔ واﻛﻨﺸﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ واﻛﻨﺶ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬دﻗﻴﻘﻪ در آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗـﻒ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ‪ .‬در‬

‫ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﻓﺮآورده ﻣﻨﺒﺴﻂ وﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﮔﺎزي ‪ ،‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺳـﺒﻚ ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﻧﺸـﺪه ‪،‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫در ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺟﺬب ‪ ،‬ﺑﻮﺗﺎن را از ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺎزﻫﺎ ﺟﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺳﺘﻮن دﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﺒﻚ را ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ و ﺑـﺮش‬

‫ﺑﻮﺗﺎن – ﭘﺮوﭘﺎن از ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ازﺧﻮراك ﺗﺎزه ﺑﺮاي ﻣﻴﻌﺎن ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺳﺘﻮن اوﻟﻴﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺧـﻮراك ﻛـﻞ‬

‫ﻛﻮره ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮراك ﺗﺎزه و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ‬

‫رﻓﺮﻣﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﻋﺪد اﻛﺘﺎن و اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺮارﻳـﺖ آن ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻋـﺪد‬

‫اﻛﺘﺎن ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن زداﻳﻲ از ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ و ﻧﻔﺘﻨﻬﺎ و ﺗﺒﺪﻳﻠﺸﺎن ﺑﻪ اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ و آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎﺳﺖ ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷـﺪت ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﻋـﺪد‬

‫اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲ رود ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎزده ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ در ﺣﻀﻮر ﺑﺨﺎر آب ‪ .‬ﻫﺪف آن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺳـﺒﻚ اﺷـﺒﺎع‬

‫ﻧﺸﺪه ﻧﻈﻴﺮ اﺗﻴﻠﻦ ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻦ ﻫﺎ و ﻏﻴﺮه از ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺎن ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﻧﻔﺘﺎ اﺳﺖ ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺧـﻮراك ﻣـﺎﻳﻊ ﻳـﺎ‬

‫ﮔﺎزي از ﻛﻮره ﻋﺒﻮر ﻛﺮده ) ‪ 700‬ﺗﺎ‪ (800 8C‬وﺳﭙﺲ ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺳﺮد ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ واﻛﻨﺸـﻬﺎي ﺛـﺎﻧﻮي ﻣﺘﻮﻗـﻒ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﮔﺎزي اﺑﺘﺪا ﻓﺸﺮده ﺷﺪه ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺮآورده ﻫـﺎي ﻣـﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ :‬اﺗﻴﻠﻦ و ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ و ﺑﻮﺗﺎدﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺧﻮراك ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺑﺎزده ﺑﺎﻻ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺑﺎرﻳﻜﺘﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻳﻚ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻼﻳﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي و ﻧﻘﻄﺔ رﻳـﺰش ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪة ﺧـﻸ ﺑﻜـﺎر‬

‫ﻣﻲ رود ﺗﺎ ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻌﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ ‪ .‬در ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﻧﻔﺘـﻲ ‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮﻫـﺎي ﭘـﺎراﻓﻴﻨﻲ ﺑﻠﻨـﺪي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺣﻠﻘـﻪ ﻫـﺎي‬

‫آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﻣﺘﺼﻠﻨﺪ ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﮔﺮاﻧﺮوي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻳﺪ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﺪا ﺷـﺪن اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ‬

‫زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ و ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻌﺪي آﻧﻬﺎ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ واﺣﺪ ﺷﺪت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ زﻳﺎد ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار در ﻓﺮآورده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ‪ ،‬ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در واﻗﻊ ﻫﺪف اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑـﻲ آﻧﻜـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬

‫ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ در ﺛﺒﺎت ﺳﻮﺧﺖ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﺧﻮراﻛﻬﺎ ﺷﺪت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫‪71‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ وﻣﻮاد ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻛﻤﺘﺮ از‪ 10%‬ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺸﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺟﺪا ﺷﺪن زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ از ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﻜﻠﻮ ﭘﺎراﻓﻴﻨﻲ و آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺻﻤﻐﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺳﺒﻚ ‪.‬‬

‫‪ -‬در دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ از‪ ، 900 8C‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻨﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد وﻟﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗـﺮ از اﻳـﻦ دﻣـﺎ ‪ ،‬ﻣﻴـﺰان اﻳـﻦ واﻛـﻨﺶ‬

‫ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻪ دو روش اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ -1 :‬روش ﻛﻮره )‪ -2 (Furnace‬روش ﺳﻮﻛﺮ )‪(Soaker‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺔ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺷﺪت واﻛﻨﺸـﻬﺎ ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ دﻣـﺎ و زﻣـﺎن دارد ‪ .‬در روش ﻛـﻮره ‪ ،‬دﻣـﺎي ﺧﺮوﺟـﻲ ﻛـﻮره‬

‫ﺑﺎﻻﺳﺖ )‪ ( 885 -930 8F‬و زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 3‬دﻗﻴﻘﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در روش ﺳﻮﻛﺮ دﻣﺎي ﺧﺮوﺟـﻲ ﻛـﻮره ﭘـﺎﻳﻴﻦ )‪-830 8F‬‬

‫‪ ( 800‬وﻟﻲ زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ .‬در ﻫﺮ دو روش ﺑﺎزده ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺧﻮاﺻﺸﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳـﺖ وﻟـﻲ در روش ﺳـﻮﻛﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﻮدن دﻣﺎ ‪ ،‬ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻗﻒ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺧﻮراك اﺑﺘﺪا وارد ﻛﻮره ﻣﻲ ﺷـﻮد و ﺑـﻪ دﻣـﺎي ﻻزم ﻣـﻲ رﺳـﺪ ‪ .‬در روش ﻛـﻮره ‪ ،‬ﺧـﻮراك را ﺗـﺎ دﻣـﺎي ‪885 -930 8F‬‬

‫ﺣﺮارت داده و ﭘﺲ از ﺧﺮوج ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﻮد ‪ .‬در روش ﺳـﻮﻛﺮ ﺧـﻮراك ﺑـﺎ دﻣـﺎي‬

‫‪ 800 -820 8F‬از ﻛﻮره ﺧﺎرج ﺷﺪه واز ﻣﺨﺰن ﺳﻮﻛﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن واﻛـﻨﺶ ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺮد ﻛـﺮدن ﻣـﻮاد ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫واﺣﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫‪72‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﻜﻴﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ را ﺑـﻪ ﻛـﻚ و ﻣـﻮاد دﻳﮕـﺮ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻛـﺮد ‪.‬ﻛﻜﻴﻨـﮓ در واﻗـﻊ ﻳـﻚ‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺷﺪﻳﺪ ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ و ﻓﺮآورده ﻫﺎي آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز ‪ :‬ﻛﻚ ‪ ،‬ﮔﺎز ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﮔـﺎزوﻳﻴﻠﻲ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺧـﻮراك‬

‫ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري و ﻧﻴﺰ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﻚ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺼﻮرت اﻟﻜﺘﺮود در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺘﺎﻟﻮژي اﺳﺖ ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي ﻛﻜﻴﻨﮓ‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻛﻜﻴﻨﮓ ﺗﺄﺧﻴﺮي ‪ :‬اﻳﻦ واﺣﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ واﺣﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻮره ‪ ،‬ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻛﻨﻨـﺪه و ﭼﻨـﺪ ﻣﺨـﺰن ﺟﻤـﻊ‬

‫آوري ﻛﻚ اﺳﺖ ‪ .‬ﺧﻮراك ﻣﺎﻳﻊ ﮔﺮم اﺑﺘﺪا وارد ﺳﺘﻮن ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪه ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﺪاﺷﺪن ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺳﺒﻚ ‪ ،‬ﺧﻮراك از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن‬

‫ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﻮره ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺧﻮراك ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه ‪ ،‬رواﻧﺔ ﻳﻜﻲ از دو ﻣﺨﺰن ﺟﻤﻊ آوري ﻛـﻚ ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻛﻮره ﺑﺨﺎر آب وارد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد و رﺳﻮب ﻛﻚ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑـﺪ ‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺸﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ از ﻛﻮره ﻣﺪﺗﻲ در ﻣﺨﺰن ﻛﻚ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ وﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛـﻚ اداﻣـﻪ ﻣـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺎرﻫﺎ از ﺑﺎﻻي ﻣﺨﺰن ﻛﻚ ﺑﺴﻮي ﻗﺎﻋﺪة ﺳﺘﻮن ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎرﻫـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﺑﺨـﺎرآب و ﮔـﺎز وﻧﻔﺘـﺎ وﮔﺎزوﻳﻴـﻞ‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺨﺎرﻫﺎ از ﺳﻴﻨﻲ ﺳﺮدﻛﻨﻨﺪه )‪ (Quench‬ﻣﻲ ﮔﺬرﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك ‪2 ،‬ﻳﺎ‪ 3‬ﺳﻴﻨﻲ وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ ﮔﺎزوﻳﻴـﻞ ﺑﺮﮔﺸـﺘﻲ‬

‫وارد آﻧﻬﺎ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻘﻄﺔ ﺟﻮش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪة ﺑﺎ ﺑﺨـﺎر در ﻛﻨـﺎر ﺳـﺘﻮن‬

‫اﺻﻠﻲ ﻗﺮاردارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺪا ﺳﺎزي ﻣﻮاد ﺳﺒﻜﺘﺮ ‪ ،‬ﻧﻘﻄﺔ ﺟﻮش اوﻟﻴﺔ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺮﺷﺪن ﻣﺨﺰن ﻛـﻚ آن را از‬

‫ﻣﺪار ﺧﺎرج ﻛﺮده و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺨﺰن دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﭘﺮﺷﺪه اﺑﺘﺪا ﺑﺨﺎر آب ارﺳﺎل ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ را ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺨﺰن را ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ آب ﺳﺮدﻛﺮده ‪ ،‬در آن را ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﻚ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺎزن ﻛﻚ ﺑﺼﻮرت ﮔﺮدﺷﻲ ﭘﺮ و ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫واﺣﺪ ﻛﻜﻴﻨﮓ ﺗﺄﺧﻴﺮي‬

‫ﻛﻜﻴﻨﮓ ﺳﻴﺎل ‪ :‬روش ﺟﺪﻳﺪﺗﺮي اﺳﺖ وﻟﻲ ﻋﻴﺐ آن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻚ ﭘﻮدري ﺷﻜﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد آن ﺗـﻮأم ﺑـﺎ اﺷـﻜﺎل ﻣـﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺧﻮراك اﺑﺘﺪا ﺗﺎ ‪ 3008C‬ﮔﺮم ﺷﺪه وارد راﻛﺘﻮر ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬درراﻛﺘﻮرﻛﻚ ﺑﺼﻮرت ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻴﺎل وﺟﻮد دارد و دﻣﺎﻳﺶ ﺣﺪود‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫‪ 5408C‬اﺳﺖ ‪.‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺧﻮراك ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ راﻛﺘﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ ،‬ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻛﻚ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ روي‬

‫ذرات ﻛﺮوي ﻛﻚ ﻣﻮﺟﻮد در راﻛﺘﻮر رﺳﻮب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ذرات از ﭘﺎﺋﻴﻦ راﻛﺘﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﺮﻣﻜﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﻚ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻮا ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﺪه و دﻣﺎ ﺗﺎ ‪ 6208C‬ﺑﺎﻻ ﻣﻲ رود ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻛـﻚ دوﺑـﺎره ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه ﻣـﻲ‬

‫ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮔﺮﻣﻜﻦ ﺧﺎرج ﺷﺪه ﭘﺲ از ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺎ آب ﺑﻪ اﻧﺒﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺎﻻي‬

‫راﻛﺘﻮر وارد ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪه ‪ ،‬درآﻧﺠﺎ ﮔﺎز وﺑﻨﺰﻳﻦ و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫واﺣﺪ ﻛﻜﻴﻨﮓ ﺳﻴﺎل‬

‫ﺧﻮاص و ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﻚ ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪74‬‬ ‫ﻛﻚ اﺳﻔﻨﺠﻲ )‪ (Sponge Coke‬ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ‪ ،‬ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﻧﺎ ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ در ﺳﺎﺧﺖ اﻟﻜﺘـﺮود ‪،‬آﻧـﺪ وﮔﺮاﻧﻴـﺖ ﻛـﺎر‬

‫ﺑﺮد دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻛـﺮﺑﻦ در واﻛﻨﺸـﻬﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎً اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻧـﻮﻋﻲ دﻳﮕـﺮ از ﻛـﻚ‪ ،‬ﻛـﻚ ﺳـﻮزﻧﻲ‬

‫)‪ (Needle Coke‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻠﻮري و رﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺳﺎﺧﺖ اﻟﻜﺘـﺮود ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲ رود ‪ .‬ﻧـﻮع دﻳﮕـﺮي از ﻛـﻚ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬

‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻚ " ﺷﺎت " ﻧﺎم دارد ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺳﺒﻜﺘﺮ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ‪ .‬ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰوري ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺎ اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮاﻛﻴﻨـﮓ ﺣﺮارﺗـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻃـﻲ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﻛﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧـﺮا ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲ دﻫـﺪ و ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺮﺗﺒـﺎً‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﺮد ‪ .‬ﺧﻮراك واﺣﺪ ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰوري ‪ ،‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ اﺳﺖ و ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ‪ :‬ﮔﺎزﻫـﺎي ﺳـﺒﻚ ‪،‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ و ﻛﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻫﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﺳﻴﻠﻜﺎﺗﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﻠﻴﺲ آﻟﻮﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻣﻮرف ﺳﻨﺘﺰي‬

‫‪ -‬ﺳﻴﻠﻴﺲ آﻟﻮﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﻠﻮرﻳﻦ ﺳﻨﺘﺰي ‪،‬ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻮع ﺳﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ دﻣﺎي ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻛﻚ زداﻳﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮔـﺮوه ﺳـﻮم دﻣﺎﻫـﺎي ‪ 600 8C‬ﺗـﺎ ‪ 6508C‬را‬

‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﺳﻨﺘﺰي در اﺑﺘﺪا ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص و ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ زﻳﺎدي دارد وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣـﺮور اﻳـﻦ ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ دﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ‪ ،‬ﺑﺨﺎر آب ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن دار و ﺑﻌﻀﻲ ﻓﻠﺰات ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﻫـﻦ ‪،‬‬

‫ﻣﺲ ‪ ،‬واﻧﺎدﻳﻢ و ﻧﻴﻜﻞ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺎ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ‪ ،‬ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ارزان را ﺑﻪ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ و ﺑﺎ ارزﺷﺘﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻي ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ و ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻫﻴـﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ روﺷـﻲ اﺳـﺖ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻮراﻛﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻲ دﻫﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﻮراك آن ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳـﺖ و ﻓـﺮآورده‬

‫ﻫﺎي آن ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺎ اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻ ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺟﺖ وﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﻣﺮﻏﻮب اﺳـﺖ ‪ .‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ دو ﻋـﺎﻣﻠﻲ ) ﻓﻠـﺰ ‪ +‬ﭘﺎﻳـﻪ‬

‫اﺳﻴﺪي ( ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺎﻳﻪ اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ از ﺳﻴﻠﻴﺲ‪-‬آﻟﻮﻣﻴﻦ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻳﺎ زﺋﻮﻟﻴﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻓﻠـﺰات ﺑـﻪ ﻛـﺎر رﻓﺘـﻪ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎﻻدﻳﻮم ‪ ،‬ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ و ﻧﻴﻜﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪75‬‬
‫ﺳﻤﻮم اﻳﻦ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دار و ﮔﻮﮔﺮدي و ﻣﻮﻟﺪﻛﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮاي ﻫﻴـﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ‬

‫ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ و ﻧﻔﺘﻨﻬﺎ ‪ ،‬اﺷﺒﺎع اوﻟﻔﻴﻨﻬﺎ و آروﻣﺎﺗﻴﻜﻬﺎ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن دار و اﻛﺴﻴﮋن دار ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮراك ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮآورده ﻫﺎ ﺳﺒﻚ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺼـﺮف ﻫﻴـﺪروژن ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬در ﭘﺎﻻﻳﺸـﮕﺎه ﻫـﺎي‬

‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻫﺪف ﻫﻴﺪروﻛﺮاﻛﻴﻨﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﻣﻴﺎن ﺗﻘﻄﻴﺮ ) ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ و ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ( از ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻸ اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻓﺮآورده‬

‫ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺎز ﻣﺎﻳﻊ ‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﺒﻚ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻫﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ – ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن )‪(Alkylation‬‬

‫اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن ﻳﻌﻨﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﻚ ﮔﺮوه آﻟﻜﻴﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎده آﻟﻲ وﻟﻲ در اﺻﻄﻼح ﭘـﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔـﺖ ‪ ،‬اﻟﻜﻴﻼﺳـﻴﻮن ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از‬

‫واﻛﻨﺶ ﻳﻚ اوﻟﻔﻴﻦ ﺳﺒﻚ ﺑﺎ ﻳﻚ اﻳﺰو ﭘﺎراﻓﻴﻦ ‪ .‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ‪ ،‬اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺪون ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰور ﺻـﻮرت ﮔﻴـﺮد وﻟـﻲ‬

‫ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ و در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻓﺮآورده آن ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺑـﺎ ﻋـﺪد اﻛﺘـﺎن ﺑـﺎﻻ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﻜﻴﻠﻴﺖ ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫از اﻳﺰو ﺑﻮﺗﺎن و اوﻟﻔﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺮآورده ﻫﺎي اﻟﻜﻴﻼﺳـﻴﻮن ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ اﻟﻜﻴﻠﻴﺖ ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن و ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮﺗﺎن و ﻗﻄﺮان ) ‪ ( Tar‬ﻛﻪ ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ و ﻗﻬﻮه اي رﻧﮕﻲ ﺣﺎوي ﻣﺨﻠـﻮﻃﻲ از ﺳـﻴﻜﻠﻮ ﭘﻨﺘـﺎدﻳﻦ ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺰدوج ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻫﺎي آن اﺳﻴﺪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪاﺳﻴﺪ ﻫﺎي ﭘﺮوﺗﻮﻧﻲ ) ‪ ( HF , H2SO4‬وﺑﺎ اﺳﻴﺪ ﻫﺎي ﻟﻮﻳﺲ ) ‪BF3 , ALCL3‬‬

‫( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن از دو ﺑﺨﺶ واﻛﻨﺸﻲ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬اﺧـﺘﻼف روش ﻫـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ‬

‫واﻛﻨﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻔﻜﻴﻚ در ﻫﻤﻪ روﺷـﻬﺎ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻨﺪ و از ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﺘﻮن ﺟﺪاﺳﺎزي اﻳﺰو ﺑﻮﺗﺎن‬

‫‪ -2‬ﭘﺮوﭘﺎن ﮔﻴﺮ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﭘﺮوﭘﺎن وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮراك‬

‫‪ -3‬ﺑﻮﺗﺎن ﮔﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﻟﻜﻠﻴﺖ‬

‫‪ - 4‬ﺳﺘﻮن ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﺮآورده ﺑﻪ ﺑﺮش ﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﺳﻨﮕﻴﻦ‬

‫‪76‬‬
‫ﺣﺪود ‪ %80‬روش ﻫﺎي اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور اﺳـﻴﺪ ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ و در ﺑﻘﻴـﻪ ﻣـﻮارد از اﺳـﻴﺪ ﻫﻴـﺪرو ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳـﻚ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ – ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي )‪(Polymerization‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ در ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺪودي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑﻨـﺰﻳﻦ‬

‫ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود و رﻗﻴﺐ ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن اﺳﺖ ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن داراي ﺑﺎزده ﻣﺤﺼـﻮل ﺑﻴﺸـﺘﺮ و‬

‫ﻫﻢ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻧﻈﺮ ﺛﺒﺎت و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اﻛﺘﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ اﻣﺘﻴﺎز ﭘﻠﻴﻤﺮي ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﻮدن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري و ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﭘﺮوﭘﻦ و ﺑﻮﺗﻦ ﻫﺎ ﺧﻮراك واﺣﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺧـﻮراك را ﮔـﻮﮔﺮد ﮔﻴـﺮي ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ از اﺷـﻜﺎﻻت ﺗﺠﻤـﻊ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﮔﺮدي در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﮔﻮﮔﺮد ﺧﻮراك ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﺑﺎ ﺳـﻮد ﺑـﺮاي ﺣـﺬف‬

‫‪ H2S‬و ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎن ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺮاي ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﺑﺎﻳﺪ از دي اﺗﺎﻧﺎل آﻣﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﻮد ‪ .‬در ﻫـﺮ ﻣـﻮرد‬

‫ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﺑﺎ آب ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺑﻘﺎﻳﺎي ﺳﻮد ﻳﺎ دي اﺗﺎﻧﺎل آﻣﻴﻦ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮآورده اﺻﻠﻲ آن ﺑﻨﺰﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧـﻮاص آن ﺑﺴـﺘﮕﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﻮراك دارد ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﭘﻠﻴﻤﺮي ‪ ،‬اﺳـﻴﺪ ﻓﺴـﻔﺰﻳﻚ اﺳـﺖ ‪ .‬روش ﻫـﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﭘﻠﻴﻤـﺮي ﺗﻮﺳـﻂ دو ﺷـﺮﻛﺖ ‪ U.O.P‬و‬

‫ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ اﺧﺘﻼف آﻧﻬﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ روش ‪ U.O.P‬ﺷﺮح داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫ﺧﻮراك ﺣﺎوي ﭘﺮوﭘﻦ ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻦ ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن و ﺑﻮﺗﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺳﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل آﻣﻴﻦ ﺗﻤﺎس داده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬـﺎ و‬

‫ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺑﻘﺎﻳﺎي ﺳﻮد و آﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﺷﺴﺖ و ﺷﻮي ﺑﻌﺪي ﺑﺎ آب اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬

‫ﺣﺬف آب ‪ ،‬ﺧﻮراك از روي ﻏﺮﺑـﺎل ﻣﻠﻜـﻮﻟﻲ و ﻳـﺎ ﺳـﻴﻠﻴﻜﺎژل ﻋﺒـﻮر داده ﻣـﻲ ﺷـﻮد ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻣﻘـﺪار ﻛﻤـﻲ آب )‪ ( 400ppm‬ﺑـﻪ‬

‫ﺧﻮراك اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﻮﻧﻲ ﺷﺪن اﺳﻴﺪ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺧﻮراك ﭘﺲ از ﮔﺮم ﺷﺪن ﺗﺎ‪ 220 8C‬وارد راﻛﺘﻮر ﺷـﺪه و واﻛﻨﺸـﻬﺎ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﻮاد ﺧﺮوﺟﻲ از راﻛﺘﻮر در ﺳﺘﻮن ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑﻮﺗـﺎن و ﻣـﻮاد ﺳـﺒﻚ ﺗـﺮ از ﺑﻨـﺰﻳﻦ‬
‫‪77‬‬
‫ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎزدة ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺣﺪود ‪ %90 – 97‬وزﻧﻲ ﺧﻮراك ا وﻟﻔﻴﻨﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ – ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫واﺣﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮي ‪ U.O.P‬ﺑﺎ اﺳﻴﺪ ﻓﺴﻔﺮﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ‬

‫‪78‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ – ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮي‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮي )‪(Isomerization‬‬

‫ﺧﻮراك اﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﺒﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫـﺎي ‪ C6‬و‪ C5‬ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﻓـﺮآوردة اﻳـﻦ واﺣـﺪ ‪ ،‬ﺑﻨـﺰﻳﻦ‬

‫ﺳﺒﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﻤﺎن ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎي ‪ C6‬و ‪ C5‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺰوﻣﺮﻫﺎي ﺷـﺎﺧﻪ دار ﻏﻠﺒـﻪ دارﻧـﺪ ‪،‬‬

‫درﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در ﺧﻮراك ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺧﻄﻲ ﻏﻠﺒﻪ داﺷﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪد اﻛﺘﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮراك اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻲ‬

‫ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي واﻛﻨﺶ اﻳﺰوﻣﺮي ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬واﻛﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺮﻣﺎل ﭘﻨﺘـﺎن و‬

‫ﻧﺮﻣﺎل ﻫﮕﺰان ﺑﻪ اﻳﺰوﻣﺮﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪ دار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫روش ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ -1‬روش ﻫﺎي ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻛﻠﺮﻳﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم‬

‫‪ -2‬روش ﻫﺎي ﻓﺎز ﺑﺨﺎر ﺑﺎ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي دو ﻋﺎﻣﻠﻲ‬

‫‪79‬‬

‫واﺣﺪ اﻳﺰوﻣﺮي‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ – ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮي‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ‬

‫در ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎه آﺑﺎدان ‪ ،‬ﺳﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻳﺰوﻣﺮي ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮﺗﺎن وﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﺰوﺑﻮﺗﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬

‫واﺣﺪ اﻟﻜﻴﻼﺳﻴﻮن ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻣﻌﺮﻓﻲ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻲ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻫﺪف از ﻧﺼﺐ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت ﮔﺎزي ﺑﻪ ﺑﺮﺷﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻮزاﻧﺪن ﻣﺎﻳﻌـﺎت ﮔـﺎزي ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪،‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﺗﻼف اﻧﺮژي ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ اﻳﻦ واﺣﺪ در ﺳﺎل ‪ 1371‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ و اﺟـﺮاي‬

‫ﻃﺮﺣﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮﻛﺖ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ ‪ IMS‬ﺳﺎﺧﺖ آن را درﺳﺎل ‪ 1373‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳـﺎﻧﺪ ‪ .‬اي ﺗﺠﻬﻴـﺰات در ﺳـﺎل ‪ 1375‬ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﮔﺎز ﺷﻬﻴﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻧﮋاد ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﮔﺮوه اﻋﺰاﻣﻲ از ﭘﺎﻻﻳﺸـﮕﺎه ﻧﻔـﺖ ﺗﻬـﺮان ﺑـﺮاي راه‬

‫اﻧﺪازي آن اﻗﺪام ﺷﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ از ﺟﻤﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﻮاﻗﺺ زﻳﺎد در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺨﺎزن ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻗﻴﻤﺖ ﺧـﻮراك‬

‫و‪ ....‬ﻧﻴﻤﻪ ﻛﺎره رﻫﺎ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺠﺪداً ﺑﺮاي راه اﻧﺪازي اﻳﻦ واﺣﺪ از اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳـﺰي ﺷـﺪ ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ راه اﻧـﺪازي اﻳـﻦ واﺣـﺪ از ‪1384 /1/14‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﮔﺎز ﺷﻬﻴﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻧﮋاد ﺷـﺮوع و در ﺗـﺎرﻳﺦ ‪ 84/3/21‬واﺣـﺪ ﻳـﻚ ﺗﻘﻄﻴـﺮ و در ﺗـﺎرﻳﺦ ‪ 1384/7/26‬واﺣـﺪ‬

‫ﺷﻤﺎره دو ﺗﻘﻄﻴﺮ راه اﻧﺪازي ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آن آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺧﻮراك‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻫﺮ واﺣﺪ ‪ 7.651 Sm3/hr‬ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت ﮔﺎزي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺷﺶ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳـﺮ ﺟﻤـﻊ آوري ﮔﺮدﻳـﺪه‬

‫اﺳﺖ ‪:‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺧﻮراك‬

‫‪82‬‬
‫‪S-500‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت ﮔﺎزي ازﺟﻤﻊ آوري ﮔﺎز ﻣﺰدوران) ‪(CMF‬‬
‫‪S-500‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت واﺣﺪ ﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﮔﺎز ﺗﺮش ﻣﺰدوران واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﮔﺎز‬
‫‪S-400‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺎز ﮔﻨﺒﺪﻟﻲ و ﺷﻮرﻳﺠﻪ ‪D‬‬
‫‪S-400‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت واﺣﺪﻫﺎي ﻧﻢ زداﻳﻲ ﮔﺎز ﮔﻨﺒﺪﻟﻲ و ﺷﻮرﻳﺠﻪ ‪D‬‬
‫‪S-200‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺎز ﺷﻮرﻳﺠﻪ ‪B‬‬
‫‪S-300‬‬ ‫ﻣﻴﻌﺎﻧﺎت واﺣﺪ ﻧﻢ زداﻳﻲ ﺷﻮرﻳﺠﻪ ‪B‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻣﻌﺮﻓﻲ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫ﻧﺎم اﺧﺘﺼﺎري‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‬

‫‪TP-100‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪208‬‬ ‫ﺣﻼل‬

‫‪TP-200‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪4498‬‬ ‫ﻧﻔﺘﺎ‬
‫‪TP-300‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪1583‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ‬

‫‪TP-400‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪1208‬‬ ‫دﻳﺰل‬

‫واﺣﺪ دوم دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺸﺎﺑﻪ واﺣﺪ اول ﺑﻮده و ﻣﺸﺨﺼﺎت دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ و ﻋﻤﻠﻴﺎت آﻧﻬﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ وﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت درﭘﻴﺶ ﺷﻤﺎره‬

‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺎﻻﻳﺶ واﺣﺪ ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ردﻳﻒ ﻣﻮازي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﻧـﺪ و ﻫـﺮ ﻳـﻚ از واﺣـﺪ ﻫـﺎ داراي ‪ 1150‬ﺑﺸـﻜﻪ ) ‪ 183‬ﻣﺘـﺮ‬

‫ﻣﻜﻌﺐ در روز( در روز ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺎﻻﻳﺸﻲ ﺑﻮده وداراي ﺗﺠﻬﻴﺰات زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮج اﺻﻠﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ ‪ 31‬ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 29.1‬ﻣﺘﺮ و ﻗﻄﺮ ‪1219‬و‪ 914‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‬

‫‪ -‬ﻣﺒﺪﻟﻬﺎي ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -‬ﺑﺮج ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻔﺘﺎ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 6.71‬ﻣﺘﺮ وﻗﻄﺮ ‪ 610‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‬

‫‪ -‬ﺑﺮج ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 11.67‬ﻣﺘﺮ وﻗﻄﺮ ‪ 460‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﺪﻟﻬﺎي ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه آﺑﻲ ﺟﻬﺖ ﺧﻨﻚ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫‪ -‬ﻛﻮره اﺻﻠﻲ‬
‫‪83‬‬
‫‪ -‬دﺳﺘﮕﺎه ﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪه‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﺎﻧﺒﻲ‬

 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ﮔﺎزي ﭘﺲ از ﺗﺜﺒﻴﺖ در ﺗﺎﻧﻚ ﻫﺎي ﺧﻮراك ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﭘﻤـﭗ ﻫـﺎي ‪ P-310 A,B&C‬ﺑـﻪ ﻃـﺮف واﺣـﺪ‬

‫ﭘﻤﭗ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ‪ FV-301‬وارد ﺳﻴﻨﻲ ﺷﺸﻢ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎﻳﻌـﺎت‬

‫را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ FV-301‬ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از وارد ﺷﺪن ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﺷﺸﻢ )‪ (Flash Zone‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دﻣﺎي ﺑـﺎﻻي اﻳـﻦ ﺳـﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﺑﺨـﺎرات اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه در اﻳـﻦ‬

‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ و ﺳﻴﻨﻲ ﻫﻔﺘﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده ‪ ،‬در روي ﺳﻴﻨﻲ ﻫﻔﺘﻢ و دﻳﮕﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳـﺎن دارﻧـﺪ‬

‫ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت داراي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺎﻻ در ﺑﺨﺎر ﻣﻴﻌﺎن ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﻣـﺎﻳﻊ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت داراي ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫ﺟﻮش ﭘﺎﻳﻴﻦ در ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ روي ﻫﻤﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﻫﺎ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ روي ﺳﻴﻨﻲ دﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ‪ ،‬از ﻃﺮﻳـﻖ ﻳـﻚ ﺧـﻂ ﺧـﺎرج و ﺑـﻪ ﺑـﺮج ‪Kerosene ) V-304‬‬

‫‪ (Stripper‬وارد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮج ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ LV-305‬ﻛﻪ در ورودي ﺑﺮج ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ‪ P-303A/B‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺮج وارد ﻣﺒﺪل ‪ E-305‬ﺷﺪه و ﺗﺎ ﺣـﺪود ‪ 35‬درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد‬

‫ﺧﻨﻚ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﭘﺲ از ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن ‪ FV-308‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺨﺎزن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺎﺑﻘﻲ ﻣﺎﻳﻌـﺎت وارد ﻣﺒـﺪل ‪E-304‬‬

‫ﺷﺪه و ﺑﺎ دﻳﺰل داغ ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ دﻣﺎي ﺑﺮج ‪ V-304‬در ﺣﺪ ﻧﺮﻣﺎل ﻧﮕﻪ داري ﺷﻮد و ﻣﻘـﺪار ‪Flash‬‬

‫‪ Point‬ﻧﻔﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮﺳﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻮب ‪ V-304‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن دﻳﺰل ﻋﺒﻮري از ﻣﺒﺪل ‪ E-304‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪84‬‬
‫‪ TV-317‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺎرات و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﻛﻪ در ﺑﺮج ‪ V-304‬آزاد ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬از ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﺧﺎرج ﺷﺪه واز ﻃﺮﻳـﻖ ﺳـﻴﻨﻲ ﺳـﻴﺰدﻫﻢ‬

‫وارد ﺑﺮج ‪ V-301‬ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﺨﺎرات اﻳﻦ ﺳﻴﻨﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ ﻣﻲ روﻧﺪ ‪.‬‬

‫از ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم ﻧﻴﺰ ﻧﻔﺘﺎ ﺧـﺎرج ﺷـﺪه ‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ ﻻﻳـﻦ ﺑـﻪ ﺑـﺮج ﺳـﺮج درام ﻧﻔﺘـﺎ ‪(Naphtha Surge‬‬

‫)‪ Drum‬وارد ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ .‬ﻣﻘﺪارﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ اﻳﻦ ﺑﺮج ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ‪ LV-304‬ﻛﻪ در ورودي ﺑﺮج ﻧﺼﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪،‬ﻛﻨﺘـﺮل‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ‪ P-302A/B‬ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺮج ﭘﺲ از ﻋﺒﻮراز ﻣﺒﺪل ‪ E-303‬و ﺧﻨﻚ ﺷﺪن ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 32‬درج ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﻪ‬

‫ﻃﺮف ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ‪ Loading‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨـﺪه ﺟﺮﻳـﺎن ‪ FV-306‬ﻛﻨﺘـﺮل ﻣـﻲ‬

‫ﮔﺮدد ‪ .‬ﺑﺨﺎرات ﺳﺒﻚ ﻧﻴﺰ از ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﺧﺎرج و از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﻨﻲ ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺸﻢ وارد ﺑﺮج ‪ V-301‬ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺼﻮل ﺣﻼل) ‪ ( SOLVENT‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﺨﺎرات ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺮج ‪ V-301‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣـﻲ آﻳـﺪ ‪ ،‬ﺑـﺪﻳﻦ روش ﻛـﻪ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺨﺎرات ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺮج ‪ V-301‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺣﺪود ‪ 0/73‬ﻛﻴﻠﻮ ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ و دﻣﺎي ﺣﺪود ‪ 65‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد از ﺑـﺮج‬

‫ﺧﺎرج و وارد ﻣﺒﺪل ﻫﻮاﻳﻲ ‪ E-301‬ﺷﺪه ﺗﺎ ﺧﻨﻚ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪن وارد درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻻ ﺳﺮي ‪ V-302‬ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ‪ P-301A/B‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺤﺼﻮل ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻣﺒﺪل ‪ E-302‬و ﺧﻨﻚ ﺷـﺪن ﺗـﺎ ﺣـﺪود ‪ 32‬درﺟـﻪ‬

‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ﺑﻴﺮون ﭘﻤﭗ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬و ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺣﻼل ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻳﻔﻼﻛﺲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﻨﻲ ﺷـﻤﺎره ﺳـﻲ و ﻳﻜـﻢ‬

‫وارد ﺑﺮج ‪ V-301‬ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان دﻣﺎي ﺑﺎﻻي ﺑﺮج را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار رﻳﻔﻼﻛﺲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ TIC-302‬ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه دﻣﺎي ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺎﻳﻌﺎت ﮔﺎزي ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻼف ﻧﻘﻄـﻪ ﺟـﻮش اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮد و ﻓﺸـﺎر ﻧﻴـﺰ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬

‫زﻳﺎدي روي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش دارد ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﺸﺎر ﻣﺨﺰن ‪ V-302‬دﻗﻴﻖ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺸﺎر اﻳﻦ ﻣﺨﺰن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ PIC-304‬ﻛـﻪ روي‬

‫ﺳﻪ ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺸﺎر ‪ V-302‬ﺑﺎﻻ رود ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ﺷﻤﺎره ‪ PV-304 B‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﮔﺎز را ﺑﻪ‬

‫ﻃﺮف ﻣﺸﻌﻞ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ PV-304 C /A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻛﻢ ﺷﻮد ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ‪ PV-304B‬ﺑﺴـﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ PV-304A .‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻘﺪاري از ﺑﺨﺎرات ورودي ﺑﻪ ﻣﺒﺪل ﻫﻮاﻳﻲ را از ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎي ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ‪ V-302‬ﻫـﺪاﻳﺖ ﻣـﻲ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺸﺎر ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﺸﻮد ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ‪ PV-304C‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ وﮔﺎز ﺳـﻮﺧﺖ ) ‪ ( Fuel Gas‬را ﺑـﻪ ‪ V-302‬ﻫـﺪاﻳﺖ ﻣـﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺨﺰن ‪ V-302‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ‪ LV-302‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺧﻮردﮔﻲ ﻻﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ از ‪ V-301‬و ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﻮاﻳﻲ از ﻛﺮﺑﻨﺎت ﺳـﺪﻳﻢ و ﻳـﺎ ﺳـﻮد ﻛﺎﺳـﺘﻴﻚ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪه را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ‪ 80‬ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ﺗﺰرﻳﻖ ﻛﺎﺳـﺘﻴﻚ ﺗﺰرﻳـﻖ ﻛـﺮد ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﻤﭗ ﻫﺎ داراي داﻣﻨﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮده و ﻣﻘﺪار ﺗﺰرﻳﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮراك و ‪ PH‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪85‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل دﻳﺰل ﻧﻴﺰ از ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج ‪ V-301‬ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از دﻳﺰل‬

‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻤﭙﺎژ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ‪ P-304 A/B‬وارد ﻛﻮره ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪن دﻣﺎ ﻣﺠﺪداً وارد ﻗﺴﻤﺖ ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺑـﺮج ‪V-301‬‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻨﻮﺳﻴﻠﻪ دﻣﺎي ﺑﺮج ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻛﻮره ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ﻫﺎي ‪ FV-311 A/B‬ﻛﻪ در ورودي ﻛﻮره ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣـﻲ‬

‫ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﻘﺪار دﻣﺎي ﻻزم ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻛﻮره از ﻃﺮﻳﻖ ‪ TIC-329‬و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺎز ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮاي ﻛﻮره ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم – ﺷﺮح ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻔﺘﻲ‬

‫ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ از دﻳﺰل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻌﺪ از ﭘﻤﭙﺎژ وارد ﻣﺒﺪل ‪ E-304‬ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت ﺑـﺎ ﻧﻔـﺖ ﺳـﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﺣـﺮارت‬

‫ﻻزم را ﺑﺮاي ‪ V-304‬ﻓﺮاﻫﻢ آورد ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﻣﺒﺪل ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺑﺮج ‪ V-301‬ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از دﻳﺰل ﺑﻌﺪ از ﭘﻤﭙﺎژ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭙﻬﺎي ‪ P-304 A/B‬ﺑﻪ ﻛﻮﻟﺮ ‪ E-306‬وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﻨﻚ ﺷﻮد ‪ .‬دﻣﺎي‬

‫آن ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 50‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ذﺧﻴﺮه دﻳﺰل ارﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ Level .‬ﺑـﺮج ‪V-301‬‬

‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل وﻟﻮ ‪ LV-301‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪86‬‬