YAZINSAL YARATICILIGIN

EDEBi TEKNiKLERLE GELi$TiRiLMESi

•
EDEBI •
TEKNIKLER
VE
72 YARATICI YAZARLIK
DENEYi
HAZIRLAYAN: ALPER <;EKER

CHARLES BERNSTEIN, JACK KEROUAC,

SUSAN SONTAG, ERNEST HEMINGWAY
 EDEBI TEKNiKLER VE 72 YARATICI YAZARLIK DENEYI
1.bask1: Ekim 2017

Yaym Yonetmeni
Kaan ~aydamli
Kapak Tasar1m1
Erol Egemen
Bask1
Umut Kag1ti;1l1k Sn Ltd ~ti
Keresteciler sitesi fatih cd yuksek sk
No 11/1 Merter istanbul
Sertfika no:22826

© ALTIKIRKBE~ YAYIN
Sertifika no: 17613
Kad1ki:iy'un yagmurlu ve puslu sokaklannda haz1rlanan
bu kitap sizi ui;urumdan a~ag1 atabilecek guce sahip olabilir.
Herhangi bir ~ekilde ve oze11ikle izinsiz olarak iktibas
edildigindeKad1koy'un o bilinen, serin ve rutubetli laneti, y11lar
boyunca bunu yapam takip eder, sai;lan dokUlur,
ruyasmda surekli olarak Kad1koy
sokaklanndan akm akin gei;erek y1lhk intiharlarm1
gen;ekle~tirmeye giden lemur surUleri gorur
ve derin bir yalmzhga gomulUr.

ALTIKIRKBE~ YAYIN
bir Kaybedenler Kulubu tribidir.
alemdar mh no 3E cagaloglu
Tel: (0-212) 527 0992
E-sat1~: www. 645dukkan.com
kaan@altikirkbesyayin.com
 EDEBi TEKNIKLER
VE
72 YARATICI YAZARLIK OENEYi

Haz: Alper C:eker

CHARLES BERNSTEiN, JACK KEROUAC, SUSAN SONTAG,

ERNEST HEMiNGWAY

ALTIKIRKBE~ YAYIN
Kad1koy, 2017
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER f;EKER

EDEBI TEKNIKLER NELERDIR?

Edebi teknikler, yazarlarm me-

sajlanm daha etkin ve estetik bir
bic;imde iletmek ir;in kulland1kla-
n anlatlm arac;land1r. Edebi metin
Oretmek, bir dil kullamm1dir. Vazann
kendisine ait bir dilinin olmas1 gere-
kir. Bu kendine ait dil, anlatlm arar;-
lanmn kullamm1yla olur. Bu arar;lar
aym zamanda yaz1ya daha zengin ve
canh bir hissiyat katar. Boylece ya-
zar bize duz, s1k1c1, tats1z bir metin
sunmaktansa anlatim arac;lanyla
suslenmi~ ilginc; ve merak uyand1-
ran hikayeler verir. Edebi teknikler
~iir ve duzyaz1 ic;in kullamlabilir an-
cak biz bu noktada, edebi teknikle-
rin kurgu r;ali~malarinda nasll kulla-
n 1Id1g1 na oda kl anacag1z.
Edebi terimlerle ilgili bilinmesi
gereken ilk ~ey, iki kategoriye aynl-
m1~ olmalandir.
 EDEBI O~ElER
VE
EDEBI TEKNIKLER
 EDEBi HKNiKLER -ALPER f;:EKER

EDEBi OGELER

Bir hikaye edebi i::igeler olmadan var olamaz. Bunlar sozlO

veya yaz1l1 herhangi bir hikayede bulunur. Edebi ogelerin ta-
mm1, hikayeyi olu~turan parc;alard1r diyebiliriz. Yaz1h herhangi
bir hikayenin bir konusu, kurgusu, karakterleri ve diger ogeleri
vardir. Bunlar yazarlar tarafmdan hikayeleri daha merak uyan-
d1nc1, ilginr;: ve genel olarak daha tam k1labilmek ir;:in r;:okr;:a
kullamhr.
Baz1 onemli edebi ogeler ve tan1mlan:

Konuve i~erik: Bir metnin neyi anlattig1, konu (tema) ve ic;e-

rigi olu~turur. Farklan konunun genel, ic;erigin i::izel olmas1d1r.
Ornegin her romanda kar~1m1za r;:1kabilecek a~k, aynllk, olOm
vb. birer konudur. Ancak Per;:orin'in oli.imu, Lermontov'un Za-
man1rn1Z1n Bir Kahraman1 adh romamnm ir;:erigidir.

Kurgu: Hikayenin ger;:tigi yer, zaman ve sosyal r;:evre.

Karakterler: Hikayenin kat1hmc1lan veya hikayeye dahil

olan insanlar.

Anlat1C1: Hikayeyi anlatan ki~i.

Bak1~ A~1s1: Hikayenin hangi bak1~ ar;:1smdan anlat1ld1g1.

Kimi hikayeler kahramanlardan birinin bak1~ ar;:1smdan anla-
tll1r, kimisi yazann tannsal bak1~ ar;:1smdan anlatihr vb. Bazen
yazar karakterlerin betimlenmesinde derinle~mek, onlan
daha iyi i~lemek yerine herhangi bir konudaki kendisine ait bir
tezle ilgili okuyucuyu ikna etmek ir;:in metni feda edebilir. Dos-
toyevski romanlarmda karakterler psikolojik bir bak1~ ar;:1s1yla

-9-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER c;:EKER

ele ahmrken, yazar kesinlikle kendi dunya goru~unu okuyucu-

ya aktarma duygusu vermez.

Diyalog: Bir anlatlda karakterler arasmdaki konu~malar.

Kahraman: Hikayenin odakland1g1 karakter.

Du~man: Kahramanm kar~1s1nda duran ve onun hedefle-

riyle arasma giren her ~ey.

Arketip: Yinelenen sembol, tema, kurgu veya mit, ede-

biyat ve folklorOn farkl1 zaman ve mekanlarmda tekrarlanan
karakter tipidir. insanlar kar~1la~t1klan benzer olaylan bir
sure sonra belli davram~ kahplanna oturtmu~ ve bu kahplan
ku~aklar boyunca aktarmaya ba~lam1~tlr. Bunun sonucunda
ise anne, baba, erkek, kadm gibi roller ve gec;imini saglamak,
e~ ve arkada~ bulmak, yolculuga c;1kmak gibi "arketip" denilen
~ablonlar ortaya c;1km1~tlr.

-10·
 EDEBi TEKNiKLER -ALPER r;:EKER

EDEBi TEKNiKLER

Edebi teknikler; yazarlann metinlerine derinlik katmak,

estetik haz vermek ir;in kulland1klan yontemlerdir. Edebi tek-
nikler, herhangi bir yaz11i r;al1~manin ir;erigini daha etkili bir ~e­
kilde iletmek ir;in kullan1lan belirli edebiyat ozellikleridir. Ede bi
teknikler daha derin bir an lam ir;in ipur;lan gibi di.i$i.inulebilir.
Yaratic1 yazarllk ir;in odaklanmam1z gereken edebi teknik-
ler:

Geriye donii~ (Flashback): Ger;mi~te olan olaylann sunu-

mudur, bunlar hikayenin ba~inda veya hikaye ba~lamadan
once gerr;ekle~mi~ olabilir.

Ses: Bir karakteristiktir; her yazarda bulunan benzersiz,

yalmzca yazara ait bir anlati bir;imi, dil kullamm1dir.

Karakterize etme: Yazann bir karakterin ki$iligini, gorOnO-

muni.i ve diger ki~isel ozelliklerini sunma yontemi. Karakterin
tasvirine bedenle sin1rlanm1~sa effictio, karakterin all~kanl1k­
lanyla ve huylanyla sin1rlanm1~sa ethopoeia denir.

Sembol: Kendisinden ote bir $eyi temsil eden bir nesne ya

da durum. brnegin har; H1ristiyanligin semboludi.ir.

Motif: Bir hikaye boyunca defalarca ortaya konan, tekrar

eden goruntU, sozci.ik, soylem, ifade, olay, fikir veya nesne.

Onceden gosterme: Yazarlarin ileride neyin gelecegini

veya bir oyki.inun olas1 sonur;lann1 ima etmek ir;in kulland1g1
arar;.

-11-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER l;EKER

Bilin~ ak1~1: Okuyucunun, bir karakterin bilincini olu~turan

surekli, kaotik ve yan olu~mu~ du~unceleri, anilan, duyulan,
goruntUleri ve yans1malari gormesini saglayan teknik. Her ne
kadar bu teknigi ilk olarak Ovid, Doni.i~umler adh eserinde kul-
land1ysa da en ba~anh orneklerini 20. yuzy1lda Virginia Wo-
olf, James Joyce ve William Faulkner vermi~lerdir.

-12-
 EDE Bi TEKNiKLER - ALPER l;EKER

EDEBi TEKNIKLERiN
OZELLiKLERi

Bir edebi teknik yazarhg1niz1 canl1 ve

eglendirici hale getirmek ir;in kulla-
mlan bin;:ok ozel teknikten biridir.
Edebi bir teknik aym zamanda okur-
lanmzin etkisini diri tutmaya yard1m
eder.
Aym zamanda retorik teknikleri
olarak da bilinen edebi tekniklerin
farkh amac;lari vard1r. Onceden gos-
terme ve geri donu~ gibi birr;ogu,
genellikle kurgu metinlerde olaga-
nustu bir etki b1rakmak uzere kul-
lan1lir. Fakat digerleri, duzyaz1dan
gi.inluge hem en her turde kullamla-
bilen bic;imsel oyunlard1r.

-13-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER !;:EKER

BENZETME
Benzetme, bir ~ah1s veya ~ey ile birisi veya ba~ka bir ~ey
arasmdaki benzerlikleri g6stermek i~in gibi ya da kadar keli-
melerini kullanan bir kar~1la~tlrmad1r:
"iki alev gibi yuriidiik sokaklarda" (Cemal Si.ireya)

Mecaz (metonymy) ve metafor, en yaygin benzetme tek-

niklerinden ikisidir. Mecazda benzetme yapmadan, somut bir
ad soyut bir kavramm yerine kullanihr. Ornegin bir semtin sa-
kinleri yerine, o semtin ad1 kullanihr:
"Kandilli yi.izerken uykularda
Mehtab1 surukledik sularda" (Yahya Ke ma I)

MetaforTi.irk edebiyatlnda te~bih ve istiare olarak ikiye ay-

nhr. Bunlarm aras1nda gi.ii; fark1 vard1r. Ornegin te~bih "Arslan
gibisin" bii;iminde yap1hrkan istiare "arslan1m benim" bic;imin-
dedir. Birincideki benzetme anlam1 veren "gibi" ikinci ornekte
artlk kalkm1~tlr.

Burada yap1lmas1 gereken; edebi tekniklere a~ina olmak,

bunlan nas1I kullanacagm1 ogrenmek, kullanarak pratik yap-
mak ve bunlan daha yarat1c1 hale getirmek ii;in metne yedir-
mek ve metninizi olaganustu bir zenginlikle dokumaktir.

ALiTERASYON
Aliterasyon, genelde ~iirde kullanilan ses ak1$mas1 teknigi-
dir. Aliterasyon ci.imle ii;erisinde benzer seslerin tekranndan
olu$ur. Tekrar eden harfler unli..i oldugunda buna "asonans"
denir. Aliterasyon metne genellikle muzik unsurlari katar.
Kimi ~iirlerde tekrarlanan seslerde ~airier bir sava~ sahnesinin
vb.'nin okuyucunun zihninde canlanmasm1 saglayabilir. Bir ali-
terasyon ornegi:

-1s-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER CEKER

"Kar~1 yatan karll kara daglar karay1pt1r, otu bitmez." (Dede

Korkut)

Aliterasyon sadece ~iir ii;:in kullan1lmaz. Bunu duzyaz1da da

ku Ila nabi Ii rs in iz:
"bileklerindir bilemediklerinin garantisi." (Ba~ar Ba~am)

YANSIMA
Kimi sozdikler ses yans1malld1r. brnegin kopeklerin
ses i;:1karmazin1 i~aret eden "havlama" sozcugO kopeklerin
i;:1kard1g1 sese benzer. Vmlama, VIZlrdama, kikirdeme gibi or-
nekler verebiliriz bu duruma.
Bir bisiklet gei;:ti.
Bir bisiklet vm diye ger;:ti.

Bardak yere du~tugu anda kmld1.

Bardak yere r;:apng1 anda patlad1.

Garaj yoluna yagmur yag1yor.

Garaj yolunda ~1p1r ~1p1r yagmur serpi~tiriyor.

Sinir bozucu sinek ba~mda ui;:u~uyor.

Sinir bozucu sinek ba~mda v1z1ld1yor.

0KSiMORON
Bir oksimoron, genellikle ir;:erige uygun olarak mizah, dra-
matik etki veya anlam katmak amac1yla kullan11ir. Oksimoron;
birbiriyle r;:eli~en, birbirine zit iki kavramm bir arada kullaml-
mas1yla yap1hr. "Sessizligin sesi", "Sessiz r;:1gllk" vb.
Ornegin:
NBu kadar ucuz gorunmenin ne kadar pahallya mal oldugu-
na ~a~1rirsm1z."
-16-
 EDEBi TEKNiKLER ·ALPER l;EKER

Ki$iLE$TiRME
Eger bir hava durumu raporunu izlediyseniz veya okuduy-
samz, meteorolojik olaylann ve dogal afetlerin ki~ile~tfrilmesi­
ne a~inas1mzd1r:
"Tabiat ana kartlan elinde tutuyor."

Ya da:
"Ba harm ~u aralar gelmek gibi bir niyeti yak."

Ki~ile~tirme, insani nitelikleri insan olmayan ~eylere veya

olaylara atfeder.
Ki~ile~tirme ic;in ornekler:
"Bilgisayanm i~birligi yapmay1 reddediyor."
"H1rt;m kas1rga, c;atlmlll patlatirken ofkeyle c;1ghk attl."
"Hamambocegi onu ezme giri~imlerime kar~1 c;:1k1yor."

ASYNDETON {8AGLA~ KULLANMAMA)

Terim Yunanca'dan gelir ve bags1z veya baglant1s1z anlam1-
na gelir. Basitc;e soylemek gerekirse asyndeton, baglac;lan (ve,
ya da, veya, de, ama vb.) kelime, deyi~ veya cumlelerin arasm-
dan c;:1karir. i~te Onlu bir asyndeton ornegi:

"Geldim, gordum, yendim." (Veni, vidi, vici)

Bu cum le, Julius Sezar tarafmdan Roma Senatosu'na yaz1-
lan ve Zela Sava~mdaki zaferini anlatan mektupta gec;er.

Asyndeton'u kolay anla~dabilir trajik, dramatik, kinayeli,

komik veya guc;:lu duygu ya da eylem ic;eren durumlarda kul-
lanmak en iyisidir.

·17·
 EDEBi TEKNIKLER • ALPER <;:EKER

~OK BAGLA~LILIK
<;ok baglar;hhk, bir siralamadaki her bir kelime, deyi~ veya
cumle arasmda virgul yerine bir bagla~ kullanilmas1d1r:
"Salon-salamanjeyi, deniz gibi buyuk ve kaur;uk kopuklu
yata- g1 olan karyolay1, ayni tak1mm yald1zh gardrobunu ve
gene aym tak1mm ~ifonyerini ve gene ayrn tak1mm tuvaletini
sevemedim." (Oguz Atay)
<;ok baglar;hhk, asyndeton>a benzer bir etki yaratlr, ancak
daha rahat veya ak1c1d1r ve cumleye ve duruma farkh bir ritim
veya enerji katar. Aynca bu tamamen farkh bir anlam onere-
bilir.

ABARTMA
Abartma bir ifade a~1ril1g1d1r. Klasik Divan edebiyatmda bu
sanata "mubalaga" denir. Etkili olabilmesi ir;in, abartma az kul-
laniliyor olmah ve a~mhk belirgin olmal1d1r.
$u adam be~ lahmacun yemi~ olmali
Eger obur birini tarif etmeye r;ah~1yorsarnz, bu ornek et-
kili bir abartma degildir. Be~ lahmacun yemek birr;ok ki~i it;in
olagand1~1 degildir, bu nedenle bu ornegi abartma olarak pek
du~unemeyiz.
Adam b;r dana yem;~ ofmali.
Bu, mumkun olmayan bir tuketim miktanm ifade ettigi i~in
daha etkili bir abartma kullarnm1d1r. En azmdan, bu miktarm
tek bir ki$i tarafmdan tUketilmesi mumkun degildir.

Abartma ile ilgili Evliya <;elebi'ye ait, Erzurum'un kl$1nln

~iddetini ifade eden unh.i bir ornek:
"Hatta bir kere bir kedi, bir damdan bir dama pertab ider-
ken (atlarken) muallakda donup kahr. Sekiz aydan nevruz-i
Harzem$ahi (ilkbahar) geldikte mezkur kedinin donu r;ozOlup
'm1rnav' deyup yere dli$er."

-18-
 EDEBi TEKNiKl.ER - ALPER <;:EKER

GONDER ME
Gonderme, yazann bir yer, olay ya da edebi eser .gibi bir
mevzuya, referans olarak atlfta bulundugu bir ifade bic;:imidir.
Sozi.i edilen konuyla baglant1y1 kurmak, okuyucunun bilgi sevi-
yesine kalm1~tlr.
Ornek:
"Herkesin Mary>den gelecegin ba~ka bir Rahibe Teresas'1
olarak bahsetmesi ~a~1rt1c1 degil; o yard1m etmeyi ve her yer-
de insanlarla ilgilenmeyi seviyor- sokaktakilerden arkada~lari­
na kadar."
Ornekte yazar, Mary'nin sahip oldugu nitelikleri belirtmek
ii;in Rahibe Teresa'y1 kullaniyor.
Bu gonderme; konunun niteliklerini veya ozelliklerini ii;e-
ren, iyi bilinen bir ki~iye veya olaya yap1lan k1sa bir referanst1r.
Bu gondermenin anla~1lmas1, okuyucularm1zm referans1 ve ne-
yin kastedildigini bilmelerine baglld1r. Klasik ~iirde bu sanata
"telmih" denir. Yunus Emre'den bir telmih ornegi:

"Gokyuzunde isa ile,

Tur dagmda Musa ile,
Elindeki asa ile,
c;ag1ray1m Mevlam seni."

Bu ~iirde s1ras1yla Hz. isa'nm gage c;1ktig1 inancma, Hz.

Musa'nm Tur-1 Sina daginda Tann ile konu~mas1 olayma ve Hz.
Musa'nin yere atmca y1lan olan asas1yla gosterdigi mucizele-
re telmih vard1r.

YiNELEME (ANAFOR)
Yineleme, birbirini izleyen cumlelerin, cumleciklerin veya
cumlelerin ba~mda bir kelimenin veya cumlenin tekrarlan-
mas1d1r. Okuyanm duygularina hitap ettigi ic;in vurgu ve dra-
matik etki kazand1nr. ~iirlerde s1kl1kla yineleme kullanilir; Al-

-19-
 EDEEli TEKNiKLER ·ALPER l;EKER

len Ginsberg'in Uluma's1 bu anlamda iyi bilinen bir ornektir.

Ginsberg bu ~iirde m1sra ba~lannda, uluma sesini de andiran
"who" sozcugunu yineler.

CAYMACA
Cumleyi tamamlamadan aniden bir ba~kasma gec;me, bir
yap1y1 birden keserek bir ba~kasma ge~me.
"Araba h1zla uzerimize geliyordu- k1z gozlerini ondan ay1-
ramad1."

Bi~imsel mantlga a~inaysamz bu, s1ralamas1z bir duzen gi-

bidir; anlamli veya anlamli bir s1rada degildir. Ancak caymaca
baglamsal olarak ve dogru ~ekilde kullanild1gmda, metine mu-
kemmel bir ~ekilde anlam katar, ozellikle bilinc; ak1~1 veya ii;:
du~unce okuyucusu ic;in.

HiPOFORA
Hipofora aslmda bir soru sorma ve sonra soruyu cevapla-
ma teknigidir. Hipofora, bir okuyucuyu bir boll.imden digerine
yonlendiren bir ge~i~ olarak kullan1labilir. Diyelim ki, beden
egitimi egzersizleri hakk1nda yazd1mz ve ardmdan sorunsuz bir
bic;imde bunun yararlarma gec;mek istiyorsunuz.
Hipofora ornegi:
Peki Wm bu egzersizler sagllgmlZI nasil geli~tirecek? Yeni
ba~layanlorin, kalbini giJl;lendirecek. Hatta ...

Onceden Cevapland1rma
Hipofora ile benzerlik gosterir ancak dogrudan bir soru yo-
neltmez. Bunun yerine okuyucunun itirazm1 tahmin eder ve
onu ele ahr. drnegin:
"Bu edebi tekniklerin sa~ma veya zaman ay1rmaya deger ol-
mad1g1m du~unebilirsiniz. Bununla birlikte, deneyimli bir yaza-
ra sorarsaniz, bunlarin ne kadar degerli oldugunu ogrenirsiniz."

·20·
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER r;:EKER

Onceden cevapland1rma, ozellikle konu tart1$mah. oldu-

gunda yararhd1r. Sanki bir uzla$maya varmak it;in "Bakm, bu-
nun size bir ~ey ifade etmeyebilecegini biliyorum ama bana
ai;:1klama ~ans1 verin" gibi bir $eY soylemeye benzer. Bu, oku-
yucunun geriye donmesi ya da kitab1 b1rak1p bak1~ at;inm de-
gerlendirmek uzere biraz di.i~unmesi veya anlatacaklarm1z1
okuyup bitirmesi ile sonui;:lacag1 anlamina gelir. Hatta okuyuc-
nuzun itiraz edeceginden emin degilseniz bile daha fazla bilgi
verebilmek ad ma iyi bir yontemdir.
"Baz1 insanlar geri donu~umun i$e yaramaz bir zaman kayb1
oldugunu dli$linuyor. Fakat A geri;:egi, B gen;egi ve $a~1rtJc1 bir
durum olan C di.i$linurlerse, sonui;:ta geri donu~umun hit; de
koti.i bir fikir olmad1g1ni kabul edebilirler."

EPiZEuxis
Sozcuklerin vurgu veya gi.ii;:li.i duygu ileti~imi it;in tekrar
edilmesidir. Ornegin:
"Onun tek yapbg1 s1zlanmak, s1zlanmak, s1zlanmak."

Joseph Conrad'm, Karanl1gm Yiiregi adl1 romanmda kullan-

d1g1 "Korku, korku" bu teknige t;ok uygundur. Bununla birlikte,
epizewcis'i olur olmaz kullanmak, tembel i~i gibi gorunebilir ve
hit;bir amaca hizmet etmez.

AlEGORi
Bir alegori soyut bir kavram1, somut bir nesne ile i$aret
etme teknigidir. Ornegin bir metindeki Sevgi admdaki kadm
a$kl, Hikmet admdaki bir adam felsefi dli$i.inceyi temsil ede-
bilir vb.
Yusuf Has Hacib'in eseri Kutadgu Bilig, TUrk edebiyatmdaki
alegorik yap1tlardan biridir. Metinde insan niteligi verilmi$ so-
yut kavramlar olan "Adalet", "Saadet", "Devlet" ve "Ak1I"; iyi
bir devletin nas1I olmas1 gerektigini tartl$1rlar.

·21-
 EDEBi TEKNiKLER • ALPER c;:EKER

BiLiNi; VUKSELTME
Bilinr; yukseltmesi, yazann cumlenin degerini ve anla~1labi­
lirligini arttlrmak ic;:in daha fazla bilgi ekleyerek metni susledigi
edebi bir uygulamay1 ifade eder. Basit bir cum le istenilen etki-
yi tam olarak aktarmada ba~aris1zsa, yazar bu nu daha anlamh
hale getirmek ir;in yap1ya daha fazla ~ey kattigmda bilinr; yuk-
seltme devreye girer.
brnegin:
"Sosyolojik c;all~ma zordu."
Bilinc; yukseltmeden sonra- "Sosyolojik c;all~ma zordu: kap-
samh ara~tlrma, veri toplama, ornek anketler, roportajlar ve
r;ok say1da alan ara~tlrmas1 gerekiyordu."

f;EVRiKLEME (ANAGRAM)
<;evrikleme (Anagram}, yazann yeni sozcukler olu~turmak
ic;in sozcuklerin parc;:alarm1 kari~nrd1g1 son derece populer bir
edebi teknik bic;imidir. Bir sozcugun harf ya da hecesi yeni bir
bir;im olu~turmak ic;in degi~tirilir. Roman vb. metinlerde ger-
r;ek bir ismi gizlemek ic;in r;evrikleme teknigi kullamhr. Ornegin
"Oktay" adin1 gizlemek ic;:in "Ogeday" demek gibi.

ORNEKSEME
Bir ornekseme, iki kavram veya fikir arasmdaki benzer-
liklere dayah bir ili~ki kurmaya yard1mc1 clan edebi tekniktir.
Ornekseme ile yeni bir fikri iletmek ic;in bu ftkrin kavranmas1
adma, bir fikrin eski bir ~ablonunu temel olarak kullanabiliriz.
ikisi arasmda kurulan zihinsel bir bag ile yeni kavramla ilgili
basit ve ozlu bir anlay1~ yaratllabilir.
Ornegin:
Yagmur olmadan gokku~agma kavu~ulamayacag1 gibi ba-
~ariya da s1k1 r;all~ma olmadan kavu~ulamaz.

·22-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER l;:EKER

DEVRiKLEME
Devrikleme, sozci.iklerin cumledeki s1ras1n1n yer degi~tird;gi
yani sozdizimin bozuldugu bir edebi teknik bii;:imidir. Ornegin
Ece Ayhan $iirde bu nu s1k kullanm11t1r:
"kurmal1yd1 bir bagmtl i;:apraz"

ANEKDOT
Anekdot; eglenceli, ilgini;:, ders veren, ozlU k1sa oyki.ilere
verilen isimdir. Hikayeler genellikle anlatanm ya$ammdan
bir hatiradir ve metnin kurgusundan bag1ms1z, kendi ii;:in-
de bi.iti.inlUgi.i olan yap1lard1r. Anekdot sozcuguni.in kokeni,
M.S. 527-565 y1llan aras1 imparator I. Justinianos'un hi.iki.im
si.irdugi.i Roma imparatorlugu doneminden gelmektedir. Pro-
kopius, Filistin kokenli tarihi;:idir. Justinianos'un Sava~/ar1, I.
Jusdnianos'un Binalari ve Gizli Tarih isimli kitaplan yazm11t1r.
Procopius, Gizfi Tarih (Yunanca: Anekdota) isimli kitapta "res-
mi tarih"e dahil edemedigi skandallari anlatir. Gizli Tarih, ko-
mutan Belisarius, Belisarius'un kans1 Antonina, I. Justinianos
ve kans1 imparatorii;:e Teodora'ya ait skandallan ii;:erir. Anek-
dot terimi zamanla an lam kaymasma ugrad1 ve metinlerin ara-
sma yedirilen, k1ssa benzeri anlatlmlar ii;:in kullan11ir oldu.

ANTROMORFiZM (iNSAN BitiMCiLiK)

insan bii;:imciligi; insanm 6zelliklerini, duygusalligin1 veya
heveslerini insan olmayan bir varl1ga vermektir. Bir insan un-
surunu insan olmayan bir nesneye verme eylemi, genellikle o
nesneyi okurlara sevdirmek ve nesneye karakter verirken ikisi
aras1ndaki gorelilik duzeyini arttlrmak ii;:in kullaml1r. Ornegin:
"Ofkeli f1rt1na, hiddetli $im1ekler getirdi."

ANTiTEZ
Yazar birbirine i;:ok yakin, zit anlaml1 iki cumleyi birarada
kulland1gmda bu antitezdir. Tek bir butun olu1turmak ii;:in bir
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER ~EKER

araya gelen iki uyumsuz unsur kullanarak karma~1k bir kar~1thk

yaratmak i.,;in kullanihr. Bir antitez, canh bir resim olu~turmak
it;in kar~1tlarin tamamlay1c1 ozelligi uzerinde oynar. Edebiyat-
ta antitezi kullanmanin amac1, zit nitelikler arasinda bir denge
kurmak ve konuya daha buyOk bir fikir kazand1rmaktlr. Orne-
gin:
"Neil Armstrong ayda yOrOdOgOnde, bir insan it;in kOi;Ok
bir ad1m atm1~ fakat insanhk it;in dev bir s1i;rama gert;ekle~tir­
mi~tir."
 CHARLES BERNSTEiN'IN
72 DENEYl1

1 Yazann bahsettigi deneylerin bir k1sm1 ozgun metinde yal-

nizca anadili ingilizce olanlar ic;in mumkundur. Biz bu deney-
leri Turkc;e'ye uyarlad1k.
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER l;EKER

Unutmaym: Siirler nesir formunda

olabilir! Bu deneylerden uretilen
malzemeyi, devam eden uzun bir
~iir halinde yeniden yazin ve yeni-
den birle~tirin, kolaj yapm ve birbi-
rine baglaym.

Charles Bernstein tarafmdan der-

lenmi$tir. (C) 1996-2014, Poets' Lu-
dicrously Aimless Yearning (OYUN)
taraflndan haz1rlanm1~hr. Sadece
uygun ~ekilde ve katilan bir oku-
yucunun gozetiminde uygulaym.
Ki$isel deneylerde, uygulamalann
yanll~ kullanimindan kaynaklanan
hasardan dolay1 sorumluluk ka-
bul edilmez. Bu formullerin kul-
lan1m1yla dogrudan veya dolayll
olarak tahakkuk eden kazani:;:lar,
genel olarak dile yeniden verile-
cektir. Yonetim, bu malzemenin
egitim kurumlarinda veya bireysel
yaz1m projelerinde kullanilmas1yla
sonui:;:lanabilecek zararlar ii:;:in hii:;:bir
sorumluluk kabul etmez.

-27-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER t;EKER

.1.
DIL lt;I t;EVIRI

Divan edebiyatindan bir ~iir aim ve onu gOnumOz

TUrkc;:esine her bir kelime, ifade ve sat1ra bir kar~11ik gelecek
~ekilde ya da ifade ve cOmleye yanit veriyor gibi "serbestH
tercume edin. Va da $iiri ba$ka bir edebi tarza veya ba~ka
bir soyleyi~ ~ekline, ornegin argoya veya bir lehc;:eye c;:evirin.
Azerbaycan TOrkc;:esinden Tlirkiye Tlirkc;:esine c;:eviri yapmak
oldukt;a eglenceli olacakt1r. Bir $iiri ele alarak onu ayni dilde
farkh sozcOklerle yine ayn1 an lama gelecek bit;imde ifade edin.
Zincirleme: Bunu bir grupla deneyin, ilk yazara geri donene
kadar ~iir "c;:evrilmek" Ozere ki~iden ki~iye gec;:sin .

. 2.
SESLERI KESFETMEK: LEH(:E VE SIVE

Bir ~iir veya ba$ka bir c;:ah~may1 size ait veya ba~ka bir
lehc;:eye veya ~iveye aktarin. Lehc;:e; alt kOltOr dili, argo, k1sa
mesaj k1sa metni vb. ic;:erebilir. Ornegin Trakya ~ivesiyle:
"k1zanlar alletti", istanbul ~ivesine "c;:ocuklar halletti" $eklinde
aktanlabilir.

.3.
SES AKTARIMI

Yabanc1 bir dilde, anlamasan1z da telaffuz edebileceginiz

bir ~iir sec;:in ve ~iirin sesini TUrkt;:e'ye aktarin.

·29-
 EDEBi TEKNiKLER • ALPER l;EKER

.4.
SOZLUKSEL ~EViRi

Yabanc1 bir dilde, anlamasaniz da telaffuz edebileceginiz

bir ~iir set;in ve $iiri iki dilli bir sozll.ik yard1m1yla kelime kelime
i;evirin. Veya Google ve diger c;evrimii;i t;eviri programlarin1
kullanin ancak birebir t;eviri olarak kalmasma ozen gosterin!
"Babelfish", "Google Translate" ve "Telephone" c;eviri
motorlarm1 veya Free Translation.com ve Logopoeia'mn
Shortwave Radio Engine gibi diger web tabanh t;evirme
motorlanm kullanarak bu dort i;eviri ah$t1rmasinin i;e$itlerini
deneyin. Bir dilden digerine t;evirip orijinal dile geri t;evirin.
Ayrica Translation Party ve Bad Translation'a da bakin.
Tek bir $iirin, grup halinde veya tek ba$1n1Za c;al1$arak bird en
c;ok c;evirisini yapin. PennSound'tan Caroline Bergvall'in,
Dante'nin ilahi Komedisinin ai;1h$inin, c;ok say1daki c;evirilerinin
$iir duzenine bakin.

.5.
YANLI~ i~iTME

Tama men yanh$ i$itilmi$ $ark1 sozleri, kal1plar, kulak misafiri

olunan sohbetler, haber ba$hklan, meni.i listesi vb. ile bir $iir
yazm.

.6.
AKROSTi~ OLASILIK

Bir kitap set;in ve ba$hg1 akrosti$ anahtar dizilimi ic;in

kullanin. Anahtar kelimenin her harfi it;in kitapta kar$1hk gelen
sayfa numarasina gidin (a=l, z=26) ve o harfle ba$1ayan ilk
kelimeden, sat1r veya ci.imlenin sonuna kadar clan k1sm1 $iirin

-30-
 EDEBI TEKNiKLER - ALPER /;EKER

ilk satin olarak kopyalayin. Tum anahtar harflere devam edin,

her bir yeni anahtar kelimeyi gostermek ir;in k1ta arallklari
b1rakin. (K1yaslay1n: Jackson Mac Low>dan Stanzas for Iris
Lezak.) c;e~itlemeler arasinda, eserin okunmas1 ir;in yazann
ad1m kullanma, kendi adin1z1 veya arkada~1mzin ad1m kullanma,
bu sure.,; ii;in farkl1 tUrde kitaplar ser;me ve alternatif akrosti~
yontemler tasarlamak h;in kod olarak kullanmak yer allr.

.7.
TZARA'NIN $APKASI

Bir gruptaki herkes bir kelime (alternatif: cumle, sat1r)

yazar ve bir ~apkaya koyar. ~iir ~apkadan rastgele i;ekilenlerin
s1ralanmas1yla yaz11ir. (Tek ki~i iseniz: ~apkaya koymak ir;in
kitaplardan, gazetelerden ve dergilerden bir dizi kelime
veya satir ser;in.) Bunu otomatik yapan ornek bir web sitesi:
random.org.

.8.
BURROUGHS KATLAMASI

Bir gazete veya dergi makalesinden veya bir kitaptan iki

fa rkl 1sayfa aIm ve sayfala n di key olara k i kiye kesi n. E~le~ meye n
sayfalari birbirine yap1~t1r1n. (Bakin: William Burroughs, The
Third Mind.) Bu yontemi benzer bir ~ekilde otomatik olarak
bilgisayarda gerr;ekle~tirmek ir;in Lazarus kesim motorunu
kullanin; veya digerlerini "Language Is a Virus:" Cut Up
Machine, Slic:e-n-Dice, Exquisite Cadavulator, & God>s Rude
Wireless. Perumtations 1: 2 & 3

·31·
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER CEKER

.9.
GENEL PARt;ALAMALAR

Tamamen ba$ka kaynaklardan i;1karilm1~ ifadelerden

olu~an bir ~iir yazm. Bir $iir ii;in bir kaynak kullanm ve daha
sonra farkl1 tl.irde kaynaklan deneyin: edebi, tarihi dergiler,
reklamlar, k1lavuzlar, sozlukler, bro$0rler, seyahatnameler vb.
Vukarida listelenen pari;alama motorlarm1 deneyin .

.10.
CENTO

Set;tiginiz kaynak $iirterden, tam sat1rlardan olu~an bir kolaj

yazm. Ece Ayhan ~iirleri birer kotajd1r. Onlan Enis Batur'un
Tahta Troya adh kitab1mn e$1iginde okuyun .

.11.
SERI C0MLELER

Farkll kitaplardan veya diger kaynaklardan birer cumle

sei;in. Kendi yaz1mzm cumlelerini ekleyin. Bir paragrafta
birle$tirin, en ilgi i;ekici sonucu yaratmak ii;in yeniden s1ralaym .

.12.
YER DE~iSTiRME (1)

"Deli Dudaklar" Bir ~iir (veya ba~ka kaynak metin) aim ve

her bir satinn ii;ine Or; veya dart kelime yerine be~ i;izgi koyun
ve her bir bo$1ugun altmdaki sozcOk tOrunu not edin. OzgOn
baglam1 geri i;ag1rmamaya dikkat ederek bo$1uklan doldurun.
 EDEBi TEKNIKLER ·ALPER ~EKER

.13.
YER DEGi$TIRME (2)

"Yukari veya a$ag1 7." Bir $iir veya muhtemelen iyi bilinen
bir metni alin ve her isim, s1fat, zarf ve fiil yerine ba~ka bir
kelime koyun; ikame kelimeyi sozlukteki dizin sozcugune
bakarak ve sozdizimsel olarak uygun bir ikame elde edilene
kadar yukan ya da aiag1 dogru 7 veya bir tane daha ilerleyerek
belirleyin.
.14.
YER DEG1$TIRME (3)

Bui ve degi$tir. Bir kaynak metindeki bir kelimeyi sistematik

olarak ba$ka bir kelime veya kelime dizisi ile degi$tirin. Bu
i$1emi, degi$tirme s1rasmdaki sozci.ik say1sm1 art1rarak aym
kaynak metin uzerinde seri olarak ger~ekle$tirin .

.15.
ALFABE $11RLERi

Her kelimenin alfabenin bir sonraki harfiyle ba$lad1g1 26

kelimelik bir $iir haz1rlaym. Ba~ka bir alfabe $Uri yaz1n fakat
harflerin siras1m kan$tmn.

.16.
SES TEKRARI (ASONANS)

Her sat1rdaki tum kelimelerin aym harfle ba$lad1g1 bir $iir

yazm. Ornegin:
Neysen sen, nefes sen, neylersin neyi
Neyzensen, nefessen, neylersin neyi (Cenap Sahabettin)

-33·
 EDEBi TEKNiKLER • ALPER ~EKER

.17.
YENiDEN BiRLE$ME (1)

Bir ~iir yazm ve ortada bir yerde kesin, sonra biti~ k1smma
devam edecek ~ekilde ba~langu; k1sm1 ile tekrar birle~tirin .

.18.
YENiDEN BiRLE$ME (2)- KATLAMA

Bir ci.imleyle ba~layarak, onceki paragraftaki cumlelerin

say1s1m ikiye katlayan ve daha once kullamlan tum kelimeleri
ic;eren bir dizi paragraf yazm .

.19.
i$BiRLl~I

Bir veya daha fazla ki~i ile bir ~iir yazm; kelimeleri, sat1rlari
veya k1talar1 degi~tirerek (zincirleme veya renga2), bir onceki
versiyona ek yaparak, e~zamanll olarak yazarak ve kolajlayarak,
yeniden yazarak, duzenleyerek ... Bu bizzat, e-posta yoluyla
veya normal pasta yoluyla da yapilabilir.

. 20.
GRUP SONESi

14 ki~inin her biri bir dizin kartt uzerinde on kelimelik (veya

alternatif oh;ude) bir sat1r yazar. Uyumlu bir s1ralama yapm.
Alternatif: ~iiri sirayla yazin, bir sonraki sat1ra yazan her ki~i,
bir onceki satin okumu~ ve du~unerek yazsm. Bunu, herhangi
bir kat1hmc1 say1s1yla herhangi bir bic;ime veya serbest bic;ime
dcmu~turun.

2 Japon edebiyatmda ortak yaz1lan ~iir tarz1.

-34-
 EOEBi TEKNiKLER • ALPER i;:EKER

.21.
1$BIRLiK<;i SURREALiST DIL OLAYI (I)
(iKi YA DA DAHA FAZLA Ki$i i<;iN)

Bir ki~i ba~ka kimseye gostermeden bir soru yazar; ayni

anda ba~ka bir ki~i bir cevap yazar; ~iir, bu soru ve cevap
dizisinden olu~ur. Alternatif form: Bir soru: birden fazla cevap;
veya tam tersi.
Orhan Veli ve Oktay R1fat'in "Surrealist Oyunlardan" adh
metni bu tip bir c;all~maya guzel bir ornektir:

0. R. -istirahat nedir?
0. V. - Bir yagmur bulutudur.
0. R. - Cinsl mUnasebet nedir?
0. v. - o~ odah bir evdir.

.22.
i$BiRLiKt;i SURREALiST Oil OLAYI (II)
(iKi VEYA DAHA FAZLA Ki$i h;iN)

Bir ki~i "eger" ile ba~layan veya «Zaman» eki kullanarak bir
ko~ul cumlesi yazar; ikinci bir ki~i bunu gormeden bir sonu~
veya gelecek zamanh bir dimle yazar.
drnegin: "Mum 1~1g1 bir apandisit ameliyat1 ic;in yetersiz
oldugunu kan1tlad1ginda I Tavus ku~lan ve timsahlar ogle vakti
Nil>de dans edeceklerdi. II Eger Homeros'un karde~i forumda
barbarlar tarafindan yendiyse I Bir kopek yavrusu lasco'ya
giderdi. //Eger Marx Boise'te dogsayd1I0 zaman dUnya mor
renkli dondurmadan ba~ka bir ~ey yemezdi."
 EDEBI TEKNIKLER - ALPER CEKER

.23.
c;iN FISILTILARI

Bir ki~i bir sat1r, cumle, ifade, paragraf ya da k1ta yazar

ve onu bir ~ekilde donu~tUren bir sonraki ki~iye iletir.
Geleneksel olarak bu sozlU yap11ir, yaz11i bir all~t1rma olarak
ise grup duzeninde ya da e-posta veya mesaj zinciri uzerinden
yap1labilir. (John Ashbery)nin "l;in F1s1lt1lan".)

.24.
BU DENEV KASTEN BOS BIRAKILDI.

.25.
ELDEN ELE

Gruptaki her ki~i bir sat1r yazar, kag1d1 sat1r gorulemeyecek

~ekilde katlayarak yanindakine verir.
Yazarken du~uncelerinizi olabildigince tam olarak kopyala-
maya c;:all~t1gin1z bir ~iir yazm. Hic;:bir ~eyi duzenlemeyin. Ne
soyleyeceginizi planlamadan elinizden geldigince c;:abuk yazin.
(Buna zaman zaman serbest yaz1m denir. Bunu el yaz1s1yla
deneyin, elle ve bilgisayarda yazd1gm1z turevleri kar~lla~t1nn.)

.26.
OTOMATiK PiLOT

Yazd1gm1z ~eyi du~unmemek veya degerlendirmemek ir;:in

mumkun oldugunca i;ok i;aba gosterin, sozdizimi, dilbilgisi,
anlat1m veya mant1k adma herhangi bir duzeltme yapmadan
veya endi~e duymadan olabildigince h1zl1 bir ~ekilde yazin.
Bunu mumkun oldugu kadar uzun surdurmeye c;:all~m: Bir
saat, iki saat, uc;: saat: geriye donup bakmaym.

-36-
 EDEBi TEKNik'.LER - ALPER c;:EKER

.27.
ROYA t;ALISMASI

Otuz gun boyunca, her sabah ilk i$ olarak ri..iyalann1z1 yazin.

Bu malzemeye i;;:eviri ve rastlant1sal si..irei;;:leri de uygulayin.
Her ruyanm uzunlugunu iki katina i;;:1kann. Onlari bir $iirle
birle$tirip malzemeye ekleme yap1n veya onu degi$tirin veya
yeniden duzenleyin. mm ai;;:1klamalan i;;:urutun veya tersine
i;;:evirin ("Tepeden a$ag1 indim>i "Tepeyi i;;:1kt1ma," Yapt1m"1
"Yapmad1m"a) Bir arkada$mlZln ruyasin1 aim ve sonra ona bu
teknikleri uygulaym.
Tamam1yla yeni kelimelerden veya anlams1z kelimelerden
veya kelime pari;;:ac1klanndan olu$an bir $iir yazm. brnegin
Cemal Sureya'nin "i..ivercinka"s1 bu tarz bir sozci..ikti..ir. Rus
Hituristlerinin bu tarz $iirleri vard1r.
Her satmnda bo$luklarm1 doldurdugunuz $U cumleden
olu$an; "Ben eskiden _____ ama $imdi _____" bir $iir
yazm. ("Ben eskiden $iir yazard1m ama $imdi sadece deney
yap1yorum."; "Ben eskiden anla$1llr biriydim ama $imdi $iir
yaz1yoru m .")
Bir ebeveyne, sevgiliye, karde$inize, i;;:ocugunuza,
ogretmeninize, oda arkada,s1niza, en iyi arkada$1n1za, belediye
ba$kan1n1za, ba$kana, $irket CEO>suna vb. tamamen soylemek
istediginiz ancak asla soylemeyeceginiz $eylerden olu$an bir
$iir yazm.
Ayn1 cumle ya da dortlugu ahp sanki kendinize sessizce
soylemi.s, hafif f1s1lt1yla soylemi$, i;;:ok ya km oldugunuzu birine
samimi bir $ekilde soylemi$, kui;;:uk bir gruba ve buyi.ik bir
gruba soylemi$ gibi yonlendirerek bii;;:im verin.
Tamamen kulak misafiri olunan konu$malarmdan olu$an
bir ,siir yazin.
 EDEBi TEKNiKLER - ALPl!R r;:EKER

.28.
EDEBI OLMAYAN BltlMLER

Bir dizin, bir i~indekiler tablosu, bir ozge~mi~, hayali veya

gerc;:ek bi r urun i~i n rekla m bic;:imi nd e bi r $ii r yaz 1n. (Bkz. Ni colas
Guillen [Penn only] & Tan Lin ve Paul Violi «Dizin» ~iirleri, bir
kullanim k1lavuzu, seyahat rehberi, ara smav veya sinav vb_
Nick Thurston>un Historia Abscondita (pdf) adh endeks dizini.)

.29.
TAKLiT

Begendiginiz ve begenmediginiz duzinelerce ~airin tarz1nda

birer ~iir yazm_ Mumkun oldugunca yazarm "bilinmeyen"
$iirinin takliti;isine yakmla~maya i;ah~1n.
Herhangi bir cisimden bahsetmeden bir ~iir yazm.
Tek bir "$eyin" nesnesine odaklanan bir $iir yazm.
Bkz. "Masa", Edip Cansever.

. 30.
GERiYE DO~RU

Kendi $iirinizin veya ba$kasmm $iir sat1rlannm s1rasm1

tersine i;evirin veya degi~tirin. Ardmdan, kelime s1rasin1
tersine c;:evirin. Tersine i;evirmekten i;ok kan$t1nn.
Herha ngi bi r zam ir ku Ila n mad an otobiyografik bi r $iir yazm .

•31.
DiKKAT

Bir saat boyunca duydugunuz her $eyi yazm.

 EDEBi TEKNiKLER - ALPER CEKER

.32.
BRAINARD'IN BELLE~i

Tum sat1rlarinm "Hat1rllyorum ..." diye ba~lad1g1 bir ~iir

yazin.

.33.
"(:UKU RLAR"

Hayal edebileceginiz en ktitu ~iiri yazm .

. 34.
SAY MA

Bir sat1r veya dimledeki kelime say1sma, dize veya

paragraftaki sat1r say1sma, bir eserdeki dortluk veya paragraf
say1sina gore <;e~itli say1sal modellere uyan ~iirler yazm.
Alternatif olarak, harf veya heceleri saym. Karma~1k say1sal
serileri veya daha basit sabit say1 modellerini kullanm.
Tam uyumak i..izereyken bir ~iiryazm. Her gun, tam uyumak
uzereyken veya tam uyand1gin1z anda bir sat1r yazin .

•35.
[DAHA ILERI BIR CALl$MA l(:IN KALDIRILDI)

.36.
LiSTE SiiR 1

Belirli bir sure i<;erisinde toplad1gin1z en sevdiginiz

kelimelerin yer ald1g1 bir ~iir yaz1n; belli bir kitaptaki en
sevdiginiz kelimeleri se<;in.
 EDEBi TEKNiKLER • ALPER /;:EKER

.37.
LISTE ~liR 2

Tamamen ya turde~ ya da ayri cinsten <c~eylerin» yer

ald1g1 bir ~iir yazm (Genel listeler, ah$veri$ listeleri, yap1lacak
i~lerlistesi, r;il;ek veya ta$ listesi, renk listesi, envanter listesi,
etkinlik listesi, isimler listesi. .. )

.38.
KRONOLOJi

Gerr;ek veya hayali olaylarla ili~kili tarihlerin bir listesini

haz1rlaym.

.39.
DE$1FRE

Bir arkada$m1zla yapt1g1niz telefon sohbetinizi kaydedin.

Tamam1, kaydm de$ifre ettiginiz bolUmlerinden olu~an bir ~iir
yazm.

.40.
iPTALETME

Bir digerinin daha oncekini ge~ersiz k1lmas1m saglayacak

bir dizi sattr veya tekerleme yazm (Senden once geliyorum I
<;unku arkanda durmak istiyorum") .

.41.
SILME

Kendi ~iirinizi veya ba~kalannm ~iirini aim ve her $iirdeki

kelimelerin r;ogunu silin, kalan kelimeleri tekrar $iir olarak
-40-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER C,:EKER

yazm.
On $iirden olu$an bir seri yazm. Her $iir bir kelime ile
ba$lay1p on kelime ile bitsin. Yeniden s1ralaym.
Tamam1 sorulardan olu$an bir $iir yazm.
Tama men talimatlardan olu~an bir $iir yazm.
Sadece ae;111$ cumlelerinden olu$an bir ~iir yazm (kendi
sat1rlarmm dogae;lama yazm ve sonra kaynak metin kullamn).
Sadece edatlardan olu$an bir ~iir yazm, sonra edatlar ve bir
ba$ka sozcuk tUrO (fiil, isim, s1fat, zarf, zamir, baglae;, unlem)
ekleyerek bir $iir yazm, ardmdan Or; sozcOk turu daha ekleyin.
Sekiz kelimelik sat1rlardan olu$an bir seri yaz1n, her sat1rda
her sozcuk turunden (fiil, isim, s1fat, zarf, zamir, edat, baglar;,
Onlem) bir tane olsun.
Tek kelimelik sat1rlardan olu$an bir $iir yazm; iki kelimelik
sat1rlardan olu$an bir $iir yazm; Or; kelimelik sat1rlardan olu1an
bir $iir yazm.
Kendiniz Orettiginiz bir ketime listesi veya kaynak
metinlerden ald1g1mz 20 kelime sec;in. Bu kelimeleri kultanarak
Or; farkl1 $iir yazm.

.42.
E~ZAMANLILIK

TUm olaylann aym anda gerr;ekle$tigi bir $iir yazm .

.43.
ART-ZAMAN LI UK

TUm olaylann farkh yerlerde ve farkll zamanlarda ortaya

.,;1kt1g1 bir $iir yazm.
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER ~EKER

.44.
EViRMECE

Var olan bir ~ali~mada harflerin ya da kelimelerin yerlerini

degi~tirerek, onlan evirip !;evirerek yeni bir metin i.iretin .

.45.
GORSEL SilR

Gu~lu gorsel veya "somut" unsurlara sahip ~iirler yazm,

sozlUksel ve sozlUksel olmayan (gorsel) unsurlann birle~imi
dahil. Alfabe, tipografi ve sayfada kelimelerin yerle~tirilmesi
vb. ile oynaym. Ornekler i~in Ozer ~enodeyici'nin Osmanlmm
Gorsel ~iirleri adh kitabma bakabilirsiniz, sizin i~in oldul<~a
yararli olacakt1r. ilhan Berk'in de ilgi !;ekici gorsel ~iirleri vard1r.
Ahmet Telli'nin "KO~uk Y1ld1zm Son Balad1" adl1 ~iiri bu tori.in
gOzel bir ornegidir.

.46.

Mi.izik dinlerken bir dizi dortluk veya ~iir yazm; her dortllik
veya ~iir i!;in mOzik tOri.inu degi~tirin .

.47.
ELEME

Cumlelerin ikinci yans1m kesin .

.48.
MAZERETLER LiSTESf

Mazeretlerden (ya da ozOrlerden) olu~an bir ~iir yazm.

-42-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER ~EKER

.49.
ESNEK GONLUK

Birden fazla du~unce seviyesi, deneyim, ongoru ve

beklentileri izleyen ve bunlarm birbirini kestigi bir gunli.ik yazm;
bu, bir dakikallk zaman ditimlerinden daha geni~ zamanlara
kadar uzayan ic;erikte bir gunllik olsun .

.so.
RENKLER UZERiNDE Y0R0V0$

Sehrin bir caddesinde veya bir kasabada, sadece tek bir

renge odakland1g1mz bir yuri.iyu~e ~1km; bu renkte otan her
~eyi listeleyin; bunun hakkmda yazm .

. 51.
DOGA~LAMA

Birinden bir ~iir ad1 ve konu onermesini isteyin. Siiri hemen

yazm. Bunu h1zh seriler ~eklinde yapm, her bir ~iir ii;in en fazla
be~ dakika aymn.

.52.
OLUMSUZLUK / KAR$1TLIKLAR:

Siirdeki her cumleyi veya ifadeyi olumsuzlaym ya da bir

~ekilde kaynak metinden sec;tiginiz kelimeleri zit sozci.ikler
ile degi~tirin: "Sahile gittim", "bi.iroya gittim" olur; "Kalkt1mu,
"Oturdu" olur; "Yapacag1m", "Yapmayacag1m" olur vb. gibi.
Alternatif olarak, bir ~iir aim ve soylediklerini satir sat1r veya
ifade ifade degi~tirin; kar~1t1yla degil, sadece daha farkh
~ekilde yazm.

··43·
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER CEKER

.53.
GOOGLE SiiRi

Google ~iiri, M. Silem Muhammed'in Deer Head Nation'ma

dayanan erken bir Flarf c;ah~mas1dir: Google arama sonw;lanni
bir !;iirin kaynak malzemesi olarak kullanm: istediginiz kadanm
silin ancak bir ~ey eklemeyin. Bin;:ok c;e~itleme mumkun. N.B.:
Muhammed, Deer Head Nation'm kompozisyon yontemini
!;Oyle anlat1yor: "Bir anahtar kelimeyi, kelimeleri veya kelime
obegini Google>a yazm ve dogrudan, c;1kan sonw;: metniyle
c;all~in. Ben metni Word>e yap1~t1nnm ve geriye kalan halini
bana ilginc; gelene kadar sadele~tirmeye ba~lanm, ardmdan
ozenle, yava~ yava~ metni yak etmeye ba~lar ve bununla
ugra~1nm."

.54.
VERi MADENCILiGi

dnceki maddenin bir uzant1s1: «;e~itli web aramalanna

veya diger veri madenciligi yontemlerine dayali bir ~iir yapm.
6rnegin, Karri Kokko'dan Shadow Finlandia: An Exract (tr.
Lethe): Fince blog'lardan allnan depresif olmasa bile karanhk
veya kasvetli parc;alarm bir kolaj1d1r.

. 55.

Bir isme veya kelimeye dayah bir ~iir olu~turmak ic;in

Googlism motorunu kullanm.

-44-
 EDE81 TEKNiKLER - ALPER ~EKER

.56.
«;OK DILLi $iiR

<;e~itli dillerin tek bir ~iirde butUnle~tigi bir ~iir yazm.

"bir gozu mavidir bir gozu bleu"
Cemal Sureya

.57.

internetten veya bir dergiden birkaf; resim sec;in ve onlarla

bir duzenleme yap1n; sonra her biri if; in o resme e~lik eden bir
~iir yazm.

.58.
GRAFiK TASARIM 101.1:

Once bir ba~kasmm sonra kendinizin ~iirini aim ve onu

farkll yaz1 tipleri ve farkl1 sayfa boyutlan kullanarak on farkli
~ekilde duzenleyin. Siirin bir web versiyonunu yapm .

. 59.
DiJITAL SiiRLER:

Dijital Siir'deki orneklere bakm. Bir ~iirin hareketli bir halini

olu~turmak ic;in http://www.spreeder.com/ kullanm .

•60.
SIRALAMALAR.

Charles North'un beysbol tak1mlarmdan ilham alarak icat

ettigi duzenden, ornek;
Wittgenstein If, Heidegger 2b, Aristotle lb, Kant rf, Hegel
cf, Hume ss, Sartre 3b, Plotinus c, Plato p.

-45-
 Em;;ei TEKNiKLER - ALPER c;:EKER

.61.

Once bir ba~kasmm sonra kendinizin bir $iirini aim ve

ayni sozcuk s1ras1m korurken sat1r aralarm1 veya gorsel
kompozisyonu yeniden duzenleyin. Bunu be$ kez yapm,
baz1larm1 ozgi.irce yap1lm1~ duzenlemelerle ve baz1larm1 da
saymanm bir $eklini kullanarak .

.62.

Cinsellige dair bir $iir yazm (veya konuyla ilgili daha once
yazm1$ oldugunuz bir $iiri aim). Ardmdan cinsellige dair
kelimeleri sava$a dair kelimelerle degi$tirerek yeniden yazm .

.63.

A$k hakkmda bir $iir yazm (veya konuyla ilgili daha once
yazm1$ oldugunuz bir $iiri aim). Ardmdan tutkuya dair
kelimeleri devletle alakah kelimelerle degi~tirerek yeniden
yazm.

.64.

Tann ve din hakkmda bir $iir yazm (veya konuyla ilgili daha
once yazm1$ oldugunuz bir $iiri aim). Ardmdan, inan~ ve Tann'ya
at1f yapan kelimeler yerine politikasma kar~1 oldugunuz siyasi
bir ki~iyle alakah olan kelimeleri kullanarak yeniden yaz1n.
 Emrni TEKNiKLER - ALPER <;:EKER

.65.
BIR HARFIN KULLANILMADl~I YAZI TEKNl~i
YANI LIPOGRAM

Ornegin Georges Perec>in "e" harfini kullanmad1g1 La

Disparition. Turk halk edebiyatmda a~1klarm "dudak degmez"
dedikleri bir at1~ma tarn vardir. Bunda dudaklarimn arasma
igne koyan a~1klar dogai;:lama ~iir soylerken "b", "f", "m", "p",
"v" harflerini kullanmamak zorundad1rlar; i;:unku bu harfleri
soylemek ii;:in dudaklarm birle~mesi gerekir ki bu da ignenin
batmasma neden olur. Bu tarzm Divan edebiyatmda da
ornekleri vard1r, siz de bu tarzda bir ~iir yazm .

.66.
YAYGINLASAN STILLER

1947'de, Oulipo'nun (Ouvroir de Litterature Potentielle

veya "Potansiyel Edebiyat Ato1yesi") kurucu i.iyesi clan
Raymond Queneau, "aym" hikayenin 99 varyasyonunu
gosteren Excercises de Style'1 yaymlad1. Bu 99 yakla~1mm her
biri bu listede yer alabi1ir ancak numaraland1rma ve ai;:1klama
ii;:in bu i;:ah~maya gitmek en iyisidir. Mevcut amai;:lar ii;:in (eger
amai;:lar a~m teleolojik bir i;:ag1n~1ma yol ai;:m1yorsa) ilk olay,
ruh hali, i;:ekirdek oneri, ai;:1klama, fikir veya ashnda oyki.ilerin
mevcut deneyler listesi uze rinden yu ruti.ilebi lecegi ni soylem ek
yeterlidir. Sonunu sadece Gaige biliyor, belki de Golge bile
bilmiyor.
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER CEKER

.67.

Bir kaynak metinden ifadeler ~1kanp kendi yapmmn

anlat1m1 ic;ine gomi.in.

.68.
MODULER ~llRLER

Var olan ~iirleri okumamn bir yolu olarak kaynak metin

i~eren bu deneylerden herhangi birini kullarnn; yani "yarat1c1
okuma" ic;in etkile~imli arac;lar olarak. Bunun ac;1hm1 olarak
~iirleri, "Deformasyon Ele~tirisi" (terim Jerome McGann ve
Lisa Samuels'ten gelir) yoluyla inceleyin. Ornegin, bir ~iir aim
ve gorsel duzeni bozmadan sadece tek bir sozcuk tOrunu
b1rakarak her ~eyi silin veya geriye dogru okuyun veya ba~ka
~ekilde yeniden duzenleyin veya tercume edin (burada
listelenen c;eviri ah~t1rmalanndan birini kullanarak). Alternatif
olarak bu deneyleri kendi ~iirinizi yeniden yazmak veya
donu~ti.irmek ir;in kullan1n.

_69.

Bir ~iirin metnini deforme etmek ic;in "Meaning Eater"

motorunu kullamn.

.70.

Bir ~iirin ses dosyasin1 kan~t1rmak, yeniden yaymak h;in ses

duzenleyici kullanm. (Bkz. PennSound Deformance sayfas1.)

·48·
 EDEBi TllKNiKLER ·ALPER <:EKER

.71.

Bilmediginiz her ~eyden (veya baz1larmdan) olu~an bir ~iir

yapm.

.72.

Daha fazla deney uydurun.

Bu liste, Bernadette Mayer'in 1970'1erdeki derlemesinden

esinlenerek olu~turulmu~tur.

Oaha fazla Deney ve Bulten fikirleri i~in,

Bernadette Mayer'• ziyaret edin.
JORGE LUIS BORGES'TEN
YAZMANIN 16 KURALI
 EDlrni TEKNiKLER - ALPER C,:EKER

Bin;ok ortak c;:all~malarmm birinde Jorge Luis Borges, Adol-

fo Bioy Casares ve e~i Silvino Ocampo ile Fransa kirsahndaki
bir yazan konu eden bir oyku yazmay1 tasarlad1lar. Bu oyku
hic;:bir zaman yaz1lmad1 ama o gunlerden Borges'in bir yazarm
kesinlikle yapmamas1 gerekenlerle ilgili 16 maddelik bir listesi
kald1. Bu listeyi Adolfo Bioy Casares, bir Frans1z dergisi clan
L'Herne'de yay1mlad1. A~ag1daki listeden c;:1karmamz gereken
sonuc;: $U: Borges'e ait bir kitab1 bitirdiginizde onun gibi yazma-
y1 dileyebilirsiniz ama ancak Borges'in Borges gibi yazabilece-
gini ogrenmeniz gerekmektedir.

1-0nlu karakterlerin toplum kuraltanna uymayan yorum-

lan. Ornegin Don Juan'm kadm du~manllg1m tasvir etme vs.
2-Fena halde benzemez ya da kar~1t ikilikler, ornegin Don
Quixote ve Sancho Panza, Sherlock Holmes ve Watson.
3-0rnegin Dickens'1n yapbg1 gibi, karakterleri tak1ntilanyla
tasvir etme all~kanl1g1.
4- Olay orgusunu geli~tirirken, Faulkner, Borges ve Bioy
Casares'in tarzlanndaki gibi zaman ve mekanla a~1nya kac;:an
oyunlara ba$vurmak.
5-~iirde, okuyucunun tamyabilecegi karakterlere ya da
olaylara yer vermek.
6-Mitle~meye egilimli karakterler.
7-Belli bir zamana ya da belli bir c;:aga mahsus tabirler, sah-
neler; ba$ka bir deyi$1e, yerel lezzet.
8-Kaotik dokum.
9-Genelde metaforlar ve bilhassa gorsel metaforlar. Daha
somut olarak, ta nm, deniz ya da bankac11ik metaforlan. Kesin-
likle tavsiye edilmeyen i:irnek: Proust.
10-i nsa n bic;:i m ci Ii k.
11-Ba$ka bir kitab1 hatlrlatan clay orgi.Herini romanla-
ra uyarlamak. Ornegin Joyce'un Ulysses'i ve Homeros'un
Odyssey'i.
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER l;EKER

12-Yemek listelerine, albumlere, rehberlere ya da konser-

lere benzeyen kitaplar yazmak.
13-Resimlenebilecek herhangi bir ~ey. Sinemaya uyarlana-
bilecegi fikrini uyand1ran herhangi bir ~ey.
14-Ele~tirel denemeler, herhangi bir tarihi ya da biyografik
referans. Yazarlarin ki$iliklerine ya da ozel hayatlara dokun-
durmaktan her zaman kai;:mm. Hepsinden onemlisi, ruhsal i;:o-
zumlemelerden kai;:mm.
15-Polisiye romanlarda yerli sahneler, felseti diyaloglarda
dramatik sahneler. Ve nihayet $Unlardan kai;:mm:
16-Gosteri~, tevazu, oglanc1hk, oglanc1hgm olmamas1, inti-
har.
BUYOK YAZARLAR NASIL
YAZARDI?
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER <;:EKER

)ACK KEROUAC'IN
1968 y1lmda yaptrg1 bir soyle~ide anlattrg1
yazma ritiieli:

Bir zamanlar bir mum yak1p onun 1§1g1nda yazma ve o ge-

cenin i.$ini bitirdigimde mu mu sondurme rituelim vard1 ... ba§-
lamadan once de diz i;okOp dua etme (bunu George Frideric
Handel hakkmdaki bir Frans1z filminde gormli§tlim) ... ama ar-
nk yazmaktan tamamen nefret ediyorum.

Yazar yazmak i~in en uygun zaman ve yer hakkmda ~unlar1

soyliiyor:

Odadaki ~ah.$ma masas1, yatagin yamnda, iyi bir l.$1kla,

geceyar1smdan .$afaga, yoruldugunda bir i~ki, tercihen evde,
ama bir eviniz yoksa, hotel odas1n1 ya da motel odasm1 ya da
bloknotunuzu eviniz yapm.

-S7-
 EDEBi TEKNiKLER - ALPER f;EKER

SUSAN SONTAG,
Paris Review dergisindeki soyle~isinde
yazma alt~kanltklarm1 anlatJyor:

Ker;eli kalemle yazanm, bazen de kur~unkalemle, sari ya da

beyaz r;izgili bloknotlara, Amerikah yazarlarm feti~i olanlara.
Elle yazmanin yava~l1gm1 severim. Sonra daktiloya r;eker ve
her tarafin1 r;izerim. Ve daktitolaya r;ekmeye devam ederim,
her seferinde hem elimle hem de dogrudan daktiloyla duzelt-
me yapmaya devam ederim, ta ki daha iyi hale getirmenin bir
yolu kalmayana kadar. Be~ y1I oncesine kadar bu boyleydi. 0
zamandan beri hayatimda bir bilgisayar var. ikinci ya da uc;un-
cu taslaktan sonra yazd1klarim bilgisayara gider, bu nedenle
artlk him musveddeyi yeniden daktilo etmiyorum ama bir dizi
bilgisayar r;1k1~1nm uzerinde elle duzeltmalar yapmaya devam
ediyorum.

[...]

Anhk r;1k1~larla yazanm. Mecbur oldugumda yazarim c;unku

s1kmt1 gi.ir; verir ve kafamm ic;inde bir ~eylerin olgunla~tlgma
emin olurum ve bu sayede onu kag1da dokebilirim. Eger ger-
r;ekten yolunda giden bir ~eyler varsa, ba~ka bir ~ey yapmak
istemem. D1~ar1 c;1kmam, r;ogu zaman yemek yemeyi unutu-
rum, r;ok az uyurum. Bu son derece disiplinsiz bir c;all~ma tarzi
ve beni pek i.iretken k1lm1yor. Arna ba~ka daha birc;ok ~eyle de
i lgi leniyo rum.
 EDEBi TEKNiKLER ·ALPER c;:EKER

Ayakta yazmasiyla iin/ii olan

ERNEST HEMiNGWAY
~oyle diyor:

Bir kitap ya da oyku uzerine -;all~1rken mumkun oldugun-

ca ilk 1~1kla her sabah yazanm. Seni rahats1z edecek hii; kimse
olmaz, hava serin ya da soguktur ve i~ine gelir ve yazarken
1s1mrsin. Yazd1gm1 okursun, her zaman bir sonras1m bildigin bir
yerde ara verdiginden, kald1gm yerden devam edersin. Hala
dermanmm kald1g1 bir yere gelene kadar yazarsm ve bir sonra-
ki ad1m1 biliyorsundur ve ara verip yeniden ertesi gune ula~a­
na kadar sag kalmaya bakarsm. Diyelim sabah altida ba~ladm
ve oglene kadar devam ettin ya da daha once b1raktm. A~1k
oldugun biriyle sevi~tigin zamanki gibi, bittiginde bo~sundur
ama ayn1 zamanda agzma kadar da dolusundur. Hii;bir ~ey seni
incitemez, hi~bir ~ey olamaz, ertesi gun sen bunu yeniden ya-
pana kadar hii;bir ~ey her ~ey demektir. Ba~ etmesi guf; olan,
ertesi gune kadar beklemektir.
Yazmsal yarat1c11lk yetenek i~idir ama bu yetenek, edebi
tekniklerin bilgisi olmadan bir hi<;:tir ve bu kitaptaki kalem
al1st1rmalanyla torpulenmezse kesinlikle gelistiril~mez.

10,00 TL
1 t-kJ.it Ii" Ql(1 ._

1111111111111111111 11 "
A Al<'.
><
9 786059 878937 HI JI-?