5. Tinh Dầu Và Dược Liệu Chứa Tinh Dầu

05/03/2024
LƯU Ý
KHÔNG NÓI KHÔNG SỬ DỤNG KHÔNG NGỦ GẬT GHI CHÉP ĐẦY ĐỦ
KHOA DƯỢC CHUYỆN RIÊNG ĐIỆN THOẠI
BỘ MÔN: THỰC VẬT-DƯỢC LIỆU-DƯỢC CỔ TRUYỀN

HỌC PHẦN: DƯỢC LIỆU 2
GIẢNG VIÊN: THS. NGUYỄN ĐÌNH QUÂN
On time No phone No sleeping Writting
Slide: số…. 1 Slide: số…. 2
1 2
MỤC LỤC HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

NỘI DUNG CHÚ THÍCH
I. Mục tiêu học tập.
II. Giới thiệu về tinh dầu.
III. Đại cương về tinh dầu

CHƯƠNG 7: TINH DẦU VÀ
IV. Một số dược liệu chứa tinh dầu
DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU
Slide: số…. 3 TÊN NGƯỜI TRÌNH BÀY Slide:

Slide: số…. 4
số….
Slide: số….
3 4
1
05/03/2024
I. MỤC TIÊU HỌC TẬP HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
1. Định nghĩa và phân biệt được tinh dầu

2. Trình bày được công thức thành phần chính của tinh dầu
3. Trình bày được 4 phương pháp chiết xuất tinh dầu.
I. MỤC TIÊU HỌC TẬP 4. Trình bày được các phương pháp kiểm nghiệm tinh dầu, & kiểm nghiệm
dược liệu chứa tinh dầu.
5. Trình bày được dược liệu giàu các thành phần trên
Slide: số…. 5 Slide:

Slide: số…. 6
số….
5 6
II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
Tại Ai Cập cổ đại
II. GIỚI THIỆU VỀ TINH

DẦU
Quốc gia đầu tiên phát minh ra tinh dầu là đất nước Ai Cập cổ đại
+ Ướp xác
+ Xức dầu thơm lên vị thần....

Slide: số…. 8
số….
7 8
2
05/03/2024
II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
Tại Xứ sở Ba Tư Tại Trung Hoa cổ đại
Theo thời
gian, tinh
dầu du • Người Trung Hoa cổ không thoa trực tiếp tinh dầu lên
nhập từ Ai người mà họ chọn cách đốt các loại hương liệu, ướp
Cập sang món ăn và sáng chế các bài thuốc xông hơi vì họ tin
xứ sở Ba rằng thảo dược mùi thơm có thể loại bỏ một số loại
Tư huyền bệnh
thoại
Avicenna (980-1032CE)
Avicenna – nhà hoá học và triết gia người Ba Tư thành công chưng cất được tinh dầu
Slide:
Slide: số…. 9
số…. Slide:
Slide: số….10
số….
9 10
II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
Thời kỳ châu Âu phục hưng Tại thế kỷ 21...
Người dân châu Âu không chỉ xem tinh dầu như mỹ phẩm làm đẹp, giúp triệt tiêu mùi
Đa ngành: Công nghiệp hương liệu và mỹ phẩm, công nghiệp thực phẩm và
hương cơ thể, mà còn là thuốc phòng nhiễm trùng. Và họ cũng bắt đầu biết khai thác
đồ uống, Y dược học, spa và thư giãn, gia vị môi trường và bảo vệ vật nuôi,
nguyên liệu từ động vật như xạ hương, long diên hương,… để tạo ra những hương
thơm quyền lực hơn. cây trồng...
Slide:
Slide: số….11
số…. Slide:
Slide: số….12
số….
11 12
3
05/03/2024
III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
3.1. KHÁI NIỆM
Tinh dầu là:

+ Một hỗn hợp gồm nhiều thành phần.
III. ĐẠI CƯƠNG VỀ + Có mùi đặc trưng, gặp nhiều trong thực vật, có trong động vật.
+ Không tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ.
TINH DẦU + Bay hơi được ở nhiệt độ thường.
+ Có thể điều chế từ thảo mộc bằng phương pháp cất kéo hơi nước.

Slide: số….14
số….
13 14
III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
3.2. PHÂN BIỆT TINH DẦU VÀ CHẤT BÉO 3.2. PHÂN BIỆT TINH DẦU VÀ CHẤT BÉO
Tinh dầu Chất béo Tinh dầu Chất béo

Nguồn gốc Nguồn gốc Terpenoid Glycerid
Bay hơi Bay hơi Dễ Rất khó
Mùi thơm Mùi thơm Có Không
Lôi cuốn theo hơi nước Lôi cuốn theo hơi nước Có Không
Tan / cồn Tan / cồn Có Không***
Tan/ DMHC Tan/ DMHC Có Có
Bị xà phòng hóa / KOH Bị xà phòng hóa / KOH Không *** Có
Tan / chloral hydrat 25% Tan / chloral hydrat 25% Có Không
Slide:
Slide: số….15
số…. Slide:
Slide: số….16
số….
15 16
4
05/03/2024
3.2. PHÂN BIỆT TINH DẦU VÀ CHẤT BÉO 3.2. PHÂN BIỆT TINH DẦU VÀ CHẤT BÉO
Dầu dừa hay tinh dầu dừa? Dầu hoa anh thảo hay tinh dầu hoa anh thảo?
Slide:
Slide: số….17
số…. Slide:
Slide: số….18
số….
17 18
3.2. PHÂN BIỆT TINH DẦU VÀ CHẤT BÉO 3.3. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TINH DẦU
Gồm 4 nhóm chính:
- Các dẫn chất của monoterpen (10C) (nhóm phổ biến
nhất)
+ Các dẫn chất không có oxy
+ Các dẫn chất có oxy
- Các dẫn chất của sesquiterpen
+ Sesquiterpen không chứa oxy
+ Các hợp chất azulen
+ Sesquiterpen lacton
- Các dẫn chất có nhân thơm
Dầu gấc hay tinh dầu gấc? - Các dẫn chất hợp chất có N, S
Slide:
Slide: số….19
số…. Slide:
Slide: số….20
số….
19 20
5
05/03/2024
3.3. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TINH DẦU 3.3. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TINH DẦU
Phân biệt monoterpen và sesquiterpen
Monoterpen Sesquiterpen
Số C 10 15
Số đơn vị isopren 2 3
Slide:
Slide: số….21
số…. Slide:
Slide: số….22
số….
21 22
3.3.1. Các dẫn chất của monoterpen: Các dẫn chất không chứa oxy 3.3.1. Các dẫn chất của monoterpen: Các dẫn chất không chứa oxy
Myrcen Myrcia sp.

Alpha pinen Beta pinen Thông : Pinus sp.
Slide:
Slide: số….23
số…. Slide:
Slide: số….24
số….
23 24
6
05/03/2024
3.3.1. Các dẫn chất của monoterpen: Các dẫn chất có oxy 3.3.1. Các dẫn chất của monoterpen: Các dẫn chất có oxy
OH
Menthol Mentha arvensis Linalol Mùi Long não

Coriandrum sativum L. Cinnamomum camphora
Slide:
Slide: số….25
số…. Slide:
Slide: số….26
số….
25 26
3.3.1. Các dẫn chất của monoterpen: Các dẫn chất có oxy 3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất không có oxy
CHO
CHO
Citral a Citral b Sả chanh Chanh

Zingiberen Gừng (Zingiber officinale)
Cymbopogon citratus Citrus sp.
Slide:
Slide: số….27
số…. Slide:
Slide: số….28
số….
27 28
7
05/03/2024
3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất không có oxy 3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất azulen
Guajazulen Vetivazulen Chamazulen

Curcumen Nghệ (Curcuma longa)
Slide:
Slide: số….29
số…. Slide:
Slide: số….30
số….
29 30
3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất azulen 3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất sesquiterpen lacton
Đặc điểm:
+ Có nhóm ester nội phân tử.
+ Không bay hơi ở nhiệt độ thường.
+ Không chiết được bằng phương pháp cất kéo hơi nước.
+ Chiết xuất được bằng dung môi hữu cơ.
à Không được coi là tinh dầu chính danh
Cúc ngải xanh (Tanacetum annuum)
Slide:
Slide: số….31
số…. Slide:
Slide: số….32
số….
31 32
8
05/03/2024
3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất sesquiterpen lacton 3.3.2. Các dẫn chất của sesquiterpen: Các dẫn chất sesquiterpen lacton
O
O
O
O O
O
O O
Santonin Ngải biển (Artemisia santonica) Artemisinin Thanh hao hoa vàng (Artemisia annua)
Slide:
Slide: số….33
số…. Slide:
Slide: số….34
số….
33 34
3.3.3. Các dẫn chất có nhân thơm: 3.3.3. Các dẫn chất có nhân thơm:
OH
OH
OCH 3
Eugenol Đinh hương Hương nhu

Anethol Đại hồi (Illicium verum)
Syzygium aromaticum Ocimum gratissimum
Slide:
Slide: số….35
số…. Slide:
Slide: số….36
số….
35 36
9
05/03/2024
3.3.4. Các dẫn chất chứa N và S: 3.3.4. Các dẫn chất chứa N và S:
COOCH3
CH2= CH - CH 2- S - S - CH -2 CH = CH 2
O
NH2
Alicin
Methyl anthranilat
Slide:
Slide: số….37
số…. Slide:
Slide: số….38
số….
37 38
3.4. TÍNH CHẤT CỦA TINH DẦU 3.4. TÍNH CHẤT CỦA TINH DẦU
3.4.1. Tính chất vật lý 3.4.2. Tính chất hoá học
- Thể chất: Lỏng ở nhiệt độ thường, một số thành phần ở thể rắn như menthol, camphor, - Dễ bị oxy hoá, trùng điệp à chất nhựa
bomeol, vamlin, heliotropin - Các t/phần TD thường cho pứ màu khác nhau với các TT a.sulfuric, vanillin-sulfuric, anisaldehyd...
- Màu sắc: không màu →vàng nhạt (oxy-hóa → sậm màu). Xanh: azulen, nâu sậm: quế, - Phản ứng đặc hiệu của nhóm chức:
hương nhu + Phản ứng của nhóm –OH alcol, -OH phenol.
- Mùi: thơm – (khó chịu: tinh dầu Giun); Nhóm –OH phenol: tạo phức màu với Fe+, tạo muối phenolat với kiềm.
- Vị: cay, một số ngọt (tinh dầu Quế, Hồi) Nhóm –OH alcol: phản ứng acetyl hóa.
+ Phản ứng của nhóm aldehyd và ceton.
- Tỷ trọng : thường < 1; một số > 1 (Quế, Đinh hương, Hương nhu).
Phản ứng cộng hợp với NaHSO3 cho hợp chất kết tinh.
- Độ tan: ít tan / nước, tan / ROH và nhiều dung môi hữu cơ khác.
Ngưng tụ với hydroxylamin tạo oxim.
- Độ sôi: phụ thuộc vào thành phần cấu tạo Ngưng tụ với phenylhydrazin tạo phenylhydrazon có màu, điểm nóng chảy xác định.
- Năng suất quay cực: cao, tả tuyền hoặc hữu tuyền; Chỉ số khúc xạ:1,450 – 1,560 Ngưng tụ với semicarbezit và thiosemicarbezit tạo carbazon – sản phẩm kết tinh.
Slide:
Slide: số….39
số…. Slide:
Slide: số….40
số….
39 40
10
05/03/2024
3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN

3.5.1. Sự phân bố tinh dầu 3.5.1. Sự phân bố tinh dầu
v Trong thực vật
Apiaceae Araceae Asteraceae
Lamiaceae Lauraceae
Myrtaceae Pinaceae Piperaceae

Rutaceae Scrophulariaceae Zingiberaceae
vTrong động vật
Hươu xạ Cà cuống Bọ xít
Slide:
Slide: số….41
số…. Slide:
Slide: số….42
số….
41 42

3.5.1. Sự phân bố tinh dầu 3.5.2. Phân bố trong cây
Có trong tất cả bộ phận trong cây:

+ Trên mặt đất: Lamiaceae + Vỏ quả : cam, chanh
+ Lá: Bạc hà, tràm, bạch đàn + Vỏ thân : Quế
+ Hoa : Hồng, nhài, bưởi + Gỗ : Long não
+ Nụ hoa : Đinh hương + Rễ : thiên niên kiện
+ Quả : Sa nhân, hồi + Thân rễ : gừng, nghệ
Slide:
Slide: số….43
số…. Slide:
Slide: số….44
số….
43 44
11
05/03/2024

3.5.3. Vị trí tinh dầu được tạo thành và dự trữ 3.5.4. Hàm lượng tinh dầu trong cây
v Thành phần hóa học của tinh dầu trong một cây
- có thể giống nhau

vỏ thân và lá C. cassia : aldehyd cinnamic
- có thể khác nhau
vỏ thân C. zeylanicum : aldehyd cinnamic
lá của C. zeylanicum : Eugenol
v Hàm lượng tinh dầu
- thường : 0.1% – 2%
- đôi khi : 10% (Đại hồi); 20% (Đinh hương)
Slide:
Slide: số….45
số…. Slide:
Slide: số….46
số….
45 46
3.6. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHIẾT XUẤT TINH DẦU 3.6. CÁC PHƯƠNG PHÁP CHIẾT XUẤT TINH DẦU
3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước
Có 4 phương pháp:
Nguyên tắc:
+ Phương pháp cất kéo hơi nước
- Cất hỗn hợp 2 chất lỏng không trộn lẫn
+ Phương pháp dung môi.
- Khi áp suất hơi bão hòa = áp suất khí quyển → hỗn hợp sôi kéo theo hơi tinh
+ Phương pháp ướp.
dầu.
+ Phương pháp ép
Chú ý:
- Chia nhỏ dược liệu
- Thời gian cất tuỳ từng loại dược liệu
- Loại nước sau khi cất
Slide:
Slide: số….47
số…. Slide:
Slide: số….48
số….
47 48
12
05/03/2024
3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước 3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước
Các bộ phận của thiết bị cất tinh dầu
+ Nồi cất
+ Ống dẫn hơi
+ Bộ phận ngưng tụ
+ Bộ phận phân lập
Hệ thống cất kéo hơi nước quy mô PTN

Slide:
Slide: số….49
số…. Slide:
Slide: số….50
số….
49 50
3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước 3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước
bộ sinh hàn d < 1

d > 1
d < 1 d < 1
bộ hứng d > 1
Hệ thống cất kéo hơi nước quy mô lớn Bộ hứng và tách 2 loại tinh dầu
Slide:
Slide: số….51
số…. Slide:
Slide: số….52
số….
51 52
13
05/03/2024
3.6.1. Phương pháp cất kéo hơi nước 3.6.2. Phương pháp chiết bằng dung môi
Dùng chiết xuất 1 thành phần nhất định, tinh dầu từ hoa
- Thiết bị rẻ tiền, dễ chế tạo, quy trình đơn giản a. Dung môi dễ bay hơi (ether petrol, xăng công nghiệp)
- Hiệu suất chiết thấp : không áp dụng được cho dược liệu hàm lượng TD cồn
thấp E.P.
dược liệu dịch chiết tạp
- Chất lượng tinh dầu không cao : Đặc biệt đối với những tinh dầu bị phân Áp suất
giảm Tinh dầu / cồn
hủy bởi nhiệt, TD không có mùi giống mùi tự nhiên (Cam, chanh, nhài)
cồn
- Hàm lượng TD còn lại trong nước tương đối lớn à Nước bão hòa tinh
Tinh dầu
dầu tiếp tục xử lý để thu tinh dầu loại II.
Slide:
Slide: số….53
số…. Slide:
Slide: số….54
số….
53 54
3.6.2. Phương pháp chiết bằng dung môi 3.6.2. Phương pháp chiết bằng dung môi
a. Dung môi dễ bay hơi (ether petrol, xăng công nghiệp) b. Dung môi không bay hơi (dầu béo, parafin)
Ưu điểm
- Chiết ở nhiệt độ thường à lấy được cả những thành phần quí không bay hơi như sáp, cồn
dm
nhựa thơm (không thu được bằng phương pháp cất kéo hơi nước) dược liệu tinh dầu/ dm tạp
- Chất lượng tinh dầu cao : hiệu suất chiết cao, TD không bị phá hủy bởi nhiệt, có mùi Nhiệt độ
Tinh dầu / cồn
giống mùi tự nhiên
cồn
Nhược điểm
Tinh dầu
- Thiết bị đắt tiền
- Chỉ dùng chiết những tinh dầu quý hiếm
Slide:
Slide: số….55
số…. Slide:
Slide: số….56
số….
55 56
14
05/03/2024
3.6.2. Phương pháp chiết bằng dung môi 3.6.2. Phương pháp chiết bằng dung môi
b. Dung môi không bay hơi (dầu béo, parafin) c. Dung môi CO2 siêu tới hạn
Ưu điểm
- TD ít tạp chất
- Sản phẩm trung gian (dầu thơm, sáp thơm dùng trực tiếp
được trong công nghiệp)
Nhược điểm
- Dung môi khó tinh chế và bảo quản, phải tinh chế trước khi
chiết
- Cách tiến hành thủ công, khó cơ giới hóa
Slide:
Slide: số….57
số…. Slide:
Slide: số….58
số….
57 58
3.6.3. Phương pháp ướp kính
3.6.3. Phương pháp ướp
lụa
- Ưu điểm : tinh dầu chất lượng cao, mùi giống mùi tự nhiên
mỡ
hoa - Nhược điểm : Tốn diện tích lắp đặt

mỡ
30-40 lụa - Pháp, Bungari : TD hoa hồng, hoa nhài

lớp mỡ
kính
Slide:
Slide: số….59
số…. Slide:
Slide: số….60
số….
59 60
15
05/03/2024
3.6.4. Phương pháp ép 3.6.4. Phương pháp ép
Áp dụng đối với vỏ Citrus (tinh dầu / túi tiết ở vỏ ngoài)
- Dùng để điều chế tinh dầu quả Citrus vì :
đông cứng bởi nhiệt. + Mùi giống mùi tự nhiên à Sản xuất đồ uống
pectin
phá = xay, acid, enzym + Cấu tạo túi tiết ở lớp vỏ ngoài à Chỉ cần lực cơ học để giải phóng tinh dầu à đơn
giản, rẻ tiền
tinh dầu + tạp ly tâm + Túi tiết được bao bọc bởi một lớp pectin à Tác dụng của nhiệt sẽ đông cứng lại à
ép Không nên cất.
Dược liệu
bã sục hơi nước + Tinh dầu chi Citrus không bền với nhiệt.
Ưu : ít bị biến chất; Nhược : lẫn nhiều tạp + Tuy nhiên, sản phẩm nhiều tạp chất, khó tinh chế
Slide:
Slide: số….61
số…. Slide:
Slide: số….62
số….
61 62
3.7. ĐỊNH LƯỢNG TINH DẦU 3.7. ĐỊNH LƯỢNG TINH DẦU
3.7.2. Dụng cụ:
3.7.1. Nguyên tắc:
Gồm 2 phần chính:
+ TD được tách ra khỏi dược liệu bằng pp cất kéo hơi nước và được ngưng tụ
+ Bình đun (bình cầu 500-1000ml)
trong bộ phận hứng có chia vạch để có thể đọc được thể tích tinh dầu sau khi
+ Bộ định lượng (gồm ống dẫn hơi, ống sinh hàn, ống hứng tinh dầu, nhánh hồi lưu).
cất.
+ Dụng cụ: Tiêu chuẩn hóa theo Dược điển
+ Các thông số : Lượng nước, lượng dược liệu, thời gian cất quy định tùy dược
liệu cụ thể
Slide:
Slide: số….63
số…. Slide:
Slide: số….64
số….
63 64
16
05/03/2024
3.7.2. Dụng cụ: Dụng cụ định lượng tinh dầu theo DĐVN 3.7.2. Dụng cụ: Bộ dụng cụ định lượng tinh dầu cải tiến
Slide:
Slide: số….65
số…. Slide:
Slide: số….66
số….
65 66
3.7.2. Dụng cụ: Bộ dụng cụ định lượng tinh dầu cải tiến 3.7.2. Dụng cụ: Bộ dụng cụ định lượng tinh dầu cải tiến
Slide:
Slide: số….67
số…. Slide:
Slide: số….68
số….
67 68
17
05/03/2024
3.7. ĐỊNH LƯỢNG TINH DẦU 3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU
3.7.3. Công thức tính hàm lượng tinh dầu
1. Phương pháp cảm quan
Tinh dầu có d < 1 Tinh dầu có d > 1 2. Xác định các hằng số vật lý
a (a - c) 3. Xác định các chỉ số hóa học
X% = 100 ´ X% = 100 ´
b b
4. Định tính các thành phần trong tinh dầu
5. Phát hiện tạp chất và các chất giả mạo
a = ml tinh dầu cất được
6. Định lượng tinh dầu trong dược liệu
b = gam dược liệu khô 7. Định lượng các thành phần chính trong tinh dầu
c = ml xylen thêm vào
Slide:
Slide: số….69
số…. Slide:
Slide: số….70
số….
69 70
3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU Sơ đồ kiểm nghiệm tinh dầu 3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU
tinh dầu thử Định tính các thành phần trong tinh dầu
Na2 SO4 khan 1. Phương pháp sắc ký lớp mỏng

tinh dầu khan 2. Phương pháp sắc ký khí
DĐVN 3. Phương pháp hóa học
4. Tách riêng từng cấu tử
vật lý hóa học
• màu, mùi, vị • các chỉ số,

• d20 , n20 , aD , • [aldehyd],
• bp, độ tan, UV • ph.ứng màu,
• TLC, GC, HPLC • tạp chất
Slide:
Slide: số….71
số…. Slide:
Slide: số….72
số….
71 72
18
05/03/2024
3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU Định tính các thành phần trong tinh dầu 3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU Định tính các thành phần trong tinh dầu
a. Phương pháp sắc ký lớp mỏng a. Phương pháp sắc ký lớp mỏng
Tinh dầu : kém phân cực → cơ chế : hấp phụ

Dung môi : kém phân cực (n-6, ether dầu hoả, Bz, Tol, Cf, DCM, EA)
Hiện màu : - th 2 chung: Vanilin/H 2SO 4, anisaldehyd/ H 2SO 4, H 2SO 4đặc
- th 2 nhóm chức: 2,4-DNPH (các hợp chất carbonyl); FeCl3 (các hc phenol)
Chất hấp phụ: Si-gel F 254
Đa số tinh dầu : tím với VS/AS (trừ Camphor, Me salicylat…)
Sắc ký đồ TLC định tính 10 loại tinh dầu
Slide:
Slide: số….73
số…. Slide:
Slide: số….74
số….
73 74
b. Phương pháp sắc ký khí (GC) b. Phương pháp sắc ký khí (GC)
mảnh có m/z khác nhau
Rt
Slide:
Slide: số….75
số…. Slide:
Slide: số….76
số….
75 76
19
05/03/2024
b. Phương pháp sắc ký khí (GC) c. Phương pháp hoá học
- Nhóm chức alcol : Tinh dầu + CS2 + KOH hạt
+ nếu có màu vàng, tủa vàng : dương tính
ĐỊNH LƯỢNG CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH + nếu không có màu vàng hay tủa vàng : cho tiếp
TRONG TINH DẦU BẰNG PHƯƠNG PHÁP
SẮC KÝ KHÍ ammoni molybdat 1% + H2 SO4 + CHCl3
lớp CHCl3 có màu tím : dương tính.
Slide:
Slide: số….77
số…. Slide:
Slide: số….78
số….
77 78
c. Phương pháp hoá học c. Phương pháp hoá học
- nhóm chức aldehyd và ceton - Nhóm chức aldehyd

khử dung dịch Tollens (bạc nitrat/NaOH)
tinh dầu + EtOH + DNPH → tủa màu Cho màu đỏ với thuốc thử Schiff
- Nhóm chức ester
- đỏ : carbonyl thơm - đỏ sậm ester + (hydroxylamin kiềm) + (FeCl3/HCl) → màu mận tía
KOH/EtOH - Nhóm chức phenol
- cam : - đỏ mận
∆’ phenol + (FeCl3/EtOH) → màu
- vàng : carbonyl no - xanh (trừ eugenol, isoeugenol, vanillin)
- Phản ứng màu chung (không đặc hiệu)
VS, AS, acid sulfuric, khí Brom . . .
Slide:
Slide: số….79
số…. Slide:
Slide: số….80
số….
79 80
20
05/03/2024
3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU 3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU
3.8.2. Định lượng các thành phần trong tinh dầu 3.8.2. Định lượng các thành phần trong tinh dầu
Nguyên tắc : Dùng phản ứng đặc hiệu của nhóm chức. a. Nhóm chức alcol: Alcol toàn phần (pp acetyl hoá) 3 giai đoạn
+ Acetyl hóa
ROHalcol+ bằng lượng dư anhyrid aceticàRửa
o ---------- bỏ phần +acid
► R-O-CO-CH3 thừa, làm khô TD.
CH3COOH
• alcol (toàn phần, ester, tự do)
CH3 - CO ^
• aldehyd và ceton
Rửa bỏ phần
ROHacid
+ thừa, làm khô
o tinh dầu.
---------- ► R-O-CO-CH3 + CH3COOH
• hợp chất oxyd (cineol), hợp chất peroxyd (ascaridol)
- Giai đoạn 2: Xà phòng CH3 - hoá
CO ^một lượng chính xác tinh dầu đã acetyl hoá bằng
• hợp chất phenol mộthóa
lượng dư dungacid
dịchtinhkiềm chuNn
+ Xà phòng 1 Rửa
lượng
bỏ chính
phần xác thừa, dầu
làm đã
khô tinh (NaOH
acetyl 0,5N
hóa bằng
dầu. hoặc
lượng KOH
dư dd kiềm0,5N
chuẩntrong
ethanol).
(NaOH 0,5N hoặc KOH
- Giai 0,5N
đoạn 2: trong
Xà phòngEtOH)
hoá một lượng chính xác tinh dầu đã acetyl hoá bằng
một lượng dư dung dịch kiềm chuNn (NaOH 0,5N hoặc KOH 0,5N trong
R - O - C O - C H 3 +KOH
ethanol). ----------- ROH + C H 3 C O O K
+ Định -lượng
Giaiddđoạn
kiềm3:chuẩn
Địnhdưỉượngbằng dung
acid chuẩn, từ lượng
dịch kiềm chuNn kiềmdưtiêu thụ một
bằng trongdungquá trình
dịchxà phòng
acid
R - O - C O - C H 3 +KOH ----------- ROH + C H 3 C O O K
hóa sẽ tínhchuNn
ra đượccóhàm
nồng độ tương
lượng đương.
alcol toàn phần.Từ lượng kiềm tiêu th ụ trong quá trìn h xà
phòng- hoá
Giaitính
đoạnra3: được
Định hàm
ỉượng lượng
dung dịch kiềm
alcol toàn chuNn
phầndưcóbằng mộttin
trong dung dịch acid
h dầu.
chuNn có nồng độ tương đương. Từ lượng kiềm tiêu th ụ trong quá trìn h xà
Slide:
Slide: số….81
số…. Slide:
Slide: số….
số…. 82
• Alcol dưới dạng este:
phòng hoá tính ra được hàm lượng alcol toàn phần có trong tin h dầu.
Xà •phòng hoá dạng
Alcol dưới một este:
lượng chính xác tinh dầu bằng lượng kiềm chuNn và được
81 82 tiến hành tương
Xà tự nhưhoá
phòng “giai
mộtđoạn
lượng2 chính
và giai
xácđoạn
tinh 3" ở trên.
dầu bằng lượng kiềm chuNn và được
tiến hành tương tự như “giai đoạn 2 và giai đoạn 3" ở trên.
• Alcol tự do:
• Alcol tự do:
Căn cứ vào hàm lượng alcol toàn phần và alcol este sẽ tính được lượng alcol tự
Căn cứ vào hàm lượng alcol toàn phần và alcol este sẽ tính được lượng alcol tự
do có trong tinh dầu.
do có trong tinh dầu.
Một s ố Dược
Một sđiển
ố Dược đảđiển
giớiđảthgiới
iêu th
p hiêu
ư ơpnhgư ơpnhgápph áđpinh
đ inlượng
h lượngalcol
alcoltự
tự do
do nn hhưư sau:
sau:
III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI III. ĐẠI
Cân chính CƯƠNG
Cânxácchính VỀlượng
mộtxáclượng
một TINH
tinh dầuDẦU
tinh (G) (G)
dầu g vàg và
acetyl
acetylhoá HỌC
hoábằng ĐỂ lượng
bằng một
một THAY
lượngthừa ĐỔI
thừa
anhydrid anhydrid
acetic. Định
acetic.lượng anhydrid
Định lượng acetic
anhydrid thừathừa
acetic bằngbằngmộtmộtdung
dung dịch
dịch kiềm
kiềm chuNnchuNn
(V2)
Songml.
(V2) ml.NGHIỆM Song
song songhành
tiến tiến hành với m ẫu trắng (VI) ml. Hàm lượng alcol tự do được
3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU 3.8. KIỂM TINH DẦU với m ẫu trắng (VI) ml. Hàm lượng alcol tự do được
tính theo tính
côngtheo công thức:
thức:
3.8.2. Định lượng các thành phần trong tinh dầu 3.8.2. Định lượng các thành phần trong
(VI tinh
- V2).dầu
(VI - V2). M
M
Hàm lượng % alcol = ------------------ X 100
a. Nhóm chức alcol: a. Nhóm chức alcol:
Hàm lượng % alcol = ------------------ X 100
G
G
M là đương lượng gam tương ứng của alcol với 1 ml dung dịch kiềm chuNn.
- Định lượng alcol dưới dạng ester: Làm phản ứng xà phòng hóa, tương tự như trên. - Định lượng alcol dưới dạng ester: Làm phản ứng xà phòng hóa, tương tự như trên.
M làMđương lượng
ột s ổ đ iều cầngam
lư u tương
ý: ứng của alcol với 1 ml dung dịch kiềm chuNn.
- Định lượng alcol tự do: Hàm lượng alcol tự do = alcol toàn phần – alcol dạng ester - Định lượng alcol tự do: Hàm lượng alcol tự do = alcol toàn phần – alcol dạng ester
M ột s ổ đ iều- cần lư u ý:
Với alcol bậc 1 và 2, việc acetyl hoá dễ dàng, chỉ cần chất xúc tác là natri
acetat khan, thòi gian đun 2 giò trên bếp cách cát, cách dầu, bếp điện hay
- Với alcolngọn
bậc lửa
1 và
gâs.2, việc acetyl hoá dễ dàng, chỉ cần chất xúc tác là natri
acetat khan, thòi gian đun 2 giò trên bếp cách cát, cách dầu, bếp điện hay
- .Vối alcol bậc 3, việc acetyl hoá lâu hơn, tác nhân acetyl hoá là acetyl clorid với
ngọn lửa gâs.
sự có mặt dimethyl alanin.
- .Vối alcol bậcvới
- Đối 3, tinh
việc dầu
acetyl hoá lâu hơn,
sả Citronella tác nhân
(Citronella oil),acetyl hoálượng
nếu định là acetyl clorid
geraniol với
bằng
sự có mặtphương
dimethyl
pháp alanin.
acetyl hoá thì không chỉ geraniol và các alcol bậc 1 khác phản
ứng, mà cả citronelal cũng tác dụng với anhydrid acetic, đóng vòng và tạo dẫn
- Đối với tinh dầu sả Citronella (Citronella oil), nếu định lượng geraniol bằng
xuất isopulegyl acetat. Vì vậy cụm từ “geraniol toàn phần” trong tinh dầu sả
phương pháp acetyl
Citronella hoágồm
là bao thìcảkhông chỉ geraniol
hàm lượng geraniol vàvàcitronelal.
các alcol bậc 1 khác phản
ứng, mà cả citronelal cũng tác dụng với anhydrid acetic, đóng vòng và tạo dẫn
Slide: số….83 Slide: số….84
Slide: số…. xuất isopulegyl acetat. Vì vậy cụm từ “geraniol toàn phần” trong tinh dầu
Slide: số…. sả
Citronella là bao gồm cả hàm lượng geraniol và citronelal.
83 84
21
05/03/2024
b. Nhóm chức nhóm aldehyd và ceton b. Nhóm chức nhóm aldehyd và ceton
Phương pháp sulfit / bisulfit Phương pháp hydroxylamin
R R R OH
C O C O + Na 2 SO 3 + H 2 O C + NaOH R R
R R R S O 3 Na C O + H2 N OH .HCl C N OH + HCl + H 2O
H+ R R
ph.pháp cân kết tinh định lượng bằng kiềm
hydroxylamin.HCl
Thường dùng định lượng các hợp chất có ∆a-β: aldehyd cinnamic/TD quế.. citral
b
a
CHO aldehyd cinnamic
citral
CHO
b
a
Slide:
Slide: số….85
số…. Slide:
Slide: số….86
số….
85 86
b. Nhóm chức nhóm aldehyd và ceton c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .)
Phương pháp 2,4 dinitrophenyl hydrazin
+ Phương pháp xác định điểm đông đặc
+ ortho-cresol
2,4-DNPH + carbonyl hydrazon tủa (da cam) + resorcin
cân, so màu + acid phosphoric
Slide:
Slide: số….87
số…. Slide:
Slide: số….88
số….
87 88
22
05/03/2024
c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp xác định điểm đông đặc c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp ortho-cresol
Nguyên tắc Nguyên tắc
[cineol] càng cao → càng dễ kết tinh, Cineol + o-cresol SP có thể kết tinh
[cineol] càng thấp → càng khó kết tinh (phải thật lạnh)
Hàm lượng cineol tỉ lệ thuận với nhiệt độ kết tinh (điểm đông đặc tỷ lệ thuận với
hlg cineol %)
Áp dụng : Ít áp dụng, yêu cầu [cineol] > 64% Áp dụng
- đơn giản (nhất là khi [cineol] > 39%) : Tra bảng.
- nếu [cineol] < 39% : phải thêm chuẩn cineol
Slide:
Slide: số….89
số…. Slide:
Slide: số….90
số….
89 90
c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp ortho-cresol c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp resorcin
Nguyên tắc
dung dịch
+ cineol chất kết tinh, tan /
resorcin bão hòa
resorcin thừa
Dùng bình Cassia, đọc phần tinh dầu không tham gia phản ứng cộng hợp
Þ [cineol] có trong tinh dầu
Slide:
Slide: số….91
số…. Slide:
Slide: số….92
số….
91 92
23
05/03/2024
c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp resorcin/ BÌNH CASSIA c. Định lượng các hợp chất oxyd (cineol . . .) Phương pháp acid phosphoric
2.0 2.0
Nguyên tắc
tinh dầu bị hụt
1.0 1.0
(= cineol)
(tinh dầu- cineol) cineol và 0oC phức hợp rắn t.dầu khác
t.dầu khác + H 3PO 4 đđ
0.0 0.0
+
cineol phosphat và acid dư
nước sôi lắng gạn
resorcin resorcin
+ cineol + cineol
H 3PO 4 CINEOL
2 ml tinh dầu thêm resorcin
+ resorcin về vạch zero
Slide:
Slide: số….93
số…. Slide:
Slide: số….94
số….
93 94
3.8. KIỂM NGHIỆM TINH DẦU 3.9. KIỂM TRA TẠP CHẤT VÀ GIẢ MẠO
3.8.2. Định lượng các thành phần trong tinh dầu
Đối tượng Phương pháp kiểm nghiệm
d. Định lượng các hợp chất phenol (ascaridol . . .) nước lắc với muối khan (CaCl2, CuSO 4)
kim loại nặng tạo muối sulfid (đen) với H 2S
¯ V khi lắc với nước, phản ứng Iodoform,
cồn
nhỏ nước vào tinh dầu (có cồn : làm đục)
glycerin + K 2SO 4 ® mùi acrolein (hôi)
+ K 2SO 4 ® mùi acrolein
chất béo
hoặc tẩm giấy, hơ nóng; kiểm tra iS
dầu xăng thử độ tan trong cồn 80%
xác định tính không tan trong cồn 70%,
t.dầu Thông
SKLM, SKK.
Slide:
Slide: số….95
số…. Slide:
Slide: số….96
số….
95 96
24
05/03/2024
III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
3.10. TÁC DỤNG SINH HỌC, CÔNG DỤNG
Tác dụng sinh học Công dụng

trị nhiễm khuẩn hô hấp, ho cảm
trợ tiêu hóa
- kháng khuẩn
diệt giun V. MỘT SỐ DƯỢC LIỆU
- trị phỏng
- diệt KST
vệ sinh
tổng hợp (Na camphor sulfonat)
CHỨA TINH DẦU
- xua ruồi muỗi
gia vị, mỹ phẩm, hương liệu
- tim mạch
chiết xuất các thành phần (cineol, camphor,
borneol, terpin ...)
Slide:
Slide: số….97
số…. Slide: số…. 98
97 98
III. DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI III. DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
1. SẢ 1. SẢ
- Thành phần hóa học của tinh dầu Sả
- Tên khoa học: Cymbopogon sp. Họ Lúa Loài HL tinh dầu Thành phần chính Hàm lượng
Poaceae C. nardus (Sả Srilanka) 0,3 – 0,4% Citronelal 7 – 15 %
Geraniol 26 – 39 %
- Bộ phận dùng :
1 – 1,2% Citronelal 25 - 54%
+ Bộ phận trên mặt đất C. winterianus (Sả Java) Geraniol 26 – 45 %
+ Tinh dầu sả C. martinii (Sả hoa hồng) Toàn cây : 0,16% Geraniol TP 85 – 96 %
Ngọn mang hoa : Geraniol 77 – 87%
- Phân bố: chủ yếu ỏ vùng nhiệt đới và 0,52%
Geraniol este 11 – 19%
cận nhiệt đới thuộc các nước châu Á và C. flexuoxus có giá Citral = citral a + 65 – 86%
Sả Lemongrass (Gồm: C. trị hơn C. citratus citral b
châu Phi.
citratus (Sả chanh), C. flexuosus do HL citral cao
(Sả dịu), C. pendulus (Sả tía) hơn
Slide:
Slide: số….99
số…. Slide:
Slide: 100
số….
số….
99 100
25
05/03/2024
1. SẢ 1. SẢ
- Thành phần hóa học của tinh dầu Sả
- Công dụng:
1. Tinh dầu Sả
+ Sản lượng tinh dầu Sả trên thế giới 6000 tấn/năm
+ Indonesia là nước cung cấp tinh dầu sả lớn nhất : chủ yếu Sả Java
+ Việt nam : Nông trường trồng Sả : Tam đảo, Thái nguyên, Đắc lắc,…
Sản lượng thấp so với các nước trong khu vực
Citronelal Geraniol Citral a Citral b
Slide:
Slide: 101
số….
số…. Slide: số….102
101 102
1. SẢ 1. SẢ
- Tinh dầu sả Java : Tiêu thụ nhiều nhất, dùng trong kỹ nghệ - Công dụng:
hương liệu (nước hoa, xà phòng). Citronelal à hydroxycitronelal - Làm gia vị
: chất điều hương quan trọng và có giá trị
- Chữa cảm sốt, cảm cúm (xông), đau bụng, đi ngoài, chướng bụng, nôn
- TD Sả Srilanka : Nước hoa và xà phòng (kém giá trị hơn TD Sả
Java), chiết xuất geraniol mửa
- TD Sả Palmarosa : Nước hoa, xà phòng, thuốc lá - Lá sả gội đầu : sạch gầu, trơn tóc, tránh bệnh về da đầu.
- TD Sả Lemongrass : Chiết xuất Citral là nguyên liệu bán tổng - Một số nước châu Âu : sả để làm nước giải khát
hợp vitamin A, sản xuất nước hoa, xà phòng, chất tẩy rửa - Tinh dầu sả chanh dùng chủ yếu để chiết xuất citral, là nguyên liệu để
- TD Sả nói chung : đuổi muỗi, khử mùi hôi tanh, xoa ngoài chống tổng hợp vitamin A
cúm, phòng bệnh truyền nhiễm, phối hợp các TD khác xoa bóp
giảm đau mình mẩy, chữa tê thấp - Kỹ nghệ xà phòng, nước hoa, chất thơm cho thực phẩm.
103 104
26
05/03/2024
2. BẠC HÀ 2. BẠC HÀ
- Phân bố:
- Tên khoa học: Bạc hà Á :
Bạc hà Á: Mentha arvensis
- Bạc hà bản địa: Mọc hoang : hiệu suất tinh dầu và hàm lượng menthol
Bạc hà Âu: Mentha piperita thấp à ít giá trị kinh tế
Họ Hoa môi Lamiaceae
- Bạc hà di thực: Có nhiều chủng loại giầu Menthol :
+ BH 974: hiệu suất và chất lượng tinh dầu cao hơn, được trồng ở
+ Bộ phận trên mặt đất
nhiều địa phương
+ Lá
+ Tinh dầu bạc hà : Mint oils + BH 975, 976
+ TD bạc hà Á : Cornmint oil Bạc hà Á: Mentha arvensis
+ TD bạc hà Âu : Peppermint oil + Bạc hà Đài loan
+ Menthol + TN – 8 , TN - 26
105 106
- Phân bố: - Thành phần hóa học
Bạc hà Âu : trồng nhiều ò một số nước
Loài HL tinh Thành phần Hàm lượng
châu Âu, ở Bắc Mỹ, Ấn Độ, các nước
dầu chính
Bắc Phi.
Mentha arvensis 0,5 % L- Menthol Trên 70%
Mentha piperita 1 – 3% L – Menthol 40 – 60%
L- Menthol
107 108
27
05/03/2024
- Công dụng
- Tác dụng dược lý 1. Bạc hà
- Trị cảm phong nhiệt (sốt không ra mồ hôi), kích thích tiêu hóa, chữa ho
1.Tinh dầu bạc hà và menthol bốc hơi nhanh, gây cảm giác mát và tê
- Cất tinh dầu, chế Menthol : Bạc hà Á - Nguồn nguyên liệu chế Menthol
tại chỗ à giảm đau
2. Tinh dầu bạc hà
2.Sát khuẩn mạnh (tai mũi họng) - Chiết xuất Menthol (Bạc hà Á)
- Phần tinh dầu còn lại sau khi chiết menthol : chế cao xoa, dầu cao, làm thơm nước súc miệng, kem đánh
3.Trẻ em : Tinh dầu bạc hà và menthol bôi mũi hay cổ họng à ngừng răng, dược phẩm
- Xoa bóp giảm đau (đau đầu, đau khớp), sát khuẩn
thở và tim ngừng đập hoàn toàn à Không dùng cho trẻ em
3. Menthol : nguồn gốc tự nhiên (phần lớn) và tổng hợp
- Sát khuẩn, giảm đau, kích thích tiêu hóa, chữa hôi miệng
- Kỹ nghệ dược phẩm, bánh kẹo, thực phẩm, pha chế rượu mùi, các loại chè túi (Bạc hà Âu)
109 110
3. LONG NÃO 3. LONG NÃO
- Tên khoa học: Cinnamomum camphora, Họ Long - Thành phần hóa học
não Lauraceae + Tinh dầu :
- Bộ phận dùng : Gỗ : 4,4%, giảm từ gốc lên ngọn
+ Gỗ, lá Lá : 1,3%
+ Tinh dầu (Camphor oil) Hàm lượng tinh dầu và tỷ lệ camphor/lá cao nhất ở những cây 3 năm, 7
+ Camphor năm, 18 năm và những cây tái sinh à điều kiện thuận lợi để trồng rừng
long não để sản xuất camphor và cất tinh dầu
- Phân bố: Đài Loan, Nhật Bản, các nước vùng Đông
Nam Á, Bắc Mỹ, Bắc Phi và miền Nam nước Pháp + Có loại long não cho camphor, có loại TD không có camphor
111 112
28
05/03/2024
Nhóm TP chính tinh dầu gỗ thân TP chính tinh dầu lá

3. LONG NÃO
1 Camphor 60 – 80% Camphor 70 – 80%

- Tác dụng dược lý
2 Camphor 68 - 71% Sesquiterpen 50 – 60%
- Bôi da có tác dụng kích thích nhẹ, gây tê tại chỗ
3 Camphor 29 – 65% Sesquiterpen 50 – 75%
- Kích thích thần kinh trung ương
Cineol 15 – 45%
- Kích thích tim và hệ thống hô hấp à hồi sức trong trường hợp suy tuần
4 Camphor 16 – 40% Cineol 30 – 65 % hoàn hoặc suy hô hấp
Cineol 23 - 66%
- Sát khuẩn đường hô hấp
5 Linalol 66 – 68% Linalol 90 – 93%
- Uống quá liều gây ngộ độc : đau đầu, chóng mặt, kích thích, bồn chồn,
Cineol 11 – 13%
co giật à suy hô hấp à tử vong
6 Phellandren 36 – 37% Phellandren 71 – 73%
Camphor 22 – 25% P – cymen 21%
113 114
3. LONG NÃO 3. LONG NÃO

- Công dụng
- Công dụng
Long não
Camphor
- Làm bóng mát, có khả năng hấp thụ một số kim loại nặng à làm
- Hồi sức cấp cứu khi suy tuần hoàn, suy tim cấp : thuốc tiêm
sạch môi trường
- Sát khuẩn đường hô hấp
- Lá + thanh hao, lá khế nấu nước tắm chữa lở loét
- Chữa đau bụng, nôn mửa, ăn không tiêu : Thuốc nước 0,1%
- Cồn long não 10% : Xoa bóp ngoài chống viêm, sát khuẩn, giảm - Dùng ngoài xoa bóp chữa vết sưng đau
đau : đau khớp, mẩn ngứa - Tinh dầu long não chế dầu cao, xoa bóp
- Gỗ và lá cất tinh dầu, chế camphor hoặc cineol
115 116
29
05/03/2024
III. DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

QUẾ VÀ TINH DẦU QUẾ
4. QUẾ
- Tên khoa học: Cinnamomum sp., họ Long não
Cinnamomum cassia Blume Lauraceae. Hai loại chính:
Quế Việt nam, quế Trung quốc à Cassia oil + Cinnamomum cassia: Quế Việt nam, quế
Trung quốc à Cassia oil
+ Cinnamomum zeylanicum: Quế Srilanka à
Cinnamomum zeylanicum Gare et Bl. Cinnamon oil
Cinnamon bark oil : tinh dầu vỏ quế
Quế Srilanka à Cinnamon oil
Cinnamon leaf oil : tinh dầu lá quế
- Cinnamon bark oil : tinh dầu vỏ quế
- Cinnamon leaf oil : tinh dầu lá quế
117 118
4. QUẾ 4. QUẾ
- Thành phần hóa học
- Bộ phận dùng: Quế Việt nam Quế Srilanka

+ Vỏ thân : Quế nhục Tinh dầu : 1- 3% Tinh dầu : 0,5 – 1%
+ Cành nhỏ : Quế chi Vỏ Aldehyd cinnamic : 70-95% Aldehyd cinnamic : 70%
+ Tinh dầu Quế (từ cành con và lá) Eugenol : 4 – 10%
- Phân bố:
Tinh dầu : 0,14 – 1,04% Tinh dầu : 0,75%
+ C. cassia: Việt Nam, Trung Quốc
Lá Aldehyd cinnamic : 50 - 80% Eugenol : 70 - 90%
+ C. zeylanicum: Srilanka, Nam Ấn Độ
119 120
30
05/03/2024
4. QUẾ 4. QUẾ
- Thành phần hóa học - Tác dụng dược lý
1. Quế
- Kích thích tiêu hóa
- Chống khối u
- Chống xơ vữa động mạch vành
- Chống oxy hóa
2. Tinh dầu quế
Aldehyd cinnamic Eugenol
- Kháng khuẩn, kháng nấm
- Chống huyết khối, chống viêm, chống dị ứng
121 122
4. QUẾ 4. QUẾ
- Công dụng
- Công dụng
2. Tinh dầu quế
1.Quế
- Sát khuẩn
- Làm gia vị
- Kích thích tiêu hóa
- Y học cổ truyền :
- Kích thích thần kinh : làm dễ thở và lưu thông tuần hoàn
Quế nhục : Hồi dương cứu nghịch : tạng phủ lạnh, tiêu hóa kém - Kích thích nhu động ruột
Quế chi : chữa cảm lạnh không ra mồ hôi, tê thấp, chân tay đau buốt - Chống chứng huyết khối
- Chống viêm, chống dị ứng
123 124
31
05/03/2024
5. ĐINH HƯƠNG 5. ĐINH HƯƠNG
- Tên khoa học: Syzygium aromaticum, họ Sim
Myrtaceae + Nụ
- Bộ phận dùng : + Tinh dầu đinh hương (Clove oil) (từ nụ, cuống hoa, lá)
+ Nụ
+ Tinh dầu đinh hương (Clove oil) (từ nụ,
cuống hoa, lá)
- Phân bố: Indonesia, Sri lanka, Madagasca,
Tandania
125 126
5. ĐINH HƯƠNG 5. ĐINH HƯƠNG
- Thành phần hóa học - Công dụng

1. Đinh hương :
+ Nụ : Tinh dầu 15 – 20%, eugenol (78 – 95%)
- Kích thích tiêu hóa, sát khuẩn, giảm đau
+ Cuống hoa : Tinh dầu 5 – 6%, eugenol : 83 – 95% - Làm gia vị , kỹ nghệ thực phẩm
+ Lá : Tinh dầu 1,6 – 4,5%, eugenol 85 – 93% 2. Tinh dầu đinh hương
Eugenol - Sát khuẩn
- Chế Eugenat kẽm để trám tạm trong nha khoa
- Kỹ nghệ hương liệu : nước hoa, xà phòng, rượu mùi
127 128
32
05/03/2024
6. HƯƠNG NHU TRẮNG 6. HƯƠNG NHU TRẮNG

- Thành phần hóa học
- Tên khoa học: Ocimum gratissium, họ
Hoa môi Lamiaceae + Tinh dầu : 0,78 – 1,38%
- Bộ phận dùng : + Eugenol : 60 – 70%

+ Cành mang lá và hoa.
+ Tinh dầu (Oleum Ocimi gratissimi).
- Phân bố: mọc hoang ở Việt Nam, các
nước nhiệt đới nóng ẩm và cận nhiệt đới
Eugenol
129 130
6. HƯƠNG NHU TRẮNG 7. HƯƠNG NHU TÍA
- Công dụng
- Tên khoa học: Ocimum sanctum, họ Hoa
môi Lamiaceae
+ Cất tinh dầu giàu eugenol.
+ Tinh đầu hương nhu trắng được dùng để chiết xuất eugenol, dùng trong + Cành mang lá và hoa.
nha khoa, làm dầu cao xoa bóp. - Phân bố: vùng nhiệt đới
+ Dược liệu được dùng thay hương nhu tía để chữa cảm cúm dưới dạng
thuốc xông.
131 132
33
05/03/2024
7. HƯƠNG NHU TÍA 7. HƯƠNG NHU TÍA

- Thành phần hóa học - Công dụng
+ Tinh dầu : 1,08 – 1,62%
+ Chữa cảm sốt, đau bụng đi ngoài, nôn mửa, cước khí, thuỷ thũng. Dạng
+ Eugenol : 49 – 50%, methyleugenol (trên 12%) và β-caryo-phyllen
dùng: thuốc sắc hoặc thuốc xông.
+ Nước sắc dùng súc miệng chữa hôi miệng.
Eugenol
133 134
8. TRÀM 8. TRÀM
- Thành phần hóa học:
- Tên khoa học: Melaleuca leucadendron L., họ
Sim Myrtaceae Lá : tinh dầu (ít nhất 1,25%). Trong đó:
- Bộ phận dùng: + Cineol : 50 – 60%
+ Cành mang lá + Linalol : 2 – 5%
+ Tinh dầu (Cajeput oil) + Terpineol :6 – 11%
- Phân bố: Nhiều nước Đông Nam Á: Việt Nam,
Indo...
Cineol
135 136
34
05/03/2024
8. TRÀM 9. BẠCH ĐÀN

- Công dụng 1. Nhóm giầu cineol (>55%) : cho tinh dầu bạch đàn giầu cineol = Cineol-
• Tràm (ngọn mang lá) : chữa cảm, ho rich Eucalyptus oils
• Tinh dầu tràm : Eucalyptus globulus Lab. : bạch đàn xanh
• Sát khuẩn đường hô hấp, kích thích trung tâm hô hấp, chữa E. camaldulensis Dehnhardt : Bạch đàn trắng
viêm nhiễm đường hô hấp à có trong các dạng thuốc ho E. exserta F.V.Muell : bạch đàn lá liễu
• Kháng khuẩn, làm lành vết thương, chữa bỏng. 2. Nhóm giầu citronelal (>70%)à Eucalytus citriodora oil
• Tinh dầu tràm được làm giầu cineol : Eucalyptus oil à Xuất E. citriodora Hook.f. : bạch đàn chanh
khẩu
3. Nhóm giầu piperiton (42 – 48%)
E. piperita Sm.
137 138
9.1 BẠCH ĐÀN GIÀU CINEOL 9.1 BẠCH ĐÀN GIÀU CINEOL
- Tên khoa học:

+ Bạch đàn trắng: Eucalyptus camaldulensi, họ Sim Myrtaceae
+ Bạch đàn liễu: Eucalyptus exserta, họ Sim Myrtaceae
- Bộ phận dùng:
+ Lá Folium Eucalypti
+ Tinh đầu - Oleum Eucalypti
+ Eucalyptol (cineol)
- Phân bố: Nhiều nước Đông Nam Á: Việt Nam, Indo...
Bạch đàn trắng: Bạch đàn liễu:
Eucalyptus camaldulensis Eucalyptus exserta
139 140
35
05/03/2024
9.1 BẠCH ĐÀN GIÀU CINEOL 9.1 BẠCH ĐÀN GIÀU CINEOL
- Công dụng
1.Bạch đàn
Loài % Tinh dầu % Cineol • Chữa ho, hen, nhiễm khuẩn đường hô hấp
E. camaldulensis 1,3 – 2,25% 60 – 70% 2. Tinh dầu
E. exserta 1,40 – 2,60% 30 – 50% • Sát khuẩn đường hô hấp, kích thích trung tâm hô hấp, chữa viêm
nhiễm đường hô hấp à có trong các dạng thuốc ho
• Kháng khuẩn, làm lành vết thương, chữa bỏng.
• Chế Eucalyptus oil : xuất khẩu
141 142
9.2 BẠCH ĐÀN GIÀU CITRONELAL 9.2 BẠCH ĐÀN GIÀU CITRONELAL
- Tên khoa học: Eucalyptus citriodora, họ Sim Loài % Tinh dầu % Citronelal
Myrtaceae E. citriodora 3,3 – 4,8% > 70%
- Bộ phận dùng:
+ Lá
+ Tinh dầu
- Phân bố: Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ,..
Citronelal
143 144
36
05/03/2024
III. DƯỢC LIỆU CHỨA TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI
9.2 BẠCH ĐÀN GIÀU CITRONELAL

- Công dụng
1.Bạch đàn
• Chữa ho, hen, nhiễm khuẩn đường hô hấp
2. Tinh dầu XIN CHÂN THÀNH
• Sát khuẩn đường hô hấp, kích thích trung tâm hô hấp, chữa viêm
nhiễm đường hô hấp à có trong các dạng thuốc ho CẢM ƠN!
• Tinh dầu còn được dùng trong kỹ nghệ hương liệu để sản xuất
nước hoa và các loại chất thơm khác có mùi thơm tự nhiên của
hoa, có thể thay thế tinh dầu sả Java
145 146
37

5. Tinh Dầu Và Dược Liệu Chứa Tinh Dầu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5. Tinh Dầu Và Dược Liệu Chứa Tinh Dầu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

05/03/2024

BỘ MÔN: THỰC VẬT-DƯỢC LIỆU-DƯỢC CỔ TRUYỀN

On time No phone No sleeping Writting

Slide: số…. 1 Slide: số…. 2

MỤC LỤC HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

I. Mục tiêu học tập.

II. Giới thiệu về tinh dầu.

III. Đại cương về tinh dầu

Slide: số…. 3 TÊN NGƯỜI TRÌNH BÀY Slide:

I. MỤC TIÊU HỌC TẬP HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

1. Định nghĩa và phân biệt được tinh dầu

Slide: số…. 5 Slide:

II. GIỚI THIỆU VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

Tại Ai Cập cổ đại

II. GIỚI THIỆU VỀ TINH

Slide: số…. 7 Slide:

Tại Xứ sở Ba Tư Tại Trung Hoa cổ đại

Thời kỳ châu Âu phục hưng Tại thế kỷ 21...

III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

3.1. KHÁI NIỆM

Tinh dầu là:

Slide: số…. 13 Slide:

Tinh dầu Chất béo Tinh dầu Chất béo

Myrcen Myrcia sp.

Menthol Mentha arvensis Linalol Mùi Long não

Citral a Citral b Sả chanh Chanh

Guajazulen Vetivazulen Chamazulen

Eugenol Đinh hương Hương nhu

3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN

Myrtaceae Pinaceae Piperaceae

3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN

Có trong tất cả bộ phận trong cây:

3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 3.5. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN

- có thể giống nhau

Hệ thống cất kéo hơi nước quy mô PTN

bộ sinh hàn d < 1

hoa - Nhược điểm : Tốn diện tích lắp đặt

30-40 lụa - Pháp, Bungari : TD hoa hồng, hoa nhài

+ Dụng cụ: Tiêu chuẩn hóa theo Dược điển

Na2 SO4 khan 1. Phương pháp sắc ký lớp mỏng

• màu, mùi, vị • các chỉ số,

Tinh dầu : kém phân cực → cơ chế : hấp phụ

Sắc ký đồ TLC định tính 10 loại tinh dầu

mảnh có m/z khác nhau

- nhóm chức aldehyd và ceton - Nhóm chức aldehyd

2,4-DNPH + carbonyl hydrazon tủa (da cam) + resorcin

cân, so màu + acid phosphoric

Nguyên tắc Nguyên tắc

- đơn giản (nhất là khi [cineol] > 39%) : Tra bảng.

- nếu [cineol] < 39% : phải thêm chuẩn cineol

Þ [cineol] có trong tinh dầu

III. ĐẠI CƯƠNG VỀ TINH DẦU HỌC ĐỂ THAY ĐỔI

3.10. TÁC DỤNG SINH HỌC, CÔNG DỤNG

Tác dụng sinh học Công dụng

Slide: số….103 Slide: số….104

Slide: số….105 Slide: số….106

Mentha piperita 1 – 3% L – Menthol 40 – 60%

Slide: số….107 Slide: số….108

Slide: số….109 Slide: số….110

3. LONG NÃO 3. LONG NÃO

Slide: số….111 Slide: số….112

Nhóm TP chính tinh dầu gỗ thân TP chính tinh dầu lá

1 Camphor 60 – 80% Camphor 70 – 80%

Slide: số….113 Slide: số….114