Fundamenty pod maszyny

Konstrukcje obciążone dynamicznie 2

Elementy obciążone dynamicznie występujące przeważnie w budownictwie, to fundamenty i
konstrukcje wsporcze pod maszyny.
Zagadnienia z wiązane z obciążeniami termicznymi w budownictwie są obliczeniami
drugorzędnymi.

Należy rozpoznać rodzaj konstrukcji (piece przemysłowe, obmurza piecowe , kotłownie).

Obciążenia dynamiczne
Występują w przypadku ciężkich wentylatorów. Elektrownia (elektrociepłownia) zajmuje
duży teren i zazwyczaj posiada kilka bloków energetycznych (2, 4, 8). Piece przemysłowe
wydzielają spaliny, które czopuchami kierowane są do komina.

Ciąg gazów wspomagany jest przez ciężki wentylator spalin (masa wentylatora od kilku do
kilkunastu ton) Np. wentylatory spalin odśrodkowe, które przepychają spaliny z jednego do
drugiego kotła.
Konstrukcje obciążone dynamicznie 3
Gdy wentylator zamontowany oddzielnie na każdym przewodzie, może wystąpić mimośród.
Wartość siły będzie się zmieniać według sin lub cos.
Przy mimośrodzie masa może zmieniać się nawet do 20%.
Może wystąpić pęknięcie łożyska i wówczas należy wentylator wyłączyć, a konstrukcja nie
jest na to przygotowana.
Projektujemy tylko na SGN.
Dochodzi do rezonansu. Drgania własne i drgania urządzenia synchronizują się i następuje
wzrost amplitudy. Bardzo duży wzrost amplitudy.
Konstrukcje obciążone dynamicznie 4
W elementach obciążonych dynamicznie współczynnik obciążenia wynosi 5 i jest
wartością maksymalną.
W przemyśle ciężkim współczynnik obciążenia prawie stale wynosi 5 (wały i inne
elementy).

W metodzie naprężeń liniowych współczynnik obciążenia był niejawny (można było

oszacować nośność).

Zbiorniki, kominy, fundamenty – te elementy pracują sprężyście. Podstawą projektowania

jest metoda naprężeń liniowych, bo takie są żądania. Czyli konstrukcja musi pracować
sprężyście (plastyczny element nigdy nie powróci do stanu pierwotnego).

Metoda naprężeń liniowych jest podstawą w większości konstrukcji przemysłowych.

Naprężenia dopuszczalne wyznacza się na podstawie SGN.

(np. przy projektowaniu mostów; most musi pracować sprężyście).
Fundamenty pod maszyny 5
Fundamenty pod turbozespoły
Fundamenty pod turbozespoły wykonuje się przeważnie w postaci ram żelbetowych
przestrzennych, utwierdzonych w płycie fundamentowej.

Jednakże w uzasadnionych przypadkach (np. grunty lessowe) można też stosować

fundamenty ścianowe, złożone z dwóch ścian podłużnych połączonych dolną płytą
fundamentową i belkami lub przeponami poprzecznymi, lub też fundamenty blokowe z
odpowiednimi wycięciami, kanałami i otworami pod maszyny i osprzęt.

Konstrukcja fundamentu powinna być w zasadzie zaprojektowana symetrycznie względem

osi podłużnej maszyny. Zasada ta, dotyczy zarówno schematu konstrukcyjnego całego
fundamentu, jak i kształtu słupów, belek ścian i ich zbrojenia.

Wymiary fundamentu należy tak dobrać, aby ciężar górnej części fundamentu (powyżej
płyty fundamentowej) był od 10 do 15 razy większy od ciężaru wirników. Zachowanie tego
warunku ma podstawowe znaczenie dla osiągnięcia jak najmniejszych amplitud drgań
fundamentu.
Fundamenty pod maszyny 6
Słupy fundamentu należy łączyć parami pomiędzy sobą przy pomocy rygli, tworząc w ten
sposób układy ramowe. Rygle należy stosować nawet w przypadku, gdyby ich nie można
było założyć poniżej (patrz rysunek). Na połączeniu rygli ze słupem należy przewidzieć
skosy nawet wówczas, gdyby z obliczeń nie wynikała konieczność stosowania skosów.
Najmniejszy wymiar słupów powinien wynosić co najmniej 50 cm, a ścian nośnych
minimum 20 do 30 cm.
Ścianki i przegrody o grubości mniejszej od 15 cm uważa się za niepracujące.
Fundamenty pod maszyny 7
Ramy poprzeczne utworzone ze słupów i rygli należy rozstawiać pod łożyskami maszyny
przekazującymi siły odśrodkowe.
Przekroje rygli i belek podłużnych powinny być jak najbardziej proste i zbliżone do
przekrojów prostokątnych lub teowych. Należy jednak przy tym unikać obciążenia
mimośrodowego rygli i belek podpierających łożyska maszyn, aby nie wywoływać skręcania.
Wsporniki należy w zasadzie projektować jako płytowe. Minimalna grubość na końcu
wspornika powinna wynosić 20 cm, a u nasady co najmniej 0,75 wysięgu wspornika.
Fundamenty pod maszyny 8
Częstotliwości wzbudzenia (obrotów) są takiego samego rzędu, co drgania własne
konstrukcji. Należy określić przy jakiej częstotliwości wystąpi rezonans.
Każdą siłę periodyczną można rozłożyć na składowe sinusoidalne.
Wykres amplitudy drgań wymuszonych w zależności od częstości siły wymuszającej
przedstawiony jest na rysunku; wykres wykonano według wzoru:
Fmax
A=
m(ω02 − ω 2 )

Zjawisko gwałtownego narastania amplitudy drgań dla częstości drgań

w pobliżu częstości własnej nazywamy rezonansem; zaś wykres zależności
amplitudy wychylenia od częstości siły wymuszającej – krzywą rezonansową.
Fundamenty pod maszyny 9
Zjawisko rezonansu występuje bardzo często w przyrodzie i technice. Znane są przypadki
niszczącego działania rezonansu, na przykład gdy częstość własna drgań budynków była
zgodna z częstością drgań gruntu nawet podczas słabego trzęsienia ziemi. Konstrukcje
inżynierskie ulegały zniszczeniu przez pracujące w nich silniki – wprawdzie o małej mocy,
ale mające częstość równą częstości własnej drgań konstrukcji.
Fundamenty pod maszyny 10
Tłumienie od 5% do 10% w żelbecie, 2 razy większe tłumienie w stali ale masy mniejsze.
Najlepszym materiałem do obciążeń dynamicznych jest beton.

[A] 1000

Tolerancje ±30% masy

przy wzbudzeniu

[ω]
- 0,3≤ε≤+0,3 rozszerzona strefa rezonansu
Projektuje się tak aby o 10% częstotliwość drgań własnych różniła się od strefy rezonansowej.
Fundamenty pod maszyny PN 80/B-03040 11
CHARAKTERYSTYKA MASZYN
Podział maszyn ze względu na ich działanie dynamiczne na fundament.
a) maszyny o ustalonym ruchu okresowo-zmiennym (maszyny o działaniu nieudarowym),
b) maszyny o nieustalonym ruchu, przekazujące na fundament siły np. w postaci serii
wstrząsów, uderzeń lub pojedynczych impulsów.
Typ maszyny Rodzaj ruchu mas
1 postępowo - zwrotny pionowy
2 postępowo - zwrotny poziomy
3 obrotowy wokół osi pionowej
4 obrotowy wokół osi poziomej
Podział maszyn ze względu na prędkość obrotów
Grupa Charakterystyka prędkości Prędkość obrotowa (lub liczba skoków)
maszyn ruchu maszyny maszyny, obr/min
1 mała do 500
2 średnia powyżej 500 do 1500
3 duża powyżej 1500 do 5000
4 bardzo duża powyżej 5000
Fundamenty pod maszyny PN 80/B-03040 12
PN 80/B-03040 Fundamenty i konstrukcje wsporcze pod maszyny.
Kategorie maszyn (tab.9 PN) zależne od siły wzbudzającej:
I kategoria dynamiczności do 0,1 kN
II kategoria dynamiczności od 0,1 do 1,0 kN
III kategoria dynamiczności od 1,0 do 3,0 kN ⟶ wibroizolacje
IV kategoria dynamiczności powyżej 3,0 kN może zdemolować konstrukcję⟶ wibroizolacje
Wibroizolacja musi być w 97% skuteczna, a więc 97% sił wzbudzających musi ulec
rozproszeniu , a 3% przechodzi na konstrukcję (może wystąpić awaria).
Kategorie maszyn według impulsów:
I kategoria do 0,01 kN
II kategoria od 0,01 do 0,1 kN
III kategoria od 0,1 do 1,0 kN
IV kategoria powyżej 1,0 kN
Gdy występuje obciążenie w postaci uderzenia młotem przemysłowym (np. kafary); ciężar
młotów jest wielotonowy.
Największe fundamenty stosuje się pod maszyny obrotowe (np. pod pompy w Płocku ,
wielkości dwupiętrowego domu). Rotacja – najbardziej niebezpieczne obciążenie.
Fundamenty pod maszyny PN 80/B-03040 13
Obciążenie dynamiczne charakterystyczne.
W celu sprawdzenia stanu granicznego użytkowania
przeprowadza się obliczenie amplitud drgań wymuszonych, przyjmując charakterystyczne
obciążenia dynamiczne (siły wzbudzające) według tabl. 11. Obliczone wartości amplitud
porównuje się z wielkościami obliczonymi według rozdz. 4 normy PN.
Tab.11 Charakterystyczne obciążenia dynamiczne (amplitudy sił wzbudzających)
Lp Rodzaj maszyny Obciążenia dynamiczne
(amplitudy sił wzbudzających)
1 Maszyny obrotowe (np. silniki elektryczne, pompy Gw - ciężar części obracających
odśrodkowe, wentylatory klimatyzacyjne, się, kN
przetwornice, kompensatory) o prędkości
obrotowej:
do 500 obr/min Pd = 0,1Gw
500 ÷ 750 obr/min Pd = 0,15Gw
powyżej 750 obr/min Pd = 0,20Gw
2 Turbogeneratory Pd = 0,20Gw
2
3 Wentylatory spalin o prędkości obrotowej nm  n 
Pd = 0,8 m  ⋅ Gw
obr/min (lub zanieczyszczeń powodujących korozję  1000 
albo oblepianie łopatek wirnika) lecz nie mniej ni 0,2 Gw
Fundamenty pod maszyny
Obciążenia obliczeniowe. Do sprawdzenia stanu granicznego nośności stosuje się PN 80/B-03040 14
obciążenie obliczeniowe, uzyskiwane przez pomnożenie obciążeń charakterystycznych
przez współczynniki odciążenia, warunków pracy itd.
Tablica 12. Podział obciążeń i współczynniki obciążenia γf
Rodzaj obciążenia Współczynnik γf
Obciążenia stałe
Ciężar własny fundamentu i opierających się na nim 1,1
stropów i pomostów
Ciężar gruntu na obrzeżach fundamentu 1,2
Ciężar maszyny wraz z poruszającymi się częściami 1,2
(wirnikami)
Ciężar urządzeń pomocniczych, instalacji 1,2
technologicznych
Obciążenia zmienne krótkotrwałe
obciążenia dynamiczne
maszyny obrotowe 5
maszyny korbowe 2
młoty 1,6
od próbnych obciążeń (próby hydrauliczne) 1,1
obciążenia montażowe 1,2
Fundamenty pod maszyny PN 80/B-03040 15
Zmęczenie materiału od wielokrotnych obciążeń dynamicznych można uwzględniać w
przybliżony sposób, mnożąc obciążenia dynamiczne przez współczynnik α wynoszący:
dla wszystkich maszyn z wyjątkiem młotów α = 2

dla młotów:
- fundamenty na wibroizolacji α = 1,5
- fundamenty bez wibroizolacji α = 1

W przypadku stosowania przybliżonej metody uwzględniania wielokrotności obciążeń z

zastosowaniem współczynników α sprawdzenie stanu granicznego nośności dotyczy
obliczeniowej wytrzymałości materiału ustalonej jak dla konstrukcji obciążanej statycznie.

Rozwarcie rys w ramowych konstrukcjach fundamentów żelbetowych sprawdza się

według EC2 przyjmując obciążenie dynamiczne charakterystyczne zwiększone 1,5-krotnie
Obciążenia dynamiczne działające poziomo wzdłuż osi maszyny, jeżeli zachodzi
potrzeba ich uwzględnienia np. dla fundamentów pod turbogeneratory, przyjmuje się o
wielkości równej 1/2 obciążeń określonych według tablicy 11.
Fundamenty pod maszyny 16

Impuls działa z dużą częstotliwością, duża prędkość obrotowa od kilkuset do 1500 obr./min.
Zakres częstotliwości maszyn: turbogeneratory (w elektrowniach wodnych) 5000 obr./ min
i więcej.

W dynamice siła nie jest jedynym parametrem.

1. Konstrukcję obciążają jej drgania własne (skalarne), miejsce obciążenia, częstotliwość ω,

amplituda (czyli gdzie znajduje się częstotliwość rezonansowa).

2. Analizujemy czy drgania maszyny są dalekie od rezonansu; zatem będą wpływy quasi –
dynamiczne ⟶ współczynnik dynamiczny obciążenia (1,2 – 2)

Należy obliczyć przy jakiej częstotliwości wystąpi wzbudzenie i jaka jest częstotliwość
drgań własnych.
Fundamenty pod maszyny PN 80/B-03040 17
Rodzaje impulsów
Rozróżnia się następujące impulsy:
- krótkotrwały, gdy 0,1∙Tn < t < T1
- nagły gdy t < 0,1Tn
w którym:
T1 - największy okres drgań własnych konstrukcji, [s],
Tn - najmniejszy okres drgań własnych konstrukcji, [s].
Dla konstrukcji o 1 stopniu swobody Tn = T1
Dla konstrukcji o nieskończonej liczbie stopni swobody można przyjmować Tn = 0,05 ∙ T1
Przemieszczenia i siły wewnętrzne w konstrukcji wywołane działaniem impulsów zależą:
-dla impulsu krótkotrwałego od wartości impulsu S, czasu jego trwania i od jego postaci f(t)
-dla impulsu nagłego tylko od wartości impulsu S.
Efekt działania impulsu nagłego jest większy od efektu działania impulsu krótkotrwałego
tej samej wielkości. Jeżeli jest brak ścisłych danych dotyczących impulsów krótkotrwałych,
to dopuszcza się przyjmowanie niekorzystniejszych parametrów, a mianowicie:
a) przy braku danych o postaci impulsu - postać impulsu prostokątnego,
b) przy braku danych o czasie trwania impulsu (dla normalnie spotykanych w eksploatacji
przemysłowej obciążeń o charakterze impulsu) - czas trwania tmin = 0,001 s (nie dotyczy to
uderzenia ciał o znacznej plastyczności, kiedy to konieczne jest określenie czasu trwania
uderzenia na drodze doświadczalnej lub obliczeniowej).
Fundamenty pod maszyny 18
Obliczenia przeprowadza się trójtorowo:
1. przed rezonansem 2. w rezonansie 3. poza rezonansem

I rezonans II rezonans III rezonans ⟶ do ∞ bo ciągły

[A] 1000 rozkład masy
Strefa przed Strefa między Strefa między Strefa między
Strefa przed rezonansem rezonansowa rezonansowa rezonansowa
rezonansem
najlepiej

[ω]
- 0,3≤ε≤+0,3 - 0,3≤ε≤+0,3 - 0,3≤ε≤+0,3 Jeżeli masy skupione,
gdzie ε = 0,3 dla zwykłych tolerancji; ε = 0,1 dla tolerancji zmniejszonej to tyle częstotliwości
Jeżeli problem, to stroi się konstrukcję, czyli konstrukcja sztywniejsza. ile mas skupionych
To oznacza zmianę jej drgań własnych ⟶ czyli należy przesunąć wykres.
Możemy projektować konstrukcję w strefie między-rezonansowej.
Amplitudy mogą być mniejsze od amplitud dopuszczalnych.
Amplitudy w dynamice to odpowiednik ugięć w statyce.
Fundamenty pod maszyny 19
Ugięcia dopuszczalne w belkach wynoszą od 1/200 do 1/300 rozpiętości.
Amplitudy dopuszczalne w belkach żelbetowych to od 60 μm do 80 μm.
Drgania w konstrukcjach, gdzie przebywają ludzie wielokrotnie mniejsze (choroba
wibracyjna). Jednostka wibracji [PAL ]
Fundamenty pod maszyny 20
Przy obciążeniach dynamicznych w stali i betonie zmęczenie materiału możliwe. Następuje
spadek wytrzymałości materiału na skutek cyklicznego obciążenia znako-zmiennego.
Siła wzbudzająca
Wentylator
Zmęczenie materiału zależy od stosunku naprężeń
Najbardziej niekorzystny stosunek:
σ max
= −1
σ min
Nie wolno konstruować takich układów.
Do pracy układu musimy włączyć ciężar własny.
Powinny to być konstrukcje statycznie wyznaczalne.
Nawet do 80% zmniejszenie siły przy 0,5∙107
cykli/min. Należy uwzględnić przez zmniejszenie
wytrzymałości stali i betonu.
Należy uwzględnić zmęczenie (beton tylko do ściskania
– nie uwzględnia się rozciągania materiału.
VRdc zależna od fctd (wielkość VRdc=0); czyli strzemiona
należy obliczyć w każdym punkcie belki.
Fundamenty pod maszyny 21
Zbrojenie konstrukcji typu belkowego pod turbogeneratory, które powodują obciążenie
znako-zmienne.
Siła wzbudzająca
Masa ciągła
Wykres dynamiczny
W postaci szeregu ∞ (dominująca postać).

[M]
Cosinusoida
Zbrojenie strefy przypodporowej na ścinanie:
[T] (należy stosować zbrojenie samymi strzemionami)
Jeżeli stosujemy pręty odgięte to w postaci wkładek.
Także zbrojenie w strefie przypodporowej.
Gdy VRdc=0 , to odcinek ścinania długości belki (albo inaczej na dzielimy na dwa odcinki od
podpory do zmiany wykresu i dalej drugi odcinek do drugiej podpory).
Zalecenie: Zbrojenie strzemionami strefy przypodporowej nie rzadziej niż 1/3
wysokości belki w strefie przypodporowej
Fundamenty pod maszyny 22
Quasi dynamiczne to obciążenie wiatrem np. końcowy współczynnik porywów wiatru (1,8-2)
Jeżeli będziemy mieli maszynę na bloku (np. wentylator), to zmienia się masa i częstotliwość
wzbudzenia – inna na początku i potem.
Norma narzuca parametry sił wzbudzających, jako wartości uśrednione tzn. minimum i
maksimum określone przez ε.
Inne parametry są dla maszyn obrotowych i udarowych.
Istnieje konieczność potwierdzenia czy jesteśmy w częstotliwości przedrezonansowej.
Jeżeli nie, to zmieniamy; czyli strojenie konstrukcji.
Współczynniki obciążenia:
1,2 dla udarowego obciążenia
5 dla obrotowego obciążenia
A następnie znajduje się siły wewnętrzne.
Wielkości amplitud oblicza się dla wielkości charakterystycznych.
Amplitudy są wyznaczane ze względu na otoczenie maszyn i urządzeń czy też ludzi, a więc
izolujemy także konstrukcje ze względu na stały pobyt ludzi.
Amplitudy ogranicza się do 60 μm – 80 μm.
Zbrojenie – nie uwzględniamy pracy betonu na rozciąganie z założenia. Beton > C25.
Stal AI kontrolowana i uspokojona na obciążenia dynamiczne, AII uspokojona najlepiej.
Stal BSt500M zgnioty może być stosowana do zgrzewania siatek < Ø12
Stal BSt500S żebrowana może być stosowana do obciążeń dynamicznych
Wibracje 23
Drganiami mechanicznymi (wibracjami), określamy drgania akustyczne o niskiej
częstotliwości, rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych. Drgania takie często
wykorzystywane są jako czynnik roboczy, celowo wprowadzany do maszyn dla realizacji
zadanych procesów technologicznych (przemieszczanie wibracyjne, separacja, zagęszczanie
materiałów, obróbka powierzchni, czy badania jakościowe materiałów).

Najczęściej jednak drgania mechaniczne są czynnikiem niepożądanym, efektem ubocznym

pracy maszyn, urządzeń, czy ich podzespołów.

Niewytłumione wibracje mogą wtedy powodować:

a) zakłócenia w prawidłowym procesie działania maszyny,
b) zmniejszają trwałość i niezawodność urządzenia,
c) niekorzystnie wpływają na elementy zewnętrzne (konstrukcje i budowle),
d) powodują hałas.
Wibracje 24
Wibracje mają również negatywny wpływ na organizm człowieka, a w skrajnych
przypadkach mogą doprowadzić do trwałych zmian chorobowych.
Jednym z najczęściej spotykanych źródeł drgań są ruchy obrotowe niewyważonych części
maszyn.
Jeśli maszyny te są sztywno osadzone na fundamentach, drgania przenoszą się na otoczenie.
Wibroizolacje 25
Aby zminimalizować negatywne skutki drgań, należy więc zastosować wibroizolację
maszyn – odizolować drgającą maszynę od podłoża, do którego jest przymocowana
(wibroizolacja czynna). Izolacja taka polega na umieszczeniu pomiędzy maszyną a jej
fundamentem odpowiednich elementów sprężysto-tłumiących (wibroizolatorów).
W przypadku konieczności odizolowania urządzenia od drgającego podłoża mamy do
czynienia z wibroizolacją bierną, zwana też przemieszczeniową.
Podział wibroizolatorów
Do powszechnie stosowanych rodzajów wibroizolatorów należy zaliczyć:
- płyty z korka naturalnego (stosowane przy prędkościach obrotowych powyżej 3000
obr/min)
- wibroizolatory gumowe ( najczęściej stosowane przy prędkościach obrotowych w
zakresie 1000-3000 obr/min)
- sprężyny spiralne (stosowane przy prędkościach obrotowych poniżej 1000 obr/min).
Wibroizolatory 26
Wśród materiałów wykorzystywanych w wibroizolacji maszyn, które obecnie najczęściej
stosowane są w izolujących elementach sprężysto-tłumiących, szczególne miejsce zajmuje
guma. W porównaniu ze stalą, guma charakteryzuje się wysokim tłumieniem
wewnętrznym, zdolnością pochłaniania dźwięku oraz bardzo dobrą sprężystością
postaciową. Stała sprężystości wibroizolatora gumowego zależy od twardości gumy, zmienia
się jednak wraz z obciążeniem statycznym w sposób nieliniowy.

W przypadku izolacji drgań szczególnie ważne są własności tłumiące gumy. Powodują one
pochłanianie energii drgań, jak również ułatwiają łagodne przejście układu przez rezonans.
Guma, w przeciwieństwie do stali, nie koroduje i charakteryzuje się dużą wytrzymałością
zmęczeniową. Zakres temperatur, w którym mogą być stosowane wibroizolatory gumowe,
zawarty jest w przedziale od -40°C do +80°C.

Kluczem do poprawnej izolacji drgań jest dobór odpowiednich elementów wibroizolacji

maszyn ściśle do wymagań danej aplikacji, tzn. z uwzględnieniem parametrów pracy oraz
rodzaju i zakresu drgań, jakie mają być wytłumione.
Wibroizolatory 27
Stal i beton nie mają właściwości tłumiących.
Zatem należy wykonywać wibroizolacje, które tłumią drgania (sprężyny kauczuk, ołów,
guma).
Najcięższe wibroizolatory z resorów (np. lokomotyw długości 2 do 3 metrów).
Maksymalne obciążenie (np. w elektrowniach wodnych para przechodzi na turbinę).
Turbina ustawiana jest na konstrukcji co powoduje duże obciążenia dynamiczne.
Materiały z których wykonuje się wibroizolacje to korek , filc, guma zbrojona.

Najlepsze wibroizolacje to wibroizolatory sprężynowe.

Wibroizolatory 28
Wibroizolacje sprężynowe wykonuje się z 2 sprężyn lub 2 zestawów sprężyn. Przy czym
bardziej stabilny jest wibroizolator z dwoma prawoskrętnymi sprężynami.
Sprężyny stosuje się pod fundamenty, tam gdzie znajdują się maszyny obrotowe,
fundamenty pod młoty (huty, kuźnie), karoserie samochodów
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 29
Wibroizolacje pod maszyny stosuje się aby zredukować obciążenia dynamiczne
poprzez korek rzadziej filc (korek jest materiałem, który nie niszczeje tak szybko np. ze
względu na olej; filc gorzej). Filc jest tani i może być wymieniany. Tam gdzie obciążenie
dynamiczne silne to materiały takie jak maty gumowe, profilowane.
Najlepszy jest kauczuk naturalny, bo najwolniej się starzeje. Gumy syntetyczne i kauczuki
syntetyczne – proces starzenia przebiega znacznie szybciej.
Wibroizolacje dzieli się na:
• Lekkie,
• Ciężkie,
• Wibroizolatory sprężynowe lub resorowe.
W lekko obciążonych konstrukcjach (przez wentylatory) pojedyncze lub zblokowane po
dwa wibroizolatory po obwodzie maszyny.
Maszyny posadawia się na cokole, który dopełnia masę maszyny (musi mieć 1,2 masy
maszyny) np. lekka płyta fundamentowa, na niej wibroizolatory, z kolei na nich ułożony
blok fundamentowy a na bloku maszyna.
Układ zaizolowany
Pd – reakcja od wzbudzeń Pd
≈ 0,04
Pw – siła wzbudzająca cokół Pw
wibroizolatory Pw
podłoże Pd
grunt
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 30
Należy uzyskać globalną skuteczność wibroizolacji 95% - 96%.
Czyli jaka część siły wzbudzającej zostanie zredukowana.
Pd
Wibroizolację stosuje się gdy: < 0,15
Pw ω
Przy projektowaniu wiemy jaka Pw ale nie wiemy jaka Pd. Określamy przez stosunek : η =
λz
gdzie ω jest częstotliwością wzbudzenia a λz jest najbliższą częstotliwością
drgań własnych.
P 1
Zatem oblicza się: T = d < 0,15 lepiej 0,04 ale z drugiej strony T =
Pw 1 −η 2
I projektuje się tak aby T=0,04, skuteczność wibroizolacji wynosiła s=1 –T, a η=4 – 5 .
Można w ten sposób oszacować jaka jest wielkość dynamiczna i dobrać wibroizolatory.
Należy przeprowadzić analizę wszystkich punktów fundamentu, aby znaleźć maksymalną
amplitudę (gdy bryła jest sztywna to sprawdzamy naroża).
Wibroizolatorem
jest podłoże gruntowe
10m

10m

Pod małe pompy

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 31
Wibroizolacja bierna – to taka warstwa gruntu , która ochroni inne budowle od drgań
(mogą być także sprężyny).
Wibroizolacja czynna – chroni cały układ przed wpływem tych drgań (przekazuje
minimalne wielkości sił Pd.
Fundamenty pod młoty
Zblokowanie wibroizolatorów w baterie po kilkanaście sztuk (np. 14 sztuk).
Projekt wibroizolatora
pod młoty Rektyfikacja pionowa konieczna
2 typy wibroizolatorów: bo może dojść do zniszczenia
Typ A: lekkie izolatora ze względu na ruchy
Typ B: ciężkie dynamiczne (wstępne ugięcie
statyczne nie może być za duże).
Całe układy obciążenia dynamicznego (wentylacja w budynkach) są sprzedawane z ramami
stalowymi i układem wibroizolatorów typu lekkiego, a więc obciążenie dynamiczne bliskie 0.
Zatem nie uwzględnia się wpływów dynamicznych. Najcięższe fundamenty pod
turbogeneratory w elektrowniach wodnych i elektrociepłowniach. Przy maszynach typu
udarowego - do kruszenia i rozdrabniania złomu w hutach. W gruncie zatapia się odpady
stalowe a na wierzchu pokrywa gruzobetonem. Do montażu wibroizloatorów z dwóch
stron stosuje się śruby rektyfikacyjne.
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 32

Współczynnik przenoszenia siły V

f/f0
Rys. Przenoszenie drgań dla układu jednomasowego o różnym tłumieniu przy wymuszeniu
harmonicznym o stałej amplitudzie
Na rysunku przedstawiono zależność pomiędzy współczynnikiem przenoszenia siły V a
stosunkiem częstotliwości siły wymuszającej f do częstotliwości drgań własnych układu fo,
D –oznacza miarę tłumienia.
Wibroizolacja jest skuteczna gdy częstotliwość siły wymuszającej jest co najmniej √2
razy większa od częstotliwości drgań własnych układu dynamicznego. Im bardziej
elastyczne podparcie maszyny tym zazwyczaj wyższa jest efektywność wibroizolacji
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 33

a)konwencjonalny fundament, b) wibroizolacja

młota z blokiem inercyjnym, c) wibroizolacja
bezpośrednia

Wibroizolacja młota kuźniczego

Wibroizolator
z tłumikiem wiskotycznym
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 34
Prasy i nożyce gilotynowe wytwarzają również podczas pracy siły dynamiczne spowodowane
uderzeniami np. podczas obróbki plastycznej metali lub podczas procesu cięcia.
Drgania te prowadzą do zakłóceń w pracy sąsiadujących maszyn drgań w hali oraz do drgań
budynków znajdujących się w pobliżu. Wysokoczęstotliwościowe drgania prowadzą również
do powstawania hałasu w przyległych pomieszczeniach.
Wibroizolatory oraz tłumiki wiskotyczne GERB w sposób istotny redukują drgania wywołane
przez prasy. Wielkością charakteryzującą drgania jest amplituda prędkości drgań.
Wibroizolator dobrany na częstotliwości drgań własnych całego układu 3 Hz powinien
redukować drgania w szerokim zakresie częstotliwości o co najmniej 90 %. Tak wysokie
tłumienie drgań jest korzystne dla pracowników obsługi maszyn ale również dla
niezawodności i trwałości samych maszyn.
Ważnym czynnikiem dla doboru wibroizolatorów dla pras jest rodzaj wymuszenia. Dla
przykładu, niezrównoważone siły bezwładnościowe np. od mas wirujących mogą wywołać
mimo zastosowania tłumików zbyt duże przechylenia maszyny. W tym przypadku potrzebna
jest dodatkowa masa bezwładnościowa, która zwiększa stabilność oraz przeciwdziała
przechyłowi maszyny.
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 35

Prasa do obróbki plastycznej metali Wibroizolacja prasy stemplującej

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 36
Turbiny i inne elementy wyposażenia elektrowni, w których występują wysokie obciążenia
dynamiczne wymagają skutecznej wibroizolacji oraz prawidłowo zaprojektowanych
fundamentów.

Wraz z producentami turbin opracowali wibroizolatory dla turbin. Pierwszy taki system
wibroizolacji został zamontowany w 1968 roku w elektrowni atomowej (turbina o mocy
600 MW). Obecnie wibroizolatory są stosowane w wielu elektrowniach na całym świecie
dla turbin o różnych rozmiarach (do 1600 MW).
Umożliwiają one:
• dynamiczne odizolowanie fundamentów turbin od fundamentów budynku za
pośrednictwem belek lub słupów,
• zintegrowanie fundamentu z obudową turbiny,
• równomierne rozłożenie obciążeń,
• łatwe dostosowanie oraz regulacja w przypadku różnych przemieszczeń. Regulacja może
być wykonana bez przerywania pracy turbiny,
• możliwość monitorowania pracy wibroizolatorów (ewentualnych niedopuszczalnych
przemieszczeń) za pomocą sprzętu monitorującego,
• więcej miejsca pod turbiną dla doprowadzenia przewodów,
• obniżenie kosztów dzięki wykorzystaniu istniejącego fundamentu.
Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 37

1. Tłumiki drgań przewodów, 2. Skraplacz,

3. Generator Diesla, 4. Pompa zasilająca,
5, 6. Turbina,7. Transformator, 8. Fundament,
9,10. Młyn węglowy, 11. Wentylator.

Rys. Wibroizolacja wyposażenia elektrowni

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 38

Fundament blokowy pod wentylator Fundament blokowy pod turbogenerator

Fundament blokowy pod wentylator spalin i turbiny bloków nr 5 i 6

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 39

Fundament blokowy pod turbogenerator elektrowni Opole

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 40
Projektowanie fundamentów pod maszyny
Określenie potrzebnej masy fundamentów: Silnik
1,2 ⋅ Pw Wentylator
m=
Adop ⋅ ω 2

Gdzie Pw – siła wzbudzająca, Adop – dopuszczalna amplituda układu (80 μm),

ω – gdy częstotliwość mała, to masa rośnie.
Dla młotów określa się masę inaczej. A więc należy założyć sztywność wibroizolacji.
Kz=m∙λz2
gdzie λz jest częstotliwością drgań własnych układu w kierunku pionowym.
Zakłada się λz ze stosunku: ω
η= → (4 ÷ 5)
λz
Z katalogu wibroizolatorów wybieramy sztywność Kz’ a więc ΣKz’ >Kz . Należy zaplanować
rozłożenie wibroizolatorów. Tak aby środek sztywności wibroizolacji pokrywał się z
wypadkową siły wzbudzającej. Wtedy określamy dla masy układu i jego mimośrodu
wzbudzenie według środka ciężkości Sc wibroizolatora. Określamy jakie są λz w węzłach
poszczególnych i tym samym określamy amplitudy i gdy Aproj<Adop to jest w porządku.
Częstotliwość jest w kwadracie i zmienia się, zatem A i ω zawsze w górę tzn. nieliniowo.

Projektowanie wibroizolacji jest osobnym projektem.

Wibroizolacje fundamentów pod maszyny 41

Kanał spalin oraz elektrofiltry bloku nr 5 Elektrowni Opole