Zad.

1
Populacje biegusów alaskańskich w północnej części zasięgu geograficznego gatunku mają
nietypowy stosunek liczebności samców i samic wynoszący 3:1, zamiast typowego – 1:1.
Postawiono następującą hipotezę: „Mały udział samic w populacjach biegusów jest
spowodowany tym, że częściej padają one ofiarą sokołów wędrownych”. W celu weryfikacji
tej hipotezy zebrano pióra po biegusach upolowanych przez sokoły, a następnie wyizolowano
z nich DNA i przeprowadzono PCR w celu amplifikacji fragmentów genów CHD,
zlokalizowanych na chromosomach płci Z i W (odpowiednio: CHD-Z i CHD-W). Samice
biegusów są heterogametyczne (ZW), a samce – homogametyczne (ZZ). Rejony niekodujące
w genach CHD-Z i CHD-W mają różną długość, co powoduje, że produkty amplifikacji rejonów
niekodujących genów CHD-Z i CHD-W także różnią się długością. Elektroforetyczne
rozdzielenie produktów PCR pozwoliło określić płeć ptaków, z których pochodziły zebrane
pióra. Wyniki badań przedstawiono na poniższym wykresie.

1.1
Rozstrzygnij, czy postawiona hipoteza została przyjęta, czy – odrzucona. Odpowiedź
uzasadnij, odwołując się do wyników badań przedstawionych na wykresie

- Hipoteza została odrzucona. Wyniki wskazują, że udział samic wśród ofiar sokołów jest
podobny do ich udziału w populacji, a więc ta dysproporcja nie jest wynikiem ich częstszego
odławiania przez sokoły wędrowne.
- Mały udział samic w badanej populacji nie jest spowodowany tym, że samice częściej są
łowione przez sokoły. Wyniki badania wskazują, że to samce częściej są ofiarami, a więc
hipoteza nie została potwierdzona.
- Odrzucona, ponieważ wśród ofiar sokołów jest więcej samców.
- Hipoteza została odrzucona, ponieważ biegusy, niezależnie od płci, z jednakowym
prawdopodobieństwem mogą stać się ofiarą sokołów.
- Zweryfikowana negatywnie – płeć ofiary nie ma wpływu na złowienie jej przez sokoła,
dlatego proporcja płci wśród ofiar odzwierciedla proporcję w populacji ogólnej.

1.2
Który obraz żelu agarozowego odpowiada prawidłowemu wynikowi elektroforetycznego

rozdzielenia powielonych fragmentów genów CHD-Z i CHD-W u samca (♂) i samicy (♀)?
Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

1.3
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące techniki PCR są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe

1. Do powielenia fragmentów genów techniką PCR należy użyć m.in. termostabilnej

polimerazy DNA oraz czterech różnych deoksyrybonukleotydów p
2. Technika PCR umożliwia powielenie wybranych fragmentów genomowego DNA dzięki
użyciu specyficznych starterów p
3. Rozdzielenie podwójnej helisy DNA podczas stosowania techniki PCR zachodzi dzięki
ligazom DNA f
Zad 2
Biotechnologia obejmuje działania z wykorzystaniem organizmów żywych lub ich składników,
prowadzące do wytworzenia użytecznych produktów. Biotechnologia tradycyjna stosuje
naturalne enzymy lub organizmy niezawierające obcego materiału genetycznego, a
nowoczesna – organizmy zmodyfikowane genetycznie oraz wytwarzane przez nie białka, w
tym – enzymatyczne. Rozszerzenie zakresu potencjalnych zastosowań biotechnologii
nowoczesnej umożliwił rozwój inżynierii genetycznej, czyli kierunkowe manipulacje genami
prowadzące do uzyskania określonych celów. W tworzeniu zrekombinowanego DNA
wykorzystuje się głównie bakteryjne enzymy restrykcyjne, a także inne enzymy, np. ligazy,
polimerazy.
Na poniższych schematach przedstawiono dwa przykłady sześcionukleotydowych sekwencji
palindromowych w DNA, rozpoznawanych i przecinanych przez dwa enzymy restrykcyjne
(strzałkami wskazano miejsce działania enzymu).

2.1
Na podstawie schematu podaj, czym charakteryzuje się sekwencja palindromowa
nukleotydów w DNA.

- Sekwencja palindromowa charakteryzuje się tym, że w krótkim fragmencie cząsteczki DNA

sekwencja nukleotydów czytana w kierunku 5’→ 3’ jest identyczna w każdej z nici DNA.
- Sekwencja palindromowa oznacza taką sekwencję jednej nici DNA, dla której sekwencja
komplementarna jest identyczna, jeżeli obie sekwencje czytane są z uwzględnieniem
polarności nici (czytane są od końca 5' do 3').
- Sekwencja palindromowa charakteryzuje się tym, że sekwencja nukleotydów w jednej nici
DNA jest taka sama, jak sekwencja w drugiej nici odczytywana wspak. b)
2.2
Na podstawie analizy schematów oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń, dotyczących
działania enzymów restrykcyjnych.

1. Określony enzym restrykcyjny rozpoznaje specyficzną sekwencję nukleotydową i tnie

ją również w specyficzny dla siebie sposób (symetryczny lub asymetryczny) p
2. Jeżeli restryktazy tną cząsteczki DNA symetrycznie, wtedy produkt ma wystające,
jednoniciowe lepkie końce, jeśli tną DNA asymetrycznie – wtedy końce są tępe f
3. Lepkie końce umożliwiają przyłączanie do nich (tak samo wytworzonych)
komplementarnych fragmentów DNA pochodzących z innych źródeł p

2.3
Korzystając z przedstawionych schematów, zapisz dwuniciową sekwencję nukleotydową DNA
przed cięciem przez enzym i po cięciu, jeżeli restryktaza (KpnI) rozpoznaje sekwencję
5’...GGTACC...3’ z miejscem cięcia pomiędzy cząsteczkami cytozyny.

2.4
Uzupełnij tabelę – wpisz odpowiednie informacje dotyczące uzyskiwania
wymienionych produktów spożywczych metodą biotechnologii tradycyjnej.

Produkt Stosowane mikroorganizmy Zachodzące procesy

Jogurt, kiszone ogórki Bakterie mlekowe Fermentacja mlekowa
Chleb, piwo Drożdże Fermenctacja alkoholowa

Zad. 3
Każdej z wymienionych technik inżynierii genetycznej A–C przyporządkuj jeden opis wybrany
z tabeli spośród 1.–4.

A. PCR: … 3
B. Elektroforeza: … 2
C. Transformacja genetyczna: … 1

Zad. 4
Jedną z podstawowych metod stosowanych obecnie w badaniach molekularnych i inżynierii
genetycznej jest PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy). Jest to reakcja umożliwiająca
powielenie (amplifikację) w krótkim czasie fragmentu genomowego DNA w miliardach kopii.
Metoda ta pozwala na analizę bardzo małych, wręcz śladowych ilości DNA.

Podaj dwa przykłady praktycznego zastosowania PCR:

1. ……
2. ……

- do identyfikacji przestępcy na podstawie śladowych ilości DNA (materiału genetycznego)

- do identyfikacji ofiar katastrof na podstawie śladowych ilości DNA
- do ustalania ojcostwa
- do porównywania DNA izolowanego ze szczątków wymarłych gatunków organizmów
- w testach wykrywających obecność wirusów i bakterii, np. wirusa HIV
- w diagnostyce chorób genetycznych, np. mukowiscydozy
- w genetyce molekularnej do namnażania DNA dla celów, np. sekwencjonowania lub
klonowania DNA
Zad. 5
Jednym z podstawowych dowodów w procesie ustalania domniemanego ojcostwa jest
ekspertyza genetyczna. Z materiału biologicznego pobranego od pozwanego, dziecka i matki
uzyskuje się wzory prążkowe fragmentów DNA. Występowanie prążka we wzorze prążkowym
danej osoby można interpretować jako obecność allelu dominującego. Porównanie wzorów
prążkowych dziecka, matki i pozwanego pozwala wykluczyć lub potwierdzić ojcostwo.

Poniżej przedstawiono wyniki dotyczące badania ojcostwa w dwóch sprawach

alimentacyjnych.

5.1
Ustal, w której sprawie alimentacyjnej (I czy II) można potwierdzić ojcostwo pozwanego.
Odpowiedź uzasadnij.

sprawa II, ponieważ dziecko ma takie fragmenty alleliczne / prążki, których nie ma jego
matka, a ma je pozwany

5.1
Podaj inny przykład zastosowania ekspertyzy genetycznej w sądownictwie.

identyfikowanie poszukiwanych /ustalanie sprawców przestępstw / ustalanie tożsamości

osób