УНИВЕРЗИТЕТ „ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ“ – ШТИП

ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИКА

Компјутерско инженерство и технологии

СЕМИНАРСКА РАБОТА ПО ПРЕДМЕТОТ:

МРЕЖНИ ПРОТОКОЛИ

ТЕМА:
WAN access connectivity options

Ментор, Кандидат,
Проф. д-р Душан Биков Тијана Илиева 102621

Штип, јануари 2024

Содржина

Краток извадок................................................................................................................3

Клучни зборови...............................................................................................................3

Abstract............................................................................................................................ 4

Keywords......................................................................................................................... 4

1. Вовед...........................................................................................................................5

2. Зошто се потребни WAN мрежите?..........................................................................7

3. Видови опции за поврзување WAN...........................................................................9

4. Leased line (изнајмена линија).................................................................................11

5. Broadband..................................................................................................................13

5.1. DSL (Digital Subscribel Line) – Дигитална претплатчника линија....................13

5.2. Кабелски интернет.............................................................................................16

5.2.1. Како функционира?.....................................................................................16

5.2.2. Предности и недостатоци...........................................................................17

5.3. Fiber optic............................................................................................................ 19

6. MPLS......................................................................................................................... 20

7. VPN............................................................................................................................21

Заклучок........................................................................................................................ 22

Користена литература................................................................................................. 23

2
Краток извадок

Регионална мрежа WAN) е телекомуникациска мрежа или компјутерска мрежа која

се протега на големо географско растојание. Овие мрежи често се воспоставуваат
со изнајмени телекомуникациски кола.

Деловните, образовните и владините организации користат WLAN мрежи за

пренесување податоци помеѓу персоналот, студентите, клиентите, купувачите и
добавувачите од различни локации низ светот. Во суштина, овој начин на
телекомуникација му овозможува на бизнисот ефикасно да ја извршува својата
секојдневна функција без оглед на локацијата.

Интернетот може да се смета за WAN. Поврзани термини за други типови мрежи

се лични мрежи (PAN), локални мрежи (LAN), мрежи на кампусот (CAN) или мрежи
на метрополите (MANs) кои обично се ограничени на соба, зграда, кампус или
одреден град. област соодветно.

Клучни зборови

WAN, компјутер, мрежа...

3
Abstract

A wide area network (WAN) is a telecommunications network or computer network that

extends over a large geographical distance. Wide area networks are often established
with leased telecommunication circuits.

Business, education and government entities use wide area networks to relay data to
staff, students, clients, buyers, and suppliers from various locations across the world. In
essence, this mode of telecommunication allows a business to effectively carry out its
daily function regardless of location.

The Internet may be considered a WAN. Related terms for other types of networks are
personal area networks (PANs), local area networks (LANs), campus area networks
(CANs), or metropolitan area networks (MANs) which are usually limited to a room,
building, campus or specific metropolitan area respectively.

Keywords

WAN, computer, network…

4
1. Вовед

Компјутерските мрежи може да се класифицираат на повеќе начини: според

топологијата, според архитектурата, според протоколот кој го употребуваат итн.
Во зависност од географската покриеност, мрежите може да се класифицираат
како:

 Локална мрежа (Local Area Network- LAN);

 Градска мрежа (Metropolitan Area Network - MAN);
 Регионална мрежа (Wide Area Network-WAN).

LAN е мрежа составена од компјутери и уреди во склоп на една зграда, куќа,

канцеларија и сл. Овие мрежи се наједноставни, имаат најмала цена на чинење, а
предност им е големата брзина при преносот на податоци. Наједноставен тип на
локална мрежа имаме кога се поврзани два компјутери.

MAN е мрежа којашто се состои од повеќе локални мрежи коишто меѓусебно се

поврзани на површината на еден град или област. На овој начин се овозможува
локалните мрежи да делат ресурси и да комуницираат едни со други.

Но, што всушност претставува WAN?

WAN се мрежи кои опфаќаат поголема географска област и обично бараат услуги
од заеднички оператор. Примери за WAN технологии и протоколи вклучуваат
Frame Relay, ATM и DSL.

WAN е податочна комуникациска мрежа која работи надвор од географскиот опсег

на LAN.

WAN се разликуваат од LAN на неколку начини. Додека LAN поврзува компјутери,

периферни уреди и други уреди во една зграда или друга мала област, WAN
овозможува пренос на податоци на поголеми географски растојанија.
Дополнително, претпријатието мора да се претплати на давател на услуги WAN за
да користи WAN мрежни услуги на оператор. LAN мрежите обично се во
сопственост на компанијата или организацијата што ги користи. WAN мрежите

5
користат капацитети обезбедени од давател на услуги или оператор, како што е
телефонска или кабелска компанија, за да ги поврзат локациите на организацијата
една со друга, со локации на други организации, со надворешни услуги и со
далечински корисници. WAN обезбедуваат мрежни способности за поддршка на
разновиден
сообраќај,
како што се
глас, видео и
податоци.

6
2. Зошто се потребни WAN мрежите?

LAN технологиите обезбедуваат и брзина и економичност за пренос на податоци

во организациите на релативно мали географски области. Меѓутоа, другите
деловни потреби бараат комуникација меѓу оддалечени локации, вклучувајќи го
следново:

 Луѓето во регионалните или подружниците на организацијата треба да

бидат способни да комуницираат и да споделуваат ресурси со централната
локација.
 Организациите честопати сакаат да споделуваат информации со други
организации на големи растојанија. На пример, производителите на
софтвер рутински ги соопштуваат информациите за производите и
промоцијата на дистрибутерите кои ги продаваат нивните производи на
крајните корисници.
 Вработените кои често патуваат за деловни активности на компанијата
треба да пристапат до информации што се наоѓаат на нивните
корпоративни мрежи.

Покрај тоа, корисниците на домашни компјутери треба да испраќаат и примаат

податоци на се поголеми растојанија. Еве неколку примери:

 Сега е вообичаено во многу домаќинства потрошувачите да комуницираат

со банки, продавници и различни даватели на стоки и услуги преку
компјутери.
 Учениците истражуваат за часовите со пристап до каталози и публикации
на библиотеките лоцирани во други делови од нивната земја и во други
делови од светот.

7
Бидејќи очигледно не е изводливо да се поврзат компјутерите низ земја или низ
целиот свет на ист начин како што се поврзани во LAN со кабли, различни
технологии еволуирале за да ја поддржат оваа потреба. Интернетот стана и
продолжува да биде евтина алтернатива за WAN конекција. Новите технологии се
достапни за бизнисите за да обезбедат безбедност и приватност за нивните
интернет комуникации и трансакции. WAN мрежите што се користат сами или во
соработка со Интернет, им овозможуваат на организациите и поединците да ги
задоволат нивните потреби за комуникација на широк простор.

8
3. Видови опции за поврзување WAN

Постојат повеќе опции за WAN конекции кои ги користиме за да ја обезбедиме

нашата поврзаност со интернет, дел од нив се:

1. Leased Line (Изнајмена линија)

Овој тип на WAN врска е посветена врска точка до точка и податочна врска со
фиксна ширина на опсег. Со користење на изнајмени линии, вашата мрежа ќе
има целосно обезбедена и сигурна врска, висок пропусен опсег и супериорен
квалитет на услугата. Од друга страна, изнајмените линии може да бидат скапи
и не може да се скалализираат бидејќи тоа е постојана физичка врска.

2. Broadband

Broadband се однесува на телекомуникациите во кои е достапен широк опсег

на фреквенции за пренос на информации. Бидејќи е достапен широк опсег на
фреквенции, информациите може да се мултиплексираат и испраќаат на многу
различни фреквенции или канали во рамките на опсегот истовремено.
Мултиплексирањето овозможува повеќе информации да се пренесат во
дадено време. Broadband обезбедува брз пристап до интернет преку повеќе
видови технологии, вклучувајќи оптички влакна, безжичен интернет, кабелски,
DSL и сателит.

3. Префрлување на етикети со повеќе протоколи (MPLS)

MPLS е тип на VPN што користи етикети на пакетите за препраќање наместо IP

адреси или заглавија на слојот 3. Тој нуди оптимална безбедност и рутирање
за сајтовите на клиентите. На MPLS, давателот на услугата учествува во
рутирањето на клиентот.

4. VPN

Повеќето од нас користат мобилни телефони кои користат мобилни податоци

за да се поврзат на интернет. Најчесто познатите типови на поврзување за
безжичен WAN се 3G, 4G, LTE и 5G. Тоа се услугите што ги нуди локалниот

9
интернет провајдер за да обезбедат безжичен интернет пристап до мобилни
уреди преку мобилните страници. Користи специфични фреквенции за да
обезбеди поширока покриеност и посилен сигнал до клиентите.

10
4. Leased line (изнајмена линија)

Изнајмена линија – приватно двонасочно или симетрично телекомуникациско коло

меѓу две или повеќе локации обезбедени согласно комерцијален договор.

Изнајмената линија, понекогаш наречена посветена линија, е посветена point-to-

point врска и податочна врска со фиксен опсег. Изнајмената линија не е наменски
кабел. Тоа е резервирано наменско коло за изнајмени линии (или бакарен или
кабел со оптички влакна) помеѓу две точки.

Изнајмената линија пренесува податоци во двете насоки користејќи целосно

дуплекс пренос. Користи два пара жици (фул-дуплекс кабел), а секоја жица се
користи во еднонасочен пренос на податочна мрежа. Изнајмената линија не е
долг физички кабел што се протега на две или повеќе локации како што другите го
сфаќаат. Користи специјализиран прекинувачки уред кој делува како засилувач на
сигналот за да ја направи врската врска од точка до точка и да стигне до
оддалечена дестинација.

Организациите не ја градат својата инфраструктура за да создадат посветена

врска со нивните други гранки, бидејќи тоа е скапо и тешко да се имплементира.
Ја користат инфраструктурата на Интернет-провајдер на услуги со фиксна
месечна претплата, поради што се нарекува изнајмена линија.

Дијаграмот подолу покажува како изнајмената линија поврзува две гранки:

11
12
5. Broadband

Некои организации може да изберат да користат широкопојасна интернет

конекција со пониска цена, а потоа да создадат безбедно преклопување
користејќи некоја форма на VPN технологија.

Широкопојасната поврзаност може да биде жична, како што е DSL или кабел, или
може да биде безжична, како што се 3G/4G или сателитски Интернет услуги.
Додека заштедата на трошоците во споредба со другите опции за WAN се
одлични, примарниот недостаток е што немате контрола врз латентноста или
QoS. Затоа, ако треба да пренесувате/примате податоци чувствителни на
латентност преку вашиот WAN, можеби ќе треба да погледнете во други
изнајмени услуги или да ги искористите технологиите SD-WAN комбинирани со
повеќе опции за широкопојасна конекција за интелигентно да ја изберете
најбрзата патека од точката А до точката Б.

Во однос на пропусната моќ на широкопојасен интернет, обично има неколку

опции од кои може да се избере. Едно нешто што треба да се внимава е дали
вашиот пропусен опсег е симетричен или асиметричен по природа.

5.1. DSL (Digital Subscribel Line) – Дигитална претплатчника линија

Дигитална претплатничка линија, ДПЛ, (англ: DSL Digital Subscriber Line) —

фамилија на технологии која овозможува дигитална размена на податоци преку
постоечките бакарни жици на локалната телефонска мрежа. Во
телекомуникацискиот маркетинг, терминот ДПЛ (DSL) се сфаќа како асиметрична
дигитална претплатничка линија (АДПЛ) која е најзастапената ДПЛ технологија.
ДПЛ услугата се обезбедува истовремено со жичната телефонска услуга преку
истата телефонска линија. Тоа е можно заради тоа што ДПЛ ги користи
повисоките честотни опсези. Во просториите на корисникот се инсталира ДПЛ
филтер на не-ДПЛ излезите за да се блокира интерференцијата од високите
честоти и да се овозможи истовремено користење на говорната и ДПЛ услугата.

13
За воспоставување на ДПЛ линија потребен е ДПЛ модем. Брзината на
преземање на податоци (download) се движи од 256 kbit/s до 100 Mbit/s во
зависност од тоа каква e технологијата која се користи, одликите на линијата и
нивото на понудената услуга. Кај асиметричниот начин на праќање и примање на
податоци (АДПЛ) брзината на праќање (upload) е помала од брзината на
преземање, додека кај симетричниот начин (SDSL) брзините се исти. Ако се
зголемува оддалеченоста од централата нивото на сигналот по претплатничката
линија опаѓа, така што корисникот кој се наоѓа подалеку од централата нема да ја
има посакуваната брзина или во најлош случај ДПЛ нема да може да работи.
Максималната оддалеченост на АДПЛ е 5,5 км.

DSL користи бакарни жици на телефонските линии, но работи на различни

фреквенции, овозможувајќи истовремена употреба на телефонот и интернетот.
Постојат различни типови на DSL, како што се ADSL (Асиметричен DSL), VDSL
(Многу висока бит-стапка DSL) и SDSL (Симетричен DSL), секој со различни
можности за брзина и случаи на употреба. Брзините на DSL се разликуваат врз
основа на растојанието од централната канцеларија на давателот на услуги.
Општо земено, колку е поблиску растојанието, толку е поголема брзината.
Типичните брзини на DSL се движат од стотици Kbps до неколку Mbps. VDSL може
да понуди поголеми брзини, погодни за тешки апликации како стриминг видео со
висока дефиниција.

DSL е широко достапен, особено во руралните и приградските области, бидејќи ја

користи постојната телефонска инфраструктура. Често е подостапен од другите
брзи опции како оптички влакна, што го прави рентабилен избор и за станбени и
за мали деловни корисници.

Поставувањето DSL е релативно едноставно. Обично вклучува инсталирање на

DSL модем и филтри на телефонските линии за да се одделат интернетот и
гласовните сигнали. Одржувањето и решавањето проблеми се генерално помалку
сложени отколку кај другите типови WAN конекции. DSL е идеален за секојдневни
активности на интернет, како што се прелистување, е-пошта и умерено видео
стриминг. Тоа е практично решение за мали бизниси или оддалечени канцеларии

14
на кои им е потребен сигурен пристап до интернет без потреба од екстремно брзи
или интензивни апликации со пропусен опсег.

Со доаѓањето на побрзи технологии како што се оптички влакна и 5G, употребата

на DSL може да се намали во урбаните области. Сепак, неговата достапност и
економичност веројатно ќе го одржат релевантен во области каде што другите
опции за голема брзина не се изводливи.

Накратко, DSL останува остварлива опција за поврзување со WAN, особено за

корисници во области со ограничен пристап до понови технологии или каде што
цената е значајна сметка. Неговата леснотија на распоредување и одржување,
заедно со соодветните брзини за низа апликации, го прави практичен избор за
многу корисници на интернет.

15
5.2. Кабелски интернет

Кабелскиот интернет е вид на широкопојасна конекција која користи кабелска

телевизиска инфраструктура за да обезбеди пристап до Интернет во домови или
згради. Поминува низ коаксијални кабли, истите кабли што се користат за
кабловска телевизија. Бидејќи овие бакарни кабли се користат за испорака на ТВ-
услуги, овој тип на интернет обично е поврзан со ТВ канали кога се нудат од
давателите на интернет услуги.

Колку е брз кабелскиот интернет?

Кабелските жици обезбедуваат брзо поврзување. Вообичаено, овој тип на

интернет користи коаксијални кабли за испорака на услуги со голема брзина до
вашиот дом. Може да достигне брзина до 1000 Mbps или 1 Gbps. Во оптимални
услови кога на мрежата има помалку корисници, кабелот нуди просечна брзина од
100 Mbps. Сепак, брзината што ја добивате на крајот се сведува на вашите лични
потреби, вашиот буџет и вашите навики за користење на Интернет. Кабелскиот
интернет гледа многу сообраќај ноќе, кога корисниците се дома преку ден и на
Интернет. Во текот на овие часови веројатно ќе почувствувате поголем метеж на
мрежата. Ограничувањата на пропусниот опсег, грешките во услугата,
неисправните рутери и проблемите со уредот може да ја забават брзината на
кабелскиот интернет.

5.2.1. Како функционира?

За функционален кабелски интернет потребни се неколку клучни делови:

 Модем: Овој мал уред овозможува комуникација помеѓу вашиот компјутер и

системите на интернет провајдерот. Уредот прима податоци од вашиот
кабелски оператор и потоа ги дистрибуира низ вашиот дом.
 WiFi рутер: Рутерот се поврзува со модемот за да обезбеди пристап до
Интернет до повеќе жичени и безжични уреди, како компјутери, лаптопи и
таблети, истовремено.

16
  Бакарни коаксијални кабли: Како што споменавме, овие кабли се медиум
за пренос за овој тип на интернет. Обезбедувачот на интернет услуги ќе
испраќа интернет податоци преку овие коаксијални кабли до модемот; еден
коаксијален кабел може да носи податоци од 100 до 700 MHz.
 Прекинувач: Прекинувачот за кабел помага да се обезбеди онлајн пристап
до голем број уреди откако ќе се поврзат на етернет порта.
 Етернет кабел: Овие стандардни кабли ги поврзуваат електронските уреди
со рутерот на мрежата.

Вашите уреди можат или да користат кабел Етернет за директна врска или WiFi
сигнал за безжична врска. Директните врски обезбедуваат поголема брзина на
интернет и поголема безбедност, но го ограничуваат корисникот во однос на
локацијата и бројот на уреди кои можат да се користат истовремено.

5.2.2. Предности и недостатоци

Предности:

 Кабелскиот интернет нуди брза врска. Со инсталиран кабел, може да

постигнете повеќе од доволно брзини за повеќето цели. Корисниците
најверојатно ќе добијат брзина на интернет од 50 Mbps до 1000 Mbps во
зависност од нивниот буџет. На просечно домаќинство му требаат околу 50
Mbps до 200 Mbps, што значи дека кабелските врски функционираат добро
за повеќето домови.
 Широко достапен.
 Многу кабелски компании нудат пакети кои вклучуваат и телевизија и
интернет, што е исплатливо.
 Кабелскиот интернет е сигурен. За разлика од другите форми на интернет
како сателитски интернет, кабелот не е под влијание на сезонските
временски услови или бури. Исто така, не влијае вашата близина до вашиот
интернет провајдер, како што е кај DSL.
 Лесно е да се инсталира. Можете сами да го инсталирате се додека вашиот
дом е правилно поврзан за интернет услуга.

17
Иако има многу предности, има и свои недостатоци:

 Потребна е кабелска врска. Иако звучи очигледно, за пристап до жичен

широкопојасен интернет, вашиот дом треба да биде опремен со потребните
кабелски врски. Ако веќе не ги поседувате ваквите коаксијални кабли,
трошоците за инсталација може да бидат повисоки.
 Користи споделен пропусен опсег. Брзините имаат тенденција да
флуктуираат за време на часовите со голем сообраќај. Со кабел, треба да
го споделите пропусниот опсег со вашите соседи. Ако другите претплатници
во околните резиденции користат премногу спротиводно или низводно
проток во исто време, веројатно ќе доживеете метеж во мрежата.
 Користи „data caps“. Некои оператори го следат пропусниот опсег што секој
претплатник го користи. Она што следно го прави вашиот интернет
провајдер е да наметне ограничувања за податоци, ограничувајќи ја
количината на интернет податоци што може да се користат во даден
временски период.

18
5.3. Fiber optic

Оптика е најнапредната технологија во светот на широкопојасниот интернет

пристап. За разлика од технологиите врз база на бакарни и коаксијални кабли, со
оптичката технологија, интернет сигналот се пренесува во облик на светлосни
зраци низ микронски оптички влакна.

Тоа значи дека сигналот низ оптичкото влакно се движи со брзина од околу 70%
од брзината на светлината. Ова овозможува пренос на многу податоци со огромни
брзини, преку поголеми растојанија, на најсигурен можен начин.

Оптичките влакна се мали - околу 125 микрони во дијаметар или малку поголеми
од човечко влакно. Многу од овие влакна се споени заедно за да формираат
кабли (да не се мешаат со коаксијални кабли, кои се направени од бакар).
Оптичките влакна носат импулси на ласерска или LED светлина низ линијата,
пренесувајќи информации во „бинарна“ форма.

Откако овие супер-брзи импулси на светлина ќе стигнат до нивната дестинација,

тие се претвораат во електричен излез што вашите уреди можат да го разберат и
користат. Ова го врши специјална опрема наречена оптички мрежен терминал, кој
потоа го испраќа сигналот преку етернет конекција до крајниот корисник.

Оптичкиот интернет е одличен избор за домаќинства или бизниси со висок

пропусен опсег каде што повеќе корисници сакаат да гледаат видео, да играат
онлајн игри, да прават резервни копии на податоци или да испраќаат и примаат
големи датотеки во исто време.

19
6. MPLS

MPLS користи ознаки наместо мрежни адреси за оптимално насочување на

сообраќајот преку пократки патеки. MPLS е протокол-агностик и може да го забрза
и обликува протокот на сообраќај низ WAN и мрежите на даватели на услуги. Со
оптимизирање на сообраќајот, MPLS го намалува времето на застој и ја
подобрува брзината и квалитетот на услугата (QoS).

За разлика од традиционалното IP рутирање, каде што секој пакет се третира

независно, MPLS доделува ознаки на пакетите, овозможувајќи поефикасни и
предвидливи патеки низ мрежата. Оваа техника на етикетирање го поедноставува
процесот на препраќање, дозволувајќи им на рутерите да донесуваат одлуки за
препраќање само врз основа на етикетата, без потреба од испитување на самиот
пакет.

Една од клучните предности на MPLS е неговата способност да поддржува Quality

of Service (QoS). Со QoS, мрежните администратори можат да дадат приоритет на
одредени видови сообраќај, како што се глас или видео, осигурувајќи дека ја
имаат потребната пропусност и мала доцнење, клучни за одржување на
квалитетот на овие услуги.

MPLS, исто така, се истакнува обезбедувајќи алатки за насочување и контрола на

протокот на мрежниот сообраќај. Ова значи дека сообраќајот може да се насочува
на начин што ја оптимизира употребата на мрежните ресурси и ги подобрува
вкупните перформанси на мрежата.

20
7. VPN

VPN е виртуелна приватна мрежа, изградена врз постоечка мрежна

инфраструктура, која може да осигура безбедни комуникациски механизми за
податоците и другите информации кои се пренесуваат меѓу две крајни точки.

Користењето на виртуелна приватна мрежа (VPN) како опција за поврзување WAN

е вообичаен пристап, особено за организации кои бараат безбеден, далечински
пристап. VPN создава приватна мрежа преку јавна мрежа, како што е интернетот,
обезбедувајќи и приватност и безбедност преку шифрирање на податоците и
криење на IP адресите на корисниците.

Примарната предност на VPN како решение за WAN е нивната способност

безбедно да поврзуваат оддалечени корисници или различни канцеларии на
истата организација преку интернет. Ова е особено корисно за бизнисите со
географски дисперзирана работна сила, овозможувајќи им на вработените
безбедно да пристапат до корпоративните ресурси од каде било.

VPN користат различни протоколи за шифрирање, како што се IPsec, SSL/TLS или
L2TP. Овие протоколи гарантираат дека податоците остануваат доверливи и се
заштитени од неовластен пристап, што ги прави VPN-овите сигурен избор за
пренос на чувствителни или сопственички информации.

Сепак, важно е да се забележи дека иако VPN нудат безбеден пренос на податоци
преку интернет, тие можеби нема да го обезбедуваат истото ниво на
перформанси, доверливост и квалитет на услугата како другите WAN технологии
како MPLS. Изведбата на VPN може да биде под влијание на променливата
пропусност и латентност на јавниот интернет.

Накратко, VPN-ите како опција за поврзување со WAN нудат сигурни, економични

и флексибилни решенија за поврзување на далечински корисници и експозитури.
Тие се идеални за организации кои даваат приоритет на безбедноста и
далечинскиот пристап, како и за оние кои сакаат да ги оптимизираат трошоците за
поврзување со WAN.

21
Заклучок

Како заклучок, овaa семинарска работа темелно ги разгледа различните опции за

поврзување со пристап до WAN, истакнувајќи ги нивните уникатни карактеристики.
Дискусијата за изнајмени линии, DSL, широкопојасен интернет, MPLS и VPN ја
нагласува нивната клучна улога во тековната мрежна инфраструктура. Ова
истражување го нагласува значењето на изборот на соодветни WAN технологии
за да се исполнат специфичните барања за брзина, безбедност и доверливост.

Гледајќи напред, брзиот напредок во овие технологии ветува понатамошно

подобрување на глобалното поврзување, адресирајќи се на барањата за пренос
на податоци и комуникација преку широки географски граници. Оваа континуирана
еволуција ја означува динамичната и постојано приспособлива природа на WAN
технологиите, клучна за иднината на меѓусебно поврзаните мрежи.

22
Користена литература

Network Protocols Handbook. 2nd Edition. Copyright © 2004 - 2005 Javvin

Technologies Inc.

William Stallings "Data and Computer Communications, 8th Edition, Prentice Hall, 2007

Bob Vachon and Rick Graziani. 2012. Accessing the WAN: CCNA Exploration
Companion Guide (1st. ed.). WebEx Communications.

Zhang, Yan & Ansari, Nirwan & Wu, Mingquan & Yu, Heather. (2012). On Wide Area
Network Optimization. Communications Surveys & Tutorials

https://www.spiceworks.com/tech/networking/articles/what-is-wide-area-network/

https://en.wikipedia.org/wiki/Digital_subscriber_line

https://www.techtarget.com/searchunifiedcommunications/definition/leased-line

https://en.wikipedia.org/wiki/Multiprotocol_Label_Switching

https://en.wikipedia.org/wiki/Broadband

https://www.verizon.com/articles/internet-essentials/broadband-definition/

23