17. Thế nào là quyền sở hữu trí tuệ?

(121-124)

Quyền sở hữu trí tuệ (IP) là một loại quyền của con người đối với một loại tài sản đặc
biệt được tạo ra do lao động sáng tạo. Đây là tài sản trí tuệ, được thể hiện qua các
sản phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, tên
thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh và giống cây trồng. Hệ thống sở hữu trí
tuệ quốc tế và luật pháp của các quốc gia công nhận quyền tinh thần và quyền kinh
tế của những người sáng tạo, đảm bảo sự hài hòa lợi ích giữa người sáng tạo, nhà sử
dụng và công chúng hưởng thụ.

Cụ thể, quyền sở hữu trí tuệ bao gồm ba lĩnh vực chính:

1. Quyền tác giả và quyền liên quan: Bảo hộ các sản phẩm văn học, nghệ thuật
và khoa học. Quyền này tự động phát sinh ngay sau khi tác phẩm được hình
thành.
2. Quyền sở hữu công nghiệp: Bảo hộ kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, tên
thương mại, chỉ dẫn địa lý và bí mật kinh doanh. Quyền này cần được xác lập
bằng văn bằng bảo hộ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3. Quyền đối với giống cây trồng: Bảo hộ các giống cây trồng mới. Quyền này
cũng cần được xác lập bằng văn bằng bảo hộ của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền.
○ Quyền sở hữu trí tuệ có hai khía cạnh chính:

1. Quyền tinh thần: Quyền này gắn liền với danh dự, uy tín của người sáng
tạo và không thể chuyển nhượng.
2. Quyền kinh tế: Quyền này cho phép người sáng tạo hoặc người nắm giữ
quyền được hưởng lợi ích kinh tế từ việc sử dụng, khai thác tác phẩm,
sản phẩm trí tuệ.
○ Lịch sử phát triển của quyền sở hữu trí tuệ cho thấy sự công nhận và bảo hộ
quyền này là cần thiết để khuyến khích sáng tạo, đầu tư, mở rộng thương mại,
tạo công ăn việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động, từ đó góp
phần vào tăng trưởng kinh tế. Công ước Berne (1886) là một dấu mốc quan
trọng trong việc hình thành hệ thống bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan
trên toàn cầu.

Quyền sở hữu trí tuệ có thể được hiểu theo hai nghĩa:

1. Nghĩa rộng: Tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ
xã hội phát sinh trong hoạt động sáng tạo và bảo hộ quyền tác giả,
 quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây
trồng.
2. Nghĩa hẹp: Các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát
sinh trong hoạt động sáng tạo và quyền, nghĩa vụ của các chủ thể
quyền tác giả, quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối
với giống cây trồng.
○ Nhìn chung, quyền sở hữu trí tuệ là một hệ thống pháp lý phức tạp, nhưng cần
thiết để bảo vệ và khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới, góp phần quan trọng
vào sự phát triển kinh tế và xã hội.