RENATI DES-CARTES st

MEDITATIONES
DE PRIMA
PHILOSOPHIA,
- Ia quibus Dei exfiftentia, &
Animae humana: * cor-
pore diftin&io , demoniirantur.
. •
>• 't

AMSTERODAMI,
Apud IOHANNEM BLAEV,
c i 0 13 c z l i v.
 Typographus Le&ori S.

C Vm
Tetri Gajfendi
,
ifta
tione* ,
CL. V. Reniti Cartefii de prima Philofbphia Medita-
occafionem dederint Difquiritioni Metaphyfic* CL. V,
&
ad faciliorem illitu intelligentiam multum conferre pofi.
fnt rem tibi gratam me fafturum exifttmavi fi eae hic adjungerem .
,
Quamvis enim illarum geminajam exftet editio , hanc tamen nollram ad
cellationem inter utrumquefcrtptum inftit nendam commodiorem , & qua
te nec mole nec pretio gravatura efl, /peravi te non a/pernaturum. Vale, 6?
nojhrum /ludia tuajuvandi propojitum boni confulc.

MAA ? ft
 -,

%\
3
s y n o p s i s

S E X S E QJV ENTIVM
MEDITATIONVM.
N prima caufit exponuntur propter qu.ts de
rebus omnibus ,
preferum materialibus poffu-
mus dubitare ;
quandiu fcilicet non habemus
alia fcientiarum fundamenta ,
quam ea qua
antehac habuimus. Etfi autem illius tante
dubitationis utilitas prima fronte non appa-
reat , efi tamen in eo maxima quod ab om-
nibus prajudiciis nos liberet ,
viamque facillimam fiernat ad men-
tem a fenfibus abducendam : ac denique efficiat , ut de iis, qua pofi-
ea vera effe comperiemus , non amplius dubitare pofiimus.

Infecunda , mens qua propria libertate utens fupponit ea omnia

non exfifiere, de quorum ex ilienti a vel minimum potell dubitare ,
animadvertit fieri non poffe quin ipfa interim exfifiat. J^upd etiam
fitmma efi utilitatis, quoniam hoc pallo facile difiinguit quanam ad
fe, hoc efi , ad naturam intelleflualem (fi quanam ad corpus per-
tineant. Sed quia forte nonnulli rationes de anima immortalitate illo
in loco expcttabunt , eos hic monendos puto me conatum e (fe nihil
quod non accurate demonfirarem ; ideoque non alium ordi-
fcribere
nemfiqui potuiffe quam illum qui eH apud Geometras ufitatus , ut
nempe omnia pramitterem ex quibus quafita propofitio dependet
antequam de ipfa quidquam concluderem. Primum autem (fi praei
puum quod prarequiritur ad cognofcendam anima immortalitatem
ejfi ut quam maxime per(ficuum de ea conceptum (fi ab omni con- ,

ceptu corporis plane dillinfium formemus j quod ibi facium efi:

Praterea vero requiri etiam ut felimus ea omnia qua clare (fi di-
,

fiincie intelligimus
, eo ipfo modo quo illa intelhgimus , effe vera :
quod ante quartam meditationem probari non potuit ; (fi habendum
effe difiinllum natura corpore * conceptum, qui partim in ipfa ficun-
A 2 da, par-
 -

4• SYNOPSIS.
da, partim etiam in quinta (fr [extaformatur ; atque ex his debere
concludi ea omnia , qua clare & difiintte concipiuntur utfubfiantia
divtrfe,fcuti concipiuntur mens <jr corpus , effe reverafubfiantias
realiter a fe mutuo dtsimilas 5
hocque in /exta concludi : idemque
etiam in ipsa confirmari ex eo quod nullum corpus nifi divifibile in
telligamus : mentem nifi indivifibilem: neque
contra autem nullam
enim po(Jumus uirtus mentis mediam partem concipere , ut poffumus
cujufiibct quantumvis exigui corporis ; adeo ut eorum natura non
modo diverfe fed etiam quodammodo contraria agnofeantur. Non
,

autemu /tertus eide re in hocfiripto me egiffe tum quia hac fufi -,

fciunt ad oFlcndendum ex corporis corrupttone mentis interitum

non fequi atquefic ad alterius vita (fem mortalibusfaciendam,tum
,

etiam quia pramijfa , ex quibus ipfa mentis immortalitas concludi

fotefi ex totius Phyfica explicatione dependent : primo utfeiatur
,

omnes omninofubFIantias (ive res , qua d Deo creari debent ut exfi-

,

fiant , ex natura fud e (Je incorruptibiles , nec pofie unquam de(inerc

effe , nifi ab eodem Deo concurfum fuum iis denegante ad nihilum
reducantur ; at deinde ut advertatur corpus quidem in generefum-
ptum effefubfiantiam, ideoque nunquam etiam perire fed corpus hu- -,

manum , quatenus d reliquis differt corporibus , non nifi ex certi

membrorum configuratione , alit (que ejufinodi accidentibus effe con-
flatum mentem vero humanam non ita ex ullis accidentibus con-
flare fedpuram effe fubfiantiam : etft enim omnia ejus accidentia
mutentur, ut quod altas res intelligat , alias velit aliasfentiat, &c. ,

non idcirco ipfa mens alia evadit : humanum autem corpus altudfit
ex hocfolo quodfigura quarumdam ejus partium mutetur: ex qui-
busfequitur corpus quidem perfacile interire , mentem autem ex na-
tura fud effe immortalem.
In tertia meditatione meum pracipuum argumentum ad probam
sium Dei exfiflentiam fatisfisse ut mihi videtur , explicui. Verum-
tamen , quia , ut LeFiorum animos quam maxime d fenfibus abdu-
cerem , nullis tbi comparationibus d rebus corporeis petitis volui uti,

multa fortaffe obfiuritales remanjerunt , fed qua , ut fpero

,
pofea
 SYNOPSIS. f
in refponfionibus ad objelliones pLute tollentur ; ut inter uterat
quomodo idea entis fumme perfelli , qua in nobis eft , tantum ha -
beat reatit otis objefliva , ut non pofiit non efie a caufdfiimme per.
fella ,
quod ibi illuflratur comparatione machina valde perfefia ,

cujus idea eft in mente alicujus artificis j ut enim artificium objeili-

vum hujus idea debet habere aliquam caufim , nempe fcientiam
'
hujus artificis , vel alicujus alterius a quo illam accepit , ita
idea Dei , qua in nobis eft , non potefi non habere Deum ipjitm
pro caufi.
In quarta probatur ea omnia qua clari & difiinlle percipimus

efie vera : fimiilque in quo ratio falfitatis confiftat explicatur :

qua nece(pcrio ferri debent tam adpracedentiafirmanda, quam ad

reliqua intelligenda. Sed ibi rnterim efi advertendum nullo modo
agi de peccato , ve! errore qui committitur in perfecutione boni &
mali fed de eo tantum qui contingit in dijudicatione veri
,
falfi: &
Nec ea (peliari qua ad fidem pertinent , vel ad vitam agei.dam ,
fid tantum (petulattvas , filius luminis &naturalis ope cognitas

veritates.
In quinta,praterquam quod natura corporea in genere fitmpta ex-
plicatur, nova etiam rationeDei exfifientia demonfiraturfid in qua
rurfus nonnulla forte occurrent difficultates , qua pofiea in rejpon-
fionead objelliones refilventur: ac denique ofienditurquo pallo ve-
rum fit ipfirum Geometricarum demonfirationum certitudinem i
cognitione Deipendere.
In fexta denique mtellellio ab imaginatione ficemitur ; diffin-
itionum figna deftibuntur : mentem realiter k corpore dtfiingui ,
probatur : eandem nihilominus tam arlle illi efie conjunctam , ut
unum quid cum ipfa componat , o(lendi tur ; omnes errores qui a
finfibus oririfilent recenfintur modi quibus vitari pofiint expo-
,

nuntur; &
denique rationes omnes ex quibus rerum materialium
exfifientia pofiit comludi , afferuntur ; non quod eas valde utiles
ejfe putarim ad probandum id ipfum quod probant , nempe revera

efie aliquem mundum , & homines habere corpora , crfimilta , de

A3 qui-
'
 ,
Jii* -t‘ i

;»
6 SYNOPSIS.
quibus nemo unquam fana mentis ferio dubitavit-, fed quia illas con£
f
(iderando agnofcitur non efie tam firmas, nec tam perfpicuas, quin»
)
funtea, per quas in mentis nojlra dr Dei cognitionem deveni-
mus-, adeo ut ha ftnt omnium certifima , <*r evidentifima
qua ab humano ingeniofciri poffint. Cujus unius rei probationem
in his meditationibus mihi pro fcopo propofri. Nec idcirco hic re-
cenfeo varias alias quajl'tones , de quibus etiam in ipjis ex occaftonc
- *
traffatur. '
.

i
r

MEDI-

f : 1 . ’
* •
' • W- • • * j *%
 ,

MEDITATIO
De prima

In quibt

Dei exfiftcntia 8c Animae a corpore

demonftrantur
P R I

De iis qa* in dubium revtem pojjunt.

Nimadverti jam ante aliquot annos, quitu

multa ineunte state falla pro veris admile-
rim , &
quira dubia fint quscumque iitis
poftea fuperextruxi , ac proinde funditOs
omnia femelin vitaeiTc evertenda , atque &
primis fundamentis denud inchoandum , fi
quid aliquando firmum ,
& manfurum cupi-
am in fcientiisftabilire; fed ingens opus el-

.fe videbatur , eimque statem expedabam, quat foret tam matura,

ut capefiendis dilciplinis aptior nulla fequeretur. Quare tamdiu
cundlatus fum ut deinceps ellem in culpi , fi quod temporis lu-
ereft ad agendum, deliberando confumcrcm. Opportuni igitur
Eodie mentem curis omnibus exfolvi , fecurum mihi otium procu-
ravi , fidus fecedo , ferid tandem &
libere generali huic mearum
opinionum everfioni vacabo. Ad hoc autem non erit necefie , ut
omnes elTe fallas oftendam , quod nunquam fortafiis aiTequi pol-
lem ; fed quia jam ratio perfuadet non minus accurati ab iis
qus non pland certa funt , atque indubitata, quam ab aperte tallis
afienfionem elle cohibendam , fatis erit ad omnes rejiciendas , fi
aliquam rationem dubitandi in unaquaque reperero. Nec ideo et-
iam linguis erunt percurrende , quod operis elTet infiniti : fed
quia fuffolfis fundamentis quidquid iis fupersdificatum eft, {ponte
coli abitor, aggrediar fiatim ipla principia, quibus illud omne quod
olim
 ;

s meditatio ut maximi re-

alim credidi Bitebamr. Nempe quidquid hadeuiu
rum admifi , rei i fenGbus , rei per fenlus accepi, hos autem inter-
dum fallere deprehendi ; ac prudentias eft nunquam illis plane con-
fidere qui nos rcl femel deceperunt.
Sed forte quamvis interdum
fenfus circa minuta quaedam &
remotiora nos fallant , pleraque ta-
men alia funt de quibus dubitari plani non poteft , quamvis ab iiC*
dem hauriantur ; ut jam me blc e fle , foco allidere > hyemali rogi
efle indutum , chartam iftam manibus contrcdare, &
limilia : ma-

nus verd has iplas . totumque hoc corpus meum efle, qui ratione
poflet negari ? nifi me forti comparem nelcio quibus infanis,

quorum cerebella tam contumax vapor ex atra bile labcladat , ut

conftanter afleverent vel fc effe reges , cum funt pauperrimi , vel

purpura indutos » cilm lunt nudi, vel caput habere fidtle, velfe
totos efle cucurbitas, vel ex vitro conflatos ; fed
amentes limt ifti.
nec mimis ipfe demens viderer , fi quod ab iis exemplum ad me
transferrem. Praeclare fani, tanquam non fim homo qui (oleam no-
da dormire , 8c eadem omnia in foranis pati . vel etiam interdum
miniis verifimilia , quim qux ifti vigilantes : quim frequenter ve-
rd ufitata ifta mc hic efle , togl veftiri , foco afliderc , quies no-
,

durna periuadet ? cilm tamen pofitis veftibus jaceo inter ftrata j

atqui nunc certi vigilantibus oculis intueor hanc chartam , non fo-
pitum eft hoc caput quod commoveo , manum iftam prudens &
lciens extendo , & fentio; non tam diftinda contingerem dormi-

enti : quali fcilicet non recorder i fimiHbus etiam cogitationibus

mc alibs in fomnis fuifle dclufum : qu* dum cogito attentiils tam ,

plani video nunquam certis indiciis vigiliam & lomno pofle diftin-
gui, ut obftupefcam, &
fere hic ipfe ftupor mihi opinionem fomni
confirmet. Age ergo fomniemus , nec particularia ifta vera fine,
nos oculos aperire, caput movere, manus extendere , nec fort£ et-
jam nos habere tales manus, nec tale totum corpus; tamen profedb
fatendum eft vifa per quietem efle veluti quafdam pidas imagines,
quas non nifi ad iimilttudinem rerum verarum fingi potuerunt
Ideoquc faltem generalia haec .oculos , caput , manus , totumque
corpus res quafdam non imaginarias , fed veras cxfiftere : naro fa-
n £ pictores ipfi , ne tum quidem , cdm Sirenas &
Satyrifcos maxi-
mi inu litatis formis fingere ftudent , naturas omni ex parte novas
iis pofliint aflignare , fed tantummodo diverforum animalium
membra permifeent; vel fi fort£ aliquid excogitent adeb novum ,
m nihil omnino ei fimile fuerit vifum , atque ita pland fiditium fit
& fal-
 :,
,

PRIMA. ?
& falfurn ;
minimum veri colores eiTe debent , e*
certe tamen ad
quibus illud componant : nec difpari ratione, quamvis etiam gene-
ralia hxc, oculi, caput , manus, &
iimilia imaginaria eiTe pollent, ne-
ccflario tamen ialtem alia quseda adhuc magis fimplicia , univer- &
falia vera efle fatendum eft ex quibus tanquam coloribus veris om-
,

nes iftx leu verae, feu falf* , quae in cogitatione noftra iimt , rerum
imagines effinguntur. Cujus generis efTe videntur natura corpo-
rea in communi , ejulquc exteniio ;
item figura rerum extenfa-
rum }
item quantitas-, five earundem magnitudo ,
& numerus
kem locus in quo exfiftant,tempufque per quod durent, &fim ilia.
Quapropter ex his forfan non male concludemus Phyficam, Aftro-
nomiam , Medicinam , difciplinalque alias omnes , qux a rerum
compolitarum confideratione dependent , dubias quidem efTe at- ;

qui Arithmeticam, Geometriam, aliafque ejufmodi.quae nonniii de

fimpliciffimis &
maxime generalibus rebus tradant , atque utrum
ex luit in rerum naturi nec ne , parum curant , aliquid certi atque
indubitati continere : nam five vigilem , five dormiam, duo & tria
fimul junda funt quinque , quadratumque non plura habet latera
qu&m quatuor nec fieri polle videtur ut tam perfpicuae veritates
;

tn fufpicionem falfitatis incurrant. Verumtamen infixa quadam eft

mes menti vetus opinio Deum efic qui poteft omnia , & i quo ta-

lis ,
qualis exfifto , lum creatus : unde autem lcio illum non fecilTe
ut nulla plan£ fit
,
nullum coelum , nulla res extenfa , nulla fi-
terra
gura, nulla magnitudo , nullus locus , &
tamen hac omnia non ali-
ter videantur exfiftere ? imd etiam quemadmo-
quim nunc mihi
dum judico interdum alios errare circa ea qug fe perfcdiflime icire
arbitrantur, ita ego ut fallar quoties duo &
tria fimul addo , vel nu-
mero quadrati latera , vel fi quid aliud facilius fingi poteft ? At
forte noluit Deus ita me decipi,
enim fumm£ bonus; fed
dicitur
fi hoc ejus bonitati repugnaret talem me creaile , ut iemper fallar
ab eadem etiam videretur efTe alienum permittere ut interdum
fallar
;
quod ultimum tamen non poteft dici. EfTent vero fortaiTe
nonnulli qui tam potentem aliquem Deum mallent negare quam
,

res alias omnes credere efle incertas ; fed iis non repugnemus
totumque hoc de Deo demus efTe fiditium j at feu faro , leu ca-
> fu, ieu continuata rerum ferie , feu quovis alio modo me ad id
quod fum pervcnifTe iupponant j quoniam falli errare imperfe- &
dio quaedam efle videtur , qu6 miniis potentem originis meae au-
thorem affignabunt , eo probabilius erit me tam imperfedum efTe
b '
ut

k
 ,,,

'io

ut femper fallar
MEDITATIO
:
quibus fanc argumentis non habeo quod refpon-
deam , tandem cogor fateri nihil elTc ex iis quas olim vera pu-
fed
tabam , de quo non liceat dubitare , Idque non per inconiidcranti-
&
am , vel levitatem , fed propter validas meditatas rationes , td-
eoque etiam ab iildem , non miniis quam ab apertd fallis accurati
deinceps alTenfioncni ede cohibendam , fi quid certi velim inveni-
re. Sed nondum fufficit hxc advertifie, curandum eft ut recorder
alfidue enim recurrunt confuetx opiniones, occupantque creduli-
tatem mea tanquam longo uiu &
familiaritatis jure fibi devindam
fere etiam me invito ; nec unquam iis afTentiri, &confidere defue-
fcam.quamdiu tales elle fupponam quales luntre vera .nempe aliquo
quidem modo dubias , ut jam jam oftcnfum eft , fed nihilominus
valde probabiles» & quas multb magis rationi confentancum fit
credere quam negare. Quapropter, ut opinor , non mald agam , fi
voluntate plane in contrarium verla me ipfum fallam , illafquc ali—
quandiu omnino fallas, imaginariafque cire fingam, donec tandem
velut xquatis utrimque praejudiciorum ponderibus, nulla amplius
prava conluetudo judicium meum b reda rerum perceptione de-
torqueat. Etenim fcio nihil inde periculi , vel erroris interim fe-
uuturum, & me plus xquo diffidentiae ndulgere non polTe , quan-
i

3 oquidem nunc nou rebus agendis , led cognofcendis tantum in-

cumbo. Supponam igitumomoptimum Deum fontem veritatis
fed Genium aliquem malignum , eund^mque Ium me potentem,
& callidum omnem fuam induftriam in co pofuifie, ut me fal-
leret : putabo cadum , aerem , terram , colores , figuras , lo-
nos , cundaque externa nihil aliud efic quam ludificationes fo-
mniorum , quibus infidias credulitati meae tetendit: conliderabo
meipfum tanquam manus non habentem, non oculos, non car-
nem, non (anguinem , non aliquem fenfum , fed hxc omnia me ha-
bere falsi) opinantem : manebo oblimate in bac meditatione defi-
xus , atque ita fiquidem non in potellate mea fit aliquid veri co-
nolcerc, at ccrtc hoc quod in me eline falfis alTentiar , nec mi-
fi quidquam ille deceptor , quantumvis potens , quantumvis
callidus polfit imponere , obfirmatl mente cavebo. Sed labori-
ofum eft hoc inllitutum , & defidia quxdam ad confuetudinera vi-
tat me reducit , nec aliter qubm captivus , qui fort£ imaginaria li-
bertate fruebatur in lomnis , quum pollea fufpicari incipit fe dor-
mirc,timet excitari, blandilq; illufionibus lente connivet : licfponte
relabor in veteres opiniones, vcrebrqj expergiici, ne placidx quieti
labo-
 ,

S E C V N D A. II
laboriofa vigilia fucccdens non in aliqua luce, fed inter inextricabi-
les jam motarum difficultatum tenebras in pofterum lit degenda.
MEDITATIO II.
De natura mentis humana i £>upd ipfa ftt
notior quam corpus.
N tantas dubitationes hefterni meditatione conje&us fum ut ,

nequeam amplius earum oblivifci , nec videam tamen qua rati-

I one folvendz fint fed tanquam in profundum gurgitem ex im-
,

provilo delapfus ita turbatus fum, ut nec poflim in imo pedem fige-
re.ncc enatare ad fummum. Enitar tamen & tentabo rurfus eandem
iam quam heri fueram ingrefius . removendo fcilicet illud omne
quod vel minimum dubitationis admitcit,nihilo fecihs quam (i om-
nino fallum efie comperiflem,pergamque porrd donec aliquid cer-
ti, vel (i nihil aliud, falte boc ipium pro certo nihil efie certi cogno-

fcam. Nihil nifi pundum petebat Archimedes , quod eflet firmum

& immobile, ut integram terram loco dimoveret ; magna quoque
fperanda iunt, fi vel minimum quid invenero quod certum fit & in-
concuUum. Suppono igitur omnia quae video falfa efie, credo nihil
unquam cxtitiiie eorum quz mendax memoria repraefentat nullos ,

plane habeo fenfus;Corpus,figura,extenfio,motus,locufq; funt chi-

merae quid igitur erit verum ? fortaflis hoc unum nihil efie certi.
;

Sed unde fcio nihil efie diverfum ab iis omnibus qux jam jam re-
cenfui, de quo ne minima quidem occafio fit dubitandi ? Nunquid
eft aliquis Deus.vel quocunq; nomine illum vocc,qui mihi has ipfas
cogitationes immittit?quare ver6 hoc putem, ciim forfanipfemet il-
larum author eile poflim ? Nunquid ergo faltem ego aliguid fum ?
fed jam negavi me habere ullos fenfus,& ullum corpus ; haereo ta-
men, nam quid inde ?iurane ita corpori.fenfibufque alligatus, ut fi-
ne illis eile non poflim? icd mihi perfiiafi, nihil plane efie in mundo,
nullum coelum, nullam terram, nullas mentes, nulla corpora, nonne
igitur etiam me non efie? imo certb ego eram fi quid mihi perfuafi:
fed eft deceptor nefeio quis , fumme potens , fumme callidus qui ,

de induftria me lemper fallit; hauddubi& igitur ego etiam fum fi

&
me fallit, fallat quantum poteft, nunquam tamen efficiet, ut nihil
fimquamdiu me aliquid efie cogitabo : adeb ut omnibus fatis fu-
perq; penfitatis deniq; ftatuendum fit hoc pronuntiatum, Ego fura
ego cxfifto, quoties i me profertur, vel mente concipitur, necefia-
rid efie verum. Nondum verb fatis intelligo, quifuam fim ego ille,
b 2 qui jam
 ,

12 M E D I T A T r O
qui jam ncceffario fum , deinctpfque cavendum cftnc fortdquid
aliud imprudenter adumam inlocum mei.licque aberrem etiam in
ea cognitione, quam omnium certiffimam, evidenndlmamque e(Te
contendo. Quare jam denud meditabor quidnam iqc olim ede
crediderim, priufqu&m in has cogitationes inrididem ; ‘ex quo de-
inde fubducam quidquid allatis ratiombusvel minimiim potuit in*
firmari , ut ita tandem prxcis£ remaneat illud tantdm quod certum
eft & inconcudum. Quidnam igitur antehlc me ede putavi ? ho-
minem (cilicet ; fed quid eft homo? dicamne animal rationale? non;
quia poftd quaerendum foret quidnam animal iit T fic quid rationa-
le , atque ita ex uni quarftione in plures difficiliori fque delaberer ;
nec jam mihi tantum otii eft , ut illo velim inter iftiufmodi fub—
tilitates abuti : fed hic potito attendam quid iponte, &naturi du-
ce cogitationi meae antehac occurrebat quoties quid edem confi-
derabam : nempe occurrebat primd me habere vultum , manus
brachia , totamque hanc membrorum machinam , qualis etiam in
cadavere cernitur , & quam corporis nomine dcGgnabam ; occur-
rebat przterel me nutriri , incedere , fentire &
cogitare ; quas
quidem adienes ad animam referebam ;fed quid edet haec anima
vel non advertebam , vel exiguum nefeio quid imaginabar inftar
venti, vel ignis, velzthcris, quod cradioribus mei partibus e fi-
let infufum : de corpore vero ne dubitabam quidem , fed di-
ft indic me node arbitrabar ejus naturam , quam fi fort£, qua-

lem mente concipiebam , deferibere tentadem , fic explicuif-

fem : per corpus intelligo illud omne quod aptum eft figursl
aliqua terminari , loco circumfcribi , fpatium fic replere ,
ut ex eo aliud omne corpus excludat ; tadlu , vifu , auditu ,
guftu ,
vel odoratu percipi , nec non moveri pluribus mo-
dis , non quidem si le ipfo , fed ab alio quopiam 1 quo tan-
gatur ; namque habere vim feiplum movendi , item fentien-
di , vel cogitandi nullo pa&o ad naturam corporis pertinere
judicabam ; quinimo mirabar potito tales facultates in quibufdam
corporibus reperiri. Quid autem nunc ubifuppono deceptorem
aliquem potentidimum , &
, fi fas eft dicere , malignum , da-

ti operi in omnibus , quantum potuit , me delufide , podiim-

ne affirmare me habere vel minimum quid ex iis omnibus,
quz jam dixi ad naturam corporis pertinere ? attendo , cogi-
to , revolvo , nihil occurrit , fatigor eadem fruftra repetere.
Quidverd ex iis quz anuuee tribuebam , nutriri, vel incedere?
i. quando-
 , ,;

S E C V N D A. I?

quandoquidem jam corpus non habeo , haec quoque nihil funt

nili figmenta : ientirc i nempe etiam hoc non fit line corpore t

& permulta lendre vifus lum in fomnis quae deinde animadverti

me non fenfifle : cogitare ? hic invenio , cogitatio eft , haec
lola a me divelli nequit ego fum ego exifto
, , ,
certam eft. Quan-
diu autem ? nempe quandm cogito nam j
fort£ etiam fieri poflet,
ii cellarem ab omni cogitatione ut illico totus efle delinerem : ni-
hil nunc admitto nili quod neceftarid fit verum : fum igitur praeci-
si tantdm res cogitans , id eft , mens , five animus , uve in-
telle&us , five ratio , voces mihi prius fignificationis ignotae :
fum autem res vera , & veri exfiftens , led qualis res ? dixi,

cogitans. Quid praeteret ? imaginabor : non fum compages

illa membrorum
,
quae corpus humanum appellatur j non fum et-
jam tenuis aliquis aer iftis membris idfulus , uon ventus , non
ignis , non vapor , non halitus ,
non quidquid mihi fingo , liippo-
lui enim ifta nihil efte ;
manet politio , nihilominus tamen ego
aliquid fum. Fortaflis verd contingit , ut haec ipfa ,
quxfuppo-
no nihil efte, quia mihi funt ignota , tamen in rei veritate non
difterant ab eo me quem novi ? nelcio, de hac re jam nondifpu-
to ; de iis tantum qux mihi nota funt judicium ferre polium i
novi meexliftere, quaero quis fim ego ille quem novi : ccrtilfimum
eft hujus ficprxcis£ fumpti notitiam non pendere ab iis qux exG-
fterc nondum novi : non igitur ab iis ullis , qux imaginatione ef-
fingo. Atque hoc verbum , effingo admonet me erroris mei : nam
fingerem revergi fi quid me efte imaginarer, quia nihil aliud eft ima-
ginari quim rei corporex figuram , fcu imaginem contemplari
jam autem certo fcio me efte , limulquc fieri pofte ut omnes lftx
generaliter quxeumque ad corporis naturam referun-
imagines, &
tur, nihil fint prxter inlomnia quibus animadverfis, non minus in-
j

eptire videor dicendo , imaginabor , ut diftin&iils agnofeam quis-

nam fim, quam fi dicerem, jam quidem fum experre&us, vidcoque
nonnihil veri, led quia nondum video fatis evidenter ,
datloperil
obdormiam hoc ipfum mihi fomnia veritis , cvidentiulque re-
ut
prxfentent. Itaque cognofco nihil eorum qux polium imaginati-
onis ope comprehendere ad hanc quam de me habeo notitiam
tertinere , menttmque ab illis dtligentilfim^ efte avocandam , ut
{iiam ipfa naturam qu&m diftindilfime percipiat. Sed quid igitur
fum ? res cogitans : quid eft hoc ? nempe dubitans, intelligens
affirmans , negans, volens, nolens, imaginans quoque , defendens»
b 3. Non.
 ;

i4 MEDITATIO
Non pauca fan£ haec funt , ii eunda ad me pertineant , fed quidni
pertinerent nonne ego ipfe l'um qui jam dubito fere de omnibus,
?

qui nonnihil tamen intelligo , qui hoc unum verum ciTe affirmo ,
nego extera, cupio plura node, nolo decipi, multa vel invitus ima-
ginor , 'multa etiam tanquam $ (enfibus venientia animadverto.
Quid eft horum , quamvis iemper dormiam , quamvis etiam is qui
me creavit quantum in ie eft me deludat, quod non xqu£ verum iit
ac me ede ? quid eft quod h. mea cogitatione diftinguatur ? quid eft
quod & me iplo feparatum dici poflit ? Nam qudd ego lim qui du-
bitem, qui intelligam, qui velim , tam mamfeftum eft, ut nihil
occurrat per quod evidcutiils explicetur : fed veto etiam ego
idem fum qui imaginor, nam quamvis fortd , ut fuppofui, nuda
prorliis res imaginata vera fit , vis tamen ipfa imaginandi revera
exiiftit , & cogitationis mex partem facit : idem denique ego lum
qui fentio live qui res corporeas tanquam per fenfus animadver-
,

to : videlicet jam lucem video , ftrepitum audio , calorem fen-

tio ; falfa hxc funt , dormio enim. At certi videre videor’ , au-
dire , calefcere , hoc falfum ede non poteft , hoc eft proprii quod
in me fentire appellatur ; atque hoc prxeisi lic fumptum nihil
aliud eft qu&m cogitare ; ex quibus equidem aliquantb melius
incipio node quifnam iim : fed adhuc tamen videtur , nec poP
1'umabftinere quin putem, res corporeas , quarum imagines co-
gitatione formantur, &
quas ipd fenfus explorant, multo di-
itin&iils agnofei quam iftud nelcio quid mei quod fub imagi-
,
nationem non venit : quanquam profe&o (it mirum res quas a-
nimadverto ede dubias , ignotas , & me alienas , diftindtius qu&m
quod verum eft , quod cognitum , quim denique me ipfum i
me comprehendi : fed video quid (it gaudet aberrare mens mea,
,

nec dum fe patitur intra veritatis limites cohiberi. Efto igitur , &
adhuc femel laxidimas habenas ei permittamus , ut illis paulb pbft
opportuni redu&is facilius (e regi patiatur. Confideremus res il-
las qux vulgo putantur omnium diftindiflimi comprehendi j cor-
pora fcilicet, qux tangimus, qux videmus, non quidem corpora in
communi , generales enim iftx perceptiones aliquanto magis con-
fufx ede (olent , fed unum in particulari ; fumamus exempli causd
hanc ceram ; nuperrime ex favis fuit edu&a , nondum amifit om-
nem iaporem lui mellis , nonnihil retinet odoris florum ex quibus
collcda eft ejus color , figura , magnitudo , manifefla funt : du-
;
'
ra eft ,
frigida eft , facili tangitur , ac (1 articulo ferias emittet
fonum
 S E C V N D A. if
Ionum; omnia denique illi adfunt quae requiri videntur ut corpus
aliquod polfit quam diftin&ilJImc cognolci. Sed ccce , dum lo-
quor, igni admovetur , laporis reliquia; purgantur, odor expirat,
color mutatur , figura toliitur , crefcit magnitudo , fit liquida, fit
calida, vix tangi potcft,nec jam fi pulles emittet Ionum: rcmanltue
adhuc eadem cera ? remanere fatendum eft,nemo negat, nemo ali-
ter putat. Quid erat igitur in cl quod tam diftinde comprehen-
debatur/ certe nihil eorum quae fenlibus attingebam ; nam quae-
1

cunque fub guftum , vel odoratum , vel vifum , vel ta&um , vel au-
ditum veniebant , mutata jam 1'unt , remanet ccra. Fortaflis illud
erat quod nunc cogito , nempe ceram iplam non quidem fuilTe
iftam dulcedinem mellis , nec florum fragrantiam ,
nec iftam albe-
dinem nec figuram, nec (onum , fed corpus quod mihi apparebat
,

paulo antd modis iftis conlpicuum nunc diverfls : quid elt autem
,

hoc preerise quod fic imaginor ? attendamus & remotis iis quae
,
,

ad ceram non pertinent, videamus quid fuperfit; nempe nihil ali-

ud qulm extenfum quid, flexibile, mutabile: Quid veri) eft hoc fle-
xibile, mlitabile ? an quod imaginor hanc ceram ex figurl rotundi
in quadratam, vel ex hac in triangularem verti polle ? nullo modo,
nam innumerabilium ejulmodi mutationum capacem ea clle com-
prehendo, nec polium tamen innumerabiles imaginando pcrcurre-
re,nec igitur comprehenlio haec ab imaginandi facultate perficitur.
Quid extenfum ? nunquid etiam ipfa ejus cxtenlio eft ignota ? nam
in cera hquefcente fit major , major in ferventi , majorque rurlus ft
calor augeatur ;
nec red^ judicarem quid lit cera , nili putarem
hanc etiam plures lecunddm extenlionem varietates admittere
quam fuerim unquam imaginando complexus : liipereft igitur ut
concedam,me n equidem imaginari quid lit haec cera, fedfola men-
te percipere:dico nane in particulari, de cera enim in communi cla-
rius eft quaenam vero eft haec cera qus non nili mente percipitur;
:

nempe eadem quam video , quam tango , quam imaginor ;

eadem denique quam ab initio elTe arbitrabar : atqui , quod
notandum eft , ejus perceptio non viflo , non tadio , non
imaginatio eft , nec unquam fi|it , quamvis prius ita videre-
tur, fed folius mentis inlpe&io , qux vel imperfe&a elTe po-
teft &
confula , ut prius erat , vel clara &
diftinda , ut nunc
eft
,
prout minus vel magis ad illa ex quibus conftat attendo.
Miror verb interim quam prona fit mea mens in errores , nam
quamvis hxc apud me tacitus, &
fine vocc confiderem, haereo ta-
men in
 6 ,,

1 MEDITATIO
men in verbis ipfis , & fere decipior abipfo ufu loquendi :dicA
mus enim nos ridere ceram ipfammcc 0 adfit , non ex colore , rei
eam adeiFc judicare, unde concluderem ftatitn, ceram ergo
figura
rilionc oculi, non iolius mentis inlpcdione cognolci : mfi jam for-*

te refpexifiem cx feneftra homines in platea tranfeuntes , quos et-

jam iplosnon minus ufitate qu&m ceram dico me ridere : quid
autem rideo praeter pileos &
reftes , fub quibus latere pofient au-
tomata, fed judico homines eile: atque ita id quod putabam me
videre oculis , fola judicandi facultate , quas in mente mei eft ,
comprehendo. Sed pudeat fupri rulgus lapere cupientem ex
formis loquendi quas rulgus inrenit dubitationem quaefivifte ,
pergamufque deinceps , attendendo utnlrn ergo perfe&ifis , evi-
dentiufque percipiebam quid ellet cera , cum primum afpexi , cre-
didique me illam ipfo fenfu externo , rei faltem lenfu communi
ut rocant , id eft potentii imaginatricc cognofcere ; an verb poti-
us nunc, poftquam diligentius mreftigari tum quid ea fit, tum
quomodo cognofcatur : certe hac de re dubitare efiet ineptum ,
nam quid fuit in prima perceptione diftindhim ? quid qQod non i
quoris animali haberi pofle viderctur?at vero cum ceram ab exter»
, & tanquam reftibus detrahis nudam confi-
nis formis diftinguo
dero , fic
,
quamvis adhuc error in judicio meo ede
illam revera
poffit.non pofifumtamen fine humana mente percipere. Quid au-
tem dicam de hac ipfa mente, live de me ipfo, nihil-dum enim
aliud admitto in me efle praeter mentem , quid inquam ego qui
hanc ceram videor tam diftin&b percipere, nunquid me ipfum non
tantum multb verius , multi) certius , fed etiam multo diftindius
eridcntiufque cognolco i nam fi judico ceram exfiftere ex eo quod
hanc videam, certd multb evidentius efficitur me ipfum etiam exfi-
ftere cx eo ipfo qubd hanc videam : fieri enim poteft ut hoc quod
video non verb fit cera , fieri poteft ut ne quidem oculos habeam
quibus quidquam videatur ; fed fieri planb non poteft cCim vide-
am, live (quod jam non diftinguo j cum cogitem me ridere, ut ego
ipfe cogitans non aliquid fim : fimili ratione fi judico ceram
ef7e ex eo qubd hanc tangam , idem rurfus efficietur , vide-
licet me efle : fi ex eo qubd imaginer , vel quavis alia ex cau-
fa , idem planb. Sed &
hoc ipfum quod de cera animadverto,
ad reliqua omnia quae fiint extra me pofita licet applicare. Por-
ro autem fi magis diftinda vifa fit cerae perceptio poftquam mihi
non ex folo vifu , vel ta&u , fed pluribus cx caufis innotuit , quantb
diftin-
 TERTIA. 17
diftin&ius me ipfum & me nunccognoici fatendum eft, quando-
quidem nullx rationes vel ad cene , vel ad cujufpiam alterius cor-

poris perceptionem poflint juvare quin eaedem omnes mentis

,

meas naturam melius probent. Sed &

alia inliiper tam multa funt
in ipfa mente , ex quibus ejus notitia diftin&ior reddi poteft , ut ea
quas ex corpore ad illam emanant, vix numeranda videantur. Atque
ecce tandem fpoute Tum reverfus eo qud volebam ; nam cilm mi-
hi nunc notum lit ipfamet corpora non proprii aienfibus, vel ab
imaginandi facultate', fcd 1 folo intelle&u percipi, nec ex eo per-
cipi qubd tangantur , aut videantur , fed tantilm ex eo quod intelli-
gantur , aperte cognofco nihil facilius , ant evidentius mea mente
poiTe a me percipi. Sed quia tam citd deponi veteris opinionis con-
fuetudo non poteft , placet hic confiftere , ut altihs haec nova cog-
nitio memoriae meae diuturnitate meditationis infigatur.

MEDITATIO III.
De Deo , quod exjijltt,

C Laudam nunc oculos ,

ius,
tatione
las ut inanes &
aures obturabo, avocabo omnes len-
imagines etiam rerum corporalium omnes vel ex cogi-
mea delebo, vel cert£ , quia hoc fieri vix poteft , il-
falfas nihili pendam , mlque folum alloquendo , &
cnidus inlpiciendo meipfum pauladm mihi magis notum &fami-
E arem reddere conabor. Ego iiim res cogitans , id eft dubitans ,
affirmans, negans.pauca intelligens.mulra ignorans,volens, nolens,
imaginans etiam defendens; ut enim ante animadverti , quamvis
illa, quae ientio vel imaginor, extra me fortaile nihil fint, illos tamen

cogitandi modos , quos fenfus &

imaginationes appello , quatenus
cogitandi quidam modi tantilm funt, in me efle fum certus. Atque
his paucis omnia recenfui quae vere fcio , vel /altera quae me fcire
lia&enus animadverti. Nunc circumfpidam diligentius an forte
adhuc apud me alia fint ad quae nondum refpexhfum certus me eile
rem cogitantem, nuaquid ergo etiam icio quid requiratur ut de ali-
qui re fim certus ? nempe in hac primi cognitione nihil aliud eft,
qulm clara quaedam & diftin&a perceptio ejus quod affirmo j quae
fani non fufficeret ad me certum de rei ventate reddendum,fi pofi>
let unquam contingele, ut aliquid quod iu clare & diftin&c perci-
perem falfum cfletjac proinde jam videor pro reguli generali poiTe
c ftatuere.J
iS MEDITATIO
ftatuere , illud omne efle verum quod valde clare& diftin&d pep*
cipio. Veruratamen multa prius ut omnino certa &
manifcftaad-
mifi , qu* tamen poftea dubia efle deprehendi : qualia ergo ifta
fuere ? nerope terra , coelum , fidera &
extera omnia quas fenlibu*
ufurpabam : quid autem de illis dare percipiebam ? nempe ipfas
talium rerum ideas , five cogitationes menti meas obverlari ; fedne
nunc quidem illas ideas in me efle inficior. Aliud autem quiddam
erat quod affirmabam , quddque etiam ob coafuetudinem creden-
di dare me percipere arbitrabar , quod tamen revera non perci-
piebam j nempe res quaidam extra me efle i quibus ideae iftae pro-
cedebant , &
quibus omninb fimiles erant ; atque hoc erat, in quo
vel fallebar, vel certe fi verum judicabam , id non ex vi me* per-
ceptionis contingebat. Quid verb ciim circa res Arithmeticas a
vel Geometricas aliquid valde fimplex & facile confiderabam , ut
quod duo & tria fimul junda fmt quinque, vd fimilia, nunquid fal-
sem illa fatis perfpicue intuebar ut vera efle affirmarem ? Equidem
non aliam ob caufam de iis dubitandum efle poftea judicavi, quim
quia veniebat ki mentem fortb aliquem Deum talem mihi naturam
indere potuifle ut etiam circa illa deciperer qu* raanifeftiflima vi-
derentur; (cd quoties hxc prxconcepta de fummi Dei potentia opi-
nio mihi occurrit, non poflum non fateri , f quidem velit, facile illi
efle efficere ut errem etiam in iis qu* me puto mentis oculis quam-
evidentiffimei intueri ^quoties verb ad ipfas res quas valde dard per-
cipere arbitrar me converto, tam plane ab illis perfuadeor ut fpon-
te erumpam fallat me quifquis poteft
in has voces ,
nunquam ta-
,

men efficiet ut nihil fim quandiu me aliquid efle cogitabo vd ut

, ,

aliquando verum fit me nunquam fuifle, cum jam verum fit me efle;
vel forte etiam ut duo & tria fimul junda plura vel paociora fmt
u&m quinque , vd fimilia ,
in quibus fcilicct repugnantiam agno-
2:o manifeltam. Et certe ctlm nullam occafionem habeam exifti-
rnandi aliquem Deum efle deceptorem, nec quidem adhuc fatis
fciam utrum fit aliquis Deus , valde tenuis, &, ut ita loquar, Meta-
phyfica dubitandi ratio eft qu* tantum ex ea opinione dependet.
Vtautera etiam illa tollatur quamprimum occurret occafio,exami-
nare debeo an fit Deus,& fi fit, an poflit efle deceptorjhac enim re
ignorata non videor de ulla alia plane certus efle unquam pofle.
Nunc autem ordo videtur exigere, ut pritls omnes meas cogitatio-
nes in certa genera diftribuam, &
in quibufnam ex illis veritas aut
falfitas proprie coniiftatpnquiram, Quaedam ex his tanquam rerum
imagi-j
 TERTIA. t»
imagines funt , quibus folis proprii convenit idea: nomen . ut ctini
hominem , vel Chimatram.vel Ccclum,vel Angelum,vel Deum co-
gitojaliz vero alias quafdam prxterea formas habent, ut cum volo,
cum timeo,cum affirmo, cum nego, femper quidem aliquam rem ut
fubjedum mex cogitationis apprehendo, fed aliquid etiam amplitis
quimiftius rei (imilitudinem cogitatione compledorj& ex his ali»
voluntates , live affedus aliae autem judicia appellantur. Iam quod
,

ad ideas attinet, ii folx in (e (pedentur , nec ad aliud quid illas re-

feram , falfx proprii e(Tc non poliunt , nam live capram , live chi-
cnaeram imaginer , non minus verum eft me unam imaginari qu&tn .

alteram. Nulla etiam in ipfa voluntate , vel aflfedibus (allitas eft

timenda , nam quamvis prava, quamvis etiam ea qux nufquam lunt
polfim optare , non tamen ideo non verum eft illa me optare, ac
>roindeiolaiuperlu(itjudicia in quibus mihi cavendum eftnefal-
{ar j prxeipuus autem error 6c frequentillimus qui poflit in illis re-
penri conliftit in eo qu6d ideas , qux in me liint , judicem rebus
quibufdam extra mcpoGtis fimiles efle, Gve conformes: nam profe-
Stb G tantum ideas ipfas ut cogitationis mex quofdacn modos con-
fiderarem , nec ad quidquam aliud referrem, vix mihi ullam erran-
di materiam dare polTent. Ex his autem ideis alix innatx , alixad-
ventitix, alix d mcipfofadx mihi videntur: nam qubd intelli-
gam quid (it res , quid Gt veritas , quid Gt cogitatio , hxc non
aliunde habere videor quim ab ipfamec mea natura ; quod autem
Duncftrepitum audiam , Solem videam , ignem fentiam , & rebus
quibuldam extra me poGtis procedere hadenus judicavi ; ac deni-
que Sirenes, Hippogryphes , & Gmilia & me ipfo Gnguntur: vel
forti etiam omnes efle adventitias polfum putare, vel omnes inna-
tas , vel omnes fadas , nondum enim veram illarum originem clari
perfpexi. Sed hic prxeipue de iis eft quxrendum quas tanquam 1
rebus extra me exfiftentibus delumtas conGdcro , quxnam me mo-
veat ratio ut illas iftis rebus Gmiles efle exiftimem : nempe ita vi-
deor dodus a natura, & prxterea experior illas non & mea volunta-
te nec proinde 4 me ipfo pendere , (xpe enim vel invito obverfan-
tur: ut jam five velim, Gve nolim, lentio calorem, & ideo puto fen-
(um illum, Gve ideam caloris a re * me diverla, nempe ab ignis, cui
affideo , calore mihi advenire , nihilque magis obvium eft quim ut
judicem iftam rem fuam fimiiitudinem potius , quam aliud quid in
mc immitterc;quz rationes an fatis Grmx Gnt,jam videbo. Cum hic
dico mcita dodu clTe a natura.jntelligo tantum fpontaneo quodam
c 2 impe»
 ,

ao
impetu me
MEDITATIO
ferri ad boc credendum , non lumine aliquo naturali
mihi oftendi ede verum qux duo multdm difcrepant nam qux-
, j
cumque lumine naturali mihi oftenduntur, ut qudd ex eo quod du-
bitem 1'equatur me efle , & fimilia ,
nullo modo dubia ede podunt,
quia nulla alia facultas ede poteft cui xqutl fidam ac lumini ifti
,
quxque illa non vera ede poffit docere ; fed quantum ad impetu*
naturales jam fxpe olim judicavi me ab illis in deteriorem partem
,
fuide impulfum , cum de bono eligendo ageretur, nec video cur
iifdem in ull4 alia re magis fidam. Deinde quamvis idex illx h vo-
luntate mei non pendeant , non ide6 conftat ipfas a rebus extra me
>ofitisnccedarid procedere ,
ut enim impetus illi , de quibus mox
!oquebar, quamvis in me fint,i voluntate tamen mea diverfi ede
videntur , ita fon£ etiam aliqua alia eft in me facultas nondum

mihi fatis cognita iftarum idearum efledrix , ut hadenus fcropcr

vifum eft illas, dum fomnio , abfque ulla rerum externarum ope ia
me formarijac denique quamvis i rebus i me diverfis procederent,
non inde fequitur illas rebus iftis fimiles ede debere quinimo in
;
multis fxpe magnum difcrimen videor deprehendide ut exem-
; ,
pli caufa duas diverlas Solis ideas apud me invenio , unam tan-
,

quam hauftam ,
a fenfibus &
qux maximi inter illas quas adventi-
tias exiftimo eft recenfenda per quam mihi valde parvus apparctj
,
aliam verd ex rationibus Aitronomix defumptam , hoc eft ex no-
tionibus quibufdam mihi innatis elicitam , vel quocumque alio
modo i me fadam , per quam aliquoties major qu&m terra exhibe-
turjutraque profedd fimilis eidem Soli extra me exfiftenti ede non
poteft , &ratio perfuadet illam ei maximi ede diffimilem qux
quamproximd ab ipfo videtur emanade. Qux omnia fatis demon-
ftrant me non hadenus ex certo judicio , fed tanttlm ex cceco
ali-
quo impulfu credidide resqualdam i me diverfas exfiftere qux
ideas five imagines fuas per organa fenfuum, vel quolibet alio
pa-
do mihi immittant. Sed alia quxdam adhuc via mihi occurrit ad
inquirendum, an res aliqux ex iis quarum idex in me funt extra me
exliftant. Nempe quatenus idex iftx cogitandi quidam
modi tan-
tum funt, non agnofeo ullam inter ipfas inxqualitatem, & omnes
a me eodem modo procedere videntur/ed quatenus una unam rem,
alia aliam rcprxfentat patet eafdem ede ab invicem valde diver-
,
fas; Nam proculdubio illx qux fubftantias mihi exhibent, majus
aliquid funt , atque , ut ita loquar plus realitatis objcdivx in fe
,
continent , quam illx qux tantum modos , five accidentia reprx—
 ,

TERTIA. 21
lentant; & rurfut illa per quam liimmu aliquem Deum sternum, in-
finitum, omnifcium, omnipotentem, rertiirq; omnium, qux praeter
iplum funt creatorem intelligo.plus profe&o realitatis obje&ivae in
le habet qulm illae per quas finitae lubftantiae exhibentur, lam ve-
,

ri» lumine naturali manifcftum cft tantumdem ad minimum elTe de-

bere in caufa efficiente &

totali, quantum in ejufdem caufse effe&u;
nam quaefo undenam pofiiet alTumere realitatem luam effedus , nili
& cauia ? & quomodo illam ei caula dare pollet, mft etiam haberet?
Hinc autem icquitur nec polle aliquid a nihilo fieri , nec etiam id
quod magis perfedhon eft , hoc eit quod plus realitatis in le conti-
net , ab eo quod minus : atque hoc non mod 6 perfpicue verum eft
de iis efte&ibus quorum realitas eft a&ualis five formalis; fed
etiam de ideis in quibus confideratur tantum realitas objcdiva; hoc
eft non modb non poteft , exempli caufl , aliquis lapis qui priils
non fuit , nunc incipere elTe , nili producatur ab aliqui re in qua
totum illud fit vel formaliter , vel eminenter quod ponitur in lapi-
de ; nec poteft calor in fubjedum quod prids non calebat induci
nifi 1 re quae fit ordinis faltem aequd perfedi atque eft calor, & fic de

cseteris ; led praeterea etiam non poteft in me elTe idea caloris , vel
lapidis, nifi in me pofitafitab aliqui cauli in qua tantumdem ad
minimum fit realitatis quantum elTe in calore, vel lapide concipio:
nam quamvis ifta caula nihil de iua realitate a&uali, five formali in
meam ideam transfundat , non ide 6 putandum eft illam minus
realera elle debere , fed talem elle naturam ipfius ideae ut nullam
aliam ex le realitatem formalem exigat praeter illam quam mutua-
tur 1 cogitatione mea cujus eft modus ; qubd autem haec idea rea-
litatem obje&ivam hanc vel illam contineat potitis quam aliam, hoc
profe&b habere debet ab aliqui cauli in qua tantumdem fit ad mi-
nimum realitatis formalis quantum ipfa continet obje&ivae fi enim •

ponamus aliquid in idea reperiri quod non fuerit in ejus caufa, hoc
igitur habet i nihilo; atqui quantumvis inperfe&us fit ifte elTendi
modus quo res eftobjedivd in intelledu per ideam , non tamen
profe&o plane nihil eft, nec proinde 1 nihilo elle poteft. Nec etiam
debeo lulpicari , cum realitas quam confidero in meis ideis fit tan-
tum objediva,non opus elTe ut eadem realitas fit formaliter in cau-
lis iftarum idearum , fed fufficere fi fit in iis etiam objedivd
;
nam
quemadmodum ifte modus ellendi objedivus competit ideis ex ip-
farum natura ,
ita modus elTendi formalis competit idearum caulis,
laltem pripus & praecipuis ,
ex earum naturi : & quamvis fortd
. t c 3 aun
 *2
una idea ex
MEDITATIO
alia nafci polfit uon tamen hic datur progrefliis in fn-
,

finitum, fcd tandem ad aliquam primam debet deveniri, cujus cau-

ia iit inftar archetypi in quo omnis rcalitas formalncr contineatur,
qux eft in idea tantam objedbve ; adeo ut lumine naturali mihi iit
peripicuum ideas in me ellc velut qualdam imagines , que pofi*
i

lunt quidem facild deficere b perfe&ione rerum i quibus funt

defumptx, non autem quicquam majus aut perfe&ius continere.
Atque hxc omnia qud diutias &
curiolius examino , tanto dariils
& diftindius vera eile cognofco ; fed quid tandem ex his conclu-
dam? nempe fi realitas obje&iva alicu jus ex meis ideis fit tanta uc
certus fim eandem nec formaliter , nec eminenter in me eile , nec
proinde me iplii ejus ideae caufiam cilc polle, hinc neccfiarib lequi
non me folum eile in mundo,fed aliquam aliam rem qua: iftius ide*
eft caufa , etiam exfifterc ;
fi vero nulla talis in me idea re periatur,
nullum plane habebo argumentum quod me de alicujus rei.kme di-
verias exfiftentia certum reddat;omnia enim diligentilfimb circum-
Ipexi, &nullum aliud potui hadenus reperire. Jtx his autem meis
ideis praeter illam qua: me ipfum mihi exhibet, de qua hic nulla
difficultas eile poteft , alia eft quae Deum , aliae quae res corporeas,
& inanimes, aliae qux Angelos, aliae quae animalia, ac denique aliae
qux alios homines mei fimiles repraelentant. Et quantum ad ideas *

qux alios homines . vel animalia , vel Angelos exhibent , facili in-
tclligo illas ex iis quas habeo meiipfius , &
rerum corporalium , &
Dei polle componi, quamvis nulli prxter me homines nec anima- ,

lia, nec Angeli in mundo cflent. Quantum autem ad ideas rerum

corporalium, nihil in illis occurrit quod fit tantum ut non videatur

* me ipfo potutlle proficifci ; nam penitius infpiciam & lingu-
fi ,

las examinem eo modo quo heri examinavi ideam cera: animad- ,

verto perpauca tantum efic qua: in illis clare &diftindd percipio ,

nempe magnitudinem live extenfionem in longum , latum, pro- &
fundum ;
figuram qux ex terminatione iftius extenfionis exurgit;
litum quem diverfa figurata inter fe obtinent ;
& motum , five mu-
tationem quibus addi poliunt liibftantia , duratio ,
iftius litus
; &
numerus extera autem ut lumen , decolores , Ioni , odores , fa-
:

pores , calor , &

frigus , alixque ta&ilcs qualitates , nonnifi valde
confuld &
obfcure a me cogitantur , adeo ut etiam ignorem an fint
verx , vel falfx,- hoc eft an idex quas de illis habeo fint rerum qua-
rundam idex , an non rerum : quamvis enim falfitatem proprie di-
dam , five formalem nonnifi in judiciis pofte reperiri paulo antb
notaverim.

J
 TERTIA. 21
notaverim , eft tamen profc&b quaedam alia falfitas materalis in
ideis, chm non rem tanquam rem ,
exempli cau-
rcprxfentant : ita

11, ideae quas habeo caloris &

frigoris tam parum clarae diftin&x &
funt, ut ab iis dilcere non poilim an frigus fit tantum privatio
caloris ,
vel calor privatio frigoris , velutrumque fit realis qualitas,
vel neutrum ; & quia nullae ideae nili tanquam rerum efTe poliunt, fv-
quidem verum iit frigus nihil aliud efTe quam .privationem caloris;
idea quae mihi illud tanquam reale quid & poiitivum repraefentat
non immeritd falfa dicetur , & fle de exteris. Quibus profed6
non eft necefTe ut aliquem authoremit me diverfum aflignem; nam
li quidem fint fallae , hoc eft nullas ns repraefentent , lumine natu-

rali notum mihi eft illas & nihilo procedere , hoc eft non aliam ob
caufam in me efTe quam quia deeft aliquid naturx meae , nec eft
plane perfe&a ; fi autem fint verae , quia tamen tam parum rea-
litatis mihi exhibent ut nc quidem illud i non re poflim diftin-
guere , non video cur k me iplo efTe non poflint. Ex iis verb quae
in Ideis rerum corporalium clara &
diftin&a funt , quaedam ab
idea mei ipfius videor mutuari potuiile , nempe fubftantiam , dura-
tionem , numerum , &
fi quae alia fint ejufmodi ; nam cum cogito

lapidem efle fubftantiam , five efTe rem qux per fe apta eft exbfte-
re , itemque me efTe fubftantiam, quamvis concipiam me efTe rem
cogitantem ,& non extenfam ; lapidem verb efferem extenfam,
& non cogitantem, ac proinde maxima inter utrumque conceptum
fit diverfitas , in ratione tamen fubftantiae videntur convenirejitero-

que cum percipio me nunc efle, & prius etiam aliquamdiu fuifTc re-
cordor , cumque varias habeo cogitationes quarum numerum in-
telligo , acquiro ideas durationis &
numeri , quas deinde ad quaf-
cunque alias res poffum transferre. Cxtera autem omnia ex quibus
rerum corporearum idex conflantur, nempe extenfio, figura, fitus,
& motus , in me quidem , cum nihil aliud fim qukm res cogitans,
formalitcr non continentur; fed quia funt tantum modi quidam
fubftantix, ego autem fubftantia , videntur in me contineri pofTc
eminenter. Itaque fola reftat idea Dei, inquaconfiderandum eft
an aliquid fit quod ^ me iplo non potuerit proficifci. Dei nomine
intelligo fubftantiam quandam infinitam , independentem , fummd
intclligentem , fumme potentem, & h qua tum ego ipfe, tum aliud
omne , fi quid aliud extat , quodeumque extat elt creatum. Qux
fan£ omnia talia funt ut qu6 diligentius attendo , tantd minus i me
folo profe&a efle polle videautur, Ideoque ex antcdi&u Deum
ne-
 ,

24 MEDITATIO,
ncceflarib exfiftcre eft concludendum : nam quamvis fubftanti*
quidem idea in me fit ex hoc ipio.qubd fim fubttantia , non tamen
idcircb cflet idea fubftantix infinita;, cum fim finitus, ab aliqua
nili

fubftantia qua: revera elTet infinita procederet. Nec putare debeo

me non percipere infinitum per veram ideam ,
led tantum per ne*
gationem finiti ,
ut percipio quietem . & tenebras per negationem
motus , & lucis ;
nam contra manifefte intelligo plus realitatis efle
in fubftantia infinita quim in finita , ac proinde priorem quodam*
modo in me efle perceptionem infiniti quira finiti. hoceftDei
quim mei ipfius : qui enim ratione intclligerem me dubitare , me
cupere. hoc eft aliquid mihideefle, & me non efle omnino per-
fedum ; fi nulla idea entis perfedioris in me elTet, ex cujus compa-
ratione defedus meos agnoiccrem ? Nec dici poteft hanc forti
ideam Dei materialiter fallam elTe . idcoquc a nihilo efle pofle
ut pauldanti de ideis caloris , frigoris, &
fimilium animad- &
verti ;
nam contri, cilm maximi clara, & diftinda fit , & plus rea-
litatis obje&ivx qu&m ulla alia contineat , nulla eft per le magis ve-
ra , nec in qua minor falfitatis fufpicio reperiatur. Eft inquam hac
idea entis fumrai perfe&i & infiniti maxime vera; nam quam-^
,

vis forti fingi pomt tale ens non exfiftere , non tamen fingi poteft
ejus ideam nihilmihi exhibere, ut de idea frigoris anti dixi.
reale
Eft etiam maximi clara &
diftinda, nam quidquid clari diftirv- &
dc percipio quod eft reale & verum , & quod perfedionem ali-
quam importat totum in ea continetur: nec obftat quod non com-
,

prehendam infinitum , vel qudd alia innumera in Deo fint, quae nec
comprehendere nec forti etiam attingere cogitatione ullo mo-
,

do poflum; eft enim de ratione infiniti , ut 4 me qui fum finitus

nou comprehendatur ; & fufficit me hoc ipfum intelligere, ac judi-
care illa omnia qux clari percipio & perfedionem aliquam impor-
tare fcio , atque etiam forti alia innumera qux ignoro , vel forma-
liter veleminenter in Deo efle , ut idea quam de illo habeo fit om-
nium qux in me funt maximi vera , & maxime clara & diftinda.
. Sed forti majus aliquid fum qukn ipfe intelligam , omnefque illae
perfediones quas Deo tribuo potentii quodammodo in me fune ,
etiamfi nondum fefe exerant, neque ad adum reducantur; experior
enim jam cognitionem meam paulatim augeri ; nec video quid ob-
ftet quo minis ita magis &
magis augeatur in infinitum ,nec etiam
cur cognitione fic auda non polfim ejus ope reliquas omnes Dei
perfediones adipifei ; nec denique cor potentia ad iftas perfedio-
 ,

TERTIA. 2f
nes ,
fi jam in me eft, non fuffirfat ad illorum ideam producendam.
Im6 nihil horum cdie poteft nam primo ut verum fit cognitionem
j

meam gradatim augeri , & multa in me e fle potentia quae adu non-
dum funt nihil tamen horum ad ideam Dei pertinet , in qua nem-
.

pe mhil omnino eft potentiale, namque hoc ipfum gradatim augeri

certiffimum eft imperfedionis argumentum. Praeterea etiamfi co-
mea femper magis & magis augeatur, nihilominus intcllig®
gnitio
nunquam illam idcircb fore adu infinitam , quia nunquam e6 de-
venietur, ut majoris adhuc incrementi non fit capax. Deum au-
tem ita judico ede ad» infinitum, ut nihil ejus perfedioni addi pof-
fit. Ac denique percipio ede objedivum ideae nonafolo ede poten-
quod proprte loquendo nihil eft, fed tantummodo ab aduali
tiali,
pode produci. Ncq; profedo quicquam eft in his om-
five formali
nibus quod diligenter attendenti non fit lumine naturali manifc-
(lum : fed quia cum minus attendo, &
rerum Icnfibilium imagines
mentis aciem excxcant , non ita facil& recordor cur idea entis me
perfediorisnecedarid ab ente aliquo procedat, quod fit revera per-
fedius : ulterius quxrere libet an ego ipfe habens illam ideam ede
podein , fi tale ens nullum exfiftcret. Nempe ^ quo edem ? k me
lcilicet, vel & parentibus , vel ab aliis quibuflibet Deo minus perfe-
dis ;
nihil enim iplb perfedius, nec etiam xqa& perfedum cogita-
ri aut fingi poteft. Atqui fi ii me eflem, nec
dubitarem , nec opta-
rem, nec omnind quicquam mihi deeffet, omnes enim perfediones,
quarum idea aliqua in me eft, mihi dcdifTem , atque ita ipfemet
Deus eflem nec putare debeo illa forfan qux mihi deiunt diffici—
:

lius acquiri pofle quam illa qux jam in me fiint nam contril ma- ; ,
,

nifcftum eftlongd difficilius fuifTe me , hoc eft rem , five liibftanti-

am cogitantem ex nihilo emergere , quam multarum rerum quas
,

ignoro cognitiones , qux tantum iftius fubftantix accidentia funt,

acquirere. Accertd fi majus illude me haberem, non mihi illa
falcem qux faciliils haberi poflunt denegadem : fed neque etiam
ulla alia ex iis
,
qux in idea Dei contineri percipio j quia nempe
nulla difficdiora fadu mihi videntur : fi qux autem difficiliora fa-
du edent , certe etiam, mihi difficiliora viderentur , fiquidem reli-

qua qux habeo , ii me haberem quoniam in illis potentiam meare

,

terminari experirer. Neque vim harum rationum effugio , fi lup-

ponam me fortd femper fuifTe utnuncfum, tanquam fi inde le-
queretur nullum exfiftcntix mexauthorem cfTcquxrendum : quo-
niam enim omne tempus vitx in partes innumeras dividi poteft,
quarum fingulx i reliquis nullo modo dependent , cx eo qu6d
d pauld
 ,

MEDITATIO
pauld ant£ fuerim, non (equitur me nunc debere efTe.niG aliqua cau-
la me quali rurfus creet ad hoc momentum , hoc eft me confervet.
Perlpicuum enim eft attendenti ad temporis naturam eadem plaud
vi,& actione opus efTe ad rem quamlibet lingulis momentis quibus
durat confervandam, qui opus efler ad eandem <ie novo creandam
fi nondum cxfiftcret, adeo ut confer vationem foli ratione i creati-

one differre fit etiam unum ex iis que lumine naturali manifefta
debeo nunc interrogare mcipfum,an habeam aliquam
funt. Itaque
vim per quam poflim efficere ut ego ille qui jam lura , pauld p6ft
etiam iim futurus : nam ciira nihil aliud fim qudro res cogitans , vel
faltcm cum de ea tantdm mei parte prscisd nunc agam quae eft res
cogitans, fi quas talis vis in me eilet , ejus procul dubio confcius ef-

fem ; fed & nullam efTe experior , & ex hoc ipfb evidentiffime co-
gnofco me ab aliquo ente i me diverfo pendere: fortt* verd illud ens
non eft Deus, futnque vel i parentibus produdus, vel d quibu fiibct
aliis caulis Deo minus perfedis. Imd, ut jam ante dixi, perlpicuum

eft tantundem ad minimum efTe debere in caufa quantum eft in cfi*

fcdu ; & idcirco cum lim res cogitans, idedmquc quandam Dei in
me babens,qualifcunq; tande mei caufa aflignetur, illam etiam efTe
rem cogitante,& omnium perfedionu,quas Deo tribuo,ideam ha»
bere fatendum eftjpoteftq; de illa rurfus quaeri an fit 4 fe, vel ab alia;
nam fi 4 fe, patet ex didis illam ipfam Deum efTe, quia nempe ciim
vim habeat per fe exfiftendi , habet procul dubio etiam vim poffi-
dendi adu omnes perfediones quarum ideam in fe habet , boc eft
omnes quas in Deo elle concipio. Si autem fit ab alia , rurfus eo-
dem modo de hac altera quaeretur an fit ile, vel ab alia, donec tan-
dem ad caufam ultimam deveniatur quae erit Deus. Satis enim a-
pertum eft nullum hic dari pofTe progrefTura in infinitum , praefer-
tim cilm non tanttim de caufa r qus me olim produxit , hic agam
fed maximi etiam de illa qux me tempore praefenti con fervat. Nec
fingi poreft plufes forte caulas partiales ad me efficiendum concur-
rilfe, & ab una ideam unius ex perfe&ionibus quas Deo tribuo, ab
alia ideam alterius me accepifTe, adeo ut omnes quidem ilis perfe-
diones alicubi in univerfo reperiantur,fed non omnes fimul junds
in uno aliquo qui fit Deusjnam contra unitas,fimplicitas,five infepa-
rabilitas eorum omniuqux in Deo funt, una eft cx praecipuis perfe-
dionibus quas in eo effe intelligo;nec certd lftius omnium ejus per-
fiedionum unitatis idea in me potuit poni ab ulla caufa, d qua etiatn
aliarum perfedionum ideas non habuerim; neque enim efficere po-
tuit ut illas fimul jundas>& infeparabiles intelligerem, nifi fimul ef-

£e*«- .
 i ,

TERTIA. 27
fecerit at qasnam illa e flent agnofcercm. Quantum deniq; ad pa-
rentes attinet , ut omnia vera unt quae de illis unquam putavi , non
tamen profodo illi me confervant, nec etiam ullo modo me.quate-
nus lum res cogitans,eff«cerunt,fed tantiim difpofitiones quafdatn
io ea materia po/uerunt,cui me, hoc eft mentem, quam folam nunc
pro me accipio.inefle judicavi, ac proinde hic nulla de iis difficultas
eflepoteft, fed omnino eft concludendum ex hoc foloqubd exfi-
ftam,quaedamque idea entis perfediflimi,boc eft Dei, in me fit.evi-
dentiflimedcmonftran Deum etiam exfiftere.Supereft tantum ut e-
xaminem qua ratione ideam ifta i Deo accepi, neq; enim illa fenfi-
bus haufi, nec unquam non expedanti mihi advenit, ut /olent rerum
fenfibilium ideas, cum ift* res externis fenfuum organis occurrunt
vel occurrere videntur ; nec etiam i me effida eft ; nam nihil ab illa
detrahere , nihil illi fuperaddere plane polium, ac proinde fupereft
at mihi fit innata , quemadmodum etiam mihi eft innata idea mei
ipOus. Et fan£ non mirum eft Deum me creando ideam illam mihi
indtdifle.ut eflet tanquam nota artificis operi fuo imprefla ; ncc et-
iam opus eft ut nota illa fit aliqua res ab opere ipfo diverfa , fed ex
hoc uno qu6d Deus me creavit, valde credibile eft me quodammo-
do ad imaginem, & fimilicudinem ejus fadum efle, illamque Ctnili—
tudinem , in qua Dei idea continetur, i me percipi per eandem fa-
cultatem, per quam ego ipiie a me percipior, hoc eft dum in meip-
fum mentis acie converto, non modd intelligo me efle rem incom-
pletam, & ab alio dependentem, r^mque ad majora, & majora, live
meliora indefiniti al'pirantem,fed fimul etiam intelligo illum , quo
pendeo , majora ifta omnia non indefiniti &
potentia tanttim , fed
reipsd infiniti in fe habere, atque ita Deum eflejtotiq; vis argumen-
ti in eo qubd agnofeam fieri non pofle ut exfiftam talis naturae
eft
qualis lum, nempe ideam Dei in me habens, nifi revera Deus etiam
exfifteret , Deus inquam ille idem cnjus idea in me eft hoc eft ha- ,

bens omnes illas perfediones quas ego non comprehendere , fed

,

quocunq; modo attingere cogitatione poflum & nullis plane defe-

dibus obnoxius. Ex quibas latis patet illum fallacem e/le non pof-
fc.omnem enim fraudem, & deceptionem & defedu aliquo pende-
re lumine naturali manifeftum eft. Sed priufquam hoc diligentius
examinem , limulque in alias veritates quae inde colligi poliunt in-
quiram ,
placet hic aliquandiu in ipfius Dei contemplatione im-
roorari.ejus attributa apud me expendere, &immenfi hujus luminis
pulchritudinem, quantum caligantis ingenii mei acies ferre poterit,
intueri, admirari, adorare. Vt enim in hac fola divinae majeftatis con-
d a tem-
 2S M E D I T A T I O
templatione fummam alterius vitae foelicitarcm confiftere fide cre-
dimus, ita etiam jam ex eade,lic£t multi) minus perfedfci, maximam»
cujus in liac vita capaces limus , voluptate percipi pofTe experimur.

MEDITATIO IV.
De vero & fitlfo.

Ta me his diebus afiucfcci in mente ii fenfibus abducenda, t£m-

I quereis
accurate animadverti perpauca-efie qus dc rebus corpo-
vere percipiantur, multbque plura de mente humana, mul-
to adhuc plura de Deo cognofci, ut jam abfquc ulla difficultate co-
gitationem rebus imaginabilibus ad intclligibiles tantum , atque
ii

ab omni materia lecretas convertam: Sciant! multo magis diltin&am

habeo ideam mentis humans, quatenus eft res cogitans , non exten-
fa in longum , latum, & profundum , nec aliud quid corpore ha- ii

bens, qu^m ideam ullius rei corpores : cumque attendo me dubi-

tare , live elle rem incompletam & dependentem , adeb clara
, &
diftintia idea entis independentis , &
completi , hoc eft Dei , mihi
occurrit; & ex hoc uno qubd talis idea in me fit,five quod ego ide-
am illam habens exiiftam , adeb manifefte concludo Deum etiam
exiiftere, atque ab illo lingulis momentis totam exlifientiam meam
dependere, ut nihil evidentius, nihil certius ab humano ingenio co-
gnofcipofTe confidam. I4mq; videre videor aliquam viam per quam
* ab ifta contemplatione veri Dei, in quo nempe funt omnes thefauri
Icientiarum & lapientis abfconditi.ad csterarum rerum cognitio-
nem deveniatur. Inprimis enim agnofeo fieri non polTeut ille me
unquam fallat in omni enim fallacia vel deceptione aliquid imper-
;

fe&ionis repcriturj&quamvis polle fallere nonnullum eile videatur

acuminis , autpotentisargumentum, procul dubio velle iallere vel
malitiam , vel imbecillitatem teftatur , nec proinde in Deum cadit.
Deinde experior quandam in me elTe judicandi facultatem , quam
cert& , ut Sc reliqua omnia qus in me funt , & Deo accepi , cumque
ille nolit me fallere,talem profe&o non dedit,ut dum el refie utor,

polfim unquam errare. Nec ullum de hac rc dubium fupere/Fer,ni -

fi inde fequi videretur me igitur errare nunquam polTc.nam li quod»

cumque in me cft,& Deo habeo, nec ullam ille mihi dederit errandi
facultatem ,
non videor polle unquam errare. Atque ita prorlus
quamdiu de Deo tantdmcogitOytotufque in eum me convcrto.nul»
lam erroris , aut faliitatis caufam deprehendo ; fed poft modum ad
me reverlus experior me tamen innumeris erroribus elTe obnoxi-
um , quorum caufam inquirens animadverto non tantdtn Dei , live
entis.
 CLV A R T A. 29
entis fumm£ perfe&i realcm,& pofitivam.fcd etiam, at ita loquar,
nihili, live ejus quod ab omni pcrfe&ionc lumme abeft negativam ,

quandam ideam mibiobverlari,& me tanquam medium qutd inter

Deum & nihil, live inter fummum ens & non ens ita elTe conftit ut um»
ut, quatenus & lummo ente fum creatus , nihil quidem in me iit, per
quod fallar aut in errorem inducar , fed quatenus etiam quodam-
,

modo de nihilo , five de non ente participo , hoc eft quatenus non
fum ipfe fummum ens,defunrque mihi quamplurima,non adeo mi-
rum ede quod fallar : atq; ita certi! intelligo errorem, quatenus er-
ror eft,non elTe quid realc quod &Deo dependeat, icd tantummodo
eife defedum , nec proinde ad errandum mihi opus eiTe aliqui fa-
cultate in hunc finem a Deo tributi, fed contingere ut errem cx eo
u6d facultas verum judicandi quam ab illo habeo non fit in me in-
2nita. Verumtamen hoc nondum omnino fatisfacit,non enim error
eft pura negatio , led privatio ,
five carentia cujufdam cognitionis,
qux in me quodammodo efTe deberet; atque attendenti ad Dei na-
turam non videtur fieri pode ut ille aliquam in me pofiterit faculta-
tem qux non fit in fuo genere perfc&a , five qux aliqua fibi debita
perfe&ionc fit privata ; nam fi qud peritior eft artiliex e6 perfe-
diora opera ab illo proficilcantur , quid poteft i fummo illo rerum
omnium conditore fadum eile quod non fit omnibus numeris ab-
folutum ? nec dubium eft quin potuerit Deus me talem creare ut
nunquam fallerer ; nec etiam dubium eft quin velit femper id quod
eft optimum; anne ergo mcliOseft me falli qu^km non falli ? dum
hxc perpendo attentiiis , occurrit primb non mihi elTe mirandum
fi quxdam Deo fiant quorum rationes non intelligam; nec de eju*
it

exliftcntia idc6 elTe dubitandum qubd forte quxdam alia efic ex-
periar qux quare, vel quomodo ab illo fada fint non comprehendo;
cum enim jam fciam naturam meam ede valde infirmam, limita- &
tam, Dei autem naturam elTe immenlam.incomprchcnlibile, infini-
tam, ex hoc fatis etiam fcio innumerabilia illum polle quorum cau-
las ignorem;atque ob hanc unicam rationem totum illud caufarum
genus quod &fine peti (olet in rebus Phyficis nullum ulum habere
exiftimo; non enim ablque temeritate me puto polle inveftigare fi-
nes Dei. Occurrit etia non unam aliquam creaturam (eparatim,fed
omnem rerum univerfitatem ede (pedandam,quoties an operaDei
perfeda fint inquirimus ; quod en im forte non immerito , fi folunt
edet, valde imperfedum videretur r ut habens in mundo rationem
partis eft perfe&ilfimum;Sc quamvis cx quo de omnibus volui dubi-
tase nihil adhuc prxter me , &
Deum exfiftere ceno cognovi , non.
d 2 polium
 ;

3o
MEDITATIO,
portum tamen, ex quo imtnenfam Dei potentiam animadverti .ne-
gare quin multa alia ab illo fada fint , vel faltem fieri poflinr , aded
ut ego rationem partis in rerum uniTerfitate obtineam. Deinde ad
me propids accedens , & qualdfnam fint errores mei ( qur foli im-
pertedionem aliquam in me arguunt) inveftigans , adverto illos & ,

duabus caufis fimul concurrentibus dependere , nempe & facultate

cognofcendi quas in me eft.&ii facultate eligendi,five ab arbitrii li-
bertate , hoc eft ab intelledu , & fimul d voluntate ; nam per foluia
intellcdum percipio tanttlm ideas de quibus judicium ferre portum,
nec ullus error proprii didus in eo praecisi fic fpedato reperitur
quamvis enim innumers fortartc res exfiftanr quarum ide* nullae in
me funt non tamen proprii illis privatus, fed negativi tantdm dc-
,

ftitutus fum dicendus

,
quia nempe rationem nullam portum affer-
re, quA probem Deum mihi majorem quim dederit cognolcendi
facultatem dare debuirte; atque quantumvis peritum artificem ertie
intelligam , non tamen ided puro illum, in fingulis ex filis operibus
omnes perfediones ponere debuirte quas in aliquibus ponere po-
teft.Nec ver6 etiam queri portum qudd non fatis amplam perfe-&
dam voluntate, five arbitrii libertatem & Deo acceperim; nam fani
nullis illam limitibus circumfcribi experior.Et quod valde notandu
mihi videtur,nulla alia in me funt tam perfeda,aut tanta, quin intel^
ligam perfediora,five majora adhuc erte porte,nam fi, exempli cau-
sl, facultatem intelligendi confidero , ftatim agnofeo perexiguam
illam, & valde finitam in me erte,fimfilque alterius cujufdam multi)
majoris, im5 maximas, atque infinitae ideam formo, illamq; ex hoc
ipfo quod ejus ideam formare portim , ad Dei naturam pertinere
percipio. Eadem ratione fi facultatem recordandi, vel imaginandi,
vel quafiibet alias examinem,nullam plane invenio quam non in mc
tenuem, & circumfcriptam,in Deo immenfam erte mtelligam ; fola
eft voluntas , five arbitrii libertas , quam tantam in me experior ut
nullius majoris ideam apprehendam ; adeo ut illa prxeipud fit,rati-
one cujus imaginem quandam , &
fimilitudinem Dei me referre in-
tell:go:nam quamvis major abfque comparatione inDeoqu&min
me fit tum
,
ratione cognitionis & potentise quae illi adjnndas funt,
redduntque ipfam magis firmam & cfficaccmjtum ratione objedi,
quoniam ad plura fe extenditjnon tamen in formaliter & praecise
i'e

1 pedata major videtur , quia tantum in eo confiftit qu6d idem vel

facere.vel non facere (hoc eft affirmare vel negare, profequi vel fu-
gere) poffimus ; vel potids in eo tantfim,quod ad id quod nobis ab
iatellcdu proponitur affirmandum vel negaodtitn , five profequen-
dum
 ,,

Q^V A R T A. 51
dum vel fugiendu ita feramur, ur d nulla vi externa no» ad id determi-
nari fentiamu». Neq; enim opus eft me in utramq; pane ferri pofle
uclim liber, fed contra quo magis in una propendeo,live quia latione
veri ,Sc boni in cA evidenter intelligo, five quia Deus intima cogita-
tionis me* ita difponit, tanto liberius illam eligo ; nec fao£ divina
gratia , nec naturalrs cognitio unqaam imminuunt libenatem , fed
podiis augent, & corroborant. Indifferentia aotem illa quam expe-
rior, ciim nulla me ratio in unam partem magis quim in alteram im-
gradus libenatis ,
pellit, eft infimus &
nullam in ea perfe&ionem
fed tantummodo tn cognitione defe&um , five negationem quan-
&
dam teftaturjnam fi femper quid verum bonum iit clari viderem,
nunquam de eo quod efiet judicandam, vel eligendum deliberarem;
atq; ita quamvis plane liber , nunquam tamen indifferens effe pof-
fem. Ex his autem percipio nec vim volendi , quam i Deo habeo
per fe (pedatam caufam efle errorum meorom jeft enim ampliffima,
atq; in fuo genere peTfeda; neq; etiam vim intelligendi.nam quid-
quid intelligo , cum i Deo habeam ut intelligam, procul dubio re-
de intelligo, nec in eo fieri poteft ut fallarnindeergo nafcuntur mei
errores ? nempe ex hoc uno qubd cum latius pateat voluntas quAm
intclledus , illam non intra eofdem limites contineo , fed etiam ad
illa quae non intelligo extendo
;
ad quae cum fit indifferens , facili
4 vero & bono defiedit,atq; ita & &
fallor pecco. Exempli caufa,
cdm examinarem bifee diebus an aliquid in mundo exfifteret atq; ,

adverterem ex hoc ipfb quod illud examinarem, evidenter fequi me

exfiftere,non potui quidem non judicare illud quod tam dar£ intel-
ligebam verum effe, non qu6d ab aliqua vi externa fuerim ad id co-
adus , fed quia ex magna luce in intelledu , magna confcquuta eft
propenfio in voluntate , atq; ita tant6 magis fponte & libere illud
credidi, quantd miniis fui ad iftud ipfum indifferens. Nunc autem
non tantum fcio me, quatenus fum res quaedam cogitans, exliftere
fed praeteres! etiam idea quaedam naturae corporeae mihi obverfa-
tur , contingitq; ut dubitem an natura cogitans quae in me eft , vel
potilis quae ego pfe fum, alia fitab ifta natura corporea, vel an ambae
i

ide fint ; & fuppono nullam adhuc intelledui meo rationem occur-
rere, quae mihi unum magis qu&m aliud perfuadear,cert£ ex hoc ipfb
fum indifferens ad utrumlibet affirmandum vel negandum , vel et-
jam ad nihil de ed re judicandum. Quin imb etiam hxc indifferen-
tia non ad ea rantilm fe extendit de quibus imelledus nihil plan£'
cogoofcit , fed generaliter ad omnia quae ab illo non fatis perfpi-
cue cognofcuntur eo ipfo tempore , quo de iis a -voluntate delibe-
ratur;
32 MEDITATIO
racur ; quantumvis enim probabiles conjedurx me trahant in unam
partem, fola cognitio qu£>d iint tantum conjedurx, non autem ccr-
rx atque indubitabiles rationes , fufficic ad attentionem meam in
contrarium impellendam : quod fatis his diebus fum expertus,
cum illa omnia qux prius ut vera quammaxime credideram , pro-
pter hoc unum quod de iis aliquo modo pofle dubitari deprehen-
diticm, plane talla ede fuppofui. Cum autem quid verum Iit non la-
tis clare, &
diftinde percipio , liquidero & judicio ferendo abftine-
&
am clarum eft me rede agere, non falli ; led Ii vel affirmem, vel
,

negem tunc libertate arbitrii non rr&e utor ; atque fi in eam par-
.

tem quae falla eft me convertam , plane fallar ; li vero alteram am»
plcdar.calii quidem incidam in veritatem , led non ideb culpi ca»
rebo, quia lumine naturali manifeftum eft perceptionem intclledus
prxcedcre iemper debere voluntatis determinationem; atq in hoc ;

liberi arbitrii non redo ufu privatio illa ineft qux formam erroris
conftituit, privatio, inquam ,
operatione quatenus a me
ineft in ipfa
procedit, led non in facultate quam & Deo accepi , nec eti j in ope»
ratione quatenus ab illo dependet: neque enim habeo caulam ullam
conquerendi qu6d Deus mihi non majorem vim inteliigendi , live
non majus lumen naturale dederit quam dedit , quia eft de ratione
intclledus finiti ut multa non intclligat,& de ratione intclledus cre-
ati ut lit 6mtus;lftq; quod agam gratias illi qui mihi nunquam quic»
quam debuit pro eo quod largitus eft , non autem qu6d putem me
ab illo iis efte privatum, live illum mihi ea abftulifle qux non dedit.
Non habeo etia caulam conquerendi quod voluntatem dederit lati-
i)s patentem qu&m intcllcdum.cdm enim voluntas in una tantdm re,

& tanquam in mdivifibili conliftat, non videtur ferre ejus natura ut

quicquam ab illa demi pofttt;&fanequd amplior eft, tanto majores
debeo gratias ejus datori.Nec deniq; etia queri debeo qubd Deus
mecum concurrat ad eliciendos illos adus voluntatis, Cve illa judicia
in quibus falLonilli enim adus funt omnino veri, boni quatenus i &
Deo depcndet,& major in me quodammodo perfedio eft qudd illos
pollim elicere quam fi non poflem;privatio autem, in qua fola ratio
formalisfalfitatis&culpxconfiftit.nulloDciconcurfuindiget.quiano
eft rcs,neq; ad illum relata ut caulam privatio, fed tantummodo ne-
gatio dici debet; nam fand nulla imperfedio in Deo eft, quod mihi
libertatem dederit aifentiendi vel non attentiendi quibuldam, quo-
rum claram &
diftindam perceptionem in intelledu meo non po»
fuit, fed procul dubio in me imperfedio eft quod ifta libertate ncsn
bene utar, & de iis qu« non rede intclligo judicium feram. Video
.
•
tamen
 CLV A R A A.
timen fieri i Deo facili: potuifie ut enandi manerem liber, & co-
gnitioni»finitae, nunquam tamen errarem , nempe fi vel intellc&oi

meo claram &

diftin<3am perceptione omnium de quibus unquam
eiTem deliberaturus indidifleqvei tantum fi adeb firmiter memoriae
imprefliilet ,
dc nulla unquam re e(Te judicandum quam clari & di-
ftin&e non intelligerem,ut nunquam ejus poffim oblivifei; St tacili
intelligo me, quatenus rationem habeo totius» cujuldam, perfidio-
rem futurum fuifle quam nunc fum, fi talis h Deo fadus eilem Sed
non ideb polium negare quin major quodammodo peifedio fit in
tota rerum univerfitate.qubd quaedam ejus partes ab erroribus im-
munes non finr , aliae vero fint , quini fi omnes plani fimiles efient; > ,
& nullum habeo jus conquerendi quod eam me Deus in mundo
perfonam fuftincre voluerit quae non eft: omnium praecipua , &
raaxhnd pcrfedajac prxterea etiam ut non poflitn ab etroribusabfi>
cinere priori illo modo qui pendet ab evidrn; i eorum omnium per-
ceptione de quibus eft deliberandum, pofium tamen illo altero qui
pendet abeo tantdmqubd recorder quoties de rei veritate non li-
quet , & judicio ferendo effe abftinendum; nam quamvis eam in me
infirmitatem efle experiar ut non pofilm femper uni & eidem co-
gnitioni defixus intuercre , poflum tamen attenta &
fiepius iterata
meditatione ejufdem , quoties ufus exiget, recorder, at-
efficere ut
que ita habitum quemdam non errandi acquiram :
qua in re cdtn
&
maxima praecipua hominis perfedio conliftat , non parum me
hodierna meditatione lucratum efiTe exiftimo quod erroris falfi- &
tatis caufam inveftigarim : &fane nulla alia efle poteft ab ea quam
explicui ; nam quoties voluntatem in judiciis ferendis ita contineo
ut ad ea tanttim fe extendat quae illi clari &
diftin&i ab intelledu
exhibentur, fieri plani non poteft ut errem , quia omnis clara, &
diftinda perceptio procul dubio eft aliquid, ac proinde a nihilo efiTe
non poteft , fed neceilarib Deum authorem habet , Deum inquam
illum fuinmi perfedum, quem fallacem efie repugnat; idc6q ; pro-
culdubib eft vera. Nec hodie tantilm didici quid mihi fit cavendum
ut nunquam fallar, fed fimul etia quid agendum ut aftequar veritate;
afifequar enim illam profedb , firantu ad omnia que perfede intel-
ligo fatis attendam, atque illa A reliquis quae confufiis obfcurids&
apprehendo, fecernam. Cui rei diligenter in pofteru operam dabo.
MEDITATIO
De ejfentia rerum materialium ,
V.
6? iterum de Deo quod exfiftat ,

\yf Vita mihi fuperfimt de Dei attributis, multa de mei ipfius,five

A meatis meas natura inveftiganda , fed illa forti aliis refuma,
e am-

A
34
MEDITATIO
iimq; nihil magis urgere videtur (poftquam animadverti quid ca-
vendum atq; agendum fit ad affequenda veritatem) quim ut ex du-
biis,in qu® fuperioribus diebus incidi, concr
emergere, videamq;
poflit.Et quidem pri-
an aliquid certi de rebus materialibus haberi
ufquam inquiram an aliquae tales res extra rocexliftant.confiderarc
debeo illaru ideas, quatenus funt in mea cogitatione, & videre qux-
nam ex iis iintdiftind®, quaenam confuf*. Nempe diftindte imagi-
nor quantitatem, quam vulgo Philolophi appellant continuam, five
ejus quantitatis ,
aut potius rei quant* extenfionem in longum, la-
tum, profundum; numero in ea varias partes; quaflibet iftis par-
&
tibus magnitudines, figuras, fitus, &
motus locales, motibulq; iftis —
quallibct durationes alfigno. Nec tantum illa fic in genere Ipedata
mihi plane nota & perfpe&a funt ,
fed praeterea etiam particularia
innumera de figuris de numero ,,
de motu , &
fimilibus attenden-

do percipio ,
quorum
veritas ade6 aperta eft , natur® me® con- &
fentanea , ut dum illa primiim detego, non tara videar aliquid novi
addilcerc, qu&m eorum qu* jam ante Iciebam rcminifci,five ad ea
primum advertere qu* dudum quide in me erant, lic£t non prius in
illa obtutum mentis convertiflera.Quodq; hic maximi confideran-

dum puto, invenio apud me innumeras ideas quarumda rerum, qu*

etiamli extra me fortalfe nullibi cxfiftant , non tamen dici pofiunC

nihil eflc;& quamvis i me quodammodo ad arbitrium cogitentur,

non tame i me finguntur, (ed fuas habent veras & immutabiles na-
turas: ut cilm,excropli caufa, triangulum imaginor,btfi fortafleta- .

lis figura nullibi gentium extra cogitationem meamexfiftat , nec

unquam extiterit.eft tamen profero determinata qu®dam ejus na-
tura , five eflentia,five forma, immutabilis & sterna, qu® ii me non
effida eft, nec ii mente mea dependet, nt patet ex eo quod demon-
ftrari poffint vari® proprietates de ifto triangulo.nempe qudd ejus
tres anguli fint squales duobus redis ; quod maximo ejus angulo
maximum latus fubrendatur,&fimiles,quas velim nolim clard nunc
agnoico , etiamfi de iis nullo modo antea cogitarim cdm triangu-
lum imaginatus fum, nec proinde me fuerint effid®. Neque ad
ii

rem attinet, fi dicam mihi forte & rebus externis per organa lenluu
rftatn trianguli ideam adveniffe, quia nempe corpora triangularem
figuram habentia interdum vidi;poftum enim alias innumeras figu-
ras excogitare de quibus nulla fufpicio efle poteft quod mihi un-
uam per lenius illapf* fint,& tamen varias de iis, non miniis quiira
3 e triangulo, proprietates demonftrare:qu® lane omnes funt ver*,
quandoquidem a me dare cognoicuntur, ide6q; aliquid lunt, non
merum
 ' V I N T A.
'

meram enim illud omne quod verum eft efte aliquid;&

nihil: patet
jam fufildemonftravi illa omnia qus clard cognofco efte vera; atqj
quamvis id non demonftraftem , ea certe eft natura mentis meae ut
nihilominus non poflem iis non aftentiri.faltem quamdiu ea clanS
perctpio;tneminiq;me fero per, et ia ante hoc rempus,cQm fcnfuum
objedis quammaxime inhaererem , ejuimodi veritates ,
qus nem-
pe defiguris,aut numeris, aliifve ad Arithmetica, vel Geometriam,
vel in genere ad puram atque abftradam Mathefim pertinentibus
evidenter agnofeebam, pro omnium certiffirais habuifte. lam ver6
fi ex eo folo
,
quod alicujus rei ideam poftim ex cogitatione mei
' depromere, fequitur ea omnia qua ad illam rem pertinere clard &
diftindd percipio, revera ad illam pertinere , nunquid inde haberi
etiam poteft argumentum quo Dei exGftcntia probetur ? Certd
ejus idea, nempe entis fumme perfecti, non minus apud me invenio,
quam ideam cujusvis figurae aut numeri ;nec minus clard & diftinde
iutelligo ad ejus natura pertinere ut femper exfiftat quim id quod
,

de aliqua figura,aut numero dcmonftro ad ejus figurae aut numeri ,

naturam etia pertinere ;ac proinde, quamvisnb omnia qus luperio-

ribus hifcc diebus meditatus fiim vera eftent,in eodem ad minimum
apud me Dei exfiftentia.in quo fue-
certitudinis gradu efle deberet
runt hadenus Mathematicae veritates. Quanquam fane hoc prima
fronte non eft omnino perfpicuum, fed quandam fophifmatis fpe-
ciem refert. Cdm enim ailuetus fim in omnibus aliis rebus exfiften-
tiam ab eftentia diftinguere , facild mihi perfuadeo illam etiam ab
eftentia Deifejungi pofte,atq; ita Deum ut non exfiftente cogitari:
fcd tame diligentius attendenti fit manifeftum non magis pofte cx-
fiftentia ab eflentia Dei feparari, quam ab eftentia trianguli magni-
tudinem trium ejus angulorum squalium duobus redis, five ab idea
montis ideam vallis : adeo ut non magis repugnet cogitare Deum
(hoc eft ens fumme perfeduro)cui defit exfiftentia(hoc eft cui defit
aliquajierfedio) qu&m cogitare monte cui defit vallis. Verumtame
ne potum quidem cogitare Deum nifi exfiftentem.ut neq; montem
eo qubd cogitem montem cum valle;
fine valle; ac certd ut neq; ex
ideo fequitur aliquem montem in mundo efte, ita neque ex eo qubd
cogitem Deum ut exfiftcntem , ideb lcqui videtur Deum exfiftere:
nulla enim neceflitate cogitatio mea rebus imponit;& quemadmo-
dum imaginari licet equum alatum, etfi nullus equus habeat alas, ita
forte Deo cxfiftentia polium affingere,quamvis nullusDcus exfiftat.
Imb fbphilma hic latet, neque enim ex eo qubd non poftim cogita-
re montem nifi cum valle ,
fequitur alicubi montem & vallem exfi-
e 2 ftcre,
 ,

3 tf
MEDITATIO
flere , fed tantam montem & vallem , ftve cxfiftant , five non exfi-
fiant , mutuo
(ejungi non polle atqui ex eo qu6d non poffim
i le ;

cogitare Deum nifi exfiftcntem , (equitur exliftentiam a Deo efle

inieparabilem, ac proinde illum revera exfiftcre,non quod mea co-
gitatio hoc efficiat , five aliquam neceffitatcm nili rei imponat , fed
contrk quia ipGus rei , nempe exfiftentiae Dei, necelfitas me deter-
minat ad hoc cogitandum : neque enim mihi liberum eft Deum
ablque exfiftentia (hoc eft ens fummeperfedumablqueiumma
perte&ione) cogitare , ut liberum eft equum velcuro alis, vel fine
alisimaginari. Neque etiam hic dici debet necefle quidem efle ut
ponam Deum exfiftentem , poftquam pofui illum habere omnes
perfe&iones, quandoquidem exfiftentia una eft ex illis.fed priorem
politionem neceflariam non fuifle ; ut neque necefle eft me putare
figuras omnes quadrilateras circulo infcribi , fed polito quod hoc
putem, necclTe erit me fateri rhombum circulo inlcnbi,quod aper-
ti tamen eft fallum. Nam quamvis non necefic fit ut incidam un-
quam in ullam de Deo cogitationem , quoties tamen de ente pri-
mo^ fummo libet cogitare, atque ejus ideam tanquam ex mentis-
meae thelauro depromere , necelle eft ut illi omnes perfe&iones
attribuam, etfi nec omnes tunc enumerem ,
nec ad fiagulas atten-
dam : fufficit ut pofted cum animadverto ex-
quae necelfitas plane ,

fiftentiam efle perfedionem,rede concludam ens primum fura- &

mum exfiftere : quemadmodum non eft necefle me ullum triangu-
lum unquam imaginari , fed quoties volo figuram redilineam tres
tanttim angulos habentem confiderare, necefle eft ut illi ea tribuam
ex quibus rede infertur ejus tres angulos non majores efte duobus
redis , etiamfi hoc ipfum tunc non advertam. Cilm vcr6 examino
quenam figurae circulo inlcribantur , nullo modo necelTe eft ut pu-
tem omnes quadrilateras ex eo numero eflejimb etiam idipfum ne-
quidem fingere polium quamdiu nihil volo admittere nifi quod
dard dc diftinde intelltgo : ac proinde magna differentia eft inter
cjufmodi fallas politiones. St ideas veras mini ingenitas , quarum
prima & praecipua eft idea Dei : nam fan& multis modis intclli-
go illam non efle quid fiditium & cogitatione mea dependens
led imaginem verxfic immutabilis naturae; ut,prim6, quia nulla
alia res poteft a me excogitari ad cujus efTentiam exfiftentia perti-
neat prxrer lolum Deum ; deinde quia non poffum duos , aut plu-
res ejufmodi Deos inrelligere ; & quia polito qu6d jam unus ex-
fiftar ,
piant* videam efle neceflariam ut & antd ab sterno extiterit»
& in aeternum fit manfurusjac denique qudd multa alia in Deo per-
cipiam
 Q_ V I N T A. l?
cipiatn quorum nihil & me detrahi poteft , nec mutari. Sed ver6
quacumque tandem utar probandi ratione femper e6 res redit, ut,

ei me fola pland perfuadeant quae clare &

diftinde percipio.
£t quidem ex iis qux ita percipio etfi nonnulla unicuique ob-

ia Imt , alia ver6 nonnifi ab iis qui propiiks inlpiciunt , di- &
ligenter inveftigant ,
deteguntur ; poftquam tamen deteda funt,
haec non miniis certa qu&m illa Vt quamvis non
exiftimantur.
tam facili appareat in triangulo redangulo quadratum bafis
aequale elTe quadratis laterum , qu&m iftam balim maximo ejus
angulo fubtendi.non tamen miniis creditur poftquam femel cft per-
fpedum. Quod autem ad Deum attinet , certe nifi praejudiciis ob-
ruerer, &
rerum fenGbilium imagines cogitationem meam omni ex
pane obfidcrent. nihil illo prihs.aut faciliils agnofccremjnam quid
ex fe cft apertius , qu&m fummum ens efte , live Deum ad cujus (b-
lius elTentiam exlHlentia pertinet, exliftere? Atque quamvis mihi at-
tenta conltderatione opus fuerit ad hoc iplum percipiendum, nunc
tamen non mod6 de eo xqu£ certus lum,ac de omni alio quod cer-
tiOimum videtur; fed praeterea etia animadverto caeterarum rerum
certitudinem ab hoc ipfoita pendere,ut abfq-,eo nihil unquam per-
fede lciri polEt.Etli enim ejus fim naturae ut quamdiu aliquid valde
dari &
diftinde percipio, non pollim non credere verum efte, quia
tamen ejus etiam lum naturae ut non pollim obtutum mentis in ean-
dem rem lempcr defigere ad illam dare percipienda, recurratqjfae-
pe memoria judicii ante fadi,chm non amplius attendo ad rationes
propter quas tale quid judicavi , rationes aliae afferri poffunt quae
xqc,fiDcum ignorarem , facite ab opinione dejicerent ,atq; ita de
nulla unquam re veram & certam (ciendam , fed vagas tantum &
mutabiles opiniones haberem. Sic exempli caufil , chm naturam
,

trianguli confidero,evidentiflinte quidem mihi.utpote Geometriae

principiis imbuto , apparet ejus tres angulos aequales efte duobus
redis ; nec poffum non credere id verum efte quamdiu ad ejus de-
monftrationem attendo ; fed ftatim atque mentis aciem ab illa de-
flexi , quantumvis adhuc recorder me illam clariffinte perfpcxifte,
facite tamen poteft accidere ut dubitem an fit vera.fi quidemDeum
ignorem : poffum enim mihi perfuadere me talem & natura tadum
efte ut interdum in iis fallar quae me puto quim evidcntiflinte per-

cipere jcum praefertim meminerim me faepc multa pro veris & cer-
tis habuifte ,
quae poftmodum aliis rationibus addudus falfaefte
judicavi. Poftquam verd percepi Deum ede, quia limul etiam in-
tellexi caetera omnia ab eo peaderc.illumq; non efte fallacem; atq;
e 3 inde
j* MEDITATIO
&
inde collegi illa omnia quae clare diffindi percipio neceflarif*
efle vera , ctiamfi non attendam amplius ad rationes propter quas
iftud verum clTe judicavi, modo tantum recorder me dare &
diffin-

de perfpexiffe , nulla ratio contraria afferri poteft qua: me ad du-

bitandum impellat , fed veram &
certam de boc habeo fcientiam;
neque de hoc tantam, fed &
de reliquis omnibus qu« memini me
aliquando dcmonftrafle,ut de Geometricis &
fitnilibus: quid enim

nunc mihi opponetur ? Menc talem fadum effe ut faepe fallar ? At

jamfeiome ia iis quas perfpicud intelligo falli non pollet menc
multa aliis pro veris & certis habuiffe quae poftea fallaefle depre-
hendi (‘atqui nulla cx iis clare &
diffinde perceperam, fed hujus re-
gula: veritatis ignarus ob alias caufas forte credideram, quas poftea
miniis firmas efle detexi. Quid ergo dicetur 1 anne (ut nuper mihi ..

objiciebamjme forfe fbmniare,(ive illa omnia quae jam cogito non

magis vera efle quam ea quae dormienti occurrunt ? imo etiam boc
nihil mutat, nam cerfe quamvis fomniarem, fi quid intelledui meo
fit evidens, illud omnino eft verum. Atque ita pland video omnis
(cientis certitudine &veritatem ab una veri Dei cognitione pen-
dere,adeo ut priufqu&m illum noffem, nihil de ulla alia re perfedi
(cire potuerim. lam vero innumera tum de ipfo Deo , aliifque re-
bus intelledualibus, tum etiam de omni illa natura corporea, qu<c
cft puraeMathefeosobjedum,mihi plane nota &certa efle poliunt.

MEDITATIO VL
Ve rerum materialium exjiftcntia,& redi mentis acorpore diftinftione.

R Eliquum cft ut examinem an res materiales exfiftant: & quido

jam ad minimtim fcio illas, quatenus funt purae Mathefeos ob-
jedum, pofle exfiftcre, quandoquidem ipfas clare & diffinde per-
cipio. Non enim dubium eft quin Deus fit capax ea omnia efficiendi
quae ego fic percipiendi fum capax;nihilq; unquam ab illo fieri non
pofle )udicavi,nifi propter hoc qubd illud me diffinde percipi re-
ii

pugnaret. Praeterea ex imaginandi facultate , quii me uti experior

dum circa res iftas materiales verfor , (equi videtur illas exfiftcre:
nam attentius confideranti quidnam fit imaginatio , nihil aliud efle
apparet quhm quxda applicatio facultatis cognofcitivac ad corpus
ipfi intime prasfens,ac proinde exfiftens.Quod ut planu fiat, prim6
examino differentiam que cft inter imaginationem & puram intel-
ledioncm. Nempe,exempli caufi, cum triangulum imaginor, non
tantum intelligo illud efle figuram tribus lineis comprehenfam,fed
fimul etiam iftas tres lineas tanquam prsfentesacie mentis intueor;
atque hoc cft quod imaginari appello.Si vero de chiliagono velim
cogitare.
 SEXTA. j9
cogitare, eqnide aeque bene intclligo illud efte figuram conftintem
mille lateribus, ac intelligo triangulum efie figura conftante tribus,
fed non eode modo illa mille latera imaginor,fivetanqua prasfentia
intueor: &quaravistunc,propter confuetudinc aliquid iemper ima-
ginandi, quoties de re corporea cogito, figuram fortd aliquam con-
lufc mihi repr*fentem, patet tam e illam non efie chiliagonum,quia
nulla in re eft diverfa ab ei quam mihi etiam reprasfentarem li de
myriagono,aliave quavis figura plurimorum lateru cogitarem nec •

quicquam juvat ad eas proprietates.quibuschiliagonu ab aliis pof-

lygonis diffcrt.agnofcendas. Si verb de pentagono quaeftio fit.pof-
lum quidem ejus figuram intelligere,ficut figuram chiliagoni, abfq;
ope imaginationis $ fed polium etiam eanden imaginari , appli-
„ cando fcilicct aciem mentis ad ejus quinque latera fimulquc ad ,

aream iis contentam ; &

manifefte hic animadverto mihi peculiari
quadam animi contentione opus efie ad imaginandum;qua no utor
ad intelligcndum : quae nova animi contentio, differentia inter ima-
inationem,& intelle&ionem puram clar£ oftendit. Ad hzcconft-
fero iftam vim imaginandi qu* in me eft, prout differta vi intelli-
gendi.ad mei ipfius, hoc eft ad mentis mes cftentiam non requiri;
nam quamvis illa me abeftet,procul dubio manerem nihilominils
ille idem qui nunc fumj unde fequi videtur illam ab aliqua re & me
diverfa penderejarque facile intelligo,fi corpus aliquod cxfiftat cui
mens fit ita conjun&a ut ad illud veluti infpiciendum pro arbitrio
fe applicet , fieri pofte ut per hoc ipfum res corporeas imagi*
ner; ade5 ut hicmodus cogitandi in eo tantam & pura intclle&io-
nc differat, qubd mens, dum intelligit.fe ad fcipfam quodammodo
convertat, reipiciatq; aliquam ex ideis quae illi ipfi infunt; dum aute
imagi natur, fe convertat ad corpus, &
aliquid in eo ideas vel a fe in-
teli e&z, vel fenlu perceptas conforme intueatur.Facile,inquam,in-
telligo imaginationem ita perfici pofte, fiquidem corpus exliftat,&
uia nullus alius modus aequeeonveniens occurrit ad illam explican-
3am ,
probabiliter inde Conjicio corpus exfiftere , fed probabiliter
tantdm, &
quamvis accurate omnia inveftigem, nondum tamen vi-
deo ex eS nature corporeae idcldiftin&i .quam in imaginatione
mea invenio , ullum liimi pofte argumentum quod neceftarib con-
cludat aliquod corpus exfiftere.
Soleo vero alia multa imaginari praeter illam naturam corpoream
quae eft purxMathefeosobje&um , ut colores , fonos, fapores, do-
lorem & fimilia,fed nulla tam diftindd;& quia haec percipio melifis
fenlu, i quo videntur ope memoriae ad imaginationem perveni (Te;
ut com-
 meditatio
ut commodids dc lpGs agam, eadem operi etiam de fenfu eft agen-
dum ,videndutnq ;
ao e* us quas ifto cogitandi modo, quem fenliim
appello, percipiuntur.certum aliquod Argumentum
pro rerum cor-
porearum exiftentia babere poflim. Et primbquidem apud me hic
vera eire pu-
repeta qu*nam illa fint qu* antehac ut ienfu percepta
tavi , &quas ob caulas id putavi ; deinde etiam caufas expendam
propter quas eadem pofteain dubium revocavi; ac denique confi-
derabo quid mihi nunc de iifdcm fit credendum. Primo itaq; fenfi
&
me habere caput, raanus.pedes, membra extera, ex quibus con»
ftat illud corpus quod tanquam mei partem,
vel fort£ etiam tan»

quam me totum fpedabam ; lcnfiquehoc corpus inter alia mul-

ta verfari, i quibus variis commodis , vel
incommodis affici poteft,
& commoda ifta Ienfu quodam voluptatis, &
incommoda fenfii
doloris metiebar. Atque praeter dolorem & voluptatem fentiebam
etiam in me famem ,fitim, aliofque ejufmodi appetitus ; it^mque
corporeas qualdam propenfiones ad hilaritatem , ad triftitiam , ad
iram,fimileiq; alios affedus; foris vcrd.prxter corporum extenfio-
&
nem,& figuras, motus, fentiebam etiam in illis duritiem, calo- &
&
xem, aliafque tadiles qualitates ; ac praeterea lumen, colores, 8c
odores, &
lapores.&lonos, ex quorum varietate caelum , terram,
maria, &
reliqua corpora ab invicem dtftinguebam : nec fand abfq;
ratione ob ideas iftarum omnium qualitatum qux cogitationi me*
fe offerebant, & quasfolas proprie & immediati fentiebam putaba
mefentireres quafdam \ mea cogitatione plan£ diverfas, nempe
corpora & quibus ides iftae procederentjexperiebar enim illas ablq;
ullo meo confenfu mihi advenire, adeb ut neque poffem objedum
ullum lentire,quamvis vellem, nifi illudfenfus organo effet prxfens;
nec poffem non fentire cilm erat praeiens; cfimq; ide* lenlu perce-
ptae, effent multo magis vivid* &
expreffs,& fuo etiam modo ma-
gis diftind*, quim ullx ex iis quas ipfe prudens &
fciens meditan-
do effingebam , vel memori* me* impreffas advertebam, fieri non
poffe videbatur ut h meipfo procederent j ide6que fupererat ut ab
aliis quibufda rebus advenirent: quarum rerum cum nullam aliunde
notitiam babere qu&m ex iftis iplis ideis, non poterat aliud mihi ve»
nire in mente qu&m illas iis fimiles elIe:Atq;etiam quia recordabar
me priiks ufum fuiffe fenfibus qu^mratione,videbamque ideas quas
ipfe effingebam non tam expreffas effe , quam ili* erant quas lenfii
>ercipieba,&plerumq;ex earum partibus componi, facili mihi per-
{iiadebam nullam plan£me habere in intellcdu.quam non prius ha-
buiffem in fcnfu.Non etiam fine ratione corpus illud, quod fpcciali
quodam
 SEXTA. 4»
quodam jure meum appellabam, magis ad me pertinere quam alia
enim ab illo poteram unquam lejunguut l re-
ulla arbitrabar;neq;
liquit;omnes appetitus & affe&us in illo, & pro illo lentiebam; ac
deniq;dolorem & titillationem voluptatis in ejus partibus, non au-
tem in aliis extra illum politis advertebam. Cur verb ex ifto nelcio
quo doloris lenfu quasdam animi triftitia, & ex fenfu titillationi*
laetitiaquaedam conlequatur.curve illa nelcio quae vellicatio ventri-
culi. quam famem voco , me de cibo lumendo admoneat,gutturis
vero ariditas de potu , & ita de exteris , non aliam lan£ habebam

rationem , nili quia ita do&us l'um & natura ; neque enim ulla pla-
n£ eft affinitas ( laltcm quam ego intelligam ) inter iftam vellica-
tionem , & cibi Tumendi voluntatem , live inter fenfum rei dolo-
&
rem inferentis, cogitationem trifticie ab ifto lenfu exortas. Sed
&reliqua omnia que de lenfuum obje&is judicabam, videbar ii na-
tura didi cifle: pritlsenim illa ita le habere mihi perfualeram,quitn
rationes ullas quibus hoc ipfum probaretur expendillem. Poftea
verb multa paulatim experimenta fidem omnem quam fenfibus
habueram labefadarunt.nam & interdum turres que rotunda; vi fas
fuerant & longinquo, quadrate apparebant £ propinquo , & ftatuae
permagnae in eorum faftigiis ftantes , non magne e terra fpedand
videbantur; & talibus aliis innumeris in rebus lenfuum externorum
judicia falli deprehendeba;nec externorum duntaxat,led etia inter-
norum, nam quid dolore intimius efte poteft? atqui audiveram ali-
quando ab iis quibus crus aut brachiu fuerat abfciflum.fc fbi videri
adhuc interdum dolorem lentire in ea parte corporis qud carebant;
ideoq; etiam in me non plane certum elfe videbatur membru ali—
uod mihi dolere,quamvis fentirem in eo dolorem. Quibus etiam
3 uas maxime generales dubitandi caufas nuper adjeci: prima erat,
qubd nulla unqua dum vigilo me lentire crediderim , que non etia
inter dormiendum poftim aliquando putare me lentire; chmq ; illa
ue lentire mihi videor in lomnis,non creda 4 rebus extra me po-
2tis mihi advenire, non adverteba quare id potitis credere de iis qug
lentire mihi videor vigilando. Altera erat,qubd cbm authorc mee
originis adhuc ignorarem, vel faltem ignorare me fingere, nihil vi-
debam obftare qud miniis elTem natura ita conftitutus ut fallerer,
etiam in iis que mihi verilfima apparebant. Et quantdm ad ratio-
nes quibus antea rerum fenbilium veritatem mihi perfuaicram, non
difficulter ad illas relpondeba. Cum enim viderer ad multa impelli
d natura que ratio dilfoadebat, non multhm fidendum efte putaba
iis,que a natura docentur. Et quamvis fenlimm perceptiones & vo-
f luntate
 ,

4» MEDITATIO
luntate mea non penderent, non idcd concludendum efle putabam
illas k rebus k me diverfis procedere, quia forte aliqua eflepoteft in
raeiplo facultas, etfi mihi nondum cognita, illarum effedrix. Nunc
autem poftquam incipio meipfum,me®que authore originis melitis
uofle , non quidem omnia quas habere videor k fcnfibus puto efle ,
temerdadmittendajfed neq; etiam omnia in dubium revocanda. Et
primd quoniam fcio omnia qu® clare &t diftinde intelligo , talia k
Deo fieri pofle qualia illa intelligo,fatis eft qubd poflim unam rem
ablq; alteri clare &
diftindtl intclligere,ut certus fim una ab altera
efle divcrfam,quia poteft loltem k Deo feorfim poni; &
non refert
i qua potentia id fiat,ut diverfa exiftimctur;ac proinde ex hoc ipfi*
qubd 1’ciam me exGftere,qu6dq; interim nihil plane aliud ad natu-
ram, five eflentiam meam pertinere animadverta.prxter hoc folutn
quod fim res cogitans, red£ concludo meam eflentiam in hoc uno
confiftere qubd lim res cogitans. Et quamvis fortafle (vel potitis ut
poftmodum dicam, pro certo)habca corpus quod mihi valde ardb
' conjundum eft quia tamen ex una parte claram & diftinda habeo
,

ideam mei ipfius, quatenus fum tantum res cogitans, non extenfa;&
ex alia parte diftindam ideam corporis , quatenus eft tantii res ex-
tenfa,non cogitans, certum eft me accipore meo revera efle diftin-
&um,& abfq jillo pofle cxftftere. Praeterea invenio in me facultates
fpccialibusquibulda modis cogitandi, puta facultates imaginandi,
lentiendi, fine quibus totu me poflum clare &
diftinde intelligcre,
led non vice verftl illas fine me, hoc eft fine fubftantia intclligeote
cui infint: intellcdionem enim nonnullam in fuo formali conceptu
includunt, unde percipio illas a me,ut modos h re diftingui. Agno-
fico etiam quafdam altas facultatcs,ut locum mutandi, varias figuras

induendi , & fimiles, qu® quidem, non magis qutim prxccdentes,-.

abfq; aliqua fubftantia cui infint poflunt intelligi.ncc proinde etiam >

abfq; illa exfiftere.Sed manifeftum eft has,(iquidem exfiftant,inefle

debere fubftantis corpore® five cxteni®,non aute intclligcnti,quia >

nempe aliqua cxtenfio,non aute ulla planb intclledio in earum cla-'

io & diftindo conceptu continetur. Iam vero eft quide in me paf-
fivaquxdam facultas fentiendi,five ideas rerum fenlibdium recipi-
endi 6c cognofcendi.fed ejus nullum uliim habere poflem.nili qux-
dam adiva otia exfifteret,(ive in me, five in alio, facultas iftas ideas*
producendi,vel efficiendi. Atq; h®c iane in me ipfo efle non poteft,
quia nullam plane intelledione pr®fupponit,& me non coopcran-
te,fed f®pe etiam invito idc® ift® producuntur: ergo fupercft ut fit •

inaliqua fubftantia kme diverfa, in quaquoniatp omnis realitas vel* ;

. . formali ter*
 SEXTA.
fbrmaliter, vel eminenter inefle debet quae eft objedivb in ideis ab
ifta facultate produdis, (ut jam iupraanimadverti)velh£cfubftantia
eft corpus , uve natura corporea , in qua nempe omnia formaliter
continentur quae in ideis objedivb ; vel certb Deus eft, vel aliqua
creatura corpore nobilior in qua continentur eminentcr:atqui cum
Deus non fit fallax, omninb manifeftu eft illu nec per fe immediate
iftas ideas mihi immittere, nec etiam mediante aliqui creatura , in
qua earum realitas objediva non formaliter.fed eminenter tantum (
contineatur. Cdm enim nullam plane facultatem mihi dederit ad
hoc agnolcendum,(ed contra magnam propenfionem ad credendu
illas a rebus corporeis emitti.non video qui ratione poflet intelligi

ipfum non efle fallacem, fi aliunde qulm 1 rebus corporeis emitte-

rentur: ac proinde res corpore* exfiftunt. Non tamen fort£ omnes
tales omninb exfiftunt, quales illas (enfu comprehendo; quonia ifta
fenfuum comprehendo in multis valde oblcura eft, confufs; fed&
faltem illa omnia in iis fime qu* clare & diftinde intelligo ,
id eft
omnia generaliterfpe&ataqus in pursMatheleos objedo compre-
henduntur. Quantum autem attinet ad reliqua qu* vel tantum par-
ticularia funt, ut qubd Sol fit talis magnitudinis ,aut figur* &c. vel
miniis clare intelleda , ut lumen, fonus, dolor, Scfimilia , quamvis
valde dubia & incerta fint,hoc tamen iplum quodDeus non iit fal-
lax,qu6dq; idcircb fieri non poftit ut ulla faliitas in meis opinioni-
bus reperiatur, nifi aliqua etiam fit in me facultas & Deo tributa ad
illam emendandam,certam mihi fpem oftendit veritatis etiam in iis »

afiequendx. Et lane no dubium eft quin ea omnia qu* doceor d na-

tura aliquid habeant veritatis : Per naturam enim generaliter Ipe-
datam nihilnunc aliud qudm vel Deum ipfum,vel rerum creatarum
coordinationem d Deo inftitutam intelligo ; nec aliud per naturam
meam in particulari.qudm complexionem eorum omnium qu* mi-
hi d Deo liint tributa. Nihil autem eft quod me ifta natura magis
exprefld doceat quam qubd habeam corpus , cui malb eft cum dev-
iorem fentiojquod cibo, vel potu indiget, cum famem,aut fitim pa-
tior , & fimilia; nec proinde dubitare debeo, quin aliquid in eo fit
veritatis. Docet etia natura per iftos fenfus doloris, famis,fitis,&c.
me non tantum adefle meo corpori ut nauta adeft navigio, fed illi
ardilfimd clTe conjundnm,& quafi permixtum, adeo ut unum quid
cum illo componam; alioqui enim cQm corpus ixditur, ego qui ni-
hil aliud fum quam res cogitans, non fentirem idcircb dolorem, fed
iro intellcdu izfionem iftam perciperem ,
ut nauta vifu percipit
rquid in nave frangatur; & cum corpus cibo, vel potu indiget,hoc
j
'
f 2 iplum

k
44 MEDITATIO
&
ipfum expreflfe intelligerem, non confufd famis litis fcndis habe-
rem. Nam certe illi fenfusGtis , famis, doloris, &c. nihil aliud lunt
quam confuG quida cogitandi modi ab unione & quafi permixtione
mentis cum corpore exorti. Praeterea etiam doceor i naturi varia
circameum corpus alia corpora exGftere, ex quibus nonnulla mihi
profequendafunt,alia fugienda. Et certe ex eo qu<id valdediverfos
lenti am colores, fonos, odores, fapores,calore,duritiem,&Gmilia,
rcdd concludo, aliquas efle in corporibus,^ quibus variae iftaefenfuu
perceptiones adveniunt,varietates iis refpondentesjetiamG fort£ iis
non mniles; atque ex eo qu6d quaedam ex illis percepti0nibu$,mihi
gratae Gnt.alix ingratx, plane certu eft meu corpus, Gve potitis me to.
tu,quatenus ex corpore demente fum compontus, variis commodis
& incommodis 4 circumjacentibus corporibus affici pofle. Multa
ver6 alia funt quae etfl videar i naturi dodus efle, non tamen revera
abipfa,fed 1 confuetudine quadam inconfiderat£ judicandi accepi,
atq; ideo falfa efle facild contingit; ut qudd omne fpatium, in quo
nihil plane occurrit quod meos lenius moveat, Gt vacuum; quod in
corpore,exempli gratil, calido aliquid Gt pland fimile idex caloris
qux in me eft:in albo aut viridi Gt eadem aibedo aut viriditas quam
ientio;in amaro aut dulci idem lapor,& Gc de cxterisrqudd &
aftra
& turres, &quaevis alia remota corpora ejus Gnt tantum magnitu-
dinis &figurx, quam fenfibus meis exhibent,& alia ejufmodi.Sed
ne quid in hac re non latis diftin&£ percipiam accuratius debeo
dennire quid proprid intelligam chm dico me aliquid doceri 1 na-
tura ; nempe hic naturam ftri&ius fumo , quam pro complexione
eorum omnium qux mihi 1 Deo tributa funt ; in hac enim com-
plexione multa continentur qux ad mente folam pertinent, ut qudd
percipiam id quod fadum cft infe&um efle non pofle , &reliqua
omniaqux lumine naturali funt nota, de quibus hic non eft fermoj.
multa etiam qux ad folu corpus fpedant, ut qubd deorlum tendat,.
& Gmilia de quibus etiam non ago , fed de iis tanthm qux mihi ut
&
compoGto ex mente corporei Deo tributa funt: ide6q; hxc na-
tura docet quidem ea refugere qux fcnGim doloris inferunt , ea&
profequi qux fenfum voluptatis, & talia: fed non apparet illa prx-
terea nos docere ut quicquam ex illis fenfuum perceptionibus Gne
praevio intclle&us examine de rebus extra nos poGt is concludamus,,
quia de iis verum fcire ad mentem folam , non autem ad corapoG-
tum videtur pertinere. Ita quamvis ftella non magis oculum meum
qulm ignis exigux facis afficiat, nulla tamen in eo realis, Gve pofl-
aisa propenGo eft ad credendum illam non efle majprem , fed hoc
Gne
 SEXTA. W
fine ratione ab inennte aetate judicavi;& quamvis ad igne accedens
lentio calorem, ut etiam ad eundi nimis propi accedens fentio do»
lorem, nulla profedo ratio eft quae fuadeat in igne aliquid efTe fimi»
Jeifti calorijut neqjctiam ifti dolori, fed tantummodo in eo aliquid

e(Te,quodcunq;demum fit, quod iftos in nobis fenfus caloris vel do»

loris efficiat: &
quamvis etiam in aliquo (patio nihil fu quod mo-
veat fenfum,non ided fcquitur in eo nullum efTe corpus , fed video
me in his aliifq; permultis ordine naturae pervertere efTe afluetum,
uia nempe fenluum perceptionibus, quae proprie tanthm a naturi
3atae funt ad menti fignificandu quaenam compofitp, cujus pars eft,
commoda fiot vel incommoda & eatenus funt fatis clarae & diftin-
&x ,utor tanquam regulis certis ad immediati dignofcendum quae-
nam fit corporum extra nos potitorum etifentia, de qua tamen nihil
nitivalde obfcure &
confufe tignificant. Atqui jam ante fatis per-
fpexi qua ratione, non obftante Dei bonitate, judicia mea falfa efTe
contingat . Sed nova hic occurrit difficultas circa illa ipfa quae tan-
quam perfequenda vel fugienda mihi 4 natura exhibenturjatq ; etia
circa internos fenfus in quibus errores videor deprehendifte : Vt
cum quis grato cibialicujus fapore delufus venenum intus latens af-
fumitrfed nempe tunc tantdm i natura impellitur ad illud appeten»
dum in quo gratus fapor confiftitjnon aut e ad venenum quod plani
ignoratjnihilq;hinc aliud concludi poteft quam naturam iftam non
cfTeomnifciam:quod non mirum , quia cum homo tit res limitata,
non alia illi competit qu£m limitatae perfe&ionis. At verd non rato
etia in iis erramus ad quae ii natura impellimur; ut ctim ii qui aegro-
tant, potum, vel cibum appetunt tibi paulb poft nociturum. Dici
iorfan hic poterit illos ob id errare quod natura eoru tit corrupta:
fed hoc difficultati non tollit , quia non minus veri homo aegrotus
creatura Dei eft qulm fanus ; nec proinde miniis videtur repugnare'
illum &Deo fallacem naturam habere. Atqjut horologium ex rotis,
& ponderibus confedum non miniis accurati leges omnes naturae
obfervat.cim mali fabricatum eft,& horas nonrebti indicat, quam
cum omni ex parte artificis voto fatisfacit: ita fi confidere hominir
corpus quatenus machinam etu quoddam eft ex offibus,nervis,mu£»
culis,vcnis,fanguine,& pellibus ita aptu &compotitum, ut etiamfi
nulla ineo mensexfifteret,eofdemtamen haberet omnes motus qui
nunc eo non ab imperio voluntatis, nec proinde i mente' pro»
in
ceduntjfacili agnofeo illi aequi naturale fore,ti, exempli caufi, hy-
drope laboret, eam faucium ariditate pati, quae fitis fenfum menti
uuferre lblet,atqjetiam ab illa ejus nervos,& reliquas partes ita diti»
f 3 poni

4
 46 MEDITAtlO
poni ut potum fumat ex quo morbus augeatur;qu!m ciim nullu tale
in eo vitium eft,£ limili faucium ficcitate moveri ad potum fibi utile
alTumcndum. Et quamvis relpiciens ad prxconceptum horologii
ulum dicere poflim illud, ciim horas non reiSti indicat, ii natura lu*
defle&ere; Atq; eodem modo conliderans machinamentum huma-
ni corporis tanquam comparatum ad motus qui in eo fieri iblcnt*
pute illud etiam & natura fua aberrare, fi ejus fauces fint aridae, cum
potus ad ipfiusconlervationera non prodeft; fatis tarae animadver-
to hanc ultimam naturae acceptione ab altera multiim differre jhaec
enim nihil aliud «ft quam denominatio & cogitatione mea hominem
aegrotum, Schorologium mali fabricaturo, cum idea hominis fani *
& horologii re&i fadh comparante dependens, rebufq; de quibus
dicitur extrinfeca j per illam verb aliquid intelligo quod revera in
rebus reperitur,ac proinde nonnihil habet veritatis. At certi etiafi
refpiciendo ad corpus hydrope laborans ,fittantdm denominatio
extrinlecacdm dicitur ejus natura effe corrupta, ex eo qudd andas
babeat fauces, nec tamen egeat potu: refpiciendo tamen ad compo-
fitum,five ad mente tali corpori unitam,non eft pura denominatio*
fed verus error naturae qu6d fitiateu potus eft ipli nociturus;ideoq;
hic remanet inquirendu quo pado bonitas Dei non impediat quO
minOs natura fiefumpta fit fallax. Nempe imprimis hic adverto ma-
gnam effe differentia inter mente & corpus, in eo qubd corpus ex
natura (ua fit femper divifibilejmens autem plani indivifibilisjnam
fane ciim hanc confidero , five meipfum quatenus lum tantOm res
cogitans, nullas in me partes polium diftinguere.led re plane unam
& integri me effe intelligo:& quamvis toti corpori tota mens unita
effe videatur , ablciffo tamen pede,vel brachio,vel quavis alia cor-
poris parte.mhil ideb de mente fubdu&u effe cognolco;neq; etiam
facultates volendi. lentiendi.intelligendi, &c. ejus partes dici pofi»
(unt.quia una & eadem mens eft quas vult, quae (entit,quae intelligit.
Contra vcr6 nulla res corporea ,
five extenla poteft i me cogitari
quam non facili in partes cogitatione dividam,atq;hoc ipfo illa di-
intelligamrquod unu fufficeret ad me docendum mente*
vifibilc effe
& corpore omninb effe diverlam.fi nondum illud aliunde latis Icirc. *
Deinde adverto metite non ab omnibus corporis partibus imme-
diati affici, fed tantummodo i cerebro, vel forte etiam ab una tan-
tum exigua ejus parte, nempe ab ea in qua dicitur effe lenius com-
munisjquae quoticlcunq; eodem modo eft difpofita, menti idem ex-
hibet, etiamfi relique corporis partes diverfis interim modis poffint
fe-habere, ut probant innumera experimenta que hic recenfere non
 - »>
*%V \

?
1 * .
*
,,
#T**T.^* '4 *v .
>
1

*
y

Sexta. #
eft opns. Adverto praeterea eam efle corporis naturara,ut nulla ejus
pars poffit ab alia parte aliquantu remota moveri, quin po/fit etiam
moveri eodem modo & qualibet ex iis qus interjacent, quamvis illa
remotior nihil agat.Vt exempli caufii in fune A,B,c,D,fi trahatur ejus
ultima pars D, non alio pado movebitur prima A , quam moveri
etia pofret,fi traheretur una ex intermediisB,vel C,& ultima D,ma-
neret immota. Nec difSmili ratione, ciim fentio dolore pedis, do-
cuit mePhyfica fenfum illum fieri ope nervorum pcrpedemfparfo-
fum,qui inde ad cerebru ufqj funium inftar extenfi,dum trahuntur,
in pede trahunt etiam intimas cerebri partes ad quas pertingunt,
quendamq; motu in iis excitant , qui inftitutus cft & natura ut men-
te afficiat lcnfu doloris tanqua in pede exfiftentistfed quia illi nervi
per tibiam,crus, lumbos, dorfum,& collu tranfire debent, ut ^ pede
ad cerebrum perveniant, poteft contingere, ut etiamfi eorum pars
quae eft in pede non attingatur.fed aliqua tantum cxintermediis,ide
plane ille motus fiat in cerebro qui fitpede male affe&OjCX quo ne-
cefle erit ut mens fentiat eundem dolorem : & idem de quolibet alio
fenfu eft putandu. Adverto deniq^quandoquidc uuufquifq;cx mo-
tibus qui fiunt in eil parte cerebri quae immediate mente afficit,non
nifi unu alique fenfum illi hac in re melius pofle excogi-
infert, nihil
tari, quiim fi eum inferat qui ex omnibus quos inferre poteft ad ho-
minis fani confervatione quammaxim& , &
quafrequentiffime con-
ducitjExperientiam autem tcftari tales effe omnes fenfus nobis i na-
turi inditosjac proinde nihil plan£ in iis reperiri.auod non Dei po-
tentiam, bonitat^mq; teftctur.Ita exempli caufil,cilm nervi qui lunt
in pede, vehementer &
praeter confuetudinem moventur , ille corii
motus per fpinae dorfi medullam ad intima cerebri pertingens, ibi
menti lignum dat ad aliquid fentiendum, nempe dolorem tanquam
in pede exfiftentc,il quo illa excitatur ad ejus caufam ut pedi infcfta,
quantumin fe eft, amovendam. Potuifiet vero natura hominis ^ Deo
fic conftitui ut ille idem motus in cerebro quidvis aliud menti exhi-
berctjnempcvel feipfum, quatenus eft in cerebro jvcl quatenus cft in
pede ; vel in aliquo cx locis intermediis, vel deniq; aliud quidlibet;
fcd nihil aliud ad corporis confervationem aeque conduxiftet.Eodc
modo cilm potu indigemus, quaedam inde oritur ficcitas in gutture
nervos ejus movens, &
illorum ope cerebri intcriora;hicquc motus
mente afficit fenfu fitis , quia nihil in toto hoc negotio nobis utilius
eft icire quam quod potu ad confervationem valetudinis egeamus,
& fic de caeteris. Ex quibus omninb manifeftum eft, non obftante

iramenfil Dei bonitate naturam hominis ut ex mente corpore &

•
compofiti-
4z Meditatio
compofiti non polle non aliquando efle fallacem. Nam fi quae eanfa
non in pede,led in alia quavis ex partibus per quas nervi & pede ad
cerebrum porriguntur, vel etiam in ipfo cerebro eunde pland mo-
tum excitet qui iolet excitari pede male affedo,fentietur dolor tan-
quam in pede,fenfufq; naturaliter falletur,quia ctlm ille idem motus

in cerebro non poffit nifi eunde femperfenfum menti inferre mul-

,

t6q; frequentitis oriri foleat caufa quae laedit pedem, qu&m ab alia
alibi exfiftcnte, rationi confentaneum cft ut pedis potitis, quam al-
terius partis dolorem menti femper exhibeat. Et G quando faucium
ariditas no ut folet ex eo qu6d ad corporis valetudine potitis condu-
cat, fed ex contraria aliqua caula oriatur, ut in hydropico contingit*
longti melius eft illa tunc fallere, qutim fi contrti femper falleret ctim
corpus eftbene conftitutu,&fic de reliquis. Atq; haec confideratio
plurimum juvat non modd ut erroresomnes quibus natura te ea ob-
noxia eft auimadvertam,fed etiam ut illos aut emendare, aut vitare
facild poffim. Nara fan£ ctim fciani omnes fenliis circa ea qu* ad
corporis commodum fpe&ant raultb frequentitis verum indicare
quam faIfum,poffimq;Uti fere femper pluribus ex iis ad cande rem
examinandam; &
iniuper memorid.quae praefentia cum prasceden-
tibus connedit ; &
intclledu , qui jam omnes errandi caufas per-
fpexit, non amplitis vereri debeo ne illa quae mihi quotidie ienfi-
bus exhibentur fint falfa, fed hyperbolicae luperiorum dierum du-
bitationes ut rifu dignae funt explodendae; prefertim fiimma illa de
iomno,quem vigilia non diftinguebam ; nunc enim adverto per-
magnum inter utrumq; efledifcrimen in eo qu6d nunquam inlora-
nia cu reliquis omnibus a&ionibus vitae d memoria conjungantur,
ut ea quae vigilanti occurrunt; nam fand fi quis dum vigilo mihi de-
repenti appareret.ftatimque poftea difpareret,ut fit in fbmnis, ita
fcilicet ut nec unde venifict, nec quo abiret viderem,non immeritb
fpedrii potius,aut phantafma in cerebro meo effi<ftu,qutim veru ho-
minem elTe judicare.Ctim verd eae res occurrunt.quas diftin&c un-
de, ubi, & quando mihi adveniant adverto, earumq; perceptionem
abfq;ulla interruptionecum tota reliqua vita conne&o, plane certus
fum non in fomnis fed vigilanti occurrere. Nec de ipfarum veritate
debeo vel minimu dubitare, fi poftquam omnes fenfiis,mrmoriam

& intelledum ad illas examinandas convocavi , nihil mihi quod cu

caeteris pugnet ab ullo ex his nuntietur. Ex eo enim qu6d Deus non
fit fallax fequitur omnino intalibus mc non falli.Scd quia rerum a-
gendaru neceffitas non femper tam accurati examinis moram con-
cedit, fatendu eft humanam vitam circa res particulares fiepe erro-
ribus efTe obnoxiam, & naturae noftrae infirmitas eft agnolcenda. .

FINIS*
oo5^6?^^3

dLiL

Cf/too
r
Dignited by Google