Media a komunikacja

międzykulturowa

Maria Stojkow

2022
Media a komunikacja międzykulturowa
Autor/Autorka: Maria Stojkow

Komunikacja międzykulturowa jest wzajemną relacją przedstawicieli różnych kultur. Realizuje się przez kontakty interpersonalne,
wymianę informacji i edukację międzykulturową. Współczesne media stanowią istotny kanał tej komunikacji. Przekazy
pochodzące z różnych mediów kształtują obraz odmiennych kultur, wzmacniają lub obalają stereotypy i uprzedzenia wobec
przedstawicieli innych grup etnicznych, narodowych czy wyznaniowych. Dotyczy to zarówno mediów tradycyjnych, masowych, jak
i nowych mediów, które dominują współcześnie. Biorą one udział w komunikacji międzykulturowej i tworzeniu obrazu rożnych
kultur na różne sposoby. Dziś zgodnie ze słowami Levi-Straussa mamy do czynienia z hiperkomunikacją. Każdą kulturę pokrywa
warstwa tworów innych kultur, następuje ciągła interferencja i wzajemne oddziaływanie. Producenci w obrębie jednej kultury
przekształcają się w konsumentów innych kultur. Ich twórczość dociera do nas w formie zmienionej przez zapożyczenia i z
uzupełnieniami pochodzącymi innych kultur Przykładem takiego zjawiska w mediach tradycyjnych może być telewizja ARTE, jak
również anglojęzyczna wersja telewizji Al Jazeera [1]. Niektórzy badacze podkreślają, iż komunikacja zapośredniczona może
rozwijać zjawisko nazwane wirtualnym kosmopolityzmem, czy wirtualną trzecią kulturą. Tworzenie się kultury sieci sprzyja
tworzeniu się hybrydowej kultury, w której przedstawiciele różnych kultur mogą zdobywać informacje, budować społeczności i
tworzyć relacje międzykulturowe [2].

Rola nowych mediów komunikacji międzykulturowej

Współcześnie w komunikacji międzykulturowej dominują nowe media. Ich rola jest w tym procesie niezwykle szeroka. Po
pierwsze dzięki nowym mediom przedstawiciele różnych kultur mogą mieć poczucie przynależenia do wspólnoty. Dotyczyć to
będzie grup wykluczonych z dominującego dyskursu, takich jak grupy migrantów żyjących w społeczeństwie przyjmującym.
Przykładem takiej społeczności, która dzięki tworzeniu własnej wspólnoty w intrenecie przezwycięża poczucie wykluczenia są
chociażby polscy muzułmanie, których w Polsce żyje bardzo niewielu, zatem możliwość kontaktu face to face jest niewielka, a
przez to uzyskanie bezpośredniego wsparcia jest często również mało realne, a jedyna możliwością kontaktu jest sieć, zwłaszcza
w przypadku ludzi mieszkających poza wielkimi ośrodkami miejskimi. Dodatkowo kontakt z muzułmanami mieszkającymi w
innych miejscach na świecie, daje poczucie przynależności do większej grupy i możliwość porozmawiania o wspólnych
problemach [3].

Kreowanie i podtrzymywanie obrazów różnych kultur

Współczesne media odgrywają niebagatelną rolę w edukacji międzykulturowej i rozprzestrzenianiu się informacji o innych
kulturach. Dzięki mediom, a w szczególności dzięki dostępowi do internetu możliwy jest dostęp do nieograniczonego źródła
informacji. Ludzie zainteresowani innymi kulturami mają możliwość śledzenia blogów, profili związanych z prezentacja różnych
kultur czy możliwość uczestniczenia w szkoleniach czy webinarach na temat jakiegoś wycinka rzeczywistości w innej kulturze.
Dzięki sieci mamy również możliwość inicjowania i podtrzymywania kontaktów z przedstawicielami innych kultur. Jednak należy
pamiętać, iż informacje do których jednostka ma dostęp w sieci, są wyselekcjonowane przez algorytmy, zatem szeroki dostęp do
informacji nie zawsze będzie miał działanie informujące, a często będzie jedynie utwierdzał nas w naszych przekonaniach. To
algorytm decyduje jakie wyniki otrzymamy w odpowiedzi na wpisaną przez nas frazę w wyszukiwarce, wpływając przez to na
źródło informacji użytkowników. Wynik ten jest związany z naszą wcześniejszą aktywnością w sieci [4], [5].

Z tego powodu internet nie zawsze będzie miał pozytywny wpływ na kształt i zasięg komunikacji międzykulturowej. Algorytmy
Googla czy Facebooka tworzą bańki informacyjne, w których funkcjonujemy i wpływa to również na komunikację
międzykulturową i przekonania dotyczące innych kultur. Zatem można stwierdzić, iż internet może zarówno sprzyjać komunikacji
międzykulturowej, jak i czasem pogłębiać istniejące podziały i wzmacniać stereotypy i uprzedzenia. Wszechobecność kultury
memów jest tego najlepszym przykładem. Uproszczone wizerunki przedstawicieli innych kultur obecne w memach utwierdzają
negatywne stereotypy wobec różnych grup ludności. Podobnie działają fake newsy, których w mediach społecznościowych jest
niezwykle wiele, które odegrały niebagatelną rolę w kreowaniu negatywnego stosunku do uchodźców podczas kryzysu
migracyjnego w 2015 roku. Dodatkowo należy pamiętać, iż to media są momentami odpowiedzialne za polaryzację nastrojów i
wywołanie mowy nienawiści w kontekście międzykulturowym [6].

Wpływ kultury na użytkowanie mediów społecznościowych

Wszechobecność mediów społecznościowych na wszystkich szerokościach geograficznych jest dziś niepodważalnym faktem.
Paleta wyboru platform komunikacyjnych z których można dziś skorzystać jest bardzo duża. Jednak należy zauważyć, iż wybór
konkretnej platformy i treści jest w sposób wyraźny uwarunkowany kulturowo. Wybór platformy i zawartości jest podyktowany
poprzez cel, dla którego dana jednostka korzysta się z mediów społecznościowych, ważne jest również to, jak otwarta jest kultura
by dzielić się informacjami online, to znaczy jak ważne są dla niej takie kwestie jak bezpieczeństwo i prywatność. Na wybór ten
wpływa również język, którego używa jednostka. Niebagatelne znaczenie ma także liczba i charakter użytkowników mediów
społecznościowych w danej populacji [7].

Facebook jest obecnie najpopularniejszą platformą mediów społecznościowych na świecie, którego liczbę – stale rosnącą –
szacuje się obecnie na 2,3 miliarda użytkowników. W skali globalnej kolejne media społecznościowe pod względem liczby
użytkowników to: YouTube, Instagram i WeChat z ponad miliardem użytkowników, następne są Tumblr i TikTok z ponad pół
miliarda użytkowników [8]. Liczba użytkowników wszystkich mediów społecznościowych stale rośnie. Facebook jest obecnie
wiodącą siecią społecznościową w 151 ze 167 krajów ( 90%), jednak w ostatnim czasie w niektórych regionach świata zaczynają
go wyprzedzać inne platformy np. w Azerbejdżanie i Gruzji niezwykłą popularności cieszy się Odnoklassniki, który jest uważany za
2
rosyjskojęzyczny odpowiednik Naszej Klasy, niegdyś popularnej również w Polsce. Natomiast w Kirgistanie, Mołdawi, czy
Tadżykistanie palmę pierwszeństwa przejął serwis Ok.ru. W Chinach dominuje QZone, w Rosji VKontakte, a w Japonii Line [9].
To, która z platform zajmuje 2 miejsce jest również bardzo zróżnicowane w zależności, z jaka kulturą mamy do czynienia.
Instagram zajmuje drugie miejsce w sieci społecznościowej w 23 krajach, a Twitter w ciągu ostatnich 12 miesięcy zyskał
popularność w 22 krajach. Reddit rośnie, zwłaszcza w Europie Północnej, a w tym roku zajął 2. miejsce w 7 krajach [10] .
Co ciekawe Twitter jest od dłuższego czasu dominującą siecią społecznościową w Japonii, a Japonia jest drugim co do wielkości
rynkiem Twittera na świecie, po USA i drugim pod względem odsetka ludzi korzystających właśnie z tego medium, po Arabii
Saudyjskiej [11].

Wykorzystanie mediów społecznościowych będzie również w różnych kulturach zależne, od tego po co są one wykorzystywane.
W zależności od kultury ludzie będą preferować, albo rozszerzanie swej sieci społecznej, albo dzięki mediom będą utrzymywali i
pielęgnowali swe dawne relacje, będą pracowali nad własnym wizerunkiem lub będą głównie użytkowo traktować media
społecznościowe, jako medium służące wyszukiwaniu treści by być na bieżąco lub jako pomoc w zakupach.

Po co nam media społecznościowe

Kultura w sposób wyraźny wpływa na to jak używamy mediów społecznościowych, wpływając zarówno na to, w jaki sposób
inicjujemy proces komunikacji, jak i na efekt końcowy interakcji. Wzory myślenia, styl ekspresji, kontekst kulturowy to według
badaczy czynniki wpływające na to, jak ludzie zachowują się w mediach społecznościowych [12]. Podział kultur według Edwarda
Halla – na te wysokiego i niskiego kontekstu – oraz indywidualizm i kolektywizm, czyli jeden z wymiarów kultury wymieniony
przez Geerta Hofstedtego są uznawane za dwa podstawowe modele analizy relacji między kulturą a mediami społecznościowymi
[13]. Przykładowo osoby pochodzące z kultur indywidualistycznych, niskokontekstowych maja skłonność do publikowania treści
w mediach społecznościowych, które podkreślają ich własne, indywidualne osiągnięcia, jak i będą promować siebie, tak by
rozszerzyć swoją sieć społeczną [14]. Z kolei przedstawiciele kolektywnej, wysokokontekstowej kultury jak np. Koreańczycy
zdecydowanie bardziej koncentrowali się na wsparciu istniejących sieci społecznych, podczas gdy np. Amerykanie, czyli
przedstawiciele niskokontekstowej, indywidualistycznej kultury skupiali się bardziej na rozrywce niż na budowaniu sieci relacji
społecznych [13]. W Chinach używanie mediów społecznościowych jest związane z utrzymywaniem kontaktów z przyjaciółmi,
podobnie w Australii, a w Japonii i USA jest związane głównie z wyszukiwaniem produktów [7].

Adaptacja kulturowa
Media społecznościowe mają swe niebagatelne zastosowanie w procesie adaptacji międzykulturowej, podczas której osoby nowo
przybyłe wykorzystują social media, by zdobyć informacje o kraju, w którym obecnie się znajdują, zawiązać i utrzymać relacje
społeczne i jednocześnie by nie stracić kontaktu ze społecznością z której się z różnych powodów wyemigrowało [15]. Jest to dziś
ważne, ponieważ liczba osób migrujących rośnie. Jest to spowodowane przymusową migracją z ziem objętych konfliktami
zbrojnymi, z miejsc gdzie zmiany klimatyczne uniemożliwiają życie, ale również wiele osób dziś migruje w celach zarobkowych lub
by np. studiować.

ZADANIE

Zadanie 1:

Treść zadania:

Zastanów się nad tym, jakie media społecznościowe dominują w twoim kraju i dlaczego?

ZADANIE

Zadanie 2:

Treść zadania:

Wpisz w wyszukiwarkę frazę 'kryzys uchodźczy'. O to samo poproś kilkoro swoich znajomych o różnych światopoglądach.
Porównajcie wyniki.

3
 ZADANIE

Zadanie 3:

Treść zadania:

Znajdź kilka memów dotyczących Francuzów i zastanów się, jaki mają one wpływ na odbiór przedstawicieli tej narodowości
w Polsce.

Publikacja udostępniona jest na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa - Na tych samych warunkach 4.0.
Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej.
Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści publikacji pod warunkiem wskazania autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej jako
autorów oraz podania informacji o licencji tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielona taka licencja.
Pełny tekst licencji dostępny na stronie https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl.

Data generacji dokumentu: 2022-05-08 19:31:15

Oryginalny dokument dostępny pod adresem: https://pre-epodreczniki.open.agh.edu.pl/openagh-permalink.php?

link=72cfe0308accf8d7c76a7951228c6037

Bibliografia

1. Gałka, A.: Telewizja ARTE – wspólny mianownik dla międzynarodowości i międzykulturowości. [W:] Adamowski, J. W.,
Jaskiernia, A. (Red.), Międzykulturowe aspekty działalności mediów w epoce globalizacji, Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu
Warszawskiego 2014.
2. McEwan, B., Sobre-Denton, M.: Virtual Cosmopolitanism: Constructing Third Cultures and Transmitting Social and Cultural
Capital Through Social Media, Journal of International and Intercultural Communication 2011, 4(4).
3. Stojkow, M.: #islam #muzułmanka – analiza sposobów wykorzystania mediów społecznościowych jako głosu niesłyszanych,
Studia Humanistyczne AGH 2020, T. 19/2.
4. Szpyt-Wiktorowska, J.: Strategie mediów wobec baniek informacyjnych, Zarządzanie Mediami 2018, 6(1).
5. Malinowski, B.: Jak Facebook zamyka nas w bańce informacyjnej. Algorytm filtrujący newsfeed a zjawisko filter buble,
Zarządzanie Mediami 2016, 4(1).
6. Aslan, P., Mengu Tuneva, M.: Intercultural Communication and the Media: A study of the Effect of Globalization and New
Technologies. [In:] Gole, P. (Ed.), Linking Business and Communication: From a Sparkle to a Flame, DOBA Business School 2018.
7. Ergos, A.: Social Media Usage Across Cultures, dostęp:06.11.2020
8. Ortiz-Ospina, E.: The rise of social media, dostęp:06.11.2020
9. Kawaguchi, T.: Top 5 Social Media Platforms in Japan 2019, dostęp:06.11.2020
10. : World map of social networks, dostęp:06.11.2020
11. Neely, C.: Japan’s Top Social Media Networks for 2019, dostęp:06.11.2020
12. Chen, G.: Global Communication via Internet: An educational application. [In:] Chen, G., Starosta, W. (Eds.), Communication
and global society, Peter Lang, New York 2000.
13. Chen, G.: The impact of New Media on intercultural Communication in Global Context, China Media Research 2012, 8(2).
14. Rosen, D., Stefanone, M. A., Lackaff, D.: Online and Offline Social Networks: Investigating Culturally-Specific Behavior and
Satisfaction, Proceedings of the 43rd Hawaii International Conference on System Sciences, 2010.
15. Sawyer, R., Chen, G.: The Impact of Social Media on Intercultural Adaptation, Intercultural Communication Studies 2012, XXI,
2.

Autor: Maria Stojkow