Paranoidalne zaburzenie osobowości

Paranoidalne zaburzenie osobowości jest jednym z najpoważniejszych zaburzeń

osobowości. Paranoidalne zaburzenie osobowości nie jest tym samym co zespół
paranoidalny, czyli urojeniowy, oraz schizofrenia paranoidalna;

Kryteria diagnostyczne Według DSM-IV paranoidalne zaburzenie osobowości jest to:

A. Wszechogarniająca nieufność i podejrzliwość wobec innych ludzi, którym przypisuje się

zawsze najgorsze motywy; ujawnia się we wczesnej dorosłości i jest obecna w rozmaitych
kontekstach, spełniających przynajmniej cztery z podanych niżej kryteriów:

1. Osoba z tym zaburzeniem bez dostatecznych przesłanek podejrzewa, że inni chcą ją

wykorzystać, skrzywdzić albo oszukać;

2. Obsesyjnie wątpi w lojalność swych przyjaciół i znajomych, których uważa za niegodnych

zaufania.

3. Niechętnie zwierza się innym, ponieważ żywi nieuzasadnioną obawę, że wiedza ta będzie
złośliwie użyta przeciw niej.

4. W niewinnych wypowiedziach i zdarzeniach dopatruje się ukrytych, złowrogich znaczeń.

5. Na zawsze zachowuje urazy; nie wybacza tym, którzy ją zranili lub obrazili.

6. Dostrzega zamach na siebie i swoje dobre imię tam, gdzie inni tego nie widzą; reaguje
natychmiast z wściekłością, odpowiadając atakiem na domniemany atak.

7. Stale i bezpodstawnie podejrzewa małżonka lub partnera o niewierność.

B. Diagnoza ta nie dotyczy objawów pojawiających się wyłącznie w połączeniu ze

schizofrenią, zaburzeniami nastroju o cechach psychozy czy innymi zaburzeniami
psychotycznymi albo będących bezpośrednią konsekwencją czynników fizjologicznych lub
ogólnego stanu zdrowia.

Wśród wrogów

Ludzie z paranoidalnym zaburzeniem osobowości nie potrafią nawet na chwilę złożyć broni i
pozwolić sobie na trochę zaufania i intymności, gdyż boją się, że druga osoba natychmiast
wykorzysta ich słabość.

Wiele osób z poważnym zaburzeniem paranoidalnym nigdy nie zawiera małżeństw, ale
niektórzy mogą znaleźć ukojenie w związku z partnerem uległym i podporządkowanym.
To twoja wina

Większość osób z tym zaburzeniem nie zdradza się innym ze swych ukrytych myśli. Bardzo
też dba o pozory. W rezultacie ich bliscy mogą nie zdawać sobie sprawy z rozmiarów ich
nieufności. Jednostki paranoidalne nieustannie śledzą swe otoczenie w poszukiwaniu
dowodów potwierdzających ich podejrzenia. „Życie z osobą paranoidalną to życie na ławie
oskarżonych”. Wielu z nich lubi grozić sądem i groźby te często bywają spełniane.

Osoba paranoidalna we własnym przekonaniu nigdy się nie myli, nie ma wad i zawsze ma
dobre intencje, stanowi klucz do jej rzeczywistego życia wewnętrznego. Nieświadomie (nie
przyznając tego przed samym sobą) czuje się tak marna, winna, bezradna, słaba,
zawstydzona i osaczona przez brzydkie pokusy, że dla ratowania swej kruchej samooceny
jest zmuszona wszystkie te negatywne opinie na własny temat rzutować na innych ludzi.
Człowiek z zaburzeniem paranoidalnym nie ośmieli się zwątpić w siebie. Osoby z
paranoidalnym zaburzeniem osobowości bywają skrajnie egocentryczne. Niektórzy ludzie o
skłonnościach paranoidalnych robią więc karierę jako przywódcy sekt i siewcy nienawiści.

Według DSM-IV osoby z zaburzeniem tego typu „mają skłonność do tworzenia negatywnych
stereotypów, zwłaszcza odnoszących się do grup społecznych wyraźnie odmiennych od ich
własnej”.

Pomocy!

Osoba paranoidalna raczej nie będzie szukała pomocy u terapeuty, a tym bardziej mu nie
zaufa. Pacjentów przeraża myśl i obawa odrzucenia przez terapeutę. Obawiają się że ten
podczas terapii naprawdę pozna ich deprywację, strach i rywalizację. Pacjenci paranoidalni
chronicznie bronią się przed tym upokorzeniem, przekształcając każdy aspekt poczucia winy
w zagrożenie pochodzące z zewnątrz.

Ci nieszczęśnicy zwracają się jednak czasem o pomoc, kiedy pod wpływem skrajnego stresu
zaczynają cierpieć na przejściowe urojenia psychotyczne, w których czują się silnie zagrożeni
przez innych. Gdy zaczynają zachowywać się dziwacznie, ich bliscy mogą zażądać lub nawet
wymusić na nich wizytę u psychiatry. Zdarza się także, że osoba z umiarkowanym
paranoidalnym zaburzeniem sama zaczyna się domyślać, że jej życie mogłoby wyglądać
inaczej.

Osobowość paranoidalna: leczenie

Zaburzenia osobowości, w tym stany paranoidalne, powinny być leczone przez specjalistę w
zakresie psychoterapii – psychologa lub psychiatrę, który posiada wiedzę w tym zakresie.
Paranoidalne zaburzenie jest trudne do leczenia. Aby jednak leczenie było skuteczne,
konieczne jest, by pacjent zaangażował się w pracę z terapeutą.

 Terapia poznawczo-behawioralna: Istnieją różne metody leczenia

paranoidalnego zaburzenia osobowości. Terapia poznawczo-behawioralna
 ma na celu zmianę niekorzystnych sposobów myślenia lub schematów
myślowych. Celem jest to, by osoba dotknięta chorobą zakwestionowała swoją
nieufność wobec innych ludzi i nauczyła się społecznych sposobów radzenia
sobie z innymi ludźmi. Dzieje się tak dlatego, że wiele osób dotkniętych chorobą
cierpi z powodu izolacji, która jest konsekwencją ich zachowania. Trening
umiejętności społecznych jest więc ważną częścią terapii. Aby kontrolować
agresywne impulsy, terapeuta opracowuje z pacjentem nowe strategie.
 Terapia w grupach Balinta: W opracowanej przez Balinta psychoanalitycznie
zorientowanej terapii, terapeuta pokazuje pacjentowi jego autodestrukcyjne
zachowania. Zazwyczaj pacjenci nie ufają terapeucie i wycofują się lub reagują
wobec niego agresywnie. Poprzez taką interakcję terapeuta może zilustrować,
w jaki sposób brak zaufania powoduje problemy z innymi ludźmi.
 Kuracja farmakologiczna bywa przydatna w przypadku pacjentów przeżywających
skrajny stres i cierpiących na przejściowe symptomy psychotyczne. Chociaż ludzie z
paranoidalnym zaburzeniem osobowości mogą cierpieć na krótkotrwałe objawy
psychozy (kiedy są np. przekonani, że wszyscy wokół szepczą na ich temat), nie ma to
nic wspólnego z trwałymi urojeniami i halucynacjami, które charakteryzują
zaburzenia: nerwicę urojeniową oraz schizofrenię paranoidalną. Są oni także w grupie
podwyższonego ryzyka, jeśli chodzi o depresję, agorafobię, obsesyjno-kompulsywne
oraz uzależnienie od używek.
 Paranoidalne zaburzenie osobowości i w ogóle cechy paranoidalne mogą pociągnąć
za sobą poważne konsekwencje zdrowotne- większą śmiertelność i ogólnie gorszy
stan, niż wśród osób mniej nieufnie nastawionych do świata.

Paranoidalne zaburzenie osobowości: test

Aby zdiagnozować paranoidalne zaburzenie osobowości, psychiatra/terapeuta często

używa również kwestionariuszy osobowości, takich jak Freiburg Personality Inventory
(FPI). Pomocne mogą być także ustrukturyzowane wywiady kliniczne. Aby wykluczyć,
że przyczyną objawów są problemy organiczne lub nadużywanie narkotyków, konieczne
jest także przeprowadzenie badań fizycznych – zwykle badań krwi, ewentualnie także
rezonansu magnetycznego (MRI) mózgu (aby wykluczyć ewentualne uszkodzenie
mózgu).

Przyczyny osobowości paranoidalnej

Przyczyną osobowości paranoidalnej mogą być zaburzone poczucie skuteczności u dzieci,

które były wielokrotnie poniżane i poddane władzy innych, krytykowane. Często wiecznie
niezadowoleni, podejrzliwi rodzice stosujący niekonsekwentne kary. Jest to również źródło
zaburzeń paranoidalnych w życiu dorosłym. W relacjach rodzinnych takich pacjentów
dominowało ośmieszenie. Jedno z dzieci odgrywało często rolę kozła ofiarnego. Będące
obiektem nienawiści i projekcji cech związanych ze słabością. Osoby paranoidalne z poziomu
neurotycznego i zdrowe częściej pochodzą z rodzin, w których ciepło i poczucie stabilności
mieszały się z żartobliwym sarkazmem, ironią i naśmiewaniem się.

Jak postępować z osobą paranoidalną

Twoja miłość do niej musi być odporna na wszystko. Jakakolwiek krytyka lub okazanie
irytacji zrani ją nieodwracalnie i trafisz na długą listę tych, którzy ją skrzywdzili. Podstawowa
zasada postępowania z osobą paranoidalną: wycofuj się. Nie próbuj perswadować jej
podejrzeń, bo wkrótce sam zostaniesz uznany za spiskowca. Unikaj konfrontacji i nie
wszczynaj dyskusji. Jeżeli osoba ta jest dla ciebie ważna, spróbuj namówić ją, by zwróciła się
do specjalisty. Zastanów się nad wspólną terapią.

Źródła:

1. ,,Twój psychologiczny autoportret’’- John M. Oldham, Lois B.Morris, przełożyła Agata

Bielik, Wydawnictwo Czarna Owca – Warszawa 2012.
2. Jakubik: Zaburzenia osobowości.
3. https://www.youtube.com/watch?v=cUbpm3GTBdg