2 - Gaia - Integral Mugatua

INTEGRAL MUGATUA
1. Sarrera
2. Riemannen integralaren kontzeptua
Interpretazio geometrikoa
3. Integragarritasunaren baldintza
4. Integral mugatuaren propietateak
Batez besteko balioaren teorema
5. Integral mugatuaren kalkulua
Barrowen erregela
6. Aldagai aldaketa
7. Zatikako integral mugatuak
BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

ESCUELA DE INGENIERÍA DE BILBAO (Ingeniería Técnica Industrial)
INTEGRAL MUGATUA
8. Integral mugatuaren kontzeptuaren orokortzea

Integral inpropioak
9. Integral mugatuaren aplikazio geometrikoak
Barruti baten azaleraren kalkulua
Gorputz baten bolumena, azalera paralelo funtzioa
Biraketa gorputz baten bolumena
Kurba arku baten luzera
Biraketa gorputz baten azalera
10. Integral mugatuen kalkulu hurbildua
Trapezioen metodoa
Simpson-en metodoa
2 ESCUELA DE INGENIERÍA DE BILBAO (Ingeniería Técnica Industrial)
Sarrera
Kontzeptua: Integral mugatua mota geometriko eta

fisikoko problema ugari ebazteko oinarrizko tresna
matematikoa da (azalera lauen eta bolumenen neurketa,
indarrek garatutako lanak, etab.).

Riemannen integralaren kontzeptua
Izan bedi f (x), [a,b] tartean definitutako funtzio bat, non
f (x)>0, ∀x ∈ [a,b]. [a,b] tartearen partiketa bat P={x0, x1, …, xn},
zenbakien segida finitu eta ordenatua da, non xi < xi+1 (0 ≤ i ≤ n-1),
x0=a eta xn=b.
n
 xi  xi 1  xi , i  1, 2,3,..., n ;  x
1
i ba

Aukera dezagun tarte partzial bakoitzean Pi : xi ≤ Pi ≤ xi+1 puntu

arbitrario bat; f (x)-ren batura integrala [a,b]-n partiketa horren
arabera honela definitzen da:
n
Sn  f ( P1 ) x1  f ( P2 ) x2  ... f ( Pi ) xi  ...  f ( Pn ) xn   f ( Pi ) xi
1
hau da, funtzioak Pi bitarteko puntuetan hartzen dituen balioen eta

dagozkien azpitarteen luzeren arteko biderkaduren batura
kalkulatzen dugu.

P partiketaren norma edo diametroa partiketa horren tarterik
handienaren zabalerari deritzo:
P  Max  xi  xi 1 
0i n
f (x) [a,b] tartean integragarria dela esaten da, baldin eta batura
integralaren limitea existitzen bada, partiketaren norma zerorantz
doanean; limitea egindako partiketaren eta bitarteko puntuen
aukeraketaren independentea da.
Limite honi f (x) -ren integral mugatua [a,b] gainean Riemannen
zentzuan deritzo. Hurrengo notazioa erabiltzen da:
n
 f ( P )x  
b
lim i i f ( x) dx
P 0 a
1

Interpretazio geometrikoa: Izan bitez, mi eta Mi , f (x) funtzioaren
baliorik baxuena eta baliorik altuena [xi, xi+1] tartean; m eta M [a,b]
tarteari dagozkionak. Hurrengo kotak agerikoak dira:
m  mi  f ( Pi )  M i  M  mxi  mi xi  f ( Pi )xi  M i xi  M xi 
n n n
m(b  a)   mi xi   f ( Pi )xi   M i xi  M (b  a)
1 1 1
Normalean hurrengo notazioa erabiliko dugu:

n
Behe-batura: s n   mi xi
1
Batura integrala: Sn   f (Pi )x i

1
n
Goi-batura: S n   M i xi
1
Interpretazio geometrikoa:

[ xi-1, xi] tarte generikoan, mi eta Mi altuerako errektangeluen si eta Si

azalerak hauexek dira:
f (x) eta OX ardatzaren arteko A1 azalera, [xi, xi-1]-n, si eta Si artean

bornatuta dago: s A S
i i i
P partiketaren tarte guztiak batuz:
n n n n n
s   si   mi  xi   f ( Pi ) xi   M i  xi   Si  S
i 1 i 1 i 1 i 1 i 1
Batura integrala f (x) eta OX ardatzaren arteko azaleraren

estimaziotzat har daiteke, x = a eta x = b artean.
n n
 f (P )  x   A  A
i 1
i i
i 1
i

Zenbat eta finagoa izan P partiketa, orduan eta hurbilago egongo
dira s eta S, A-ren baliotik. Normak zerorantz jotzen duenean,
inskribatutako eta zirkunskribatutako lerro poligonalek f (x)-ren
grafoaren gero eta itxura handiagoa daukate eta, limitean, s eta S A-
rantz hurbiltzen dira. Ideia intuitibo honetan oinarrituz, f (x) eta OX
ardatzaren arteko azalera definitzen da, x = a eta x = b abzisen
artean, f (x) altuera daukaten eta beren oinarrien zabalera zerorantz
doazen infinitu errektangeluen batura bezala. Horrela, bada,
n
A  lim s  lim  f ( Pi )xi  lim S   f ( x) dx
b
p 0 p 0 p 0 a
i 1

Integragarritasunaren baldintza
Funtzio bat integragarria izan dadin, batura integralaren

limitearen existentzia beharrezkoa da, partiketaren norma
zerorantz doanean, egindako partiketaren eta aukeratutako
bitarteko puntuen independentziarekin.
Hurrengo teoremak ematen ditu baldintzak hau honela izan

dadin.

Integragarritasunaren baldintza
Teorema
f (x) [a,b] tartean integragarria izan dadin, baldintza beharrezko eta
nahikoa hauxe da: goi- eta behe- baturek limite berdina izan
dezatela, partiketaren norma zerorantz doanean. Limite komun hori
bat dator integral mugatuaren zenbakizko balioarekin.
n n n
 m  x  lim  M  x  L  f ( P ) x  
b
lim i i i i  lim i i g ( x) dx  L
P 0 P 0 P 0 a
1 1 1
Hurrengo funtzio motak integragarriak direla frogatzen da:

a) Funtzio jarraituak [a,b] tartean.
b) Gehienez etenune kopuru finitua daukaten funtzio bornatuak
[a,b] tartean (funtzio ia-jarraituak).

Integral mugatuaren propietateak
Limiteen propietateetan oinarritzen dira. Baldin f (x) [a,b] tartean jarraitua bada,
hurrengo propietateak azpimarratu behar dira:
 
b b
1. Integral mugatua operatzaile lineala da: k f ( x)dx  k f ( x)dx (k  )
a a
  f ( x)  g ( x) dx  a 
b b b
f ( x)dx  g ( x)dx
a a
  
b b b
2. Integrazio aldagaia “mutua” da: f ( x)dx  f (u )du  ...  f ( z )dz
a a a
 
b a
3. Integrazio limiteen permutazioa: f ( x)dx   f ( x)dx
a b

a
4. Integrazio limite berdinak: f ( x)dx  0
a
5. Integrazio tartearen partiketa:
  
b c b
baldin c   a, b : f ( x)dx  f ( x)dx  f ( x)dx
a a c

6. Integralaren bornapena:
 
b b
6.1baldin x   a, b  rako 0  f ( x)  g ( x) : f ( x) dx  g ( x) dx
a a


b
baldin f ( x)  0 x   a, b  orduan : a
f ( x) dx  0
Kasu partikularrak 

b
baldin f ( x)  0 x   a, b  orduan : f ( x) dx  0
 a
 
c b
6.2 baldin x   a, b 0  f ( x), eta c   a, b : f ( x)dx  f ( x)dx
a a
 
b b
6.3 f ( x)dx  f ( x) dx
a a

Batez besteko balioaren teorema: Baldin f (x) [a,b] tartean funtzio jarraitua
bada, orduan gutxienez α ∈[a,b] puntu bat existitzen da, halakoa non:
“ f (x)-ren funtzioaren azpian eta a eta b artean dagoen azalera, (b−a) oinarriko
eta f(α) altuerako laukizuzen baten azaleraren berdina da.”
Integral mugatuaren kalkulua
Izan bedi y= f (x) funtzio jarraitu bat [a,b] ⊂ R tarte batean. Izan bedi x ∈[a,b] eta
izan bedi S(x), f (x)-ren azpiko azalera a eta x-ren artean.
Interpretazio geometrikoaren arabera, f(x)-ren integrala [a,b] tartean, non a≤ x ≤b:

b
I f ( x)dx  S ( x)
a
Kalkuluaren bigarren oinarrizko teorema delakoaren arabera, “deribatu” eta

“integral mugatu” operatzaileen artean erlazio estua dago; teorema horrek
integralaren kalkulurako metodoa ematen digu.

f (x) [a,b]-n jarraitua dela suposatuz, f (x)-ren [a,x] bitarteko integralaren
deribatua x goi-limitearekiko, integrakizun funtzioaren berdina da, integrazio
aldagai mutua x limitearekin trukatuz.
Kalkuluaren

x
Baldin S ( x)  f (t ) dt , orduan S ( x)  f ( x) oinarrizko
a teorema.
Teorema frogatzeko, aski da ΔS(x) kalkulatzea, batez besteko balioaren teorema

erabiltzea gehikuntzazko zatidura finkatzeko eta limiteak hartzea Δx zerorantz
doanean.
x x
 
x
S ( x)  f (t ) dt  S ( x  x)  f (t ) dt  S ( x)  S ( x  x)  S ( x) 
a a
x x x x x x
     
x x x
 f (t ) dt  f (t ) dt  f (t ) dt  f (t ) dt  f (t ) dt  f (t ) dt
a a a x a x
x x
  S ( x)   x
f (t ) dt

Integral honi batez besteko balioaren teorema aplikatzean,
x x
 S ( x)   x
f (t ) dt  ( x  x  x)  f ( )   x  f ( ), x    x  x
 S ( x)  S ( x)
limiteak hartuz:  f ( )  lim  lim f ( )
x  x  0 x  x 0
Baldin Δx → 0, orduan α → x, zeren eta x < α < x + Δx .

Limiteen berdinketarako hauxe daukagu: S ( x)  lim f ( )  f ( x)
 x

x
Hortaz , f (t ) dt f (x)-ren jatorrizko funtzioa da.
a
Suposa dezagun F(x) f (x)-ren beste jatorrizko bat dela. Kalkuluaren lehenengo
teorema dela eta, bi jatorrizkoak konstante batez desberdinak dira:
 
x x
f (t ) dt  F ( x)  C  f (t ) dt  F ( x)  C
a a
C konstantea finkatzeko, x = a jar dezakegu berdintza hartan:
 
a x
f (t ) dt  0  F (a)  C  C   F (a)  f (t ) dt  F ( x)  F (a)
a a

t integrazio aldagaia x-rekin trukatzen badugu eta x goi-limite
aldakorra b konstante batekin trukatzen badugu, formula
erabilgarri bat lortzen dugu, Barrowen erregelatzat ezaguna,
integralak [a,b] tarte bornatuen gainean ebaluatzea ahalbidetzen
duena; horretarako, aski da f (x) integrakizun funtzioaren F (x)
jatorrizko bat kalkulatzea eta goi- eta behe-limiteetarako hartzen
dituen balioen diferentzia ematea:

b
f ( x)dx  F ( x) a  F (b)  F (a)
b
1. Adibidea a
0
2
x 2  6 x2  2
I1  
3
 4 dx; I2   dx

0 x  8 x  2 1  x  x  1
3 3

1. adibidea
Kalkulatu honako integralak:
0
x 2
2
 6 x2  2
I1  
3
 4 dx; I2   dx

0   1  x  x  1
3
x 8 x 2 3
Dagozkien jatorrizkoak:
1
F1 ( x)  ln x 4  8 x  2 ; F2 ( x)  ( x3  x  1) 2
4
Barrow-ren formula aplikatuz:
x3  2
2

I1   4
1 1
dx  ln x 4  8 x  2    ln 34  ln 2  
2 ln17
0 x  8 x  2 4 0 4 4
0
 6x2  2
dx    x  x  1   (1) 2  (1) 2  0
2 0
I2   3

1  x  x  1
3 3
1

Aldagai aldaketa
Askotan erabiltzen den teknika honen funtsezko helburua
hasierako integrala beste errazago batera murriztea da.

b
Izan bedi I  f ( x)dx integral bat, non x t-rekin ordezkatu nahi
a
den, x = x(t) erlazioa erabiliz. Hurrengo teoremak ematen ditu
ordezkapen formula eta hura balioduna den baldintzak:
Hurrengo baldintzak betetzen badira,
(1) a  x(c); b  x(d )

(2) x(t ); x(t ); f [ x(t )] funtzio jarraituak dira [a, b] tartean
orduan hurrengo berdintza bete egiten da:
 
b d
I f ( x) dx  f [ x(t )]  x(t ) dt
a c

Aldagai aldaketa
2. adibidea

2
Kalkulatu x3 2  x dx
0

 x 0t  2
2  x  t  2  x  t 
 dx  2tdt ; 
2 d
 x  2t 0

   2  t  t (2tdt )  2 t 2  t 
2 0 2
2 3 2 3
x 3
2  x dx  2
dt 
0 2 0
2
3
 8t 12t 6t t  
5 7 9
   512 2
2
2 8t 2
 12t 4
 6t 6
 t 8
dt  2      
0
 3 5 7 9  0 315

Aldagai aldaketa
3. adibidea
x 2  y 2  R 2 zirkuluaren azalera kalkulatu
 x  R sin t 
 
R arcsin1
A4 R  x dx  
2 2
 4 R R 2  R 2sin 2t cos tdt 
0
 dx  R cos tdt  0
 /2
 1  cos 2t 
cos 2 tdt  4 R 2 
 2  2
 4R2  0
1  sin 2t cos tdt  4 R 2  0

0

 2
 dt 

 /2
 sin2t   2   sin   sin0  
 2R2  t         R
2
 2 R  2   0
 2  0  2   2 

Zatikako integral mugatuak
 udv   d (uv)   vdu

adierazpenean limiteak hartuz, hauxe lortzen dugu:
   
b b b b
udv  d (uv)  vdu  uv  a 
b
vdu
a a a a
4. Adibidea
Kalkulatu y=ln x kurba, abszisa ardatza eta x=1 eta x=e zuzenen
artean dagoen azalera
 dx 
ln x  u  du 
 
e e
A ln x dx    x ln x 1  dx  e ln e   x 1  e  e  1  1
e e
x
 
 dx  dv x  v 
1 1

Integral inpropioak
Riemannen zentzuan, integrala definitzean, bi hasierako hipotesi

kontsideratu dira:
o [a, b] integrazio tartea bornatuta dago.
o f(x) integrakizun funtzioa [a, b] tartean bornatuta dago.
Bi hipotesiak betetzen ez direnean, integral inpropioak dauzkagu,

hots, integrazio tartea edota integrakizun funtzioa infinitu
egiten direnean.

Integral inpropioak
Tarte infinituak
Hurrengo kasuak kontsideratu behar dira:
 
  
b
( A.1) f ( x)dx; ( A.2) f ( x)dx; ( A.3) f ( x)dx
a  
Mutur infinitu bakoitza m parametro batekin ordezkatzen bada eta

integralaren limiteak m infiniturantz joatean kalkulatzen badira,

   
m b b
( A.1) f ( x)dx  lim f ( x)dx ( A.2) f ( x)dx  lim f ( x)dx
a m a  m m
 
m
( A.3) f ( x)dx  lim f ( x)dx
 m m
Hurrengo definizioak agertzen dira:

Integral inpropioak
Tarte infinituak
Limitearen balioa finitua denean, integral inpropioa konbergentea
dela esaten da eta infinitua bada, dibergentea.
Integrala kalkulatu baino lehen, haren konbergentzia kalkulatu

behar da eta, haren kalkulua posiblea ez denean, ahalik eta
bornapenik onena lortu. Horretarako hurrengo teoremak aplikatzen
dira:

Integral inpropioak
Tarte infinituak
1. teorema 
Baldin x  a denean, 0  f ( x)   ( x) bada eta
integralak konbergitzen badu, orduan:
 a
 ( x)dx
  
 a
f ( x)dx integralak konbergitzen du eta
 a
f ( x)dx 
 a
 ( x)dx
2. teorema

Baldin x  a denean, 0   ( x)  f ( x) bada eta
integralak dibergitzen badu, orduan:
 a
 ( x)dx

29
 a
f ( x)dx integralak dibergitzen du
Integral inpropioak
Konparaketa funtzio estandarra tarte infinitu baterako

1
Erabiltzen den  ( x ) konparaketa funtzio estandarra  ( x )  n da.
x
 si n  1


 n 1
  n 1

1 x
• baldin n  1: dx   a
a x n
1 n  a  si n  1
 n 1


1 
• baldin n  1: dx  ln x  a  
a x


1
Hots, n
dx integralak konbergitzen du n>1 bada, eta dibergitzen
a x
du n≤1 bada.
30 5. adibidea BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

o
Integral inpropioak
Funtzio eten baten integrala

Baldin f(x) [a,c)-n etena bada (baliokideki (a,c]-n) baina ez
x=c puntuan (baliokideki x=a puntuan), han infinitu egiten
delako, integrala honela definitzen da:
c 
  
c b
f ( x)dx  lim f ( x)dx  lim f ( x)dx
a b c a  0 a
  
c c c
f ( x)dx  lim f ( x)dx  lim f ( x)dx
a b a b  0 a 

Integral inpropioak
Limitea existitzen bada, integrala konbergentea dela esaten
da; bestela, dibergentea da. Baldin f(x) [a,c] tartearen
barrualdeko x=c puntu batean etena bada, han infinitu egiten
delako, orduan integrala honela definitzen da:
  
b c b
f ( x)dx  f ( x)dx  f ( x)dx
a a c
Aurreko kasuan bezala, integrala kalkulatu baino lehen, bere

konbergentzia kalkulatzea interesatzen zaigu eta bere
kalkulua egitea posible ez denean, ahalik eta bornapenik
onena lortzea.

Integral inpropioak
1. teorema
Baldin f(x) eta  ( x) x=c puntuan etenak badira, baina

c
x [a, c) -rako  ( x)  f ( x)  0 bada eta  ( x)dx integralak

c a
konbergitzen badu, orduan f ( x)dx integralak konbergitzen
a
du.
Baldin f(x) eta  ( x) x=c puntuan etenak badira, baina

c
x [a, c) -rako 0   ( x)  f ( x) bada eta  ( x)dx integralak

c a
dibergitzen du, orduan f ( x)dx integralak dibergitzen du.
a BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)
Integral inpropioak

2. teorema

c
Baldin f ( x) dx integralak konbergitzen badu, orduan

c a
f ( x)dx integralak konbergitzen du.
a

Integral inpropioak
Konparaketa funtzio estandarra funtzio eten batentzat

Funtzioa x=c puntuan etena bada, erabiltzen den  ( x)
1
konparaketa funtzio estandarra  ( x)  da.
n
( x  c)
c  si n  1
( x  c) n 1
 

c
1
• baldin n  1: ( x  c) n
dx 
1 n    (a  c) n 1
si n  1
a a 
 n 1

c
1 c
• baldin n  1: dx  ln x  c  a  
a ( x  c)

Integral inpropioak
Konparaketa funtzio estandarra funtzio eten batentzat

c
1
Hots, dx konbergentea da baldin n<1, eta
a ( x  c) n
dibergentea baldin n≥1.
Oharra: Baldin eten puntua a bada, kontsidera bedi:
 
c a
1 1
dx   dx
a ( x  a) n
c ( x  a) n
eta aplika bitez aurreko emaitzak.
6. eta 7. adibideak
Integral mugatuaren aplikazio geometrikoak

f (x) kurbak, abzisen ardatzak eta zuzenek mugatutako trapezio
mixtilineo baten azalera, integral mugatuaren definizioa kontutan
hartuta, hurrengo adierazpenak ematen du:

b
A f ( x)dx
a


– Gogoratu integralak f(x)-ren zeinua mantentzen duela. Baldin
(c,b) tartean f(x)<0 bada, orduan:
    
c b c b b
A f ( x)dx  f ( x)dx  f ( x)dx  f ( x)dx  f ( x) dx
a c a c a
– Bi kurbek mugatutako gainazala

kalkulatu nahi bada:
  
b b b
A
a
f ( x)dx 
a
g ( x)dx 
a
 f ( x)  g ( x) dx
8. adibidea
Gorputz baten bolumena, azalera paraleloen funtzio gisa

Suposa dezagun erreferentzia ardatz baten (adibidez OX)
perpendikularra den eta [a,b] tarteko puntu arbitrario batetik marraztu
den plano batek, [C] gorputz batean eragindako sekzioaren azalera,
planoaren posizioaren funtzioa dela. Izan bedi Q(X) azalera honen
neurria. x=a, x=b planoen arteko gorputzaren bolumena hurrengo
batura integralaz estima daiteke:
n
V   Q( Pi )   xi ;
1
eta limitearen bitartez, hurrengo definizioa daukagu:

n
 Q( P )   x  
b
V  lim i i Q( x) dx.
P 0 a
1


Domeinu lau batek erreferentzia ardatz baten inguruan (adibidez
OX) biratzean [C] gorputza sortzen badu, orduan, kasu partikular
bezala, plano paraleloek egindako ebakidurak zirkuluak dira eta
batugai integralak, zilindro zirkularren bolumenak. Horrela bada,
hurrengo formulak dauzkagu:
– OX ardatzaren inguruko biraketa

Izan bedi hurrengo lerroek mugatzen duten barruti planoa
OX ardatzaren inguruan biratzean sortutako biraketa
gorputza:
y=f(x); x=a; x=b; y=0, non f(x)>0 baldin a ≤ x ≤ b


b
Q( x)   [ f ( x)]
2
 V  [ f ( x)]2 dx
a
9. adibidea
Kurba arku baten luzeraren kalkulua

b
L 1   f ( x) dx
2
42
10. adibidea BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)
Kurba arku batek, ardatz baten inguruan biratzen bada, biraketa

gainazal bat sortzen du. Kontsidera dezagun, bada y=f(x), a≤ x ≤ b,
ekuazioko arku lauaren biraketa, OX ardatzaren inguruan.
Sortutako gainazalaren azaleraren lehenengo estimazio bat

lortzeko, kono-enborren azaleren batura egiten dugu; kono hauen
biraketa-sortzaileak [a,b] tarteko partiketa arbitrario bati
dagozkion Ai puntuak lotzen dituen AB-n inskribatutako
poligonalaren segmentuak dira.


Oinarrien erradioak diren eta sortzailea den kono enbor baten
azalera hauxe da:
yi 1  yi
Ai  2 si    yi 1  yi  1   f ( Pi )   xi
2


– Biraketa azalera estimatzea ahalbidetzen duen batuketa
integrala hauxe da:
n n
A    Ai    yi 1  yi  1   f ( Pi )   xi
2
1 1
– [a, b]-ren partiketaren norma zerorantz ( n   ) doanean

limiteak hartzen badira, hurrengoa froga daiteke:
lim  yi 1  yi   2 f ( Pi ), non xi 1  Pi  xi
n 
– Horrela, batuketa integralaren limiterako hauxe daukagu:

b
A  2 1   f ( x)  dx
2
f ( x)
a

Integral mugatuaren kalkulu hurbildua
Kasu batzutan ez da posible/eraginkorra Barrow-ren erregela

aplikatzea  f ( x) dx integral mugatuaren zenbakizko balioa
b
a
kalkulatzeko:
• Integrakizunak ez daukanean jatorrizko funtziorik.
• f (x)-ren adierazpen analitikoa ez dagoenean, eta funtzioa era
diskretuan, balio taula baten bitartez ezagutzen denean.
• Jatorrizko funtzioaren kalkulu eta ebaluazioa hain neketsua
denean eta ondorioz eraginkorrena den zenbakizko metodoa
erabiltzen denean. Adibidez, izendatzailean erro anitz dituen
funtzio arrazionalen integrala.
Kasu hauetan, zenbakizko integrazioa erabiltzen da integral
mugatuen kalkulu hurbildua egiteko.

Izan bedi f (x) funtzio integragarria [a,b] tartean. Bere kalkulu

ba
hurbildua egiteko lehenengo eta behin, [a,b] tartea h  luzera
n
duten ondoz ondoko [x0, x1], [x1, x2]… [xn-1, xn] n azpi-tarteetan
banatzen da.

Trapezioen metodoa
[xk,xk+1] azpi-tarte bakoitzean f (x) integrakizun funtzioa, (xk, f (xk)) eta
(xk+1, f (xk+1)) puntuetatik pasatzen den p1,k+1(x) zuzenagatik ordezkatzen
da.
f (x) kurbak, OX ardatzak eta y=xk eta y=xk+1 zuzen bertikalek mugatzen
duten azalera kalkulatzeko f (xk) eta f (xk+1) oinarria eta h altuera duen
trapezioaren azaleragatik hurbiltzen da:
Trapezioaren azalera
f ( xk )  f ( xk 1 )
Atrapezioa  h
2
Azpi-tarte baten azalera hurbildua
f ( xk )  f ( xk 1 )

xk 1
f ( x) dx  h
xk 2
Trapezioen metodoa
f (x)-ren azalera hurbildua [a,b] tartean:
  f ( xk )  f ( xk 1 )
  
n 1 n 1

b xk 1
f ( x) dx   f ( x) dx   h
a k 0
 xk  k 0 2
 f (a)  f (b) 

n 1

b
f ( x) dx    f ( xk )   h
a  2 k 1

 f (a)  f (b)  ba

n 1

b
f ( x) dx    f ( xk )  
a  2 k 1
 n

Trapezioen metodoa
Errore absolutuaren goi bornea
non M  max  f ''( x) 
M
ET  (b  a ) 3
12n2 x[ a ,b ]
1 edo gradu txikiagoko polinomietarako:
ET  0 f ''( x)  0 baita

Simpson-en metodoa
[xk,xk+1] azpi-tarte bakoitzean f (x) integrakizun funtzioa, (xk, f (xk)) eta
 xk  xk 1  x  xk 1  
 , f k   puntuetatik pasatzen den p2,k+1(x) parabolagatik
 2  2 
ordezkatzen da.
 x  xk 1  h

xk 1

xk 1
f ( x) dx hurbiltzeko p2 ( x) dx   f ( xk )  4 f ( k )  f ( xk 1 )  
xk xk  2  6
erabiltzen da.

Simpson-en metodoa
f (x)-ren azalera hurbildua [a,b] tartean:
   xk  xk 1  h
  
n 1 n 1

b xk 1
f ( x) dx   f ( x) dx   f ( x )  4 f ( )  f ( xk 1  
)
k 0 
 
k
a k 0 xk  2  6
 xk  xk 1  b  a
 
n 1 n 1

b
f ( x) dx   f (a)  f (b)  2 f ( xk )  4 f( ) 
a  k 1 k 0 2  6n

Simpson-en metodoa
Errore absolutuaren goi bornea
ET 
M
2880n4
(b  a ) 4
non M  max f ( IV ) ( x)
x[ a ,b ]
 
3 edo txikiagoko graduko polinomioetarako:
ET  0 f ''( x)  0 baita


2 - Gaia - Integral Mugatua

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 - Gaia - Integral Mugatua

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INTEGRAL MUGATUA

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

8. Integral mugatuaren kontzeptuaren orokortzea

Kontzeptua: Integral mugatua mota geometriko eta

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Aukera dezagun tarte partzial bakoitzean Pi : xi ≤ Pi ≤ xi+1 puntu

hau da, funtzioak Pi bitarteko puntuetan hartzen dituen balioen eta

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Normalean hurrengo notazioa erabiliko dugu:

Batura integrala: Sn   f (Pi )x i

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

[ xi-1, xi] tarte generikoan, mi eta Mi altuerako errektangeluen si eta Si

f (x) eta OX ardatzaren arteko A1 azalera, [xi, xi-1]-n, si eta Si artean

Batura integrala f (x) eta OX ardatzaren arteko azaleraren

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Funtzio bat integragarria izan dadin, batura integralaren

Hurrengo teoremak ematen ditu baldintzak hau honela izan

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Hurrengo funtzio motak integragarriak direla frogatzen da:

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

5. Integrazio tartearen partiketa:

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Kalkuluaren bigarren oinarrizko teorema delakoaren arabera, “deribatu” eta

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Teorema frogatzeko, aski da ΔS(x) kalkulatzea, batez besteko balioaren teorema

x x x x x x

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Baldin Δx → 0, orduan α → x, zeren eta x < α < x + Δx .

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

orduan hurrengo berdintza bete egiten da:

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

x 2  y 2  R 2 zirkuluaren azalera kalkulatu

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

 udv   d (uv)   vdu

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Riemannen zentzuan, integrala definitzean, bi hasierako hipotesi

o f(x) integrakizun funtzioa [a, b] tartean bornatuta dago.

Bi hipotesiak betetzen ez direnean, integral inpropioak dauzkagu,

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Mutur infinitu bakoitza m parametro batekin ordezkatzen bada eta

Hurrengo definizioak agertzen dira:

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Integrala kalkulatu baino lehen, haren konbergentzia kalkulatu

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Konparaketa funtzio estandarra tarte infinitu baterako

30 5. adibidea BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Funtzio eten baten integrala

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Aurreko kasuan bezala, integrala kalkulatu baino lehen, bere

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Baldin f(x) eta  ( x) x=c puntuan etenak badira, baina

Funtzio eten baten integrala

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Konparaketa funtzio estandarra funtzio eten batentzat

BILBOKO INGENIARITZA ESKOLA (Industria Ingeniaritza Teknikoa)

Konparaketa funtzio estandarra funtzio eten batentzat