EPİDEMİYOLOJİ

1. Hafta
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

 veteriner hekimlik çok sayıda ve karmaşık bir problemler yumağı

 Hastalık kontrol programlarının fayda-masraf analizlerini yaparak

hastalıkların ekonomik açıdan değerlendirilmesi önemli

 yeni ortaya çıkan ve oldukça kompleks etiyolojiye sahip

hastalıklar da meslek için zorluklar oluşturmakta

 Bu nedenle hastalık determinantları çok yönlü analizler ile ortaya

konmalı
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

 bireysel hasta en önemli ünite (Veteriner ve beşeri hekim)

 Bireyin sağlıklı olması birinci derecede önemlidir ve hekimler o

bireyin klinik olarak incelenmesi ve hastalığın doğru olarak teşhis
edilmesi ile ilgilenir (Bu yaklaşım sürekli olarak önemli kalacak gibi)

 son yıllarda, hem insan ve hem de veteriner hekimliğinde

hastalığın birey bazında olduğu kadar grup yani topluluk bazında
da dikkate alınması gerektiği yolunda büyük bir eğilim
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

 Bu eğilimde önemli olan bazı sebepler şöyle sıralanabilir:

 1. Hastalık topluluk (populasyon) bazında düşünülmezse gerçek
önemi kavranamaz
 kaynakların büyük kısmı seyrek görülen hastalıklardan ziyade ağır
kayıplara sebebiyet verenlere ayrılmalı
 2. Çiftlik hayvanı üretiminde uygulanan hastalık kontrol
programlarının masraf ve kârlarının tespiti önemli
 ilgilenilen hastalığın durumu, gelişme seyri bilinmeden gerçekleştirilemez
 3. Bir grup içerisinde hastalığın davranışı (seyri), bir hasta hayvanda
kesin teşhis için yeterli delil bulunmadığında, hastalığın teşhisine de
yardımcı (Örn: Şap hastalığı)
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

 Bu eğilimde önemli olan bazı sebepler şöyle sıralanabilir:

 4. Hastalıkların, bir topluluk içerisindeki davranış ve karşılıklı
münasebetlerin (hasta-çevre) incelenmesi, hastalıklara sebep olan
faktörlerin saptanmasına yardımcı (örnek, Kolera-kirli su)
 5. Hastalığın önlenmesi tedavisinden daha iyidir.
 Öldürücü bir hastalığı tedavi ederek birkaç bireyin hayatının
kurtarılmasına vesile olan süper bir klinisyen hekim olabilirsiniz, ama
her zaman için, hastalığı bütün sürülerde önlemek daha fazla hayat
kurtarılması ve ekonomik kazanç demektir
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
 Epidemiyoloji?

 Neleri kapsamına almaktadır?

 Yunanca

 epi (hakkında)
 demos (halk)
 logos (bilim veya teori)
 EPİDEMİYOLOJİ= EPİZOOTİYOLOJİ
 Veteriner Epidemiyoloji
 Epidemiyoloji,sadece hastalıkların çalışılmasıyla sınırlı
değil populasyonu sağlıklı tutan nedenlerin
saptanması
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
 Laboratuvardakiaraştırıcılar insan veya hayvan
populasyonlarında hastalık ya da sağlığı
çalışabilir
 Buna ilaveten, hastalıkların sebepleri, klinik
belirtileri, teşhisi, tedavisi ve hastalıklardan
korunma gibi benzer konularda bilgi edinebilirler.
 FARK; epidemiyologlar hastalığı laboratuvarların
kontrollü çevresinden uzak bir şekilde hastalığın
doğal konakçısında çalışırlar.
 biyokimyadan istatistiğe kadar pek çok disiplini
içerisine alır
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
 Epidemiyoloji; bir çok tanım mevcut en yaygın olarak
kullanılanları;
 a. Hastalığın populasyonlarda sıklığı, dağılımı,
determinantları ve kontrolünün (ve sonuçta sağlığın)
kantitatif olarak çalışılması
 b. Populasyonlarda hastalıkların dağılım ve
determinantlarının çalışılması ve bu populasyonlarda
sağlık ve üretimin iyileştirilmesi için bir takım stratejilerin
geliştirilmesidir.
 Epidemiyoloji yalnızca çok sayıda verinin toplanması ve
bilgisayara yüklenmesi değildir.
 Basit bir yaklaşımla hastalıkların farklı populasyonlarda ne
sıklıkla ve niçin çıktığını ortaya koyan bir disiplin
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
Epidemiyolojik çalışmalarda kullanılan kavramlar:
 Kantitatif(niceliksel): pratikte problemlere sebebiyet
veren ve rakamsal miktarlarla ifade edilen bir ölçüdür.
 Sıklık (Frekans): genel bir terim, belirli bir zamanda
veya zaman periyodunda bir hastalığın oluşma
sıklığını ölçüler (insidens ve prevalans) ayrım yapmaz .
 Dağılım (distribution): bir grup birey üzerinde
gerçekleştirilen bir ölçünün değerlerinin veya
kategorilerinin sıklığının zaman, yer ve birey dikkate
alınarak yapılan genel bir özetidir.
 Determinant (neden): hastalığın sebep(ler)ini ifade
eder. Hastalık tek bir etkenden ileri gelse de,
hastalığın çıkışı, yayılışı ve populasyon içerisindeki
davranışında etkili olan pek çok faktör vardır.
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
Epidemiyolojik çalışmalarda kullanılan kavramlar:
 Kontrol: hastalığı tedavi etmek ve ortadan
kaldırmak için alınan tedbirler. Kontrol stratejilerinin
kullanılması üzerinde etkili başlıca faktörler olarak
risk, masraf, kâr, ekonomi ve politika sayılabilir.
 Hastalık: herhangi bir organın bir kısmının ya da
organların fonksiyonel gruplarının normal
yapısında ya da fonksiyonunda meydana gelen
ve klinik belirtilerle kendini gösteren bir sapma ya
da kesintinin oluşması durumudur.
 Populasyon (toplum): bireylerin oluşturduğu bir
grup. Bir populasyonu, hayvan sürüleri, hücreler,
mikroorganizmalar ve hatta genler dahi
oluşturabilir.
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

Epidemiyolojik çalışmaların önemli amaçları:

 1. Problemin kapsamını (büyüklüğünü) tespit etmek.
 2.Hastalıkların ya da üretim yetersizliklerinin oluşumunda
ve dağılımında rol oynayan sebepleri araştırmak.
 3. Infeksiyöz hastalıklarda bulaşma tarzını tespit etmek.
 4. Hastalığın doğal gidişatını ve ekolojisini tanımlamak.
 5.Hastalıklara karşı kontrol stratejileri geliştirmek ve
onların etkilerini ve kullanılabilirliklerini (masraf ve
faydaları göz önüne alınarak) ölçmek.
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
 Bireysel bir hastalığın teşhisinde, genellikle klinik belirtilere ve
laboratuvar teşhis metodlarına başvurulur
 Hastalık populasyon düzeyinde inceleniyorsa epidemiyoloji de
işin içine girer
 Hastalık neden, nerede ve ne zaman oluştu?
 Hangi hayvanları etkiledi?
 Neden bütün hayvanları etkilemedi?
 Buna sebep olan faktörler nelerdir?
 Ne gibi tedbirler alınması gerekir?
 Hastalıkların incelenmesinde başvurulan temel yaklaşımlar:
 Reduksiyonistik (daraltıcı) yaklaşım: klinik ve laboratuvarlar
 Holistik (genişletici) yaklaşım: Epidemiyoloji hastalıkları
araştırırken farklı bilimsel disiplin ve teknikleri koordineli kullanmak
EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ

Veri Kaynakları

Çalışmalar Gözlemler

Kalitatif değerlendirme Kantitatif değerlendirme

Nedensel hipotezlerin testi Ekonomik değerlendirme

Veteriner Epidemiyolojinin Unsurları

EPİDEMİYOLOJİYE GİRİŞ
Klinik, laboratuar ve epidemiyolojik yaklaşımların karşılaştırılması.
Klinik Laboratuvar Epidemiyoloji
İlgi duyulan Hasta bireyler Ölü bireyler, ölü ya Populasyon (hasta, ölü,
nesne da hasta bireylere sağlıklı)
ait numuneler
Çalışma yeri Klinik veya Laboratuvar Saha ve bilgisayar ortamları
hastane

Teşhis Klinik bulgulara İmmunolojik veya Hastalığın oluşum

prosedürü dayanarak bakteriyolojik mekanizmasını ve sıklığını, ve
hastalığın adını yöntemlerle muhtemel determinantlarını
koyma hastalığı tanımlama belirleme

Cevabı Hastalık nedir? Hastalık nedir? Hastalık nedir?

aranan Hastalığın oluşum Hangi bireylerde
sorular Nasıl tedavi mekanizması nedir? görülmektedir?
edebilirim? Hastalığa sebep Nerede ve ne zaman
olan etken nedir? görülmektedir?
Hastalığa ne sebep olmuştur?
Hastalık niçin oluşmuştur?
Hastalık nasıl kontrol altına
alınabilir ve önlenebilir?
EPİDEMİYOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Kantitatif Epidemiyoloji: hastalıkların dağılımını ve
hastalıkla ilgili faktörleri birey, yer ve zaman bazında
incelemeyi ve potansiyel teşkil eden nedensel ilişkileri
(causal associations) araştırmayı hedefler iki düzeyde
uygulanabilir: tanımlayıcı ve analitik.
 Ekolojik Epidemiyoloji: hastalıkların taşınmasını ve hastalık
ajanlarının çevrede hayatlarını idame ettirmesini
etkileyen faktörleri araştırmaya ve anlamaya çalışır.
(etken-konakçı-çevre üçgeni). Eradikasyon programları
için bilimsel bir temel temin eder.
 Etiyolojik Epidemiyoloji: Orijini bilinmeyen hastalıkların
nedensel ilişkilerinin ortaya konması ile alakalıdır.
Salgınların araştırılması: Yiyecekten kaynaklanan hastalık
salgınları tipik bir örnek.
EPİDEMİYOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Koruyucu Hekimlik (Sürü Sağlığı): bilgileri kullanarak en iyi
bakım, kontrol ve koruma stratejileri geliştirmeyi amaçlar.
 hangi stratejinin daha etkili olduğunun saptanmasında masraf-
etki ya da masraf-kâr gibi ekonomik değerlendirmeler dikkate
alınmalıdır
 en etkili strateji, hastalığın insidensinde en fazla düşüşe sebep
olan değil, ekonomik olarak en kârlı olan stratejidir
 Veteriner hekimler, özellikle üreticilerle muhatap olduğu
durumlarda bu konuları bilmeli ve dikkate almalı
 Klinik Epidemiyoloji !!!: hekimliğin pratik uygulamasında sorulan
sorulara yoğunlaşır.
 Bulgular tıbbi karar vermede direkt olarak rol oynar.
 Çalışma dizaynları, gözlemsel ya da deneysel olabilir.
 Gözlemsel çalışmalar (risk, sebep ve prognoz)
 Deneysel çalışmalar (klinik denemeler) (terapötik, cerrahi ya da
korunma tedbirleri) gibi konulara konsantre