Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 25
CHUONG 10 : KINH TE KHOANG SAN Khoéng san duge coi IA vat chdt v6 co duge tim thdy é trén bé mat hofc tron, ching duge sir dung cho nhiéu muc dich khac nhau cia con ngudi. Ching ta phan bie mé va khodng chat khéng thugc logi dau m6; riéng dau mé s€ duge nghién citu & chong nang Iuong. Céc khodng chat khéng phai dau mé Iai cé thé duge phan thanh kim loai va khoang chat c6ng nghiép. Nhiing loai chinh trong nhém kim Jogi la quang céc logi nhur quang sat, kém, b6 xit hay cdc kim logi quy hiém,..., Céc logi khofing chat quan trong ding cho céng nghiép lai gam 6 céc hop chat tu nhién (dé thd, edt, sdi), xi mang, khodng sin ding lam phan bén (phét phat, kali), chat nh4m va dé quy hiém (ngoc). Bang 10-] ligt ké danh sach céc loai khodng chat duoc Khai thac & Hoa Ky trong nam 2004. Trong sé cdc kim Jogi thi dng va ving chiém 2/3 gid tri san xuat. Trong céc loai khodng chat céng nghiép thi xi mang, va cdc hop chit ty nhién chiém 70% ting giditr] sin xudt. Bang 10-1 Sin lwgng m@t s6 khosng sin & Hoa KY nim 2004 Loai khoing chat Sin hegng (vang,| Gidtrj | Sin lugng eta Hoa KY bac va paladi— | ((riguUSD) | tinh bang % ciia sin lugng Thé Gist) Kim loai 7 ping 3.420 : 8 Ving 3.400 tt ‘Quang sit ~~ 2.080 4 chi 730.000 523 15 Molybden 7 nea 1.420 30 Paladi 13.700 102 _ Bac 1.250.000 268 6 Téng - 12.500 : Khoding chat cng nghié Bo 1210 626 27 222.000 191 40 92.400 7.110 5 1m Bat sé 24.600 157 ce | vai 20.000 16 {phat phar 35.800 | ae 25 Mudi 45,000 2 5 Cat va sé 1.240.000 6.590 26 ‘Danghién - 1.590.000 9.590 ~ ve | | Féng = | : z| 33200] : Ngubn: US. Geological Survey, Minerals Yearbook 2004, Washington, DC. Thong tn duge tho tip trang web bitlninefalauses.sovinineralsnibe/commoditystatisicatsummary trong tin uy ofp théng 272007 3 Khoéng sin dung nhu kha phit hop véi céch phan loai truyén théng cia tai nguyén kh6ng ti sinh, 18.66 AS = 0 (theo Khai nigm & Chyong 2). Véi mot tit lnong d& duge xc dint truéc, mét logi khodng sn durémg nhwrrét kh6 c6 thé duoc gia tang thém vé lugng, va do vay ne xem ra off thé mét di dan theo thdi gian. Trong phn tiép theo, ching ta s& thay ring & mét sé 6c 49 thi quan diém teén khong thye su 1 ring, do Khodng chét thing t6n tai véi ef hry lurgng Khe nhau (véi mite 46 tap trung khée nhau). Tuy thudt ngit vé kha néng khong ti sinl ducge cho la thich dng khi ndi vé khodng sén, vige dau tién ching ta cn nghién eGu vén lt pha: tich v8 mat IY thuyét cdu héi truy€n théng: V6i mot luong nbét dinh 6 sin cha mot loai 18: nguyén kh6ng tai sinh, sau bao léu thi con ngudi Khai thée va str dung hét ti nguyén nay? Tig)» 46, ching ta tién dén nhting céu hdi Ion hon ‘v8 Khai théc, tim kid va phat.trién trit lor Khodng sin, © 46, vin 48 khong cdn don gian cht 1a bao lau thi wong ‘khodng sin hién c6 s€ can kigt ma hon thé 46 Ta phai mét bao lau dé con ngudi tim ra duge Iugng khodng sén moi Cudi cing, vi khodng sin [A thinh phn chinh tgo nén nguyn vat Hu, chiing te sé tp trung vary phan tich phuong dign kinh t& hoe eta vige tai sit dung khodng sar 10.1 CAC YEU T6 BIA CHAT VA CHI PHI IAL Taic Dang a mét kim loi durge phan b6 rong khép thé gidi, Thue t8 tri: lwong dbng cia bat ky mét mé nao trén thé fdu chita 63 ppm (parts per million — phan trigu) ding. Tuy vay, dong chi thye sir durge khai thie & nhfing mé nhét dinh, noi ma ty 16 tap trung cla dong, én hon hit. Dé tap trung dong 6 nhiing noi nay duge coi la lon ai mie clin thiét, hay néi c&ch khéc, dit 11 48 6 thé duge khai théc va ché bién bing céc cong nghé chiét xuét hign hanh véi mite chi pl f hop ly. Chinh vi vay, tuy ang (va nhibu loai Khodng sin khdc) khéng phai la t4i nguyén tai sinh ‘xét v8 mat vat 1 nhung him lugng dng & méi mé fA khéc nhau va thye 16 lu6n 06 mét dubng 45 thi lign tye thé hign quan hé gitta ham Iugng va sin luong khoang san nhu &hinh 10-1. Hinh 1¢- 1 cho thy trit Iugng khodng sin c6 ham lwgng cao con rt it, tim nding thu duge tro lugng lon chi yéu nin 6 nhing mé ham luong thép. M6 c6 ham long ding thép g) duge thé hign trong hinh, tworg img v6i trit lugng trung binh cla khodng chit & vo trai d&t va li diém 6 tiém nang 174 cung ting cc Ién_.G day ta tam phong dodn véi trinh a6 va digu kign céng nghé nhw hign nay thi ham wong quang duge khai thc lag trong Hinh 10-1, 46 chinh [& him long t6i thiéu dim bao vige khai théc, ché bién c6 higu qua kinh té. Céc thim do vé mat dja chét vi phuong phép ude Iugng.cé thé cho ching ta mt ¥ tuémg t6t va hop -ly- vé trét lnong-khodng sin dang 6 tai mec diém gp hodc trén mite go . Tuy vay méi quan hé gitta hai diém gy va gz Iai khé ude don hon mhiéu. Dé c6 thé la duéng tron ting nhe hay dung dimg hodc cling 06 thé lA dutng pay khiic & mhiéu diém Khée nhau. Quan hé thuc sy gitta hai mic diém nay chi c6 thé duge hé 16 dan theo théi gian cing véi sy phat trién cia ly thuyét va su thim dé dia chét. Hinh 10-1 Mi quan hg gia him hagng (than phn khodng ehét trén sin lugmg khai thi) va ting sin luyng Sin lrgng Whoing sin Nhu vay, 1am Iugng khoang san gidm, céc sin Iugng 44 biét va san lugng ude tinh tng. Tuong tyr, khi ham lugng gidm, chi ph cho vige khai thic va ché bién ciing ting. Chinh vi thé, kinh té hoe_ciia.vige khai théc.va.cung ting. d6i véi tai nguyén khdng-tai tzo nhur khodng sin phai giai hai bai toén quan trong: (1) Voi mt mé khodng sin da biét trit lnong va him luong » t/ 18 khai thae higu qua x hima tai d6 mé nay nén duge khai théc sé & mie nio? (2) TY 16 Khai théc c6 higu qua kinh té nén 1a bao nhiéu dé lam dng luc cho vige thim dd dja chét nhim im cac ngubn trit lugng méi? Bao nhigu nén duge ding dé ddu tw cho vige thim dd va Khém pha dja chat? Chiing ta sé tp trung vao gidi quyét lan luot hai van d& nay. 10.2 KINH Té HOC KHALTHAC VOI MOT TRU LUONG DA BIET Trong phan nay ching ta nghién ctiu vin dé kinh té hoc dom gin cho tai nguyén khong tai tao véi céc cau hdi co ban nhu: Néu biét trit long thi nén khai thc va sit dung trong bao lau va 175 nhw thé nao? B gi quyét don gidn bai togn nay ching ta gidi han vige phan tich vao hai gis! dogn, nfm nay va. nm t6i. Di nhin vige phén tich ma chi gidi han trong hai nm 18. khong thy. 1té, song hiéu qua ofa vige phan tich nay nim & sy cf déi gitia “hm nay” va “tong Iai”. Su ngbi logic vé sy hoan d&i nay o6 thé durge thé hign trong mt mé hinh toan don gin. Gia sir mét dia phuong vita phat hign ra mGt md khoang san nim trong khu vue cil « ho va quyét dinh khai thée m6 nay vi loi fch ca ngudi dan. Gia thiét 18 luén 06 thi trudne tiéu thy cho loai khodng-sin nay va dé don gian cho vige phan tich, ta cling gid thiét Ia kchdng tin tai van dé vé mOi trudng nio phat sinh tir qué trinh khsi théc, Sin lrgng dau rs ciia dia phuong nay sé la tong déi nhé so v6i toan thi trudng, do dé dja phuromg mons Hing ho ¢6 thé ban duge bit oir khdi Iuong déu ra nao véi mite gi thi truéng hign hanh. D: 6, céc duéng cau cho san phdm dau ra cia dia phuong trong hai giai dogn la Dy va Dy the chit la nhing dung nim ngang nhu trong hinh 10-2. Thém vio 46, ede dudng nay ngang bing nhau & cing mt miic gid. Mic gid nay da biét & thoi diém ngay hom nay, v2 gid thiét lA mite gid ela giai dogn sau sé bing voi mite gid 6 giai doan nay. Dubng chi pl kkhai théc c€n bién, MCy va MC;, cting dugc ki vong la sé bling nhau. Day la nhing durdng, thing va déc len vé phia phai, nhur durge théy trong hinh. ‘Theo tinh hudéng duge mé tA trong Hinh 10-2 (a) va (b) thi nuite khai théc higu qua. vb met théng ké cia ngudn tai nguyén nay (tai diém ma p= MC) 6 hai giai dogn 18 bing nhau va.déu Li, 200 don vj2 Néu tng khéi long tai nguyén sin 06 lén hon 400 don vj thi di nhién khong ¢> van 48 gi va ngudn tai nguyén s& duge Khai thac trong timg thoi Ky tai mife higu qua tinh. Ke hoach sén xudt hiéu qua da thdi ky trong trrémg hop don gian nay la sin luong durge sin xuét hang ném nhw naw. Gia thiét, tng tri hong it hon 400 don vi, vi du 300 don vi. Vige Khai thé> 200 don vj mi n&m cho hai nim lic nay sé vugt qua khéi lung tai nguyén c6 sin. Niu va khai théc nhigu hon trong néim nay thi sang n&im bude phai khai théc it di va ngugc lai. Dé xa dinh durgc ké fingch Ithai thac [au dai m6t céch c6 higu qua, ching ta phai xem xét gidi han tény thécta tri Ingng nguda tai nguyén thién nhién. Hink 10-2 Kat thie m@t og nguyén khéng ti teo 176 o Thot kp 100-200 100 200 Sdn hgng @ thai ky: ‘San lugng & that ky ké tiép ‘é vin dé nay dé higu hon ta lim phép tinh don gian sau: Higu qua tinh yéu cau suv la chon mt ty 1 dau ra don, nhung 6 day ching ta phai xdc dinh déng théi hiai mic dau ra, mot mite cho nim thir nhét va m6t mie cho nim thir hai. Chiing ta gia thiét 1d dia phuong nay mong mudn t6i da héa gid tr] hign tai ota loi ich rong. Diu nay sé cho phép ho dau tur céc nguén thu hp nay vio cde tai sin 66 gid tri khéc voi dia phuong ho, vi du nhur trudng hoc hay trung tm y té Gia trj hign tgi ca Igi ich rong trong mé hinh chi gdm hai thé ky nhu sau: Gis tej hign tai . . cialgitch rong = 1 cn ea el (Loi fch rong 6 nam 1) (PVNB) mm tr Trong dé r 1a ty 1g chiét kha. ih chat “danh di" trong bai todn lién théi gian duge thé hién é hai thanh phan nim phia bén phai cia biéu thie, Bat dau tir cdc mite dau ra 18 qo va qi, khi qo thay di, né sé lam thay déi thanh phan thir nhat & vé phai & bigu thie theo mt huéng, nhung cing Ide dé, thong qua téc Ong cia né 1én qy, thanh phan thir hai & vé phai biéu thite sé bi thay déi theo huéng nguoc lai. ‘Néu luong dau ra ting 6 ky I thi n6 sé phai gidm & ky 2. Hai mite dau ra lam téi da héa PVNB 1a ty 1 ma & 6 sy thay déi Igi ich rong cia ndm nay va cia nam t6i (44 chiét khdu) bi trir nhau mot cdch chinh xéc. Diéu kign nay durge viét lai nhur sau: ‘Thay d6i loi ich 6 nam 0(géc) = 117 - re ‘Thay déi Igi ich rong o nam 1) 1Néu dau ra cba mot trong hai nam thay d4i mO¢ lung nhd thi sy thay di trong lei nhugn thudin s8 trong duong véi p - MC cho nim dé. Chinh vi véy ma bigu thic cudi cé thé duge vvidt Iai nur sau: pg -MCo = =3-(P1 -MCx) 8 sé Kh tien tu qua 18 go va qa thda mein phurong tinh Dé thay dugc § nghia cia bidu thie trén, ta xét mt ké hogch sin xudt ban ddu ma 6 46 qo = qu, nhu duge thé hin & hinh 10-3 (@). Do cA dudng chu va duréng chi phi can bién 6 trong cA hai ky [a hur nla, Ké hoach sn xodt nay ham ¥ king po ~MCo= pr- MC), Song néu didu nay dang thita sé c6 bigu thite: i — MC, #—— — MG Po 0 Tp pha MC) 'Sé ludn ding chimg nao r > 0. Digu nay. c6 nghia lA mire sin xudt bing nhau (qo =.417 Kh6ng.théa man digu kign cho san xuét higu qué lign thai gian. pb théa min diéu kign nay, vé tréi cla ding thir trén phai nhd di va vé phai Iai ting lén. Wah 10-3 Bing (2): £4 trinh sin xudt ob dink, Bang (b) 19 trinh sin xuflo6 bigu qua liém thoi gian TR hi Ay @ = todos phat thal niin - Val dial Qo , G aio” det Aes hate 4 dh = 402 ee be ay: 240. f WH = ¥46~ Sm = pom PRL. 92 [extort sw ” = = (Stu. Ww Meo. PG Qn! Bm Gynid = POs 10 Aton Wo-@, = Ad > e 178 ; a ; Qo = 8,2 Qe 4M, 2 (od & 2133 . 209 (1189 » 190-8) ¢ 15 eG site Gorey mr 5 & 4642 Joo Siocluyng 7 OVAKS Midn tal Siaclugnag & thd Ky I tp &) Theil (eée) Thai v7 San lugng & théi ky hin tai. San lugng & thoi ky ké tiép Céch thite a8 dat duoc didu nay 1a phai ting qo va gidm qr, bi vige ting qo s6 lam gim po- MCs, trong Khi vigc gidm q; sé lam ting p: ~ MC). Bidu nay dua dén két lun: mite san xudt higu qua dong adi hdi su “nghiéng” vé thai diém hién tgi, theo nghTa 1a mite khai théc trong nam dau 0 phai'lén hon mite Khai thée cia nlim thit hai Go: Trang thai nay dirge thé hign & Hinh 10-3 (b), v6i cée gi tri higu qua ciia qo va qudirge ky higu'la qo* va qy*. Nhu vay, ta thdy ring higu qua lién thoi gian ddi hoi qo > qu hay mot ké hoach san xudt “nghiéng” vé théi diém hign tai. Nhting nhan t6 quyét dinh digu nay 1a su hign dign cia 7 1g chiét khdu, 1a-gia thiét ma‘trong-dé ede ham edu va hain chi phi edn bign la nhur nhait ‘trong méi thdi ky, va duong nhién ciing 1a vige dia phuong chi truong téi da héa gi tri hign tai cia phuong én khiai théc. ‘Trong thyc té, cde chi thé thyc hign viéc khai théc thudng Ia céc doanh nghiép tu nhan sé hifu cdc mé khodng sin ho§c céc chit thdu dugc quyén-khai thac cdc mé khoding sin thuge’sé hitu céng. Ching ta da thao lugn-d chuong 6 nhimg diéii kién 4é céc thj trong tu nhan c6 higu qué vé mat xd hi, va nhting diéu kign nay cling duge ap dung & day: sy canh tranh ‘trong nganh céng, nghigp nay va khOng c6 anh hyémg ngoai lai nao 6 hai phia ciia thj truéng. Ching ta efing ph bé sung m6t nhén t6 nia: céc doanh nghiép tu nhén phai sit dung ty sudt’chiét khgu pha hop nhdt 179 tir gée nhin cba xa h6i. Chang han néu hg sir dung ty suat chiét khéu qua nhé, ho s& khai théc nngudn khodng san nay qué sém so véi phuong én khei thée c6 higu qua x8 hi. ‘Wéu sur vige trén xay ra, ligu céng déng c6 bat cir nguén cfru vién ndo khong? Duong nhiér 1a c6 va didu nay da duge goi y trong chuong 7 khi chiing ta théo lun vé cdc phuong &n chink sich, M@t phuong én duge dua ra la mot ni quy kiém sat tru tiép quy dinh oy thé cde ty sudt khai théc tdi da d6i véi tiing doanh nghiép tu nhan. MOt phuong &n khae la céc loai thué, de big 1a thué Khai m6. Bay Ja cdc logi thué tinh trén timg don vi khodng sin Khai théc duge, v8 6 thé duge sir dung 48 thué tdi nguyén cfing c6 thé duge sir dung 48 chuyén phan nao the hip rong cba cée ebng ty Khel théc tw nbn thanh cng quy. Agaf ibe Kg fea Wai he, eatin, (bee; 19 dab tong a “Ta o6 mot phuong thite rét hit dung khéc dé xem xét phifong én khai thée phan trude ching ta c6 gidi thigu khdi nim “t te] etiarmdt don vj ti nguyen cfr ign 2222N6i céch khéc, 46 14.9 ‘mt don v tdi nguyén duge b8 sung vio tir Iizgng hign o6. Gis trea log © nly & giaidoan the” nnhdt la pp ~ MCo, trong khi & giai dogn thir hai 1a py -MC1. Khai théc higu qua lai doi hoi 10.2.1 Gia tri von MC, ~MCi) Hay c6 thé duge viét lai nhu sau: Rent, = (1+ 1)Renty Phuong &n khai thae t6i uu J phuong an cho mét mite t6 ting véi ty 1 ding khdur. Gia sir ty sudt chiét khéu duge sir dung bing véi ty sudt Igi nhudn 6 thé thu duge tir céc loai tai sn sinh ldi khéc (vi dy don gidn nhét Ia Igi tire thu duige tir tidn gui tiét kiém). Theo 46, phon 4n Khai théc higu qua la phuong én lam gid tri cia khodng sén tang cling mite véi cfic Logi ti 98 sinh Idi nay. Khei tha t&i nguyén mét céch c6 higu qua, néi céch khéc, 48 trd thanh vige toi ds héa gid tri cba m6t danh myc tai sin vén. ig ty sudt chiét 10.2.2 Chi phi ngudi si dung dong CCéch tip cfm théng tin khée trong phan tich khai thée t&i nguyén higu qua l&;phan tich eb i i phi ngudi sir dung. Trong truéng hgp chi gdm hai giai dogn nhu ta dang xem xét vige ting mét Gon vi khai thac cia hém nay dng nghia véi vige giam di mot don vi khai thie. 6 giai doan | (giei Goan tiép theo); gid tri clia lugng gidm di nay twong duong v6i gid tri sin sing cn bign ch > vige chi tré p, tei di chi phi khai théc trong tong lai MC). Chi phi elia ngubi sir dung chinh 1a pi MC, va gif tr] hign tai cita né la: Tae MC,) . 180 Trong truéng hop nay, ta dang m6 hinh héa mot nén cong nghiép Khai thdc ma ta gia dinh la duge cdu thanh boi mOt 56 Iugng Ién céc cong ty hoat déng trong diéu kign thj tru’mg canh tranh. Do 46, duréng cdu cho san phdm dau ra cita nén céng nghiép nay khéng phai ld mét durdang ngang bing nhu duéng clu cho mét céng ding dan cu don [é nhu 6 trén, ma Li mét dugg déc xudng nhu duge thé hign trong hinh 10-4, Budng chi phi cn bién MCo la dudng chi phi ting cia tt c& céc cOng ty tcong nén cong nghigp trén. Dudng nét ditt xuat phat tir diém qo = q§ va ting dan lén vé phia phai chinh a téng chi phi ngudi str dung cha a tai, Tai cdc diém cé ty 18 khai thac nho hon q§, chi phi ngudi sir dung bing 0, vi 6 mirc nay hay cdc mirc nhé hon, viée sit dung & nam thir nhat rétthép va do d6 khong cé anh huréng tiéu cuc ndo dén kha néing sir dung cia nim tiép theo.’ Duong lién nét 06 ky higu MCo + UC 1a téng cia dudng chi phi khai théc can bién va chi phi ngudi str dung. Dudmg nay giao véi during D tai diém qj va 46 chinh 1a ty 18 Khai théc higu qua cia sin phdm dau ra trong giai dogn 1. Ta cé thé so sénh ty 16 nay véi mite khai tha higu ‘qua tinh q}. Nhu da thao lun tir phan truéc, khai niém vé chi phi ngudi sir dung cho ta mét céch suy Juan hitu ich vé van dé mic khai théc higu qua cia hign tai va tuong lai cé thé bj anh huéng nhue thé nao khi mét vai yéu t6 khac trong m6 hinh thay di. Vi du, gid thiét 1a ching ta ky vong chi phi khai thac cn bign trong giai doan 1 sé cao hon trong giai doan 0 vi trt long tai nguy@n it di lam cho vige khai thée tre nén tén kém hon.* Niu vay ta c6 mOt hé qua khée cia vige ting mite Khai théc trong giai dogn | va diéu nay lam ting chi phi ngudi str dung. Néi cach khdc, viéc khai théc hign nay khdng chi giam Iuong ti nguyén cé sin 6 tong lai ma cdn lam cho vigc khai thé trong tuong lai tré nén tén kém hon. Chi phi ngudi sir dung ting lén trong giai doan 0 cé nghia la ty Ig khai thac higu qua trong giai doan 1 sé bj gidm di. Nhw vay, ki vong vé viée tang ciia chi phi hai théc trong tuong lai tgo nén dQ “nghiéng” nhé hon trong edu tric thoi gian cia cdc ty 1€ Khai thac, so véi trudmg hgp khOng c6 sur tang ndo ca chi phi khai théc. Hinh 10-4 Ti Ig khai théc higu qua & hign tai * 181 8 % % ‘Sin Yogng Khal thie 6 these Bl ta ‘M6t thay 43i trong tuong Jai khéc c6 thé xay ra lA vige ting dan 56. Didu nay c6 tée don nhét dinh trong mé hinh don gian & day, dé la viée day dung D lén cao hon o giai dogn thir 2. Didu nay cé thé tao nén tac dng ting chi phi ngudi sir dung cia viée Khai thac cla giai dog 1 hign nay. Diéu ndy o6 nha la ty 1¢ khai théc higu qué lign thoi gian trong ky 0 sé gidm di. Die nay dting véi céc yéu t6 khdc ma ofing o6 téc dong ¢dy duéng clu tyong lai cao hon, nhwr sir tin 3 truéng vé thu nhép. Bai todn sir dung m6 hinh triu tong nhw trén ‘cho ta mot s6 diéu v8. ké hogeh thi gia hai thée't8i nguyén 6 higu qua lién thoi gian. Ching ta biét rang thi trudmg canh tranh vi cdc doanh nghigp 06 muc tiéu t6i da Igi nhudn va tim nhin t6t sé tgo ra ede mite sir dung higu-qua; didu nay la diing trong c& hai hoan cénh tinh va dng. Nhw vay, néu ta o6 mt ngudn tai nguyé kh6ng tdi sinh véi mt khu vy khai théc c6 tinh canh tranh hop ly, chiing ta c6 thé ky vong ete kcéc qué nu trén: cf ty 18 khai théc gidm va cdc mife gid thi teuring tng theo thai gin. Thye té, gin nhu khéng c6 hoic néu c6 thi cling iat ft logi tai nguyén khéng tai sinh ma + 46 ching ta c6 thé thay mé hinh bién d6ng tong ty nhu trén duge xay ra trong qua khér. They vao 46, cai ching ta thay hau hét Igi ld. cde mirc Khai théc ting va cde mise gid gidm.Ching tac thé gidi thich diéu nay nhw thé ndo? Mot yéu t6 r6 ring thay ngay dugc 6 thé lasy ting vé dén 6 va véthu nhap thyc, Bang viée dich chuyén ham edu trong tuong lai cao hon so véi & hign te, chi phi ngudi sir dung duong thoi duge lam gidm va cdc 16 trinh’khai thée duge chuyén nh hon v8 thai diém tuong lai. Chiing ta 06 thé van mong chégid sé ting nhung sy ting nay sé 1a.co tai nguyén ngay cang can kiét. Chiing ta sé thir quan sat nhanh lich sit bién agng vé gid cia mit s6 khodng san quan trong. 10.3 GIA KHOANG SAN TRONG THYC TE, ‘Theo ly thuyét ,khi céc tai nguyén kh6ng tai sinh dang ngay cang tr nén can kiét, ching -a sé thdy gi cia ching ting. Vay ditu gi thuc sy da din ra véi nhing mite gid c& nay trong exe oppo ct Sk Rak ed tof pt Ach pl Sais rudd | | i | thap kj ginday? Hinh 10-5 cho thdy gié ca thét cia chin loai khoang sin quan trong trong gan | nhur toan b6 thé ky 20, Nhin mét céch chung nhét, dé 14 mét qué trinh tang lén gidm xudng cba gid nhiéu loai khoang sin, song chéc chin 14 khéng c6 xu thé ting lén £5 rang véi bat kj loai . 250 | i khodng sin nao. Cé mét giai doan ngén & dau nhiing nim 1970 khi gia ciia nhiéu loai khong san da ting manh. Day 18 giai doan ma nhiéu nha quan sat da bit diu dr béo diém gé vi viée tai nguyén thién nbién can kiét sp sira de doa thé gidi va day céc nén kinh té phat trién t6i diém dig. Song, dié a khdng xay ra.’ Vai im sau dé gid ca Iai gidm. Mét s6 Ii tang tré Iai vaio cu6i nhing nim 1980, nhung sau 46 mét lan nita lai kéo theo sy gidm xudng Ién. Sy thét I sau khi chinh cho céc tac d§ng cia lam phat, gid cdc khodng sin & thai diém cu6i cia ca giai doan cdn thép hon & nhiing nim 1960. Trong céc nim gan day, bit dau tir ndm 2006, gid cia rat nhiéu khodng sn va kim loai cho théy céc ting truéng manh. Day cé thé 1a khéi du ciia m6t xu huéng ting gi trong lau di Hinh 10-5 Chi sé gid tng hyp nim 1902-1988, theo hing s6ligié 46 la cia nim 1977 200 2 iso fi . 2 100 “ = 6 50 [i 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 Source: U.S, Department ofthe Interior, U.S. Geological Survey 20th Century Mineral Price Dectin Constant Dollars, Opa File Report 00-388, by David E. Sullivan, John L. Sznopek, and Lorie A. Wagner. Cé hai yéu t6 chinh dn sau sy gidm gid tong thé nay. Thir nhét, don gién 1a thj truémg da khong nhin nbn dic tinh gi6i han vé mat lugng cia cdc tdi nguyén, mic cho thyc té la chiing ta da goi day 1a nhing tai nguyén khéng tai tgo. Céc mé nhdt dinh cé thé bj han ché vé lugng, va theo ¥ nghia vat chét thuan tly thi phai cé gidi han tran nao d6 d6i véi khéi long cia céc mo nay, song 46 lai khéng phai [4 yéu t6 han ché chinh duéi quan diém ca thi trudng hign nay. Khi so sénh vige sir dung cia con ngudi tai thai diém hign tai va vigc sit dung theo dy tinh v nhimg gi chiding ta biét vé kha nang cung img c6 thé trong tuong lai, céc thanh vién tham gia thi trudng thay khéng © Iy do 6 rang ndo cho vigcgié lai tng trong bat ki khung thdi-gian nao c. tign quan ‘yéu 16 this hai [am gid gidm 1 sv thay ddi vé céng nghé ky thugt trong tht ca cde khae ham da, khém phd, phét trién, khai théc, vgn chuyén va ché bién ti nguyén thién nhién. ‘yéu t6 can ban diing sau sy ting gid gin day cha cAc khodng san 14 nhu cdu ting manh tir céc nudge dang phat trién, noi dang, cé nhting ty 1é Ging trung kinh t8 cao. 104 THAM DO VA PHAT TRIEN TAI NGUYEN Nhiing mériéng biét thuing chira mot lugng t€i nguyén nhat dinh, song én nay lugng 6 cdc mé nay la chua duge xéc dinh. Trong hau hét cdc tring hop, vige tham do va phét trign od thé lam tng tri hrgng duge kiém KE. cdc mo da biét. Véi nd Iye thi do lién tue, te: Iuong cila cde md méi, hoc cia cdc ngudn dit tri méi, o6 thé téng 1én Ie nhiéu mét céch khong ngimg. Di nhién higu qua ola thim 46 va phat trién sé khong giéng nhau gitta cfc loai tai nguyén khée nhau.’Chiing fa s6 théy & chtrong U1 m@tvi dy Ki mot s6 ngudi c6 néing lye nhét dinh dang dur bao vé mt sy gidm xudng rét Ién trong ty 18 phat hign ra ede mo dau méi & trén thé gis Song di véi nhiéu logi khoéng sin khéc ta van c6 thé ki vong con nhiéu ti long méi sé dug> phat hign ra va duge phét tri ‘Hinh 10-6 Hm khém phd tai nguyén (84 i+ % a San hugng tai nguyén dy tre ” Mét van dé quan trong khée [4 su phat trién cia céng nghé thm dd. Véi céng nghé méi hay phuong phép thim dé méi ching ta cé thé phat hign va khai théc duge ca & nhiéu md cb ham lwong khodng sin thap. Cac phuong phép méi nay sé mé rong Iuong tdi nguyén dur tr sin ‘COW che mé'c6 thé khai thée duge; titong GF nhir 461 VS" quit trink hai thée & ten. "Gia thiét ching ta 6 thé tong hgp cdc yéu t6 nay véi mOtham thim dé phat hign tai nguyén. Nhu dugc thé én 6 phn a) cha hinh 10-6ta thdy duge chi phi can bién cia cdc trit Iuong ting thém. Dé la mot ham s6 ting véi g6e duong, Tai mife tit lugng ry, chi phi cn bién cila mét don vj dy tri tang thém lic). Mé rng thém dur tet tir ry én rp dom vi t6n ht tét ca lab d6 ta va tai ra chi phi e€n bién cho tham dd tim kiém la ¢2. Luu ¥ 1a & day ching ta chi dé cp dén khdi Iuong cua luong du trit chit khéng néi dén khdi lugng vat ligu khai thac duge, Phan b) cia Hinh 10-6 thé hign dung cung va cu déi ¢ Ham cung don thudn chinh la hm chi phi cn bién phin a), trong khi ham cau thé hién su sin sing chi tra cia mot doanh nghiép hay nhidu doanh nghiép cho céc khéi hngng dy te ting thém. Diém giao cla cée duéng nay cho thdy mie gid thi trubng cé thé duge hinh thanh déi véi céc mite khéi 185 lugng nguyén vat ligu due dy tit. Thém vio 46, mire gié ny kha nhay cdm 46i véi cde thay vé céng nghé dién ra & ham khém phd trit lugng. Cac thay dot vé cng nghé nay duge thé hié bing mét sur dich chuyén theo huéng 4i xuéng trong him khém pha ti nguyén.‘Trong hinh, ck phi can bién ota ham khém pha t&i nguyén dich chuyén tir MC) sang MC2. Vi sy dich chuyé nay theo huréng di xuéng do céc cai tién vé céng nghé, gid olla céc lugng dit tei di xudng, Vi Lehdi lugng di tri ting lén.Bay git’ ching ta xem xét m6t doanh nghigp dang hogt dng trons Ninh vc thim dé va Khai thée tai nguyén. Doanh nghiép nay vé co ban dimg truée hai quyét din 1én: (1) Nén khai théc bao nhiéu trong nam nay va (3) Nén dau tur bao nhiéu cBng slic cho vig mé rong tri lugng. Hai quyét dinh nay c6 1ién quan chat ché véi nhau. pé cho dé hiéu, ta cdi nhan thay ring mét doanh nghiép (hay mét nhém cdc doanh nghigp) 6 vi tef nay: vé-co ban 06 hei cdch thire d8 bd sung tit lugng cho tong lai: (1) giém ty 1@ Khai théc hom nay va (2) tim ra cfs trit lugng mdi. Néu doanh nghigp 06 duoc cécquyét dinhhigu qua, né sé Giéu chinh sao cho cli phi cn bién cia ca hai hogt dng trén la nhur nhau. Tuy vay, chi phi cila vige bd sung thém dr tri thong qua ct giam mite khai théc hign tai don thuan 14 mot miré thué hay gid tai nguyéi., trong khi 46, chi phi ote viée bd sung thém cc trit long tai nguyén méi 1a chi phi en bién eta ‘vige tham dd phat hign. Céc chuBi phan tich nay cho ching ta két luan. vémot yéu t6 quan trong kha fin sau sir sut gidm vé gid etia khodng sin trong qué khii, dé 1a syr gid xuéng ca cfc hi phi khai théc va phat trgntrong lich sit. 419.5 TALNGUYEN KHONG TAI TAO VA SY BEN VUNG ‘v6i ngudn tai nguyén c6 kha ning téi tao thi khong c6 gi la qué kho G8 dy tinh cdc 17 1g sin xudt trong dai hen, hode néi céch khéc, cdc ty Ié sin xudt bén ving. Song, trudng hop viii khodng san Iei hoan ton khéc . Khong sn, mot khi da si dung Id mat di mai mai. Vay phai law thé ndo dé t8i nguyén khdng tdi tgo €6 thé duge sir dung mot céch bén ving? Cé hai céch cé th & Tam duge, €6 1: 1. Coi vide sir dung khodng sén néi chung hay sir dung mét logi khodng sén bat ky ndo dé noi ring nhu 18 mot qué trinh chuyén giao ma & 46 cudi cing chiing ta cling sé chuyénisang mét t'i guyén thay thé ¢6 tr lugng tén hon. 2. Diu tu khodn lai thu duge tir vige khai thée khodng sn hign tai sang céc dang ti sin khi.c nih’im dim bio duge nang suét chung cita nén kinh t& quée dan ké c& khi nguén cung khodng séa dang dn can kigt. Sau day ching ta nghién oéni sau hon vao tig phuong thise trén. 10.5.1 Chuyén sang m6t tai nguyén thay thé kde ‘hic lai mé hinh don gidn véi hai giai doan, didu kign cho mét 19 trinh san xudt higu qua 1 Tr Po -MCy = (1 — MG) 186 mma c6 thé viét lai nur sau: mo Mc, + (Ps -MC,) a+y t t t Chi phi sn xudt trong nm ‘Té tire trong nam thir Hé sé lai sudtkép thir nat ‘Nhu vay, néu cdc chi phi khai thac 1a e6 dinh, ching ta phai thay sid cia nhiing tai nguyén kh6ng tai sinh tng theo théi gian. Song viéc nay din ra trong bao lau? Rét cugc néu nhu khong 6 nguén thay thé, gid sé tang cao dén misc dii'délam cho tang truéng kinh té roi vao dinh tré. ay 1a mét két qua cia phat trién khong bén vitng. Song, gia thiét la cé ngudn thay thé khéc véi gid cA cao nhung ttt Iugng Iai rét 1én. Vi dy, d6i véi déu md efing 1a mét nguén tai nguyén E khéng tai sinh thi nding Ivong mat trdi 1 mt ngudn thay thé vira cé kha nang tai sinh vira c6 véi teit lugng v6 cing Ién (chi ngoai trir cdc ving dja cyc). Tai mét s6 mite gid khd cao nao dé, c6 thé thay sé 1a higu qua néu ching ta chuyén dan sang ti nguyén méi. Ngudn tai nguyén méi nay goi la tai nguy€n thay thé (backstop resource) hay céng nghé thay thé (backstop technology). Nhu vay, trong dai han, din bién cia gid c6 thé duge dy tinh IA gidng voi mé ta nhw trong hinh 10-7. Hiiah 10-7 Dutng di cia gi (Ai nguyen trong dai hgn voi mgt thi nguyén thay thé Duin dota 6 . wuless. Boing deta it ee sau tatnguyen ae i duge tal golat { Mob enna fe ro Tabi gion Cho dén nim thir t*, mt khoang thai giancé thé con rét xa trong twong lai, gid sé ting lén tuong Ging véi mite dé tai nguyén bj can kiét ciia nd. Song khi gi dat t6i p* (tai thai diém t), thi 187 ngudn tai nguyén thay thé 6 th G diu duge sir dung va dudng gié sé chi nim & mite 46, c6 thé 1& mai mii trong tuong lai. Noi c&ch khée, tai nguyén khong t8i sinh da vidang duoe Khai thdc trong mét giai dogn chuyén di; 46 la ngudn tii nguyén lim cau néi dua ching ta én dich cudi cing lam6t ngudn tai nguyén c6 thé tai sink. Tat nhién, c6 thé cé nhiéu giai doan khéc hau ola nhigu nguén tai nguyén khong t4i sinh bi suy kigt truée Khi dat t6i thdi diém thay thé (vi du nh tir g6 sang than dé ri tdi déu mé sau d6 moi dén nang lugng mat tr’). Trong 45 thi trén, didu nay 06 thé cho nhiéu nhieu phin dogn gay khuc voi ‘cde mire tang gié khac nhau tude khi dat t6i dudng nam ngang. Vign eénh nhw teén kha thi dén mie nao? C6 1é né c6 tinh kha thi lén hon rt nhiéu so véi infec chimg ta 06 thé danh gid duge. Nhing gi ching ta Gang xem xét & day khOng phi chi trong vai thip'nién t6i hay ké cd trong nira thé kd t6i, ma 18 trong ‘siéu dai han.. M6t ngudi binh thutng 6 thé thy hoi khé dé nhin xa vao mét thai diém trong tong, lai. Song ho cling khéng thé chic chin vé kha nang sé 06 mot ngudn tai nguyén thay thé sn sing bat ci khi néo mot ngudn tai nguyén khéng tai sinh quan trong can kiét, hay ‘ve kha niing Tigu nhén Toai o6 thé diéu chinh kip. ‘yéi t6c-46 thay 4éi nhanki khong ngimg cia khoa hoc ky thugt. Trong mét sé trumg hop (nang, turong mit tri, Khir rin tir nuGe bign, kim cxtong oBng nghiép) thi céng nghé tip hgulcdng nghé thay thé o6 thé hodn ton dy béo due ngay tir bay gid va chiing ta c6 thé tin tuéng vo kha nang Ging dung cia ching trong twong lai. Tuy nhién cing trong nhiéu trudng hop (sin xudt lvong thye va quiin do), vn d8 tap hau vé ky thudt Iai kh6 © ‘thé hinh diing duge. 10.5.2 Ban tue fn thu t6 tite CChiing'tai quay lei xem xét 1 trinhi Khai thée. higu qua 6 tren. Mot trong nhting, sty tus cia né 1A qi < qo hay kh6i lugng khal thac trong giai dogn ther hai nhd hon lugng Khai thac & giai doan thir nbét. Nhing tai nguyén c6 thé Khai théc theo kidu nay thudng Kkhéng duge str dun: trye tiép bai ngudi tiéu ding, song duge dimg cho sin xuit céc hang héa tiéu ding. Gia sit 4 1am ra $10 thu nhép quéc dan, ta cn o6 ding 1 thn tai nguyén khong téi tao, ‘khong nhiéu-hon v‘ cing khdng ft non? Lé trinh Kkhai théc ti nguyér’ gdm dan c6 nghfa 18 19 trinh tiéu thy efin 5 gidm dan (Khi khéng c6 nhép khdu). Bay khong phai 1a niu hinh bén ving vi tinh bén vin s nghfa 1a ft nhét khong duoc gidm di. Vay, ching ta e6 the lam thé nao dé chuyén thye t& nay sang phat trién mét dau ra bén ving? Gia thiét [a 06 thé sn xudt ra ciing fugng sén phim voit fai nguyén hon, -véi digu kign 1A ta thay thé ede dang khée cia vén (vi dy_nhur may Kéo, ph y én, hat gidng t6t hon hay quan ly t&t hon) cho nhiing én ty nguyén bi gidm di. Ching ta 06 th? lam vide nay bing céch dau tur vio céc Logi vén sn xcudt khée; hay néi cach khée, efictéc dong cla vige sir dung tai nguyén ft di o6 thé duge bir dp. Vay tién tir dau dé dau tr vio cfc Logi ven khéc? Tir t6 tai nguyén thu duge tir viée khai thée cdc ngudn tai nguyén khéng tai sinh. Che didu kign cin durge théa man dé c6 durge mot 19 teinh tiéu ding bén ving ( hay mot >. tinh khéng gidm di) vn dang dugc tinh toan. ‘vi ban chét, ting trit long vén sin xudt cita mit nin kinh t8 khOng duge gidm di. Téng tet lrong vn nay lai bang tet Twong cla von tai nguyén thién ohién cOng véi trir lugng vin nhan tego. ‘Vén nan tgo Iai 6 thé gbm ca vin may moc va 188 quan trong hon la vén con ngudi. Dé duy tri tng trit-Iugng vén nay, céc loai t6 thu duge tir khai théc tai nguyén Khong t4i tao phai duge ding dé dau tw vao céc dang vin twong duong khac.® Bay la quy téc aé Khai théc tdi nguyén khong tdi tgo_mét céch bén ving. 10.6 SU PHY THUQC VAO NHAP KHAU KHOANG SAN 6 HOA KY Van d@ thuéng xuyén dién ra'trong str dung khoang sin 6 Hoa Ky la sy qué phy thuge vao nhp khdu dé dap img cho céc nhu fia. Bang 10-2 thé hién sé ligu vé sy phu thude vao nhép khéu cia Hoa KY déi véi m6t sé céc khodng chat quan trong. Thudng thi cac 56 thé nay duge cho la ding béo dng. vi chiing cho thdy nude My dé bi ti c6 vin dé xay ra véi dong nhap khiu. Vén dé tuong ty cling tén tai véi nang luong, xang diu, mc dit cdc gid tr] lién quan dén nhap khau nang hrong Ién hon rét nhiéu so véi céc sé. Tigu eda khoang chat, Cac cdm van vé ning lugng cia nhting nam 1970 do cée nude trong TS chite xuat Ihdu déu mé OPEC thyc thi da lim ting thém ndi lo sq Ja cdc t3 elite hop tic cong khai cacten (cartel) tuong tir gitfa céc nha cung cap khodng san 6 thé dugc lp nén va lam tng gid cla céc hang nhap khdu cia Mg bing cdch han ché ngudn cung cp.’ Bigu nay dé xAy ra nhur thé nao? Bang 10-2 Sur phy thuge vao nh§p khdu cia My d6i v6i mgt s6 Khodng sin duge chon nim 2000 (Ty 16 % nh§p khau trong téng tigu ding) Quing bé xit 100 Than chi 100 Barit 84 = Kali 380 Kém 60 Dang 37 —.[ Nhom 2 33 Ximing 20 Sat va thép ° 18 Muéi 16 (Nguén: Khéo sat dja chat Hoa Kj) ‘Trong nhiing nim 1970, mét s6 quéc gia chuyén san xudt b6 xit lin nhdt trén thé gici da tinh chuyén bat chudc eéc nuéc OPEC, cé nghifa 1a ting gid xudt khdu d6i vdi cdc sin phdm cia minh. Mét sé hanh déng twong ty cing di duge cde nude xudt khdu ding thyc hién. Khong mot 6 ging ndo trong dé duge coi la thye su thanh céng. Hign nay da 06 su nin thie rong hon ve 189 nhting nhén t6 nbat dinh phai durge biét dén trong trudng hop che 16 chite cacten gitra nhimg nhi cung cp khodig san thanh céng trong viée lam ting gid. Mot 16 chire cacten 14 mot nhém c&e quée gia sin xudt (hoge mot nhém cde hing sin xuat riéng Ié trong twréng hgp té chife cacten tt nhén) ma hanh éGng cing nhau trong viée hen ché ngubn cung cp va lam gid ting. é than! cing durgc thi vé oo ban thu’ng ¢6 hai ditu kign: m@t diéu kign chi 66 tinh chat kinh té va did kign cdn Iai 06 ca tinh chét kink té va chin 1. Chu déi véi mat hang dang duge xem xét phai {wong déi kh6ng co gin vé gid; ngudi mus séchi mua sim it di mot chat ké c& khi gid tng.” Trong hinh 10-9 6 hai dudng cha, mot duémg déc thang dimg (D1) va mot dudng it déc hon (Dz). Néu lugng hang hign dang 6 mi: qu va td chite cacten thanh cng trong vige han ché Iugng hang xudng cdn qa, gid sé tans rnhidu hon é trudng hop cita D; (Ién t6i ps) hon 1a 6 trudng higp eta Da (t6i pa) 2. Phai cé:di s6 cée quée gia v6i mite sin xudt dng Ké trong tng sn lwgng toan chu dé 6 th’ cing ding thudn va thie dy hanh.dOng chung nham hen ché cdc ngudn cung. Ho phai 06 di site manh tp thé thi méi trénh duge vige mét nude co thé gian lan khi thuc hign théa thug piu kign 1 duge tha mén kha t6t trong thye té. Khodng san [a hang héa trung giens nghia 1A, ching duge str dyng dé san xuét ra cdc hang héa khéc hon 1 dé tigu ding trye tiép. Chi pl f cia né thudng chi chiém m@t ty trong nhé trong ting chi phi 48 san xudt ra nhimg hang héa nay ‘Trong qué trinh san xuét ra nhiing hang héa dé,nguei tathurong mat mot thai gian dé phat trig vat liu thay thé cho kim logi dang sir dung. Vi hai ly do trén, vige tiéu diing nhiing loai hang héa nay gAn nur rét it khi thy sur phy thuge vao gia. Tuy vay, c6 mot ‘yéu t6 lai di nguroe huréng: «5 ngudn cung cAp 06 sfin tir cdc quéc gia nim ngoai thda thudn cacten. Mic di hé s6 co gidn of a clu d6i véi mét logi hang héa c6'thé rét thap, d6i voi sin phdm diu ra cia cdc quéc gia nlm trong théa thugn cacten, hé s6 nay Iai o6 thé trong d6i cao néu nhu céc quéc gia nam ngoai cacten sin sang huéng img vige cit gidm ngudn.cung cita cde quéc gia nim trong cacten. itu kign 2 Jai cé nhiéu phan nhdnh khée nhau. Hanh dng chung sé 8 thy thi hon rt nhidu néu nhw chi cé ft quéc gia tham gia. Diéu nay tai la thyc t& 461 v6i nhidu Logi khodng chix: Sin Ivong toan cau chi tép trung cho yéu & m@t s6 ft ede quéc gia. Tuy nhién, mét phan quen trong olla didu kign nay 18 cdc quéc gia dé phai 6 kha nang lap va kiém soat cdc thida thugn git’ bin than cée thanh vién. Trong qué khtr, day 1a mot diém yéu trong céc c6 ging nhim xy dung cdc eacten déi véi khoang sén. Théa thugn dau tién ra di nhumg tiép nbi khng lau sau 46 Ja vige khéng théng nhat vé mat nguyén tc va tinh gin két gitta cée thank vién tham’ gia: Ngay a 16 chite OPEC ofing da khéng teénh khoi durge van 48 nay, cfing nhu ed vige tang san ltrong ¢ ia cic qué gia ngoai. OPEC. ‘Hfinh 10-8 Han ohé v8 sin licgng va sw Ging gid CL Win lap 4 92 pla & Beebe oly Had Bs 190 Hign tuorig nay cing can phai dugc xem xét tir géc nhin cia céc quéc gia cung img. Nhigu quéc gia trong sé nay 1a céc quéc gia dang phat trién va phu thude rit Ién vio viée xudt-khdu cde. | hang héa tai nguyén thién nhién, bao gdm ca céc khong sin khdng phai diu mé hw nhiing i ngudn thu nhép quan trong cla ho. Trong mét churong sau nay vé tai nguyén thién nhién va su phat trién kinh té, ching ta xem Iai vin dé nay trén géc d6 ciia cée qudc gia cung tng. 10.7 CAC VAN Dit CHIN SACH KHAC Sw quan tam dén chinh sch khodng san & cdp lién bang tai Hoa Ky tang gidm lién tue, chit yéu do su thay di Ién xuéng rét nhanh cia gid cd. Dao ludt vé chinh sch trong khai khodng va cc logi khogng chat’ nim 1970 c6 muc dich lam cho chinh phii lign bang tr nén nang dong hon trong kich thich linh vyc khai théc khodng sn tw nhén théng qua: 1. Sy phat trién bén ving va dn dinh vé mat kinh té cia cde nganh céng nehiép khai Khodng ndi dja, ché bién khong chat, kim loai va khai thac lai khodng chit; 2. Phat trién tudn ty va o6 tinh kinh té céc logi tai nguyén khoang san nOi dia, dy tra quéc gia va tdi khai théc sit thép phé ligu 8 dap img cc nhu cau cia cong nghiép, an ninb vi méi trudng 3. Nghién citu vé khai théc khoang san, khodng chét va luyén kim... 4. Vige nghién citu vi pht trién céc phuong phap cho vige xir ly, giém sét va khai thdc Iai cdc phé phim khong san Tuy vay, dao lugt nay da khéng chi ra cdc bude cy thé can thyc hign dé dat duoc nhting muc tiéu chung 6 trén, Sau dé mt thdi gian, chinh séch vé v@t ligu va khodng chat quéc gia, thude Dao luat ny cru va-phét trién nam 1980 duge ban hanh. Ludt nay" giép dinh hudng cho téng théng téi viée phdi hgp cdc co quan lién bang cé lién quan véi cac doanh ngt iép tur 191 han trong ede chuong trinh nghién etru va phat trién chinh séch nhdm dam bio di ngudn cunt img vat lige eln thiét cho tuong lai. Mgt diém cn tu ¥ la b6 luBt ofl tap trung vo “cde khoang 1° trong khi ludt nam 1980 sau dé lai vé “cde nguyén vat ligu", mGt pham trt ¢6 tinh bao qué hon. ‘Mot van d@ khéc ign tiép thu hdt dugc sy quan tam cita cong chéng 14 khé ning stra ab 15] Dgo Inét v8 Khai théc khodng san nim 1872. Dgo ludt nay quy dinh hogt dng thmp dd xuét khodng san cla tu nbn trén dét céng va. van 06 higu lyc cho téi nay. Dao lua ca ché dng ky va cép quyén khai théc (claim and patent system). Co. ché nay cho phép vi cn tyr do cla céc nha thiim dé khodng sin d6i voi dit cing va 4& xudt mét hg théng dang ky quyén Rhai théc mé teén nhiing thénh dét duge phat hign 14 chita cae trit hrong khodng sin 06 nghfa kinh té dng ké. Néu quyén nay duge théng qua, ngudi thm do c6 thé yéu edu dang ky thanh ban quyén, nghfa Ja chuyén déi thanh quyén sé hitu te nh&n 6 mite gid trong a6; thép. Ca nha chi trfch teong nhiéu nim qua da o6 gang lam dgo Juat nay thay i, dc biet 1a dé [am tan, dang ké mite giéma cdc cong ty phai tra dé 06 duge dic quydn 86 hiiu va dé c6 thé khai thé Kdhoang san tir d&t cng. Mét d2 xudt duge ding hd rong rai 14 ban han thud qués gia trén Khoan,s san duge sin xudt. G day thué duge tinh trén gid tr] cla hang héa, vi du mite thud 14x phan tears ‘ola gia tri rong (gi trir di ec chi phi khai thc) cita m6t_khodng sn duge dua t6i nha may ch? bién. 10.8 KINH Ti HQC VE TAI CHE ‘Vic téi ché cdc tai nguyén khong tai tao phuc vy cho ca hai myc dict la dé giary yéu clu di v6i cde ngudn cung émg nguyén chat va thir hai 18 gidm xé thai cdc ehét dur thira. ra moi trudng tyr nhién. Cé nhigu logi ti nguyén thay d6i rét nhiéu vé tinh chat héa hoc va ly hoe trong qué tinh sir dyng, khién ching khé 6 thé duge phiye hdi cho tai sir dung. Vi du cho cé> Joai nay gdm cac tai nguyénngng Iugng héa thach, khodng chat dling cho phn bén va ti nguyé 1 Jam thye pham nhw c& va tha vat. Cac ngudn tai nguyén khée thi lai thuéng két the théi gien hitu dung ode minh dui dang ma cé thé tai sir dung nhu nhting nguyén ligu thd trong qué trint san xudt ban é2iu, Nhiing loai nay gdm rat nhiéu céc kim logi, g6 hay giéy cng ni nhiing sé pham héa chat c6 nguén géc tir dau mé. Chudi céc cng doan gitta khau ban du 14 téch Logi cdc vat Tigu tir tudng rée'thai va kha cudi cing la téi sir dung vat ligu vao mot san phém cudi cling ¢6 thé rt phitc tap vé'ca mat vat ‘va kinh té.! Van d& bat diu tir ngudi sir dung cudi cling cia logi vét ligu d6; ho ho&e mot d: i twong nao dé phai téch duge cfc vat ligu ding dé tai ché ra khdiludng réc thai. Céc vi iu sau d6 thiring duge dura qua mét chudi ede céng doan: van chuyén, phan Jogi, tgp trung Iai va ti xir ly, cubi cling [a tai sit dung. Déi khi toan bG céc céng vige nay duge tién hénh tai chi mot doanh nghiép, nhung trong hau héi cdc teuéng hopnhiing hoat dong ita nhiéu doanh nghiép khé, nhau sé duge lién két Igibdi sw chi phéi cia thi teudng va bai dp lye cia cung edu tac d6ng t céc doanh nghigp. 192 Pa pL 2 Hinh 10-9 Sin lung tai ché o6 higu qu % Sin tegen ne Hiinh 10-10 Cc cach tam ting tg tai eh 193 aa a eas a Sin hegre, Sin bogg © i Re sy sy a Sin tage (C6 mot s6 cA hdi-quan trong lién quan dén vin dé t6i ché. Gia sit chiing ta dang nim téa mt loai vat ligu cy thé, vi dy cdc lon nhém. Chéing 06 thé durge sin xudt tir nguyén ligu thé va nguy€n chat ban dau. Chi phi cia nguyén ligu d6 gdm chi phi chokhai thacmdquéing b6 xit, cho vige tinh ché thanh nhém oxit (alumina), sau 46 thanh nhOm hop kim (aluminum), va cudi cing: | chi phi dap thanh lon dung. Lon nhém cling o6 thé duge sin xuat tofn bp hoc mot phian tir cfc lon’ 4d sit dung ri. Chi phf cho vige tai ché bao gdm chi phi cho vige téch logi ching ra Kivi ludng réc thai, cho ché bign Iai nhém hgp kim (aluminum) va sau 6 la cho vige déng lon. CS mét s6 cau hdi c&n xem xét 6 day. Mite tai ché o6 higu qua nh té trong truéng hop nay, 1a bao nhigu? Phai ching thi tu’mg hign nay sé thyc hign tdi ché 6 mirc 46, hay cn phai c6 mét sur ¢giém sat hoc can thigp chung? Néu cfu tré 6i [4 c6 thi dp dung foai chin sch nao [8 phd hop’ Hinh 10-9 trinh bay mét phan tich don gian cho cu héi tdi ché 6 tén. Ching ta 66 thé sir dung nb 48 xem cdc thj trudng thudng hogt dng thé nao va cée dibu kign dé ching hoat d6nz, higu qua. Dudng edu 06 ky higu D thé hign nhu edu thi truémg d6i v6i lon nhOm. Né cting la mst dirong déc.xudng nhir cdc duong clu théng thu’mg: gid cing cao thi nhu cu vé fon nhém cang ‘ vA ngugc Iai. Sy 1a duréng cung aéi v6i lon nh6m san xuét tir vat ligu thd nguyén chdt. Dudr g nay ttrong déi phing, do vigc gid thiét 14 lugng lon nhém tang thém duge sn xuét theo céch né ‘v6i chi phi bién gin nhu khéng Adi. Sp 18 drdng cung 4éi véi lon nhOm duge lam ti lon téi ch2, ae 194 Butng nay nghiéng theo chigu di lén va kha la déc, do gid thiét la vige tai ché chiu téc dng boi chi phf ef bién tang. Day la mét mé hinh v6 cing don gidn, nhung né c6 thé durge ding 42 hé mé mot vai két lugn tha vi. Theo phan tich trén, tng s6 Iugng lon ban duge cé khuynh huéng tién vé mic q) tuong ing véi diém giao nhau gitfa Sy va D. Gid lon sé la py, hay la edi gid dugc xée dinh tir mée chi phi san xudt nguyén méi. O day ta can nhdn manh nay thém mdt lan nifa, dé 1a: ‘Yéu td chi phdi gid thi trudng ota lon nhém 1a chi phi cita viée sn xudt tir céc ngudn vat ligu nguyén méi. Sé Iugng lon tai ché la qz, va néu lugng san phdm tai ché bi day lén trén mite nay, chi phi sé tng [én cao hon p; va la mét viéc khéng kha thi trong thé gidi canh tranh. $6 lugng lon duge sn xuét tir vat ligu nguyén méi 14 (qi ~ qa), va mite tai ché, hay ty 12 sé Jon c6 ngubn g6c tir vat ligu tai ché trong ting s6 lon, sé 1d qo/qy."? Hinh 10-10 thé hign céc céch khée nhau cé thé str dung dé gia ting viée téi ché. Hinh (a) cho thy két qua ciia m6t sur gidm xudng trong tng cdu déi vai lon nhém. Diu nay cé thé xay ra tir cc thay déi khde nhau, vi du nhu vic chuyén sang cc loai vo dung khéc (bing thiy tinh hofc gidy) hay sy giam tiéu ding néi chung cia sin phdm chita trong lon, Duéng cau dich chuyén tir D, vé D2. Diéu nay lam gidm téng san Iuong tir q, xuéng qs, trong khi phai gitt sin Iugng lon tai ché & qo, va do dé lam tang mite t4i ché. Day 1a mét két qua khai sing nén nhiéu digu, Mite tai ché 4a durge tang lén don thudn nhé giém téng s6 lon duge san xudt ra ma khéng clin bat ky sur can thigp truc tiép nao vio qua trinh tai ché. Didu nay 1A do céch ma hai ngudn cung (nguyén mdi va tai ché) quan hé véi nhau. Khi ting san long thay d4i, sw thay déi nay dién ra hoan toan bén phia ngudn cung cdp nguyén méi. Hinh (b) cho thay tac déng cia viée dau tu vao cong nghiép tai ché. Didu nay [am gidm chi phi cla mOt hoc nhiéu cing doan trong téi ché (thu nat, vn chuyén, tai ché bién, tai san xt va né duge thé hign bing mét su dich chuyén vé bén phai cila Sp tir SQ dén SB. N6 lam giam chi phi san xuat bat ky mét s6 Iugng lon tai ché nao mac di du’g cung nay van la dung déc lén. Téng sén lugng fon dau ra tai qy khOng bi Anh huéng, nhung dau ra ciia lon tai ché tang tir qa len qs, va do dé mite t4i ché cing tang. Hinh (c) thé hign tée dong cba vige nang gid cia vat ligu nguyén méi. Dong co chinh cia vige gia tang tai ché la dé gidm viée str dung vat ligu nguyén méi, béi loi ich méi tru’ng ma nd tryc tiép mang dén va ca bai s6 Iugng lon bj thai ra it hon trong tuong lai. Gia sir cé mét loai thud duge dénh trén vat ligu nguyén méi, kim cho ching tré nén dit 43 hon d6i véi céc san xuat. Thué nay c6 higu lye sé nang dung Sy [én mét lvgng bing wong thué phai tra. Digu nay téc dong dén van dé dang xem xét tir c4 hai phia: Téng sn Iuong ton gidm ttr qi xuéng q3 va sin lugng dau ra eta lon tai ché tang tir q2 dén Qu. Phuong thir nao trong céc phuong thitc ké trén dé cho higu qua cad nhdt? Cé hai yéu t6 lién quan & day: hinh dang ota ban thén céc him dé thj va mite 49 dé thay 4éi ciia chiing. Ta thir xem xét him Sp. Khi cdc yéu t5 khdc khong déi, ham nay cdng phing thi téc dOng tir mét thay i (vi dy abu su xudt ciia thué trén vat ligu nguyén mdi) sé cang lén nhu cé thé thdy 6 hinh (©). Néu nang luc etta nganh cong nghiép tai ché hién tai c6 xu hudng cé dinh va khOng thay dé: 195 duge, ham s6 ny 38 déc. Néu linh vuc tai ché fon nhm dé dang mo rong hog thu hep san long dau ra, dya teén digu kign hign tai cla nd voi cic yéu t6 nhur s6 Igng nha may hay cong nghé dang sit dung, him Sp sé twong déi phing. Su dich chuyén vé bén phai cia Sp 6 hinh (b) 6 thé din ra do sw dau tw vio vige ting thém s6 nha may tai ché, do vige (mg dung Ong nghé 181 ché t6t hon, hoc két hop cita ca hai yéu t6 trén. Syr phat trién ca cong nghé t4i ché tién tién hon duong nhiéi la muc tigu theo duéi chinh & cc nén, kinh té hin dai. 6 trudng hop etta Jon nhdm va v6 chai soda nhye, cée may méc méi hign 48 co gidi héa chire ning hoan tra tién d3t coc véi céc logi vo dumg-nay. ‘Mac di mé hinh don gian nay thé hién mét s6 méi quan hé co ban, nd khong thé cho thay cae hoan cénh thay 48i nhanh nhu thé nio-trong thé gidi thuc. Cau c6 thé dich chuyén do c6 sy: thay 481 v8 dan s6 va Kinh.t8; cdc durdng chi phi c6 thé thay déi béi cde yéu 16 vé cong nghé phyc ‘yu cho san xuit, die bigt ld sin xuét tir c&c ngudn ti ché, luén cai tién va tham chi d6i lée r& mhanh chéng, Thém vio dé, céc yéu t6 kinh té vi m6 va su phat trién throng mai quéc té 06 thé 6 nhiing téc dOng rt ln dén gid tdi nguyén va theo dé I dén cdc thi trumg nhu 44 duge phar tich trong m6 hink teén. Trong twong Jai ching ta kj vong la c6 thé thay sur gia ting twong 46i hoat dgng tdi ché: trong nhiéu [inh vue ota nén Kinh té quée dan. Mot yéu t6 thic day didu nay ma ching ta chint nda manh & trén nhting vin rét quan trong 1a gia ting tén hai vé mat méi trudng do xa thai vvatligu, Trong khi 46, gly khé khan cho van dé nay J8 sw giém gia Tién tue cha vat ligu nguyen di. Chia khéa cho vige nang cao cdc mite tdi ché & ofc linh vire nhat dinh sé 18 ¢ vige dy men’ ham Sq nhw & hinh 10-10. Didu ndy c6 nghia li phét trién nhting cong nghé tai ché hitu higu vis 18 chire cée nginh cong nghiép tai ché higu qua nhim vit ngin khodng-céch gitta nha cung v3 nha edu cia céc vat ligu tai ché, 10.9 TOM TAT ‘Trong chwong nay 4% téng quat mét s6 van 16 lién quantrong vigc khai thé: iehogng sin khOng phai dau m6. Day duge xem nhur nhing vi dy teuyén théng cba tai nguyéy thier nhién khong ti sinh, Bidu fay hoan toan ding ve ¥ nghia vét ly, song ce phurong phép tham dd tim kiém va kha nang eta cng nghé cho viée sir dung it dan lung quing theo thai gian 4% mang Iai cho ching nhiing ac dim cia tai nguyén oc} thé tai tgo trong tuong lai gin. Noi dung chinh dau tién cia chuong la m6t mé hinh hai thi ky don. gid 3 ‘tim ra cae Vin dé kin “4 ‘tvong khai théc tai nguyén khéng tai sinh tir mot tre lugng d& biét, Cac 16 xuat va gid cd & nhiing vin dé ndi bat, va tim quan trong cla chi phi ngudi str ‘dung cling (a “ducge nghién ciru, Cée phurong php tham dd va tim kiém tai nguyén d& duge xem xét mot ech ngan gon. Thay adi vé ky thudt trong tim kiém va khai thée 1a nhiing_ ‘yéu t6 chinh ding sau sy rét gid dai han ofa khodng sin. Van a& v8 khai thée bén ving nguén tai nguyén khéng tai tao «i duge 48 ofp, trong dé ahdn mgnh ¥ tuong, vé tai nguyén tp hau 6 thé ding 48 thay thé va vite du tu t6 ti nguyén dé cé duge cdc thu nhp ban ving. Séu khi t8p trung nghién etu lich’'sit gin day ola gid khodng sin, ching ta 44 xem xét cdc vin 42 kinh t8 cia sir phy thuge vao nhap khsiu C6 ning yéu 6 néo cé thé lam cho chi phi xf hoi cia ngubi tu ding ke véi hi phi ef ‘han eda ngubi str dung trong trxing hp khai thic ti nguyén khong san? Hay nghign ct mt m6 hinh v6i 3 giai doen eva vige Khai thc tai nguyen khOng tdi sinh ay gid tich bat toén eye da tuong ty abr mi hinh v6i hai gial oan & trong chuong nay va xée dinh phuong trinh mt c&ch tung minh dd véi chi phi ngubi ding. Gia tht, ban dai dién cho mgt quée gia chuyén sin xudt Coban. Cie quée gie Khée cing Coban va dé nphi quée gia cla ban cing ho Idp mot higp hgi 6 t& chic va gidt han twong xudt khéu chung, efing nh diéu khign gid Coban tn tj truémg thé gi6i lén cao nit. Khi nghién ei vi xem xét vin 48 niy thi ban phi nghign ei nhting yéu t6 kinh té chinh nao? Hay giai thich nhtng thay déi xudt hign nh thi luge tai eh, song dng thi ai gidm tj Ie ti ch no khi sin xudt ting v8 lugng vét chit CAC TRANG WEB HUU cH \NhGing trang cia chinh phi Hoa Ky * U.S. Geological Survey in the department of the Interior, particularly the material dealing with minerals (http://usgs.gov/themes/minerals, htm!) © NhGing trang ela Canada la: © Natural Resources Canada, Minerals and_—=Metals_— ‘Sector http://www nrean,eeca/ms/efab/mmsdl * Céc co quan khéc & Hoa Ky va nude ngoai oé thé cung cp théng tin va thim chi ban phan tich, © Congressional Research Service, The CRS has done numerous reports on mining, that are available through the National Institute for the Environment (atip//www.cnie.org) © Chamber of mines of South Aftica (http://oullion.org.2a) Mot s6 teudng dai he e6 mgt 6 nghién edu v8 khodng sin, vi dy: * Phong kinh té m6 cia University of Texas (hiip//anvw.utexas.cdu/esearéi/bes) ‘© Trudmg Colorado vé dia chit (http://en.mines.colorado.edu:80/1). + Oy ban ofa Penn vé nang Iuong, méi truéng va kiuh té khodng sin A(htpi/vwww.ems.psu.edu/Mneo)) ‘Nhiéu cdng ty va higp hoi khodng sin 6 trang internet riéng ma o6 thé cung cdp cde thong tin how + Lafarge, ms cng ty vt iu nay dying toin clu htt lafargecom) # World Mine Cost Data Exchange (hitp!/yww.minecost.com), TAI LIEU THAM KHAO. 19

You might also like