İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MADEN FAKÜLTESİ
JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ASKAROS DERESİ VE CİVARININ JEOLOJİSİ

Hazırlayan
CEM KARACA
050000101

TRABZON, MAYIS 1968

 ii

ÖZET

Saha jeolojisi arazi çalışması sadece bir ders uygulaması değildir; geleceğin mühendis
adaylarını yapacakları çalışmaları ve sonuçlarını teknik ve bilimsel olarak aktarırken,
onları uluslararası yazım kurallarına uygun olarak rapor yazımına hazırlamayı
amaçlar. Özet, yapmış olduğunuz çalışmanın amacı ve elde edilen sonuçları kısaca
özetleyerek bir veya en çok iki sayfada anlatan kısımdır.
 iii

TEŞEKKÜR

Raporun bu kesiminde çalışma sırasında emeği, yardımı veya rehberliği ile yazara
yardımcı olan kişilere teşekkür edilir ve çalışma sırasında maddi destek sağlayan
kuruluş(lar) belirtilir.
 iv

İÇİNDEKİLER

sayfa
ÖZET ……………………………………………………………………..…...….… ii

TEŞEKKÜR …………………………………………………………………..….…iii

İÇİNDEKİLER ……………………………………………………………...…..… iv

ŞEKİLLER LİSTESİ …………………………………………………………….....vi

1. GİRİŞ …………………………………………………………………………….. 1

1.1. Çalışma Alanının Konumu ve Genel Coğrafik Özellikleri …………….……. 1

1.2. Amaç …………………………………………………………...………….……. 2

1.3. Çalışmanın Yöntemi ve Kullanılan Araçlar……………..…………………… 3

1.4. Önceki Çalışmalar…………………..……………………..…………………… 4

2. STRATİGRAFİ……………………………………………..…………………… 4

2.1. Giriş…………………………………………... ………………………….…….. 4

2.2. Alacaağzı Formasyonu (Kna) …..………………………………………….….. 6

3. YAPISAL JEOLOJİ ……………………………….……..…………………...... 8

3.1. Giriş…………………………………………... ………………………….…….. 8

3.2. Uyumsuzluklar……..………………………... ………………………….…….. 8

3.3. Kıvrımlar .….………………………………………………………………….... 8

3.4. Faylar .……….………………………………………………………………….. 8

4. JEOLOJİK EVRİM ……………………………….……..…………………...... 9

sayfa
 v

5. EKONOMİK JEOLOJİ .………………………….……..…………………........ 9

6. SONUÇLAR .…………………………………………………………………… 11

KAYNAKLAR …………………………………………………………………… 12

EKLER …………………………………………………………………………… A-1

 vi

ŞEKİLLER LİSTESİ

sayfa
Şekil 1.1. Sayfa düzenin şematik gösterimi. 2

Şekil 2.1. Askoros Deresi ve civarının genelleştirilmiş stratigrafik kesiti 8

 1

BÖLÜM 1
GİRİŞ

Bilimsel bir rapor, çalışmanın konusu, kapsamı, amacı ve yöntemlerini içeren bir giriş
kısmı ile başlar. En genel başlıklar ve bunlara örnekler alt başlıklar halinde aşağıda
sıralanmıştır.

1.1 Çalışma Alanının Konumu ve Genel Coğrafik Özellikleri

Çalışma alanının yeri, bir yer bulduru haritası ile birlikte gösterilir. Bölgeye ulaşım ve
arazinin yolları genel hatlarıyla tanıtılır. Yer bulduru haritası genelde ilk bakışta
dünyadaki yeri tanımlanabilecek bir ana ve bölgeyi gösteren daha ayrıntılı haritadan
oluşur. Çalışma alanının fiziksel coğrafyası bu harita yardımıyla okuyucuya anlatılır.
Örneğin;

Bu çalışma Trabzon ilinde bulunan Askaros deresi ve civarında, toplam 12 km2’lik bir
alan üzerinde gerçekleştirilmiştir (Şekil 1.1). Çalışma bölgesinin ana morfolojik
unsuru kabaca kuzey-güney yönlü akan Askaros Deresi ve akaçlama sistemi ile ilişkili
olarak oluşmuş “V” biçimli vadidir. Bu vadinin doğu ve batısında, Askaros deresine
paralel olarak uzanan iki adet sırt, bölgenin en yüksek kesimlerini oluşturur. Bu ana
akarsu koluna akan ikincil ve üçüncül dereler dendritik bir akaçlamaya sahiptir.

Bölgeye ulaşım Samsun-Trabzon otoyolu üzerinden sağlanır. Ayrıca Askaros vadisi

boyunca çalışma alanını boydan boya kat eden bir kuzey-güney yönlü bir yol bulunur.
 2

Şekil 1.1 Çalışma bölgesini gösteren yer bulduru haritası. Siyah kalın çerçeve
Askaros deresi ve çevresinde yer alan 12 km2’lik çalışma alanını gösterir.

1.2 Amaç

Gerçekleştirilen çalışmanın ne amaçla yapıldığı raporun bu kesiminde anlatılır.

Örneğin;

Askaros deresi ve yakın civarında gerçekleştirilen bu çalışma, bölgedeki kütle

hareketleri ile litoloji ilişkisinin anlaşılması amacıyla yapılmıştır. Lorem ipsum dolor
sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est et elementum.
Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis dapibus. Lorem
ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est et
elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus.
 3

1.3 Çalışmanın Yöntemi ve Kullanılan Araçlar

Raporun bu kesiminde çalışma süresince kullanılan bütün yöntemler ve araçlar

ayrıntılı olarak anlatılır. Örneğin;

Bu çalışma süresince, bölgedeki farklı kayaların dağılımı jeoloji haritası yapım

teknikleri kullanılarak ortaya konmuştur. Dokanak takibi, yapısal kesit alımı ve
stratigrafik kesit ölçümü gibi teknikler sonucu jeoloji haritası oluşturulmuştur. Kaya
numunelerin alınmasında Estwing marka 600 gr’lık jeolog çekici, yapıların ölçülmesi
için ise Brunton marka jeolog pusulası kullanılmıştır. Lorem ipsum dolor sit amet,
consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est et elementum. Pellentesque ut
pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis dapibus. Aenean scelerisque
ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor. Morbi malesuada porttitor risus,
consequat posuere justo scelerisque non. Praesent aliquet consectetur vestibulum.
Nullam eget ligula tincidunt, pulvinar erat quis, pulvinar sapien. Vivamus eget
faucibus mi, id accumsan lacus. Aliquam a tellus in sapien sagittis mattis sit amet
sodales quam. Suspendisse auctor ipsum a auctor viverra. Nunc in lectus at dui
ultrices condimentum. Aenean condimentum vitae metus vitae dignissim.

1.4 Önceki Çalışmalar

Bölgede aynı amaç çerçevesinde gerçekleştirilmiş çalışmaların, kısa bir özeti bu

kesimde yazılır. Bu problem çerçevesinde eski çalışma sonuçlarının sentezi
yazılabileceği gibi, kronolojik bir sıra da oluşturulabilir.
 4

BÖLÜM 2
STRATİGRAFİ

Çalışma bölgesinde yer alan bütün birimler, yaş ilişkisine göre yaşlıdan gence doğru
ve stratigrafik yazım kurallarına göre anlatılır. Birimlerin ayrıntısına girilmeden önce
ilk olarak, bütün birimleri özetleyen bir giriş yazısı yer alır. Bu yazı içerisinde
stratigrafiyi özetleyen genelleştirilmiş stratigrafik kesite atıf verilir.

Örneğin;

2.1 Giriş

Çalışma bölgesinde yüzeyleyen kırıntılı istif, Paleozoyik yaşlı birimlerden oluşur

(Şekil 2.1). İstif en altta Karbonifer Alacaağzı Formasyonu (Kna) ile başlar. Kumtaşı,
silttaşı ve kiltaşı ardalanmasından oluşan birim, yer yer kömür ara katkıları içerir.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
 5

Şekil 2.1 Askaros Deresi ve civarının genelleştirilmiş stratigrafik kesiti.

 6

2.2 Alacaağzı Formasyonu (Kna)

Stratigrafi ana bölümünde girişi takip eden kısımda her bir birimi ayrıntıları ile
anlatacak alt başlıklar açılır. Stratigrafi anlatımı, genel çerçevesi Uluslararası
Stratigrafi Komisyonu tarafından belirlenmiş ve bunlara uyulması sıkıca tavsiye
edilmiş yazım kurallarına sahiptir. Bir birim başlığı altında sırası ile aşağıdaki
paragrafların sırası ile yer alması gerekir;

- Birimin genel tanımı ve karakteri;

- Birimin adlandırılması; kronolojik olarak birim için kullanılan adlandırmalar,
önceki çalışmalara atıf verilerek yapılır;
- Çalışma bölgesi içerisinde yüzleklerin görüldüğü alanlar; Stratotip veya tip
kesitin bulunduğu yer; birimin alt ve üst ilişkisi.
- Birimin ayrıntılı litolojik ve oluşum ile alakalı yapısal özellikleri (ör:
sedimenter yapılar) tabandan tavana doğru olacak şekilde anlatılır.
- Bölgesel özellikleri: Birimin kalınlığı (varsa kalınlık değişimi), litostratigrafik
ve biyostratigrafik özellikleri, tip kesitten uzaklaştıkça dokanaklarının
özellikleri;
- Birimin jeolojik yaşı;
- Diğer birimlerle deneştirilmesi;
- Birimin kökeni, oluşum ortamı.

Örneğin;

Askaros Deresi ve civarında gerçekleştirilen çalışmada incelenen istif en altta

Alacaağzı Formasyonu ile başlar. Genelde kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı ardalanmasından
oluşan birim, yer yer kömür ara seviyeleri içerir.

Birim ilk olarak Chaput (1909) tarafından “Alacaağzı greleri” olarak adlandırılmıştır.
Ketin (1943) aynı birim için “Alacaağzı Formasyonu” adını kullanmış, bu çalışmada
da aynı isimlendirme kabul edilmiştir.

Alacaağzı Formasyonu’nun en geniş yüzlerleri, genelde çalışma bölgesinin güneyinde

yer alır. Harman Tepe (746 m) ve Tepecik Sırtı birime ait yüzleklerin görüldüğü
alanlardır. Birime ait tip kesit, Alacaağzı Köyü’nün kuzey girişinde, yol yarmasında
 7

görülür. Altta litik arenit kumtaşları ile başlayan birim, bu kesimde 20 ila 40 cm
arasında değişen tabaka kalınlıklarına sahiptir. İyi boylanma gösteren kumtaşlarının
içerisindeki amfibol, plajioklas, biyotit ve çok az miktarda kuvars kırıntılarının
varlığı, bu kırıntıların bölgenin güneyinde geniş bir yayılıma sahip kristalen diyoritik
masiften geldiğini gösterir. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
Integer ultricies molestie est et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras
tincidunt augue eu purus convallis dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis
elementum, a tristique lectus porttitor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur
adipiscing elit.
 8

BÖLÜM 3

YAPISAL JEOLOJİ

Bu bölümde çalışma alanında gözlenen yapısal unsurlar hakkında bilgiler verilir.

Genelde dört alt başlık içerir: Giriş, Uyumsuzluklar, Kıvrımlar, Faylar.

3.1 Giriş

Çalışma alanında gözlenen yapısal unsurların tanınması, ölçülmesi ve işlenmesinde

kullanılan yöntemler kısaca tanıtılacaktır.

3.2 Kıvrımlar

Çalışma alanında görülen küçük ölçekli kıvrımların konumları ve nitelikleri

betimlenecektir, pi ve yoğunluk diyagramlarında büyük ölçekli kıvrımların nitelikleri
belirlenerek bunlar hakkında bilgi verilecektir.

3.3 Faylar

Çalışma alanındaki büyük ve küçük ölçekli fayların konumları ve nitelikleri bu

bölümde anlatılır.

BÖLÜM 4

JEOLOJİK EVRİM

Çalışma alanında görülen birimlerin jeolojik evrimi, kökenleri, stratigrafik ilişkileri ve

yapısal özellikleri gibi unsurlar ışığı altında bu bölümde anlatılacaktır. Örneğin;
 9

Askaros Deresi ve civarında gözlenen en yaşlı birim olan Alacaağzı Formasyonu’dur.

Sarı, açık sarı ve gri renkli kumtaşı-silttaşı- kiltaşı ardışımı ve kömür ara katkılı bir
istife sahip olan birim, zengin organik içeriği ile tipik bir bataklık ortamına işaret
eder. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies
molestie est et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu
purus convallis dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique
lectus porttitor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Lorem ipsum
dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est et elementum.
Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis dapibus.
Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor. Lorem ipsum
dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur
adipiscing elit. Integer ultricies molestie est et elementum. Pellentesque ut pulvinar
velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis dapibus. Aenean scelerisque ligula et
felis elementum, a tristique lectus porttitor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur
adipiscing elit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer
ultricies molestie est et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt
augue eu purus convallis dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a
tristique lectus porttitor. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer ultricies molestie est
et elementum. Pellentesque ut pulvinar velit. Cras tincidunt augue eu purus convallis
dapibus. Aenean scelerisque ligula et felis elementum, a tristique lectus porttitor.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.

BÖLÜM 5

EKONOMİK JEOLOJİ

Çalışma alanının ekonomik jeolojisi hakkında bilgi verilecektir.

 10

BÖLÜM 6

SONUÇLAR

Çalışma alanında elde edilen sonuçlar bu kesimde belirtilecektir.

 11

KAYNAKLAR

Süreli dergilerdeki makaleler için kaynak gösterimi:

Yılmaz, Y., Güner, Y. ve Saroğlu, F., 1998. Geology of the quaternary volcanic
centres of the east Anatolia. J Volcanol. Geoth. Res., 85 (1-4): 173-210.
Okay, A.I., Demirbağ, E., Kurt, H., Okay, N. ve Kuşçu, İ., 1999. “An active, deep
marine strike-slip basin along the North Anatolian Fault in Turkey”, Tectonics,
Cilt. 18, s. 129-148.

Kitap ve kitap bölümleri için kaynak gösterimi:

Okay, A.I. ve Okay, N., 1999. Doğu Akdeniz’in Tektoniği. “Türkiye Denizlerinin ve
Çevre Alanlarının Jeolojisi” (Editör N. Görür), İstanbul, s. 337-387.

Tez için kaynak gösterimi:

Karacık, Z., 1995. “Ezine-Ayvacık dolayında genç volkanizma-plütonizma
ilişkileri”, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, s. 342.

Bilimsel konferanslarda yayınlanmış bildiriler için kaynak gösterimi:

Özkan, E., Yıldız, T., ve Kuchuk, F., 1997. “Transient pressure behavior of
dualletaral wells”, SPE Annual Technical Conference Proceedings, San
Antonio, TX, s. 287-299.

Raporlar için kaynak gösterimi:

Yüzer, E., Öztaş, T., Vardar, M., ve Eyidoğan, H., 1997. “Avcılar Belediyesi
yoğun yapılaşma yerleşime uygunluk amaçlı mühendislik jeoloji ve jeoteknik
özellikleri”, İTÜ Rapor, No. 96/20, s. 39.

Ders Notu için kaynak gösterimi:

Mıhçakan, M.İ., 1998. “ MD 770 – Advanced Natural Gas Engineering”, Petrol ve
Doğal Gaz Mühendisliği Bölümü, İTÜ Maden Fakültesi, Bölüm 4, s. 9.

Dergi için kaynak gösterimi:

Şengör, A.M.C., 1995. “Kuzey Anadolu Fay’ının keşfi hakkında”, Cumhuriyet Bilim
Teknik, Cilt. 458, s. 6-8.

Harita için kaynak gösterimi:

Maden Teknik ve Arama Enstitüsü, 1977. “Tortum G47-a Sheet”, 1:50,000 Scale,
Geological Map Series, MTA, Ankara.

URL adresi için kaynak gösterimi:

http://www.fbe.itu.edu.tr/docume/tezyazma.html
 12

EKLER

Çalışma sunumunda akışı durduracak ancak tanıtımı gerekli bulunan konular ekler
halinde verilir. Her “Ek” içeriğini belirten bir başlığa sahip olmalıdır. Her “Ek”
kendine ait sayfa sırasına göre numaralanır. Örneğin, Ek-A bölümünün sayfaları A-1,
A-2, A-3 şeklinde numaralanırlar. Bütün “Ek” bölümleri başlık ve sayfa numaraları
ile “İçindekiler” listesinde verilir. Bir kısmın “Ek” olabilmesi için aşağıdaki
özellikler örnek olabilir:

• A4 formundan büyük şekil, harita, tablolar.

• Tablolar halinde çok sayıda deney/ölçüm sonuçları
• Araştırmada kullanılan yöntem, kuramın şekillerle detaylı yazımı
• Çalışma sırasında toplanan istatistiksel bilgiler
• Çalışmada kullanılan bazı terimlerin açıklandığı sözcük tanımlama listesi
• Çalışmada toplanan veriler, örneğin, bir kuyudan alınmış detaylı veriler yada bir
deniz araştırması sırasında elde edilen tüm veriler: karot bilgileri, detaylı sismik
kesitler, manyetik, gravite verileri yada deprem verileri, çeşitli veri haritaları.

Her türlü büyük gösterim A4 boyutuna uygun katlanarak küçültülür. Örneğin,

haritalar incelemenin kolay olması için zarf içine konarak birlikte ciltlenir. Bu ekler
çalışma raporunun içindekiler, tablolar ve şekiller listelerinde belirtilir. Çalışmada
verilecek bilgisayar program listesi (istenirse) bir disket halinde tezin eki olarak
verilir. Disket çalışmanın arka iç kapağına konacak bir zarf içine yerleştirilir.
Disketin üzerine etiket yapıştırılarak disketin yazılım dili ve içerikleri hakkında bilgi
verilir, örneğin“Ek B: Bilgisayar Programı” şeklinde yazılır.