Ngữ văn cô Phương Thu

CÁC DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU TRUYỆN “MÂY TRẮNG CÒN BAY”

- Bảo Ninh -
ĐỀ 1. Đọc truyện ngắn “Mây trắng còn bay” của nhà văn Bảo Ninh và trả lời
các câu hỏi:
Máy bay cất cánh trong mưa. Tiếng càng bánh xe gấp lại có vẻ mạnh hơn
bình thường dội độ rung vào thân máy bay. Tôi tiếc là đã không nghe lời vợ. Đáng
lý nên trả vé, đừng theo chuyến này. Ngày xấu, giờ xấu, thời tiết xấu.
Máy bay hẫng một cái như hụt bước. Tay vận complet ngồi bên cạnh tôi mặt
nhợt đi, mắt nhắm nghiền, cặp môi run run. Tôi bấu chặt các ngón tay vào thành
ghế. Con người tôi bé tí hin treo trên vực sâu đang càng lúc càng sâu thẳm.
- Mây ngay ngoài, các bác kìa! - bà cụ ngồi ở ghế trong cùng, kề cửa sổ,
thốt kêu lên.
Chiếc TU đã lấy được độ cao cần thiết, bắt đầu bay bằng. Hàng chữ điện
“Cài thắt lưng an toàn” đã được tắt đi. Nhưng ngoài cửa sổ vẫn cuồn cuộn mây.
- Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được - Bà cụ nói - Y thể cây lá
ngoài vườn.
Tay vận complet nhấc mi mắt lên. Môi y mím chặt, vẻ căng thẳng đổi thành quàu
quạu.
- Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác
nhỉ?
Tay nọ làm thinh.
- Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?
Không được trả lời, bà cụ chẳng dám hỏi han gì thêm. Bà ngồi im, ôm chặt
trong lòng một chiếc làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào
thân ghế.
Khi cô tiếp viên đẩy xe đưa bữa điểm tâm đến, bà không muốn nhận khay đồ
ăn. Bà bảo cơm nước lạ kiểu chẳng đũa bát gì chẳng quen, mấy lại đã ăn no bụng
hồi sớm, mấy lại cũng thực tình là già chẳng có lắm tiền. Cô gái ân cần giải thích
để bà cụ yên tâm rằng giá của suất ăn này đã được tính gộp trong tiền vé.
- Thảo nào hai lượt tàu bay những triệu bạc - bà cụ nói - Vậy mà lúc biếu
già tấm vé các chú không quân cùng đơn vị với con trai già ngày nọ bảo là tốn có
trăm ngàn. Các chú ấy cho già thì có, chứ còn tính ở quê đừng nói triệu với trăm
ngàn, ngàn với trăm cũng khó.

1
Ngữ văn cô Phương Thu

Bà cụ hạ chiếc bàn gấp xuống song không bày bữa ăn lên đấy. Tất cả các
thứ hộp thứ gói trên khay bà dồn hết vào chiếc làn mây. Bà chẳng ăn chút gì. Lúc
người ta mang đồ uống đến, bà cũng chỉ xin một cốc nước lọc. Bà hỏi cô tiếp viên:
- Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?
- Dạ thưa - Cô gái nhìn đồng hồ đeo tay - Còn chừng dăm phút nữa ạ.
Nhưng thưa cụ vì chúng ta bay trên biển nên không ngang qua sông mà sẽ chỉ
ngang qua vùng trời vĩ tuyến 17.
- Lát qua đấy con bật dùm già cái cửa tròn này con nhé, cho thoáng.
- Ấy chết, mở thế nào được ạ. Cô gái bật cười.
Ngoài cửa sổ nắng loé lên, cánh máy bay lấp lánh, nhưng chỉ trong chốc lát.
Trên rất cao này, trời vẫn còn mây. Người tôi nôn nao như ngồi trên đu quay.
Chưa chuyến nào thấy mệt như chuyến này. Có lẽ vì cơn bão đang hoành hành ở
miền trung nên không trung đầy rẫy ổ gà. Máy bay chòng chành, dồi lắc, bên thân
và dưới sàn khe khẽ phát ra những tiếng răng rắc như sắp rạn.
Tay vận complet xoè diêm châm thuốc. Là dân nghiện nhưng lúc này tôi
thấy gai với khói. Lẽ ra y nên xuống phía dưới mà thả khí chứ chẳng nên phớt lờ
hàng chữ “không hút thuốc” sáng nay trước mũi y như vậy, tôi sẽ uể oải thầm
nghĩ, đậy tờ báo lên mặt và nhắm mắt lại.
Giấc ngủ thiu thiu chầm chậm trườn tới.
- Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!
Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay
ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng
của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta. Thận
trọng, tôi liếc nhìn. Khói thuốc và cặp vai to đùng của y che khuất cả bà cụ già, cả
ô cửa sổ.
- Này, cô kia, cô nhân viên! - Y sang trọng đứng dậy mắng - Tới mà nhìn!
Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?
- Van bác... - Bà cụ sợ sệt - Bác ơi, van bác... Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ
thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu
khuất.
Tay nọ gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi. Bộ mặt hồng hào bừng
bừng giận dữ và khinh miệt.
Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc.
Trên chiếc bàn gấp bày đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và ba cây

2
Ngữ văn cô Phương Thu

nhang cắm trong chiếc cốc thuỷ tinh đựng gạo. Một bức ảnh ép trong tấm kính cỡ
bàn tay để dựng vào thành cốc.
Cô tiếp viên vội đi tới. Cô đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không
thốt một lời, cô lặng nhìn.
Máy bay vươn mình nâng độ cao vượt qua trần mây. Sàn khoang dốc lên.
Cái bàn thờ nhỏ bé bỏng của bà cụ già hơi nghiêng đi. Tôi xoài người sang giữ lấy
cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi
công trong ảnh còn rất trẻ.
Khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu, mờ mỏng trong bầu không khí
lành lạnh của khoang máy bay. Những cây nhang trên trời thẳm toả hương thơm
ngát. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng. Tổ quốc tôi trên trời cao.

Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm (1 điểm):

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản trên:
A. Truyện ngắn
B. Tiểu thuyết
C. Hồi kí
D. Tự truyện
Câu 2. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản:
A. Miêu tả
B. Tự sự
C. Biểu cảm
D. Nghị luận
Câu 3. Không gian xảy ra câu chuyện là:
A. Trên máy bay
B. Trên ô tô
C. Tại nghĩa trang liệt sĩ
D. Trên dòng sông Bến Hải
Câu 4. Truyện đề cập đến đề tài nào dưới đây?
A. Câu chuyện gia đình
B. Thiên nhiên đất nước
C. Cuộc sống thời hậu chiến
D. Sự vô cảm
Câu 5. Đâu không phải là ý nghĩa mà nhan đề văn bản gợi ra?
A. Hình ảnh thực tạo không gian bồng bềnh, hư ảo.
3
Ngữ văn cô Phương Thu

B. Mang ý niệm sự chảy trôi của thời gian và cuộc đời.

C. Nhắc nhở về quá khứ chưa ngủ yên, nỗi đau còn mãi.
D. Sự bất tử của đất trời và sự hữu hạn của đời người.
Câu 6. Truyện khắc hoạ hai nhân vật có tính chất đối sánh đó là?
A. Tôi và bà cụ
B. Nữ tiếp viên và bà cụ
C. Tay vận Comple và bà cụ
D. Hành khách và bà cụ
Câu 7. Thái độ của tay vận Comple trước những thắc mắc của bà cụ khi nhìn
thấy những đám mây?
A. Im lặng, không quan tâm
B. Cáu bẳn, lớn tiếng
C. Vô cảm, lạnh nhạt
D. Khinh miệt, bất lực
Câu 8. Những câu thoại của bà cụ: - Mây ngay ngoài, các bác kìa! / - Mây cận
quá, bác nhỉ, với tay ra là với được - Y thể cây lá ngoài vườn. / - Vậy mà sao nhiều
người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ? / - Chả biết đâu trời đâu
đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác? có tác dụng như thế nào?
A. Tạo ấn tượng về sự già cả, có phần lẩm cẩm của bà cụ; đồng thời "đánh lạc
hướng" độc giả để chuẩn bị cho sự xuất hiện của bà cụ - bà mẹ đau thương mà kiên
cường ở phần cuối truyện.
B. Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Bà cụ già cả, lẩm cẩm phần đầu
truyện lại là người mẹ anh hùng phần cuối truyện.
C. Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Nhân vật bà cụ chân chất, mộc
mạc và nhân vật mặc com-lê sang trọng mà khiếm nhã ngồi cạnh.
D. Cả A, B, C
Câu 9. Câu nói nào của bà cụ hé lộ mục đích tham gia chuyến bay?
A. Thảo nào hai lượt tàu bay những triệu bạc.
B. Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được.
C. Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?
D. Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?
Câu 10. Tình huống truyện được đẩy lên cao trào nhờ sự kiện nào?
A. Bà cụ thắc mắc khi nhìn ngắm mây bay bên ngoài cửa sổ.
B. Bà cụ xin một cốc nước lúc cô tiếp viên mang đồ đến phục vụ.
C. Tay comple quát nạt bà cụ vì bà bày biện đồ cúng trên máy bay.
4
Ngữ văn cô Phương Thu

D. Sàn khoang dốc lên, cái bàn thờ bé bỏng của bà cụ hơi nghiêng đi.
Câu 11. Chủ đề của truyện là:
A. Nỗi đau của những người lính hi sinh vì chiến tranh
B. Nỗi đau của những người mẹ có con hi sinh trong chiến tranh.
C. Phê phán sự thờ ơ vô tâm của những con người vô ơn, quên nguồn cội.
D. Ca ngợi tình cảm tốt đẹp giữa con người với con người.
Câu 12. Địa danh Sông Bến Hải và vĩ tuyến 17 được nhắc đến trong truyện có ý
nghĩa như thế nào?
A. Giúp câu chuyện tiếp diễn bình thường.
B. Tạo không gian chân thực cho câu chuyện.
C. Tạo bước ngoặt để câu chuyện chuyển sang hướng khác.
D. Gợi nhắc nỗi đau chia cắt đất nước, và sự hi sinh của biết bao thế hệ người
Việt Nam để xóa đi ranh giới, nối liền hai miền Nam Bắc.
Câu 13. Việc bà cụ hỏi cô tiếp viên “Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?” hé lộ
điều gì?
A. Hé lộ mục đích đi máy bay của cụ: Đến thăm con.
B. Hé lộ tính cách ôn hòa, hay bắt chuyện của bà cụ.
C. Hé lộ địa danh mà bà cụ sẽ đáp xuống.
D. Hé lộ tâm lí tò mò của bà cụ.
Câu 14. Dòng nào không thể hiện tâm trạng, nỗi lòng của bà cụ trong câu nói: Van
bác.. - Bác ơi, van bác… Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba
chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.
A. Nỗi đau đớn của bà mẹ mất con.
B. Nỗi dằn vặt của bà cụ vì đã ba mươi năm mới đến được nơi con hi sinh.
C. Tình yêu thương, nỗi nhớ con chưa bao giờ nguôi trong lòng bà cụ.
D. Bà cụ đau khổ vì vô tình của những người ngồi trên máy bay.

Câu hỏi đọc hiểu (3 điểm):

Câu 1. Truyện được kể theo điểm nhìn của nhân vật nào? Cách chọn điểm
nhìn đó có tác dụng như thế nào?
Truyện được kể theo điểm nhìn của nhân vật "tôi" – ngôi kể thứ nhất với tác
dụng giúp bộc lộ cảm xúc của bản thân một cách gần gũi, chân thực nhất, bên cạnh
đó tạo nên được tính khách quan cho toàn câu chuyện.
Câu 2. Nhan đề "Mây trắng còn bay" gợi cho em suy nghĩ gì?

5
Ngữ văn cô Phương Thu

Tác giả lựa chọn hình ảnh “mây trắng” để đặt tên cho tác phẩm. Và trong
truyện có đến 5 lần hình ảnh này được xuất hiện tạo nên không gian bồng bềnh, hư
ảo; mặt khác còn gợi sự thanh thản, bình yên. Hình ảnh “mây trắng” trong trạng
thái động “còn bay” còn mang ý niệm cho sự chảy trôi của cuộc đời, của quá khứ
vẫn chưa ngủ yên. Từ đó sợi lên sự hy sinh cao cả của những người chiến sĩ anh
dũng khi ra chiến trường. Quá khứ có thể trôi qua nhưng nỗi đau và sự mất mát,
vết thương trong chiến tranh vẫn còn mãi, không nguôi trong lòng người ở lại khi
mất đi người thân yêu nhất trong cuộc đời. Thông qua tác phẩm, tác giả mong
muốn xã hội thấu hiểu, đồng cảm đối với những người mang trong mình vết
thương chiến tranh.
Câu 3. Chi tiết người nữ tiếp viên: “Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng
nhìn” và nhân vật tôi “xoài người ra giữ lấy cái khung ảnh” thể hiện điều gì?
Chi tiết người nữ tiếp viên: “Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng
nhìn” và nhân vật tôi “xoài người ra giữ lấy cái khung ảnh” thể hiện:
+ Sự cảm thông, thấu hiểu trước hành động của bà cụ.
+ Trân trọng, biết ơn sự hy sinh của người lính.
+ Sự xót xa trước nỗi đau chiến tranh còn dai dẳng.
+ Góp phần thể hiện giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
Câu 4. Đánh giá của anh/chị về nhân vật tay vận comple.
Nhân vật tay vận Comple không được tác giả đưa ra một cái tên cụ thể. Con
người ấy có lẽ đại diện cho 1 bộ phận người hiện đại nhưng lại có lối sống ích kỉ,
coi thường người nghèo và thiếu lịch sự. Hắn được sống trong một thế giới hòa
bình nhưng lại không biết trân trọng quá khứ, trân trọng những con người đã hy
sinh thân mình để bảo vệ tổ quốc.
Câu 5. Hình ảnh trong câu văn: "Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa,
nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ." gợi cho em suy nghĩ gì?
Hình ảnh trong câu văn: "Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa,
những người phi công trong ảnh còn rất trẻ." gợi lên trong em sự biết ơn, sự trân
trọng đặc biệt dành cho những người lính xưa. Họ đánh đổi cả tuổi xuân, tính
mạng để mang lại sự tự do, độc lập, bình yên cho thế giới ngày nay. Nhưng liệu
còn mấy ai nhớ đến sự hi sinh cao cả của các anh?
Câu 6. Nhận xét về phần kết thúc của truyện.
Với kết thúc giàu chất thơ đem lại cảm xúc ấm áp, thành kính, thiêng liêng.
Đoạn cuối của truyện ngắn Mây trắng còn bay để thể hiện rõ được ý nghĩa cũng
như sự biết ơn trước hy sinh vĩ đại của người lính. Hình ảnh cô tiếp viên đứng lặng
6
Ngữ văn cô Phương Thu

người, khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu và cửa sổ đại dương khí quyển
ngời sáng mang một âm hưởng bi tráng thiện hiện niềm tin vào sự bất tử của người
lính phi công.
Câu 7. Em hãy nêu các phương diện thể hiện giá trị hiện thực và giá trị nhân
văn của truyện.
Các phương diện thể hiện giá trị hiện thực và giá trị nhân văn của truyện
- Thể hiện được sự thấu hiểu, lòng cảm thông của mọi người đối với nỗi đau mà
những người mẹ mất con sau những trận chiến đầy máu lửa.
- Ca ngợi tấm lòng cao cả của những người mẹ chiến sĩ, vẫn một lòng hướng về
nơi chiến trường, nơi con mình đã phải bỏ mạng lại đó.
PHẦN VIẾT (6 điểm).
Câu 1 (2 điểm). Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích nhân vật bà cụ
trong tác phẩm Mây trắng còn bay.
Câu 2 (4 điểm). Viết một bài văn nghị luận xã hội (khoảng 1,5-2 trang) trình
bày suy nghĩ của em về lòng biết ơn trong cuộc sống.
Hướng dẫn làm bài

Câu 1. Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích nhân vật bà cụ trong tác
phẩm Mây trắng còn bay.
Dàn ý
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận
Mở đoạn nêu được tác giả, tác phẩm, dẫn dắt vào vấn đề nghị luận; thân
đoạn triển khai được vấn đề qua các ý lớn, ý nhỏ, phân tích, bình giá dẫn chứng;
kết đoạn khái quát được vấn đề nghị luận (đánh giá chung về trị trị nghệ thuật và
nội dung của truyện, bài học rút ra từ tác phẩm).
b. Xác định đúng yêu cầu của đề: Nhân vật bà cụ trong truyện ngắn của Bảo
Ninh
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm:
HS có thể cảm nhận và trình bày theo cách riêng. Dưới đây là 1 số định
hướng
- Giới thiệu khái quát về nhân vật:
+ Ngoại hình: Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế”,
“lưng còng, hai bàn tay gầy guộc” khắc hoạ rõ nét vẻ ngoài lam lũ, vất vả,
khắc khổ.

7
Ngữ văn cô Phương Thu

+ Bà lão không tên - hiện thân cho biết bao bà mẹ có con hi sinh trong chiến
tranh.
- Bà lão quê mùa:
+ Chẳng dám ăn đồ ăn trên máy bay vì sợ tốn tiền,
+ Bà nhờ cô tiếp viên mở giúp cái cửa sổ máy bay cho thoáng
- Mang trong mình nỗi đau mất mát hy sinh:
+ Bà bày đồ cúng cho con trên máy bay, trên vùng trời con mình là chiến sĩ
phi công hy sinh gần 30 năm trước.
+ Dáng vẻ sợ sệt, van lơn, khẩn khoản của bà cụ với tay vận complet.
+ Sự cố gắng hỏi han, cố gắng tìm đến vùng trời mà con trai mình đã hi sinh
để một lần được thắp cho con nén hương còn cho thấy tình mẫu tử cao đẹp.
- Nhận xét, đánh giá về nhân vật:
+ Bà cụ có con hi sinh trong chiến tranh vẫn mang nỗi đau khi đất nước hoà
bình.
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật: tạo dựng tình huống; quan sát, miêu tả tinh
tế; ngôn ngữ giản dị; giọng điệu thân mật, gần gũi.
- Từ nhân vật, liên hệ và nêu cảm nghĩ về thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm qua
nhân vật: cảm thông, sẻ chia nỗi đau của người mẹ, biết ơn sự hy sinh của người
lính, cuộc sống đởi thay cũng không quên quá khứ.
ĐOẠN VĂN THAM KHẢO
“Mây trắng còn bay” của Bảo Ninh là truyện ngắn viết về đề tài chiến tranh
sau năm 1975. Tác phẩm ra đời trong thời kì đất nước hoà bình và bước vào giai
đoạn đổi mới toàn diện. Trong “Mây trắng còn bay”, tác giả Bảo Ninh xây dựng
bốn nhân vật, đó là nhân vật “tôi” (người kể chuyện), “tay vận comple”, cô tiếp
viên hàng không và “bà cụ”. Trong đó, “bà cụ” là nhân vật chính, là nhân vật trung
tâm của câu chuyện, mọi diễn biến trong truyện đều xoay quanh nhân vật này. Với
những nét miêu tả chân thực và tinh tế, chúng ta có thể dễ dàng hình dung ngoại
hình của người mẹ trong tác phẩm - vẻ ngoài quê mùa, lam lũ, vất vả, khắc khổ.
Tác giả còn để cho bà lão không tên - hiện thân cho biết bao bà mẹ có con hi sinh
trong chiến tranh. Bà có thân hình nhỏ bé, teo tóp như chìm lấp vào ghế, lưng
còng, hai bàn tay gầy guộc, tất cả đều tạo nên vẻ ngoài lam lũ, vất vả và khắc khổ
của một người phụ nữ Việt Nam xưa “Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc
làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế”. Bà cụ chẳng
dám hỏi han gì thêm, ngồi im và ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây. Bà không
muốn nhận khay đồ ăn, mà dồn hết tất cả các thứ trên khay vào chiếc làn mây và
8
Ngữ văn cô Phương Thu

chỉ xin một cốc nước lọc. Những cử chỉ của bà càng tô lên những nét đặc trưng của
tầng lớp nông dân ở làng quê Việt Nam: xởi lởi, cởi mở, tiết kiệm, chắt chiu. Bà
dùng nhiều từ ngữ đưa đẩy khi nói chuyện với các bác, thưa các chú, làm cho nhân
vật bà cụ hiện lên với nét đặc trưng của tầng lớp nông dân, nhưng cũng vì thế mà
hiện lên mảnh đời cực khổ, nhọc nhằn và vất vả của bà cụ. Chúng ta vừa buồn cười
vừa đau lòng khi bà chẳng dám ăn đồ ăn trên máy bay vì sợ tốn tiền, hay khi bà
nhờ cô tiếp viên mở giúp cái cửa sổ máy bay cho thoáng nhưng ta lại càng thương
bà cụ hơn khi biết đây là lần đầu tiên trong cuộc đời, người mẹ ấy đi máy bay. Khi
bà cụ bày đồ cúng cho con trên máy bay, trên vùng trời con mình là chiến sĩ phi
công hy sinh gần 30 năm trước thì bị tay vận comple sang trọng đứng dậy mắng.
Lúc này bà chỉ yếu đuối van xin “- Van bác... - Bà cụ sợ sệt - Bác ơi, van bác...”
Bà được miêu tả như một người già yếu và có vẻ như đang đau đớn trong khi cầm
đồ linh tinh lên máy bay, như đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và
ba cây nhang cắm trong chiếc cốc thủy tinh đựng gạo. Bà cụ cũng có tấm ảnh của
một phi công trẻ được cắt ra từ một tờ báo cũ xưa. Bà cụ được miêu tả là ngồi lặng
lẽ, với lưng còng xuống và hai bàn tay chắp lại, tạo nên một hình ảnh đáng thương
và cảm động. Qua nhân vật bà cụ ta có thể cảm nhận được sự yếu đuối và nỗi đau
của bà cũng như tình mẫu tử cao đẹp. Như vậy, bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật
chân thực, tạo dựng tình huống éo le; tài năng quan sát, miêu tả tinh tế; ngôn ngữ
giản dị; giọng điệu thân mật, gần gũi, truyện ngắn “Mây trắng còn bay” đã khắc
họa thành công hình ảnh người mẹ Việt Nam trong thời bình có con hi sinh trong
chiến tranh. Tác giả gợi lên niềm đau xót, cảm thương với số phận con người thời
chiến – khi họ ngã xuống ở cái tuổi đẹp nhất, hi sinh cuộc đời để đem lại hoà bình
cho dân tộc. Đồng thời, tác phẩm là tiếng nói tố cáo chiến tranh, phê phán lối sống
ích kỉ, cá nhân của những kẻ thờ ơ, vô cảm trước những hi sinh của những người
đã ngã xuống cho Tổ quốc. “Mây trắng còn bay” còn là sự chiêm nghiệm của tác
giả về cuộc đời, vết thương chiến tranh chẳng bao giờ xoá bỏ được, nó còn mãi
cùng với sự chảy trôi của cuộc đời như áng “mây trắng” vẫn bay. Truyện ngắn là
bài học về lối sống “uống nước nhớ nguồn”, là sự trân trọng những hi sinh thầm
lặng của con người trước, trong và sau chiến tranh.
Câu 2. Viết một bài văn nghị luận xã hội (khoảng 1,5-2 trnag) trình bày suy
nghĩ của em về lòng biết ơn trong cuộc sống.

Dàn ý
I. Mở bài:
9
Ngữ văn cô Phương Thu

- Giới thiệu vấn đề cần bàn luận

Từ xa xưa, ông bà ta có câu “uống nước nhớ nguồn”, một câu nói nhắn nhủ
đến các thế hệ về lòng biết ơn. Lòng biết ơn là một đức tính cao đẹp của con
người. Truyền thống về lòng biết ơn đã được cha ông ta gìn giữ qua dòng chảy
thời gian. Để tiếp nối truyền thống đó thì thế hệ trẻ ngày nay càng cần phải ý thức
sâu sắc và gìn giữ nét đẹp về “Lòng biết ơn”.

II. Thân bài:

* Giải thích thế nào là “lòng biết ơn”?

- Lòng biết ơn là sự ghi nhớ công ơn, tình cảm cũng như những hành động,
việc làm mà người khác đã giúp đỡ, hy sinh để mang lại niềm vui hay hạnh phúc
cho mình.

* Biểu hiện của lòng biết ơn

- Luôn ghi nhớ công ơn của những người sinh ra ta, nuôi dưỡng, chăm sóc ta, dạy
bảo ta; những người đã giúp đỡ ta trong cuộc sống.

- Có những hành động thể hiện sự biết ơn dù nhỏ nhất.

- Luôn mong muốn đền đáp công ơn của những người đã giúp đỡ mình.

* Tại sao phải có lòng biết ơn?

- Vì đó là nghĩa cử, truyền thống tốt đẹp của ông cha ta từ bao đời xưa. (Uống
nước nhớ nguồn, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, Tôn sư trọng đạo).

- Lòng biết ơn là một tình cảm cao đẹp và thiêng liêng của mỗi con người. (Trong
gia đình: con cháu biết ơn ông bà, bố mẹ, tổ tiên; Trong trường học: học sinh biết
ơn thầy cô giáo; Thế hệ sau biết ơn thế hệ trước những người anh hùng, liệt sĩ đã
hy sinh xương máu bảo vệ độc lập, tự do cho Tổ quốc; Trong cuộc sống: biết ơn
người đã giúp đỡ mình (đơn giản như người nông dân làm ra hạt gạo ta ăn hằng
ngày; người lao động quét đường phố, dọn dẹp rác thải, người bảo vệ trường học,
…).

10
Ngữ văn cô Phương Thu

- Mỗi công việc chúng ta thành công không phải tự nhiên mà có, dù lớn hay nhỏ
nếu có sự giúp đỡ của ai đó thì ta cũng cần phải có lòng biết ơn.

* Mở rộng vấn đề, phản đề

- Nếu không có lòng biết ơn sẽ rơi vào lối sống xấu xa, ích kỉ, vô tình, bạc bẽo,
bất nghĩa, đáng bị lên án. VD: những hiện tượng trong xã hội: con cái bất hiếu với
cha mẹ, ông bà; những kẻ lừa thầy, phản bạn, phân biệt kỳ thị vùng miền, quay
lưng lại với Tổ quốc,… VD: Dân gian nhắc nhở với những câu: Ăn cháo đá bát,
Qua cầu rút ván, ...

III. Kết bài:

- Nêu cảm nghĩ về lòng biết ơn: lòng biết ơn thể hiện đạo đức, phẩm chất của con
người.

- Nêu những công việc và liên hệ thực tế về lòng biết ơn của bản thân.

Bài văn tham khảo

“Sống trong đời sống, cần có một tấm lòng. Để làm gì em biết không? Để
gió cuốn đi…”. Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết ra những lời ca vô cùng ý nghĩa
để khuyên nhủ mỗi con người sống có ích hơn. Bên cạnh việc sống có ích, mỗi
chúng ta cần sống với lòng biết ơn và luôn thấm nhuần đạo lý “uống nước nhớ
nguồn”.

Trước tiên, chúng ta cần hiểu lòng biết ơn là gì? Lòng biết ơn từ lâu đã
trở thành một phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam ta và được răn dạy, thể
hiện qua nhiều câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ khác nhau. Lòng biết ơn là sự cảm
kích, trân trọng và có hành động báo đáp trước những nghĩa cử, việc làm tốt đẹp
hoặc sự giúp đỡ của người khác dành cho mình. Lòng biết ơn được thể hiện ở
nhiều khía cạnh khác nhau như: người sau nhớ ơn công lao của thế hệ đi trước,
con cái biết ơn cha mẹ, người được giúp đỡ mang ơn những người đã giúp đỡ
mình lúc khó khăn, hoạn nạn,… Lòng biết ơn luôn tồn tại trong cuộc sống này và
lan tỏa vô cùng tốt đẹp. Lòng biết ơn được biểu hiện bằng hành động thiết thực
của con người. Chúng ta biết nói “cảm ơn” khi được người khác giúp đỡ, trân
trọng những việc làm của người khác đối với mình khiến bản thân mình tốt hơn.

11
Ngữ văn cô Phương Thu

Bên cạnh đó, việc chúng ta tự nguyện giúp đỡ lại người khác ngay khi có thể,
sống chan hòa với mọi người, không so đo, đố kị với bất kì ai cũng là một cách
lan tỏa thông điệp lòng biết ơn. Việc sống với lòng biết ơn mang lại những lợi ích
và ý nghĩa quan trọng đối với mỗi con người. Việc nhận ơn nghĩa từ người khác
khiến cho cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn, vượt qua được những khó
khăn trước mắt, hướng đến tương lai, giá trị bền vững, lâu dài.

Mỗi con người sống với lòng biết ơn thì xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn, giàu
tình cảm hơn và gắn bó với nhau nhiều hơn. Hơn nữa, lòng biết ơn giúp chúng ta
rèn luyện những đức tính tốt đẹp khác, truyền tải những thông điệp tích cực ra xã
hội. Thực tế cuộc sống cho thấy lòng biết ơn thể hiện phong phú, trong gia đình là
con cháu biết ơn ông bà, bố mẹ. Ở trường học, học sinh biết ơn công lao dạy dỗ
của thầy cô giáo. Mở rộng hơn, thế hệ sau biết ơn thế hệ trước, đó là những người
anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh xương máu bảo vệ độc lập, tự do cho Tổ quốc, những
người mẹ Việt Nam anh hùng đã hy sinh đứa con thân yêu của mình cho đất nước.
Lòng biết ơn người đã giúp đỡ mình đôi khi thật đơn giản, bình dị, chúng ta nhớ
ơn người nông dân làm ra hạt gạo ta ăn hằng ngày; người lao động quét đường
phố, dọn dẹp rác thải cho môi trường xanh, sạch, đẹp; người ý bác sĩ đã chữa bệnh
cho ta khi ta ốm đau, nằm bệnh viện; người thầy, người cô đã dạy dỗ ta suốt năm
tháng ở mái trường trung học cho đến khi ta lớn khôn, trưởng thành,…

Lòng biết ơn là một khía cạnh thể hiện lẽ ứng xử nhân cách, phẩm chất đạo
đức của mỗi người trong cuộc sống. Đó cũng là lẽ sống phù hợp với đạo lý mà
nhân dân Việt Nam ta luôn đề cao “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng
cây”.

Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện nay vẫn còn có không ít người có lối sống
ích kỉ, lạnh lùng vô cảm “ăn cháo đá bát”, “qua cầu rút ván”; nhận được sự giúp
đỡ, ơn nghĩa của người khác nhưng ngoảnh mặt làm ngơ hoặc đứng nhìn người
khác gặp hoàn cảnh khó khăn mà không giúp đỡ. Lại có những người tuy có điều
kiện tốt nhưng lại khoanh tay đứng nhìn, không giúp đỡ người có hoàn cảnh bất
hạnh,… những người này đáng bị xã hội thẳng thắn phê phán.

Mỗi chúng ta chỉ được sống một lần trên đời, vì thế hãy cố gắng sống với
lòng biết ơn, yêu thương và trân trọng mọi người để làm cho xã hội này ngày càng
tốt hơn, con người được sống tình cảm hơn vì vốn dĩ: “Sống là cho đâu chỉ nhận

12
Ngữ văn cô Phương Thu

riêng mình” (Tố Hữu). Thế hệ trẻ chúng ta ngày nay may mắn được sinh ra và lớn
lên trong hòa bình, cuộc sống đầy đủ tiện nghi, được học tập với những điều kiện
tốt đẹp nhất, nhưng không phải vì thế mà ta lãng quên quá khứ, những thế hệ cha
ông của chúng ta đã đổ xương máu gây dựng nên nền độc lập, hòa bình, hạnh
phúc cho dân tộc. Vì thế, ta cần phải nỗ lực học tập, phấn đấu, tu dưỡng đạo đức
để sống xứng đáng với tuổi trẻ Việt Nam anh hùng trong mọi thời kỳ.

13