Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού (Αριστεύω) - Θεωρία, Ασκήσεις

ΒΟΗΘΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Θεωρία - Ασκήσεις - Διαγωνίσματα
Λυμπεροπούλου Βασιλική
2015
Έκδοση taexeiola
Αντί προλόγου
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ολοκληρωμένο βοήθημα στο μάθημα της Γλώσσας Στ΄ Δημο-
τικού. Παρουσιάζει με αναλυτικό τρόπο την Θεωρία (Γραμματική – Συντακτικό - Ορ-
θογραφία - Ανάπτυξη Λόγου) παραθέτοντας Παραδείγματα και Ασκήσεις. Περιλαμβά-
νει Ασκήσεις και Επαναληπτικά Διαγωνίσματα για κάθε ενότητα. Για την διευκόλυνση
των μαθητών παρέχονται και οι απαντήσεις των Ασκήσεων και των Επαναληπτικών
διαγωνισμάτων στο τέλος κάθε ενότητας. Το βοήθημα διαρκώς ανανεώνεται, γίνονται
προσθήκες και βελτιώσεις, οπότε σιγουρευτείτε πως διαθέτετε την τελευταία έκδοση.
Η συγγραφέας
Το παρόν βιβλίο «Βοήθημα Γλώσσας Στ΄ Δημοτικού: Θεωρία – Ασκήσεις – Διαγωνί-

σματα» έκδοσης taexeiola, είναι ελεύθερο προς ανάγνωση από την ιστοσελίδα
taexeiola αλλά και άλλους διαδικτυακούς τόπους. Επιτρέπεται το δωρεάν κατέβασμα
και εκτύπωση του βιβλίου για προσωπική χρήση. Επιτρέπεται η ολική αναδημοσίευση
του έργου μέσω του διαδικτύου. Προσοχή! Σε καμία περίπτωση και με κανένα τρόπο
δεν επιτρέπεται η πώλησή του. Αν διαπιστωθεί κάποια τέτοια ενέργεια παρακαλούμε
επικοινωνήστε μαζί μας στο taexeiola@gmail.com.
Ο εκδότης
© 2015 taexeiola
Έκδοση: taexeiola
e-mail: taexeiola@gmail.com
Το έργο Χορηγείται με άδεια

Creative Commons
Δείτε ακόμα από το taexeiola
ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ: ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ:

Λύσεις & Απαντήσεις Βιβλίου Λύσεις & Απαντήσεις Τετραδίου Εργασιών
σελ. Βοήθημα Γλώσσας Στ΄ Δημοτικού
5 Περιεχόμενα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τεύχος α΄
Ενότητα 1 (ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα) ..........................................................12
Γραμματική: Οι χρόνοι των ρημάτων – Θεωρία και Ασκήσεις ..................................13
Συντακτικό: Χρονικοί προσδιορισμοί – Θεωρία και Ασκήσεις ..................................19
Ορθογραφία:
A) Όμοια σύμφωνα – Θεωρία...................................................................................23
B) Επίθετα σε –ικος –η –ο – Θεωρία ........................................................................22
Ασκήσεις ...................................................................................................................25
Ανάπτυξη Λόγου:
Περιγραφή πράγματος - Θεωρία και Έκθεση ..........................................................29
Αφήγηση ιστορίας - Θεωρία και Έκθεση .................................................................32
Περίληψη - Θεωρία και Έκθεση ...............................................................................38
Ανακοίνωση - Θεωρία και Έκθεση ...........................................................................42
Επαναληπτικό Διαγώνισμα της 1ης Ενότητας ..........................................................44
Λύσεις ασκήσεων 1ης Ενότητας ...............................................................................48
Ενότητα 2 (κατοικία) ..................................................................................................71

Γραμματική:
Αριθμητικά επίθετα και αριθμητικά ουσιαστικά – Θεωρία και Ασκήσεις ..............72
Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε –η και –ος – Θεωρία και Ασκήσεις ......................77
Συντακτικό:
Τοπικοί προσδιορισμοί – Θεωρία και Ασκήσεις .....................................................81
Ελλειπτικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .......................................................85
Ορθογραφία: Συντομογραφίες και Αρκτικόλεξα – Θεωρία και Ασκήσεις ...............89
Περιγραφή κτίσματος – Θεωρία και Έκθεση ...........................................................91
Ο ρόλος του επιθέτου στην περιγραφή – Θεωρία και Ασκήσεις .............................95
Αγγελίες – Θεωρία και Έκθεση ................................................................................98
Επαναληπτικό Διαγώνισμα της 2ης Ενότητας ....................................................... 100
Λύσεις ασκήσεων 2ης Ενότητας .............................................................................. 103
Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Ενότητα 3 (28η Οκτωβρίου) ................................................................................... 120

Γενικές Επαναληπτικές Ασκήσεις .......................................................................... 121
Ανάπτυξη Λόγου: Περίληψη - Αφηγηματική Έκθεση ............................................ 124
Λύσεις ασκήσεων 3ης Ενότητας ............................................................................. 136
Ενότητα 4 (διατροφή) ............................................................................................. 150

Προστακτική σύνθετων ρημάτων – Θεωρία και Ασκήσεις .................................. 151
Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων – Θεωρία και Ασκήσεις .......................... 155
Αντώνυμα επιθέτων – Θεωρία και Ασκήσεις ....................................................... 161
Αποτελεσματικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .......................................... 165
Υποθετικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .................................................... 167
Έναρθρα και άναρθρα ουσιαστικά – Θεωρία και Ασκήσεις ................................ 169
Καταλήξεις Προστακτικής – Θεωρία και Ασκήσεις .............................................. 172
Διαλυτικά – Θεωρία και Ασκήσεις ........................................................................ 176
Οδηγίες για συνταγή – Θεωρία και Έκθεση ......................................................... 179
Διαφημίσεις – Θεωρία και Έκθεση ....................................................................... 181
Εκφράσεις και Συμφράσεις – Θεωρία και Ασκήσεις ............................................. 184
Ενότητα 5 (17η Νοέμβρη) ....................................................................................... 213

Ανάπτυξη Λόγου: Περίληψη - Έκθεση .................................................................. 217
Ενότητα 6 (η ζωή σε άλλους τόπους) ..................................................................... 247

Γραμματική: Ο ρόλος του Ενεστώτα – Θεωρία και Ασκήσεις ................................ 248
Αιτιολογικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .................................................. 253
Τοπικοί προσδιορισμοί – Θεωρία και Ασκήσεις .................................................. 255
Ορθογραφία: -τε / -ται / -με / -μαι – Θεωρία και Ασκήσεις ................................. 257

Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον – Θεωρία και Έκθεση ..... 261
Πώς δίνουμε πληροφορίες για μια χώρα – Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ........... 265
Πώς δίνουμε πληροφορίες για έναν τόπο που έχουμε επισκεφθεί –
Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ............................................................................ 268
Τεύχος β΄
Ενότητα 7 (η ζωή έξω από την πόλη) ..................................................................... 296
Πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες - Θεωρία και Ασκήσεις ....................... 297
Πώς χρησιμοποιούνται οι κλιτές μετοχές σε -μένος, -μένη, -μένο –
Θεωρία και Ασκήσεις ....................................................................................... 300
Πώς χρησιμοποιούμε τον Ενεστώτα και τον Αόριστο – Θεωρία και Ασκήσεις ... 303
Πώς μετατρέπουμε τις ονοματικές σε ρηματικές φράσεις και αντίστροφα –
Θεωρία και Ασκήσεις ........................................................................................ 307
Πώς ξεχωρίζουμε μια απλή από μια επαυξημένη πρόταση –
Θεωρία και Ασκήσεις ........................................................................................ 311
Επαναληπτικές ασκήσεις ...................................................................................... 315
Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη –
Θεωρία και Έκθεση ............................................................................................ 316
Πώς περιγράφουμε χώρους που μας κάνουν να νιώθουμε έντονα
συναισθήματα - Θεωρία και Έκθεση ................................................................ 320
Πώς μιλάμε κυριολεκτικά ή μεταφορικά για κάτι – Θεωρία και Ασκήσεις ......... 323
Πώς περιγράφουμε μια σειρά από πράξεις – Θεωρία και Έκθεση ...................... 326
Πώς κάνουμε μία περίληψη- Θεωρία και Περίληψη ........................................... 329
Ενότητα 8 (Χριστούγεννα) ...................................................................................... 359

Περίληψη .............................................................................................................. 362

Έκθεση ................................................................................................................... 372

Ενότητα 9 (συσκευές) ............................................................................................. 390

Γραμματική: Προστακτική και Υποτακτική – Θεωρία και Ασκήσεις ...................... 391
Συντακτικό: Πώς χρησιμοποιούμε τις εξαρτημένες προτάσεις που εισάγονται
με το «να» / Τελικές & Βουλητικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .. 397
Πώς γράφονται οι καταλήξεις της προστακτικής – Θεωρία και Ασκήσεις .......... 403
Λέξεις ξένης προέλευσης – Θεωρία και Ασκήσεις ............................................... 409
Πώς δίνουμε οδηγίες / Πότε χρησιμοποιούμε προστακτική και πότε υποτακτική–
Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ........................................................................ 411
Πώς δίνουμε πληροφορίες και οδηγίες για το διαδίκτυο –
Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ........................................................................ 412
Πώς φτιάχνουμε μια αφήγηση / Ποια πρόσωπα και ποιους χρόνους
χρησιμοποιούμε – Θεωρία και Έκθεση ........................................................ 417
Ενότητα 10 (ατυχήματα) ......................................................................................... 443

Αντωνυμίες – Θεωρία και Ασκήσεις ..................................................................... 444
Συνώνυμα και Αντώνυμα – Θεωρία και Ασκήσεις ............................................... 456
Ποια ρήματα σχηματίζονται όπως στα αρχαία ελληνικά – Θεωρία & Ασκήσεις . 460
Πώς βρίσκουμε το Υποκείμενο, το Ρήμα και τα συμπληρώματά του –
Θεωρία και Ασκήσεις .................................................................................... 465
Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών και τοπικών προσδιορισμών –
Θεωρία και Ασκήσεις .................................................................................... 473
Ορθογραφία: Πότε δύο λέξεις γράφονται σε μία – Θεωρία και Ασκήσεις ........... 477
Πώς διηγούμαστε κάτι που μας συμβαίνει– Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ........ 480
Περιγραφή τρόπων συμπεριφοράς που ταιριάζουν σε συγκεκριμένες
περιστάσεις– Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ................................................. 484
Πώς κάνουμε μια έρευνα– Θεωρία και Έκθεση ................................................... 486

Επαναληπτικό Διαγώνισμα της 10ης Ενότητας ..................................................... 488

Λύσεις ασκήσεων 10ης Ενότητας ........................................................................... 494
Ενότητα 11 (συγγενικές σχέσεις) ............................................................................ 521

Γραμματική: Επαναληπτικές Ασκήσεις .................................................................. 522
Πώς λειτουργεί η γενική πτώση – Θεωρία και Ασκήσεις ..................................... 524
Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους – Θεωρία και Ασκήσεις ................... 528
Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων – Θεωρία και Ασκήσεις ......... 533
Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα –
Θεωρία και Ασκήσεις ................................................................................... 538
Οικογένειες Λέξεων – Θεωρία και Ασκήσεις ........................................................ 541
Δίψηφα, δίφθογγοι, συνδυασμοί φωνηέντων – Θεωρία και Ασκήσεις .............. 543
Ανάπτυξη Λόγου: Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο – Θεωρία και Έκθεση ........ 545
Επαναληπτικό Διαγώνισμα της Ενότητας ............................................................. 551
Ενότητα 12 (25η Mαρτίου) ..................................................................................... 581

Βιογραφικό Σημείωμα – Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου
Περίληψη . 588
Περιγραφή προσώπου
Επιχειρηματικό Κείμενο
Τεύχος γ΄
Ενότητα 13 (τρόποι ζωής και επαγγέλματα) .......................................................... 617
Γραμματική: Σχηματισμός επιθέτων όπως στα αρχαία – Θεωρία και Ασκήσεις ... 618
Πώς μετατρέπουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο – Θεωρία και Ασκήσεις ............... 624
Πώς ενώνονται οι προτάσεις μεταξύ τους – Θεωρία και Ασκήσεις ..................... 628
Ορθογραφία: Σχηματισμός επιθέτων όπως στα αρχαία ....................................... 633

Πώς παίρνουμε πληροφορίες κάνοντας ερωτήσεις –

Θεωρία & Ανάπτυξη Λόγου ........................................................................ 636
Περιγραφή μιας προσωπικής εμπειρίας – Θεωρία και Έκθεση ........................... 638
Πώς φτιάχνουμε μια εικονογραφημένη ιστορία – Θεωρία και Έκθεση .............. 642
Ενότητα 14 (Πάσχα) ................................................................................................ 677

Ανάπτυξη Λόγου: Θέματα εκθέσεων ..................................................................... 683
Ενότητα 15 (κινηματογράφος - θέατρο) ................................................................ 711

Πότε και πώς χρησιμοποιούμε την παρομοίωση και τη μεταφορά –
Θεωρία και Ασκήσεις .................................................................................. 712
Συνώνυμες λέξεις – Θεωρία και Ασκήσεις .......................................................... 717
Επίθετο πολύς – πολλή – πολύ – Θεωρία και Ασκήσεις ..................................... 719
Επιθετικοί προσδιορισμοί – Θεωρία και Ασκήσεις ............................................. 723
Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών προσδιορισμών – Θεωρία και Ασκήσεις ..... 726
Ορθογραφία: Συλλαβισμός – Θεωρία και Ασκήσεις ............................................. 730
Πώς παρουσιάζουμε και σχολιάζουμε ένα καλλιτεχνικό θέαμα (ταινία) -
αναλυτικά και περιληπτικά – Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ..................... 734
Πώς φτιάχνουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση (ανακοίνωση, αφίσα,
προσκλήσεις, πρόγραμμα) – Θεωρία και Ανάπτυξη Λόγου ....................... 736
Ενότητα 16 (μουσεία) ............................................................................................. 763

Γραμματική: Ποια ρήματα σχηματίζονται όπως στα αρχαία ελληνικά –
Θεωρία και Ασκήσεις .................................................................................. 764

Πώς ξεχωρίζουμε την Ενεργητική από την Παθητική σύνταξη –

Πώς ξεχωρίζουμε τα μεταβατικά από τα αμετάβατα, καθώς και τα ρήματα που
παίρνουν αντικείμενο από αυτά που παίρνουν κατηγορούμενο –
Αιτιολογικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις .................................................. 781
Ορθογραφία: Επαναληπτικές Ασκήσεις ................................................................ 783
Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία – Θεωρία και Έκθεση ........................................ 785
Περίληψη – Θεωρία και Έκθεση .......................................................................... 789
Πώς κάνουμε έναν απολογισμό (για όσα είδαμε, ακούσαμε, μάθαμε και
αισθανθήκαμε) μετά από επίσκεψη σε κάποιο χώρο – Θεωρία και Έκθεση . 793
Πώς πείθουμε κάποιον, δικαιολογώντας αυτά που λέμε – Θεωρία και Έκθεση 796
Πώς επιλέγουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από ενημερωτικά κείμενα –
Θεωρία και Έκθεση ...................................................................................... 800
Επαναληπτικό Διαγώνισμα της Ενότητας .............................................................. 803
Ενότητα 17 (πόλεμος και ειρήνη) ........................................................................... 831

Γραμματική: Πώς σχηματίζεται ο αόριστος οριστικής σε ρήματα με εσωτερική αύ
ξηση – Θεωρία και Ασκήσεις ................................................................................... 832
Συντακτικό: Απρόσωπα ρήματα – Θεωρία και Ασκήσεις ....................................... 837
Τελικές και αποτελεσματικές προτάσεις – Θεωρία και Ασκήσεις...................... 841
Πώς γίνεται μια επαυξημένη πρόταση απλή και το αντίστροφο – Θεωρία και Α-
σκήσεις ................................................................................................................ 845
Ορθογραφία: Παραγωγή και σύνθεση λέξεων – Θεωρία και Ασκήσεις ................ 849
Ανάπτυξη Λόγου: Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον για την
άποψή μας – Θεωρία και Έκθεση ....................................................................... 852
Επαναληπτικό Διαγώνισμα της Ενότητας .............................................................. 856
Λύσεις ασκήσεων 17ης Ενότητας ............................................................................ 860

Ενότητα 1
ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα
13 Ενότητα 1 [Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα]
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους του ρήματος
Θεωρία:
ΧΡΟΝΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΠΟΙΟΝ*

Ενεστώτας Παρόν Εξακολουθητικός
Παρατατικός Παρελθόν Εξακολουθητικός
Αόριστος Παρελθόν Συνοπτικός
Εξακολουθητικός Μέλλο- Μέλλον Εξακολουθητικός
ντας
Συνοπτικός (Στιγμιαίος) Μέλλον Συνοπτικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος Παρόν Συντελεσμένος
Υπερσυντέλικος Παρελθόν Συντελεσμένος
Συντελεσμένος Μέλλοντας Μέλλον Συντελεσμένος
*Το ποιόν της ενέργειας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η ενέργεια
(αν είναι ολοκληρωμένη, εξελισσόμενη ή μοναδικό γεγονός)
Οι εξακολουθητικοί χρόνοι (Ενεστώτας, Παρατατικός, Εξ. Μέλλοντας) δείχνουν

ότι η πράξη έχει διάρκεια ή γίνεται σε επανάληψη.
Οι συνοπτικοί χρόνοι (Αόριστος, Συνοπτικός) δείχνουν ότι η πράξη διήρκεσε μια

στιγμή, δεν είχε διάρκεια.
Οι συντελεσμένοι χρόνοι (Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλο-

ντας) δείχνουν ότι η πράξη έχει ήδη γίνει.

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο παρακάτω κείμενο και να συμπληρώσετε

τον πίνακα.
Αλλά ήρθε η στιγμή που ο μικρός πρίγκιπας, αφού περπάτησε πολύ στην άμμο,
στους βράχους και στα χιόνια, ανακάλυψε επιτέλους ένα δρόμο. Κι όλοι οι δρόμοι
οδηγούν στους ανθρώπους. «Καλημέρα», είπε. Ήταν ένας ανθισμένος κήπος με τρι-
αντάφυλλα. «Καλημέρα», είπαν τα τριαντάφυλλα. Ο μικρός πρίγκιπας τα κοίταξε.
Έμοιαζαν όλα στο λουλούδι του. «Τι είστε;», τα ρώτησε έκπληκτος. «Είμαστε τρια-
ντάφυλλα», είπαν τα τριαντάφυλλα. «Α!» έκανε ο μικρός πρίγκιπας... Κι αισθάνθηκε
πολύ δυστυχισμένος. Το λουλούδι του τού 'χε πει, πως ήταν το μοναδικό στο σύ-
μπαν. Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο μικρός πρίγκιπας.
ΡΗΜΑ ΦΩΝΗ ΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟ

2. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα παραπάνω ρήματα στο πρόσωπο και

τη φωνή που βρίσκονται.
Ενεστώτας
Παρατατικός
Αόριστος
Εξ. Μέλλοντας
Συνοπτικός Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος Μέλλο-
ντας
Ενεστώτας
Αόριστος

Συντελεσμένος Μέλλο-
ντας
3. Να συμπληρώσετε τον Αόριστο και τον Παρακείμενο στον παρακάτω πίνακα.
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

αγαπώ
ανεμίζω
παχαίνω
αθροίζω
ανακουφίζω
προβάλλω
βαθαίνω
μιλώ
ισχύω
Δανείζω
παραμένω
αναβλύζω
διανύω
κυβερνώ
μολύνω
επιβραδύνω
περικλείω

4. Να μεταφέρετε το παρακάτω κείμενο στο μέλλον, κάνοντας όλες τις απαραί-

τητες αλλαγές.
Χθες πήγαμε εκδρομή στο Ναύπλιο. Ήρθαν μαζί μας και τα ξαδέρφια μου με
τους γονείς τους. Φτάσαμε περίπου στις 10 η ώρα και μέχρι τις 2 η ώρα περπατού-
σαμε για να δούμε την πόλη. Το μεσημέρι πήγαμε στην παραλία. Ο αδερφός μου κι
εγώ φτιάχναμε πύργους στην άμμο, ενώ τα ξαδέρφια μου έπαιζαν με την μπάλα. Οι
γονείς μας, αφού κολύμπησαν, έκατσαν κάτω από την ομπρέλα και συζητούσαν.
Πριν βραδιάσει είχαμε γυρίσει στην Αθήνα και είχαμε ήδη πέσει για ύπνο. Ήμαστε
τόσο κουρασμένοι!

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
Πώς μιλάμε για το χθες, το σήμερα, το αύριο
Θεωρία:
Για να δείξουμε το χρόνο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά
ή επίθετα με λειτουργία επιρρήματος και χρονικές προτάσεις.
Για να βρούμε τους προσδιορισμούς του χρόνου μέσα σε μια πρόταση ρωτάμε
«Πότε;»
 Τα χρονικά επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χρόνο.
σήμερα, χθες, αύριο, σε λίγο, τώρα, μετά, αργότερα, ύστερα, έπειτα, κατόπιν,
πέρυσι, νωρίς, φέτος, απόψε, συνέχεια, συχνά, σπάνια, ξανά, γρήγορα, αργά,
πάντα, πάντοτε, ποτέ, κάποτε, ,άλλοτε, τακτικά, συνήθως, πότε πότε………
 Τα ουσιαστικά και τα επίθετα λειτουργούν ως επιρρήματα για να δείξουν το

χρόνο.
Ουσιαστικά: το πρωί, το απόγευμα, το μεσημέρι, το βράδυ, στο παρελθόν, στο

μέλλον, προς το παρόν, τη νύχτα, την (μια) μέρα, μια φορά κι έναν καιρό………
Επίθετα: σύντομος, προηγούμενος, επόμενος, σημερινός, χθεσινός, αυριανός,
φετινός, περσινός, πολυετής………

 Μια δευτερεύουσα/ εξαρτημένη χρονική πρόταση ξεκινά (εισάγεται) με χρο-

νικούς συνδέσμους και δείχνουν το χρόνο.
όταν, μόλις, ωσότου, αφού, αφότου, μόλις , καθώς, κάθε που, ενώ, όποτε, όσο
που, πριν, προτού, σαν, άμα , ώσπου, ………

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τους προσδιορισμούς του χρόνου.
Το καλοκαίρι πήγαμε διακοπές στο χωριό.

Τον επισκέπτεται πού και πού στο νοσοκομείο.
Νόμιζα για λίγο ότι ήσουν κοντά μου.
Πριν από λίγες μέρες έκλεισαν τα σχολεία.
Να μου τηλεφωνήσεις, όταν φτάσεις.
Σκόνταψε κι έπεσε κάτω, καθώς περπατούσε.
Το πρωί θα ξυπνήσουμε νωρίς.
Κάθε μέρα πηγαίνω στη δουλειά.
2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με χρονικούς προσδιορισμούς.
Θα πάμε διακοπές. _________________________________

Διάβασα για το διαγώνισμα. _________________________________
Η μητέρα μαγείρεψε μακαρόνια. _________________________________
Η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο. _________________________________
Ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση. _________________________________
Τα σχολεία αρχίζουν. _________________________________
Ο παππούς καθόταν στο τζάκι. _________________________________

3. Να γράψεις 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας τους χρονικούς συνδέσμους.

1. _________________________________________________________
2. _________________________________________________________
3. _________________________________________________________
4. _________________________________________________________
5. _________________________________________________________

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Θεωρία:
Α) Όμοια σύμφωνα
Λέξεις που γράφονται με όμοια σύμφωνα:
περιβάλλον φύλλα
παππούς απορρόφηση
Θεσσαλονίκη άλλος
απορρίμματα Σάββατο
Μερικοί κανόνες που μας βοηθούν:
 Οι λέξεις που παράγονται από ρήματα που έχουν στο θέμα τους (πριν το –ω)
τα γράμματα π, β, φ, πτ γράφονται με δύο μ.
Παράδειγμα: γράφω γράμμα, υπογραμμίζω

ράβω ράμμα
 Τα ρήματα που τελειώνουν σε –λλω (στους εξακολουθητικούς χρόνους).
Παράδειγμα: καταγγέλλω Εξαίρεση: θέλω

αναστέλλω

 (ΠΡΟΣΕΧΩ: Οι συνοπτικοί και οι συντελεσμένοι χρόνοι και τα παράγω-

γα ουσιαστικά γράφονται με ένα λ –θα καταγγείλω, καταγγελία, θα αναστεί-
λω, αναστολή)
 Τα ρήματα που τελειώνουν σε –σσω.
Παράδειγμα: αναπτύσσω Εξαίρεση: αρέσω

τάσσω
 Τα ρήματα που τελειώνουν σε –ττω.
Παράδειγμα: κηρύττω Εξαίρεση: θέτω

πλήττω
 Τα θηλυκά ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ισσα.
Παράδειγμα: μέλισσα Εξαίρεση: Λάρισα

βασίλισσα
 Οι λέξεις με πρώτο συνθετικό τις προθέσεις ‘συν’ και ‘εν’ όταν το –ν – με-
ταβάλλεται, ανάλογα με το σύμφωνο που ακολουθεί.
Παράδειγμα: συμμετοχή < συν + μετοχή

σύλλογος < σύν + λόγος
εκκίνηση < εν + κίνηση

 Το επίθετο πολύς γράφεται με δύο λ στο θηλυκό ενικού και στον πληθυντι-
κό.
η πολλή οι πολλοί οι πολλές τα πολλά

της πολλής των πολλών
την πολλή τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
(- πολλή) (- πολλοί) (- πολλές) (- πολλά)
 Το αριθμητικό 9 γράφεται με δύο –ν– στις λέξεις: εννέα, εννιά, εννιακόσια,

εννιακοσιοστός και τα παράγωγά τους (π.χ. εννεαετής)
 Η λέξη ενενήντα και τα παράγωγά της γράφονται με ένα –ν– (π.χ. ενενηντάρης)
Β) Επίθετα σε –ικος –η –ο
Τα επίθετα που τελειώνουν σε –ικος –η –ο γράφονται με ι (γιώτα)
Παράδειγμα: μεταφορικός –ή –ό Εξαιρέσεις: δανεικός, θηλυκός, γλυκός
εθνικός –ή –ό

Ασκήσεις:
1. Να διορθώσετε τις λέξεις που είναι γραμμένες λάθος;
άγγελος Σαβατοκύριακο φέγκω εκκρεμές

αλάζω περιβάλον αναβολλή μαλλιά
επιβλητηκός κατάληλος αλλά απορρόφηση
γραμμικός τρομακτικός πολοί συλλαμβάνω
γλωσολόγος περισσεύω αεροπορυκός γλικός
απορίπτω κάλυμα απορίματα θάλασσα
2. Να γράψετε τα επίθετα που παράγονται από τις λέξεις
Οδός: __________________________________________________
Οικονομία: ______________________________________________
Χορταίνω: ______________________________________________
Γλύκα: _________________________________________________
Γεύση: _________________________________________________
Φιλόλογος: ______________________________________________
Τρομάζω: _______________________________________________
Δανείζω: ________________________________________________
Δανία: __________________________________________________

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΟΓΟΥ
Πώς γράφουμε μια έκθεση
Θεωρία:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παράγραφος: Κάνουμε μια εισαγωγή στο θέμα.
ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
2η παράγραφος
3η παράγραφος Γράφουμε τις λεπτομέρειες, αναλύουμε το θέμα
4η παράγραφος
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
η
5 παράγραφος: Γράφουμε το συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω, τα
συναισθήματά μας, δίνουμε συμβουλές.
Χρησιμοποιούμε συνδετικές λέξεις:
Προσθήκη

επίσης, επιπρόσθετα, επιπλέον, εκτός από αυτό, παράλληλα, εδώ πρέπει να προ-
στεθεί ότι…
Αντίθεση
όμως, ωστόσο, εντούτοις, αντιθέτως, αντίθετα, στον αντίποδα, αν και, παρά το
γεγονός, παρόλο που, παρ’ όλα αυτά…
Επεξήγηση
δηλαδή, για να γίνω πιο σαφής, με άλλα λόγια, εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί ό-
τι…
Συμπέρασμα
επομένως, συνεπώς, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, συμπερασματικά, σύμ-
φωνα με τα παραπάνω…
Σύζευξη
Αφενός… αφετέρου, όχι μόνο…. αλλά και…
 Αποφεύγουμε να επαναλαμβάνουμε την ίδια λέξη.

 Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε ίδιες λέξεις και δεν βάζουμε πολλά ‘και’.

Πώς περιγράφουμε ένα πράγμα
Θεωρία:
Πρόλογος
Ποιο είναι αυτό το αντικείμενο, πώς το λένε; Πού βρίσκεται, πού το είδα, πώς το
απέκτησα;
Κυρίως Θέμα
Πώς είναι εξωτερικά γενικά και μερικές λεπτομέρειες για την εξωτερική του εικόνα;
(Η περιγραφή γίνεται από το εξωτερικό μέρος προς το εσωτερικό).
Πώς χρησιμοποιείται;
Ποια είναι η χρησιμότητά του;
Επίλογος
Πώς νιώθω για αυτό το αντικείμενο; Συμπεράσματα για τη χρήση του.
 Χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα και τοπικούς προσδιορισμούς.
 Σε όλη την περιγραφή χρησιμοποιούμε τον ίδιο χρόνο, συνήθως Ενεστώτα (εκτός
αν πρόκειται για αντικείμενο που δεν χρησιμοποιείται πια).
 ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ερωτήσεις του σχεδιαγράμματος είναι βοηθητικές προς τη ροή

της έκθεσης! Δεν γράφω απλώς τις απαντήσεις.

Θέματα εκθέσεων
1. «Το σπίτι μου»

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία
Θεωρία:
Πρόλογος
Πού και πότε συνέβη αυτή η ιστορία.
Ποια πρόσωπα συμμετέχουν. Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι αναγνώστες για τα
πρόσωπα αυτά;
Τι έγινε στην αρχή.
Τι έγινε στη συνέχεια. Ποιο γεγονός είναι σημαντικό.
Ποια είναι τα συναισθήματα των προσώπων; Πώς αλλάζουν τα συναισθήματά τους;
Τι έγινε στο τέλος;
Επίλογος
Ποιο είναι το αποτέλεσμα του γεγονότος;
Ποιο συμπέρασμα προκύπτει;
Πώς ένιωσαν τα πρόσωπα;
Ποια είναι η γνώμη μας;
* Προσέχουμε να μη χρησιμοποιούμε τη λέξη ‘εγώ’.

* Η αφήγηση πρέπει να είναι γρήγορη και παραστατική. Δεν γράφουμε πολλά λόγια
για θέματα που δεν σχετίζονται άμεσα με την ιστορία.
* ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ερωτήσεις του σχεδιαγράμματος είναι βοηθητικές προς τη ροή της

έκθεσης! Δεν γράφω απλώς τις απαντήσεις.

Θέματα Εκθέσεων
1. «Μια εκδρομή στο δάσος»

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

2. «Όταν έσπασα το πόδι μου»

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς γράφουμε περίληψη
Θεωρία:
1. Διαβάζω το κείμενο (2 φορές)
2. Διαβάζω τις παραγράφους και υπογραμμίζω τις λέξεις- κλειδιά.
3. Γράφω ένα πλαγιότιτλο για καθεμία.
4. Ενώνω τους πλαγιότιτλους.
* Μπορούμε να ξεκινήσουμε με τη φράση «Σύμφωνα με το κείμενο…» ή «Το κεί-

μενο μιλάει για…»
* Χρησιμοποιούμε συνδετικές λέξεις.
* Δεν χρησιμοποιούμε λέξεις ίδιες με αυτές του κείμενου.
* Δεν σχολιάζουμε το κείμενο ούτε γράφουμε τη γνώμη μας.
* Η περίληψη είναι (συνήθως) μια παράγραφος
Μπορώ να δω τα βήματα και στο βίντεο που ακολουθεί:

Περίληψη
1. Γράφω την περίληψη του παρακάτω κειμένου.
Πάντοτε συμπαθούσα τις φώκιες, ιδίως από τότε που άκουσα στην Ολλανδία την
ιστορία που θα σας διηγηθώ. Είναι πραγματική, αν πιστέψει κανείς τους Ολλανδούς.
Αυτά τα ζώα είναι τα σκυλιά των ψαράδων. Έχουν κεφάλι μολοσσού, μάτι βοϊδίσιο
και μουστάκια γάτας. Την περίοδο του ψαρέματος ακολουθούν τι βάρκες και κυνη-
γάνε το ψάρι, όταν ο ψαράς αστοχεί ή το αφήνει να του ξεφύγει. Το χειμώνα είναι
πολύ κρυουλιάρες και σε κάθε ιγκλού ψαρά βλέπεις να τριγυρνάει και μία, που συ-
νήθως πιάνει την καλύτερη θέση μπροστά στη φωτιά, περιμένοντας το μερίδιό της
απ’ ό, τι βράζει στη χύτρα.
Ένας ψαράς και η γυναίκα του περνούσαν μεγάλες φτώχειες –η χρονιά ήταν πολύ
κακή- και, όταν δεν υπήρχε πια λέπι, ο ψαράς λέει στη γυναίκα του: «Αυτό το βρο-
μόψαρο τρώει την μπουκιά απ’ το στόμα των παιδιών μας. Μου ‘ρχεται να το πάρω
και να το πετάξω στη θάλασσα ∙ ας πα’ να βρει τους όμοιούς του ∙ αυτοί ξέρουν κάτι
τρύπες και ξεχειμωνιάζουν, χωμένοι κάτω από φύκια κι όλο και ξετρυπώνουν κανέ-
να ψάρι για φαΐ».
Η γυναίκα του ψαρά έπεσε γονατιστή μπροστά στον άντρα της και τον παρακα-
λούσε να λυπηθεί τη φώκια. Η σκέψη, όμως των παιδιών της που ‘χαν ξελιγωθεί από
την πείνα κατεύνασε γρήγορα αυτή την κρίση μεγαλοψυχίας. Τα χαράματα ο ψαράς
έβαλε τη φώκια μέσα στη βάρκα του κι αφού ξανοίχτηκε μερικές λεύγες την ξε-

μπάρκαρε σ’ ένα ξερονήσι. Η φώκια άρχισε να παίζει χαζοχαρούμενα με τις άλλες

φώκιες και ούτε που πήρε είδηση πως η βάρκα έφευγε.
Ο ψαράς γύρισε στην καλύβα του με την καρδιά ραγισμένη απ’ το χαμό της συ-
ντρόφου του. Μόλις μπήκε μέσα, βρήκε τη φώκια να στρογγυλοκάθεται μπροστά
στη φωτιά και να στεγνώνει τη γούνα της. Άντεξαν την πείνα για λίγες μέρες ακόμα.
Μετά ο ψαράς, αλαλιασμένος απ’ τις φωνές των παιδιών του που ζητούσαν φαΐ α-
ποφάσισε να δράσει πιο δυναμικά. Αυτή τη φορά, ξανοίχτηκε πολύ βαθιά στη θά-
λασσα και πέταξε τη φώκια στο νερό, μακριά απ’ τις ακτές. Η φώκια προσπαθούσε
απεγνωσμένα να γαντζωθεί από την κουπαστή με τα πτερύγιά τη που μοιάζουν με
χέρια. Ο ψαράς, εκνευρισμένος, της κοπανάει μια με το κουπί, με αποτέλεσμα να
της σπάσει το ένα πτερύγιο. Η φώκια έμπηξε κάτι τσιριχτά σαν άνθρωπος και χάθη-
κε μες στο νερό, που βάφτηκε κόκκινο απ’ το αίμα της.
Ο ψαράς γύρισε σπίτι του ψυχικό ράκος. Αυτή τη φορά η φώκια δεν περίμενε κά-
τω απ’ την καμινάδα. Την ίδια νύχτα, όμως, ακούστηκαν φωνές έξω στο δρόμο. Ο
ψαράς νόμιζε ότι κάποιον σκοτώνουν και βγήκε να βοηθήσει το θύμα. Μπροστά
στην πόρτα βρήκε τη φώκια που ‘χε συρθεί μέχρι το σπίτι και φώναζε γοερά, υψώ-
νοντας στον ουρανό το ματωμένο της πτερύγιο. Τη μάζεψαν, την περιποιήθηκαν κι
ούτε που ξανασκέφτηκαν ποτέ να τη διώξουν απ’ το σπίτι ∙ άλλωστε, από εκείνη τη
στιγμή, η ψαριά ήταν κάθε φορά και καλύτερη.
Ζεράρ νρε Νερβάλ, στο Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία,
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, ΙΤΕΥΕΔ
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς γράφουμε ανακοινώσεις
Θεωρία:
Γράφουμε ανακοινώσεις για να ενημερώσουμε τους ανθρώπους για
ένα γεγονός (εκδήλωση, ομιλία κλπ).
* Η ανακοίνωση είναι σύντομη και περιέχει μόνο τα σημαντικά στοιχεία:
 το θέμα της ανακοίνωσης
 το διοργανωτή
 το κοινό στο οποίο αναφέρεται
 τον τόπο και τα χρόνο που θα γίνει
*Χρησιμοποιούμε συνήθως μελλοντικούς χρόνους και β’ (ή γ’) πρόσωπο πληθυντι-

κού.

Ανακοίνωση
1. Είστε μέλος της χορευτικής ομάδας της πόλης σας και θέλετε να προσκαλέ-
σετε τον κόσμο στη χορευτική παράσταση που θα διοργανώσετε. Γράψτε μια
ανακοίνωση για να ενημερώσετε τον κόσμο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου σας διοργανώνει μια εκ-
δρομή στα Καλάβρυτα για το Σαββατοκύριακο (12- 14 Δεκεμβρίου). Γράψτε τις
πληροφορίες που χρειάζονται σε μια ανακοίνωση που θα αναρτηθεί στο χώρο
του σχολείου σας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Να συμπληρώσετε το κείμενο βάζοντας τα ρήματα στο σωστό τύπο.
Πέρσι το καλοκαίρι _________________ (ταξιδεύω) με την οικογένειά μου στο

χωριό της μητέρας μου. _________________ (είναι) ορεινό και
_________________ (βρίσκομαι) στη Μεσσηνία.
Την πρώτη μέρα, ένας φίλος μου μού _________________ (λέω) να επισκεφθού-
με το φαράγγι της Νέδας. Μου _________________ (λέω) να συναντηθούμε στις 7
το πρωί την πλατεία του χωριού. _________________ (παίρνω) μαζί μας καπέλα και
νερό. Όταν _________________ (φτάνω) όλα _________________ (φαίνομαι) πολύ
ήρεμα. Δεν _________________ (έχω) πολλή ζέστη και _________________ (φυ-
σώ) ένα απαλό αεράκι που μας ______________ (δροσίζω). _________________
(περπατώ) αρκετή ώρα σε χωματόδρομο μέχρι που _________________ (βρίσκο-
μαι) απέναντι από ένα υπέροχο θέαμα. _________________ (αντικρίζω) τον καταρ-
ράχτη της Νέδας με τα γαλαζοπράσινα νερά. Όλοι μας _________________ (ενθου-
σιάζομαι). _________________ (αποφασίζω) να κάνουμε ένα διάλειμμα για πικνίκ.
2. Να κάνετε γραμματική αναγνώριση στα ρήματα του παραπάνω κειμένου.
Ταξίδεψα: ενεργητική φωνή, αόριστος, α΄ πρόσωπο ενικού_____________

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας τον κατάλληλο χρονικό σύνδε-

σμο.
Έπλυνε τα χέρια του. Έφαγε.

____________________________________________________________________
Έφτασε εδώ. Τον πήρε τηλέφωνο η μητέρα του.

____________________________________________________________________
Θα έρθει ο Νίκος. Θα του πω τι συνέβη.

____________________________________________________________________
Η Μαρία έμαθε τα γεγονότα. Έβαλε τα κλάματα.

____________________________________________________________________

Θα ξημερώσει. Θα ξεκινήσω για το ταξίδι μου.

____________________________________________________________________
4. Να μετατρέψετε τις προτάσεις ώστε να δείχνουν το παρελθόν, κάνοντας όλες

τις απαραίτητες αλλαγές.
Αύριο, θα ξυπνήσω νωρίς.

________________________________________________________________
Ο Γιώργος θα δώσει εξετάσεις τον επόμενο Μάιο.

________________________________________________________________
Η Άννα διαβάζει ένα περιοδικό.

________________________________________________________________
Αυτή τη στιγμή, ο Άγγελος παίζει, ενώ η μητέρα μαγειρεύει.

________________________________________________________________
Τις επόμενες μέρες ο άνεμος θα φυσάει δυνατά και θα έχει κρύο

________________________________________________________________
Μέχρι να φτάσετε, θα έχω κοιμηθεί.

________________________________________________________________

5. Να συμπληρώσετε τα γράμματα που λείπουν.
γρα__ατοκιβώτιο καταγγέ__ω αναπαυτ__κός

συντά__ω αναβο__ή ε__ιακοσιοστός
ε__ενήντα ε__ενηκοστός ε__ιά
γραφ__κός δαν__κός δι__μερο
συ__ετοχή επιθ__μώ συ__ε__οούμαι

ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους του ρήματος
1. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο παρακάτω κείμενο και να συμπληρώσετε

Απάντηση:
Αλλά ήρθε η στιγμή που ο μικρός πρίγκιπας, αφού περπάτησε πολύ στην άμμο,
στους βράχους και στα χιόνια, ανακάλυψε επιτέλους ένα δρόμο. Κι όλοι οι δρόμοι
οδηγούν στους ανθρώπους. «Καλημέρα», είπε. Ήταν ένας ανθισμένος κήπος με τρι-
αντάφυλλα. «Καλημέρα», είπαν τα τριαντάφυλλα. Ο μικρός πρίγκιπας τα κοίταξε.
Έμοιαζαν όλα στο λουλούδι του. «Τι είστε;», τα ρώτησε έκπληκτος. «Είμαστε τρια-
ντάφυλλα», είπαν τα τριαντάφυλλα. «Α!» έκανε ο μικρός πρίγκιπας... Κι αισθάνθηκε
πολύ δυστυχισμένος. Το λουλούδι του του 'χε πει, πως ήταν το μοναδικό στο σύ-
μπαν.
Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο μικρός πρίγκιπας.
ΡΗΜΑ ΦΩΝΗ ΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟ

ήρθε Παθητική Αόριστος γ΄ ενικός
περπάτησε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός

ανακάλυψε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός

οδηγούν Ενεργητική Ενεστώτας γ΄ πληθυντικός
είπε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός
ήταν Ενεργητική Παρατατικός γ΄ ενικός
είπαν Ενεργητική Αόριστος γ΄ πληθυντικός
κοίταξε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός
έμοιαζαν Ενεργητική Παρατατικός γ΄ πληθυντικός
είστε * Ενεστώτας β΄ πληθυντικός
ρώτησε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός
είμαστε * Ενεστώτας α΄ πληθυντικός
έκανε Ενεργητική Αόριστος γ΄ ενικός
αισθάνθηκε Παθητική Αόριστος γ΄ ενικός
είχε πει Ενεργητική Υπερσυντέλικος γ΄ ενικός
*Το ρήμα είμαι κλίνεται σύμφωνα με την Παθητική Φωνή. Ο Παρατατικός και ο
Αόριστος σχηματίζονται κατά τον ίδιο τρόπο. Για το Στιγμιαίο Μέλλοντα, τον Πα-
ρακείμενο, τον Υπερσυντέλικο και τον Συντελεσμένο Μέλλονται δανειζόμαστε τους
τύπους από το ρήμα «γίνομαι».
2. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα παραπάνω ρήματα στο πρόσωπο και

τη φωνή που βρίσκονται.
Απάντηση:
Ενεστώτας Έρχεται περπατά ανακαλύ- οδηγούν λέει
πτει
Παρατατι- Ερχόταν περπατούσα ανακάλυπτε οδηγούσαν έλεγε

κός
Αόριστος Ήρθε περπάτησε ανακάλυψε οδήγησαν είπε
Εξ. Μέλλο- θα έρχεται θα περπατά θα ανακα- θα οδηγούν θα λέει
ντας λύπτει
Συνοπτικός θα έρθει θα περπα- θα ανακα- θα οδηγή- θα πει
Μέλλοντας τήσει λύψει σουν
Παρακεί- έχει έρθει έχει περπα- έχει ανακα- έχουν οδη- έχει πει
μενος τήσει λύψει γήσει
Υπερσυ- είχε έρθει είχε περπα- είχε ανακα- είχαν οδη- είχε πει
ντέλικος τήσει λύψει γήσει
Συντελε- θα έχει έρ- θα έχει περ- θα έχει α- θα έχουν θα έχει πει
σμένος θει πατήσει νακαλύψει οδηγήσει
Μέλλοντας
Ενεστώτας Είναι λένε κοιτάζει μοιάζουν είστε

Παρατατι- Ήταν έλεγαν κοίταζε έμοιαζαν ήσαστε /
κός ήσασταν
Αόριστος Ήταν είπαν κοίταξε Έμοιασαν ήσαστε /
ήσασταν
Εξ. Μέλλο- θα είναι θα λένε θα κοιτάζει θα μοιάζουν θα είστε
ντας
Συνοπτικός θα είναι θα πουν θα κοιτάξει θα μοιά- θα είστε
Μέλλοντας (θα γίνει) σουν (θα γίνετε)
Παρακεί- (έχει γίνει) έχουν πει έχει κοιτά- έχουν μοιά- (έχετε γίνει)
μενος ξει σει
Υπερσυ- (είχε γίνει) είχαν πει είχε κοιτά- είχαν μοιά- (είχατε γί-

ντέλικος ξει σει νει)

Συντελε- (θα έχει γί- θα έχουν θα έχει κοι- θα έχουν (θα έχετε
σμένος νει) πει τάξει μοιάσει γίνει)
Μέλλοντας
Ενεστώτας ρωτά / ρω- είμαστε κάνει αισθάνεται Λέει

τάει
Παρατατι- Ρωτούσε ήμαστε / έκανε αισθανόταν Έλεγε
κός ήμασταν
Αόριστος Ρώτησε ήμαστε / έκανε αισθάνθη- Είπε
ήμασταν κε
Εξ. Μέλλο- θα ρωτά / θα είμαστε θα κάνει θα αισθάνε- θα λέει
ντας θα ρωτάει ται
Συνοπτικός θα ρωτήσει θα είμαστε θα κάνει θα αισθαν- θα πει
Μέλλοντας (θα γίνου- θεί
με)
Παρακεί- έχει ρωτή- (έχουμε γί- έχει κάνει έχει αι- έχει πει
μενος σει νει) σθανθεί
Υπερσυ- είχε ρωτή- (είχαμε γί- είχε κάνει είχε αι- είχε πει
ντέλικος σει νει) σθανθεί
Συντελε- θα έχει ρω- (θα έχουμε θα έχει κά- θα έχει αι- θα έχει πει
σμένος τήσει γίνει) νει σθανθεί
Μέλλοντας

3. Να συμπληρώσετε τον Αόριστο και τον Παρακείμενο στον παρακάτω πίνακα.

Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

Αγαπώ αγάπησα έχω αγαπήσει
Ανεμίζω ανέμισα έχω ανεμίσει
Παχαίνω πάχυνα έχω παχύνει
Αθροίζω άθροισα έχω αθροίσει
Ανακουφίζω ανακούφισα έχω ανακουφίσει
Προβάλλω πρόβαλα έχω προβάλει
Βαθαίνω βάθυνα έχω βαθύνει
Μιλώ μίλησα έχω μιλήσει
Ισχύω ίσχυσα έχω ισχύσει
Δανείζω δάνεισα έχω δανείσει
Παραμένω παρέμεινα έχω παραμείνει
Αναβλύζω ανάβλυσα έχω αναβλύσει
Διανύω διήνυσα έχω διανύσει
κυβερνώ κυβέρνησα έχω κυβερνήσει
Μολύνω μόλυνα έχω μολύνει
Επιβραδύνω επιβράδυνα έχω επιβραδύνει
Περικλείω περιέκλεισα έχω περικλείσει
4. Να μεταφέρετε το παρακάτω κείμενο στο μέλλον, κάνοντας όλες τις απαραί-

τητες αλλαγές.
Απάντηση:

Αύριο, θα πάμε εκδρομή στο Ναύπλιο. Θα έρθουν μαζί μας και τα ξαδέρφια μου
με τους γονείς τους. Θα φτάσουμε περίπου στις 10 η ώρα και μέχρι τις 2 η ώρα θα
περπατάμε για να δούμε την πόλη. Το μεσημέρι θα πάμε στην παραλία. Ο αδερφός
μου κι εγώ θα φτιάχνουμε πύργους στην άμμο ενώ τα ξαδέρφια μου θα παίζουν με
την μπάλα. Οι γονείς μας, αφού κολυμπήσουν, θα κάτσουν κάτω από την ομπρέλα
και θα συζητούν. Πριν βραδιάσει θα έχουμε γυρίσει στην Αθήνα και θα έχουμε ήδη
πέσει για ύπνο. Θα είμαστε τόσο κουρασμένοι!
Πώς μιλάμε για το χθες, το σήμερα, το αύριο
1. Να υπογραμμίσετε τους προσδιορισμούς του χρόνου.

Απάντηση:
Πριν από λίγες μέρες έκλεισαν τα σχολεία.
Να μου τηλεφωνήσεις, όταν φτάσεις.
Το πρωί θα ξυπνήσουμε νωρίς.

2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με χρονικούς προσδιορισμούς.

Απάντηση:
Θα πάμε διακοπές. Το καλοκαίρι θα πάμε διακοπές.
Διάβασα για το διαγώνισμα. Εχθές, διάβασα για το διαγώνισμα.
Η μητέρα μαγείρεψε μακαρόνια. Η μητέρα μαγείρεψε μακαρόνια, σήμερα.
Η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο. Τη Δευτέρα η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο
Ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση. Αυτή τη στιγμή ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση.
Τα σχολεία αρχίζουν. Σε λίγες μέρες τα σχολεία αρχίζουν.
Ο παππούς καθόταν στο τζάκι. Όταν πήρες τηλέφωνο ο παππούς καθόταν στο
τζάκι.
3. Να γράψεις 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας τους χρονικούς συνδέσμους.

Απάντηση:
1. Όταν επιστρέψω, θα μαγειρέψω το μεσημεριανό.
2. Χτύπησε το τηλέφωνο, καθώς κοιμόμουν,
3. Ενώ διάβαζα, κάποιος με φώναξε.
4. Τηλεφώνησέ μου, μόλις φτάσεις.
5. Πριν φύγεις, να περάσεις από το γραφείο του διευθυντή.

Α) Όμοια σύμφωνα
Β) Επίθετα σε –ικος –η –ο
1. Να διορθώσετε τις λέξεις που είναι γραμμένες λάθος;

Απάντηση:
άγγελος Σαββατοκύριακο φέγγω εκκρεμές
αλλάζω περιβάλλον αναβολή μαλλιά
επιβλητικός κατάλληλος αλλά απορρόφηση
γραμμικός τρομακτικός πολλοί συλλαμβάνω
γλωσσολόγος περισσεύω αεροπορικός γλυκός
απορρίπτω κάλυμμα απορρίμματα θάλασσα
2. Να γράψετε τα επίθετα που παράγονται από τις λέξεις

Απάντηση:
Οδός: οδικός, οδική, οδικό
Οικονομία: οικονομικός, οικονομική, οικονομικό
Χορταίνω: χορταστικός, χορταστική, χορταστικό
Γλύκα: γλυκός, γλυκιά, γλυκό
Γεύση: γευστικός, γευστική, γευστικό
Φιλόλογος: φιλολογικός, φιλολογική, φιλολογικό

Τρομάζω: τρομακτικός, τρομακτική, τρομακτικό

Δανείζω: δανεικός, δανεική, δανεικό
Δανία: δανικός, δανική, δανικό
Πώς περιγράφουμε ένα πράγμα
1. «Το σπίτι μου»

Απάντηση:
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Πού βρίσκεται το σπίτι μου; Ποιοι κατοικούν; Είναι μονοκατοικία ή δια-
μέρισμα;
2η παρ.: Περιγραφή του εξωτερικού χώρου.
3η παρ.: Οι γύρω δρόμοι και η γειτονιά.
4η παρ.: Περιγραφή εσωτερικού χώρου.
5η παρ.: Ο χώρος μου μέσα στο σπίτι (το δωμάτιό μου).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Γενικές εντυπώσεις για το σπίτι. Τα συναισθήματά μου.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
«Το σπίτι μου»

Το σπίτι μου είναι ένα διαμέρισμα στον τρίτο όροφο μιας πολυκατοικίας στο κέ-
ντρο της Πάτρας. Ζω μαζί με τους γονείς μου και τα δύο μου αδέρφια. Μερικές φο-
ρές, κυρίως το χειμώνα, φιλοξενούμε τη γιαγιά μου που έρχεται για να μας δει.
Η πολυκατοικία μας δεν είναι πολύ μεγάλη αλλά είναι καινούρια. Έχει 4 ορό-
φους, ενώ σε κάθε όροφο υπάρχουν 2 διαμερίσματα. Εξωτερικά φαίνεται όμορφη,
αφού είναι χτισμένη με μοντέρνο τρόπο. Επίσης, τα μπαλκόνια είναι μεγάλα και ό-
λοι οι ένοικοι έχουν τοποθετήσει γλάστρες με πολύχρωμα λουλούδια και διάφορα
άλλα φυτά. Η πολυκατοικία μας έχει μπεζ χρώμα, ενώ η στέγη είναι σκεπασμένη με
κεραμίδια. Η πόρτα της εισόδου έχει καφέ χρώμα και είναι ξύλινη.
Η γειτονιά μας δεν είναι πολύ ήσυχη, αφού βρισκόμαστε στο κέντρο της πόλης.
Ωστόσο, μας αρέσει γιατί είμαστε κοντά στο λιμάνι, κοντά σε όλα τα μαγαζιά και
μπροστά από το σπίτι μας περνούν συχνά λεωφορεία. Επομένως, μπορούμε να πάμε
γρήγορα και εύκολα όπου θέλουμε. Το αρνητικό είναι ότι δεν βρίσκουμε πάντα θέση
πάρκινγκ για το αυτοκίνητο και τις περισσότερες φορές χρειάζεται να περπατάμε
αρκετά για να φτάσουμε στο σπίτι.
Αν και η πολυκατοικία φαίνεται μικρή, τα διαμερίσματα είναι ευρύχωρα και βο-

λικά. Το δικό μας σπίτι έχει ένα μεγάλο σαλόνι με κουζίνα, δύο μπάνια και τρία υ-
πνοδωμάτια. Στο ένα κοιμούνται οι γονείς μου, στο άλλο εγώ, ενώ το τρίτο, το με-
γαλύτερο, το μοιράζονται τα δύο μου αδέρφια. Τα βράδια μας αρέσει να καθόμαστε
όλοι μαζί στο σαλόνι, στον καναπέ μπροστά από τη τζαμαρία. Από εκεί φαίνεται το
λιμάνι της πόλης μας. Τις ζεστές μέρες συνηθίζω να κάθομαι στο μπαλκόνι και να
διαβάζω ή να ακούω μουσική.
Τον περισσότερο χρόνο της ημέρας, όμως, τον περνάω στο δικό μου χώρο, το
δωμάτιό μου. Έχει ένα ελαφρύ λαχανί χρώμα και μπεζ κουρτίνες. Το κρεβάτι μου
βρίσκεται δίπλα στο παράθυρο, ενώ ακριβώς απέναντι έχω τοποθετήσει το γραφείο
μου και τη βιβλιοθήκη. Έχω διαλέξει μερικά από τα αγαπημένα μου παιχνίδια για να
διακοσμήσω το χώρο. Μπορεί να μην παίζω τώρα πια με τα περισσότερα από αυτά,
μου θυμίζουν ωστόσο τα χρόνια που ήμουν παιδί.
Το σπίτι μου μού αρέσει πάρα πολύ, όχι μόνο επειδή είναι όμορφο και περιποιη-
μένο, αλλά πολύ περισσότερο γιατί αισθάνομαι ζεστασιά και ασφάλεια. Νιώθω πολύ
τυχερή που ζω σε ένα τέτοιο σπίτι!

1. «Μια εκδρομή στο δάσος»

Απάντηση:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Πού πήγα εκδρομή και πότε; Πώς το αποφάσισα; Ποια πρόσωπα συμμετέ-
χουν;
2η παρ.: Τι προετοιμασίες έκανα; Πώς πήγα;
3η παρ.: Ποιες ήταν οι εντυπώσεις όταν φτάσαμε; Πώς ήταν το δάσος; Τι είδαμε;
4η παρ.: Τι έκανα όσο ήμουν εκεί;
5η παρ.: Η επιστροφή.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Πώς πέρασα τελικά; Τι συναισθήματα μου άφησε η εκδρομή;
«Μια εκδρομή στο δάσος»
Το περασμένο Σάββατο, η μέρα ήταν ηλιόλουστή κι έτσι σκεφτήκαμε με τα α-

δέρφια μου να κάνουμε μια εκδρομή. Επειδή δεν το είχαμε σχεδιάσει από τις προη-

γούμενες ημέρες, δεν είχαμε προλάβει να προετοιμαστούμε. Γι’ αυτό, δεν μπορού-
σαμε να πάμε πολύ μακριά. Επομένως, αποφασίσαμε να περάσουμε τη μέρα μας στο
κοντινό δάσος της περιοχής.
Ο καθένας ετοίμασε μερικά πράγματα που θα μας φαίνονταν χρήσιμα. Η αδερφή

μου πήρε μαζί της καπέλα, μια μπάλα, ένα μικρό ραδιόφωνο και άλλα επιτραπέζια
παιχνίδια. Ο αδερφός μου κι εγώ φροντίσαμε για τα φαγητά. Σε μια τσάντα βάλαμε
ένα μεγάλο τραπεζομάντιλο, μερικά φρούτα, μπολ με διάφορα φαγητά και νερό. Η
αδερφή μου μας είπε να πάρουμε οπωσδήποτε μαζί και λίγα γλυκά. Μόλις τα ετοι-
μάσαμε όλα αυτά, μπήκαμε στο αυτοκίνητο του μπαμπά και ξεκινήσαμε την εκδρο-
μή μας. Ο πατέρας μας άφησε λίγο πριν το δάσος και από εκεί περπατήσαμε μέχρι
να φτάσουμε.
Μόλις φτάσαμε σκεφτήκαμε να κάνουμε έναν περίπατο για να δούμε το δάσος.

Φαινόταν υπέροχο και ήσυχο. Και οι τρεις θαυμάζαμε το εκπληκτικό θέαμα που άγ-
γιζε όλες μας τις αισθήσεις. Περπατούσαμε ανάμεσα σε ψηλά και πυκνά δέντρα, σε
καταπράσινους θάμνους και όμορφα αγριολούλουδα. Σε όλη τη διαδρομή, χαιρόμα-
στε τις ευωδίες του δάσους, τη μυρωδιά του πεύκου και των άγριων λουλουδιών. Τα
πουλιά κελαηδούσαν και μερικά ήρθαν κοντά μας όταν τους πέταξα λίγο από το
ψωμί που είχα στην τσάντα μου.
Ύστερα από λίγη ώρα, βρήκαμε το κατάλληλο σημείο για να ξεκουραστούμε.

Αφήσαμε κάτω τα πράγματα και καθίσαμε. Ήταν ένα σκιερό μέρος με δροσερό αε-
ράκι δίπλα σε ένα μικρό ρυάκι. Ο αδερφός μου πρότεινε να ανοίξουμε το ραδιόφωνο
αλλά δεν θέλαμε. Μας αρκούσε να ακούμε το όμορφο τραγούδι των πουλιών και το
κελάρυσμα του νερού. Αφού ξεκουραστήκαμε, παίξαμε βόλεϊ. Γρήγορα πεινάσαμε
και βγάλαμε τα φαγητά.
Η ώρα περνούσε όσο εμείς απολαμβάναμε τη γαλήνη του δάσους. Σιγά σιγά, ο
ήλιος έδυε και φοβηθήκαμε ότι θα σκοτεινιάσει πριν προλάβουμε να βγούμε από το
δάσος. Μαζέψαμε τα πράγματα μας, γεμίσαμε τα μπουκάλια μας με νερό από το
ρυάκι και πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Δεν ξεχάσαμε να μαζέψουμε τα σκου-
πίδια σε μια σακούλα που πετάξαμε στον κάδο έξω από το δάσος.
Αν και κουραστήκαμε, περάσαμε υπέροχα. Δεν φανταζόμουν ότι το δάσος κρύβει

τόσες ομορφιές. Εύχομαι να οργανώσουμε πάλι μια τέτοια εκδρομή!

2. «Όταν έσπασα το πόδι μου»

Απάντηση:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Τι έπαθα; Πώς και πότε το έπαθα;
2η παρ.: Τι ένιωσα; Ποιοι ήταν κοντά μου; Τι έκαναν;
3η παρ.: Πώς το αντιμετώπισα; Ποια ήταν τα συναισθήματά μου;
4η παρ.: Πόσες μέρες έμεινα στο κρεβάτι; Τι ένιωσα όταν ανάρρωσα;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5η παρ.: Τι σκέψεις έκανα μετά από αυτή την εμπειρία; Ποια ήταν τα συναισθήματά
μου;
«Όταν έσπασα το πόδι μου»
Πέρυσι το καλοκαίρι, είχαμε κανονίσει με τους φίλους μου να πάμε στο γήπεδο
της γειτονιάς για να παίξουμε ποδόσφαιρο. Παίζαμε αρκετή ώρα, μέχρι που κάποια
στιγμή ήρθε η μπάλα στα πόδια μου. Καθώς έτρεχα, το πόδι μου γλίστρησε κι έπεσα
κάτω. Ένιωσα ένα φοβερό πόνο στο πόδι και δεν μπορούσα να το κουνήσω.
Αμέσως, το παιχνίδι σταμάτησε και οι φίλοι μου με πήγαν στο σπίτι. Πονούσα
πάρα πολύ και δεν μπορούσα να πατήσω το πόδι μου. Η μητέρα μου ανησύχησε και
είπε πως πρέπει να πάμε γρήγορα στο νοσοκομείο. Ήρθαν και οι φίλοι μου μαζί για
να μου κάνουν παρέα. Οι γιατροί είπαν ότι έχω σπάσει το πόδι μου και μου έβαλαν
γύψο. Με συμβούλεψαν να μην το κουνάω όσο μπορώ και να προσέχω. Αργότερα
ήρθε και ο πατέρας μου για να δει πώς είμαι.
Έπρεπε να μείνω με το γύψο περίπου τρεις εβδομάδες. Δεν πονούσα πολύ, μερι-
κές φορές όμως το πόδι μου μούδιαζε. Ήμουν πολύ λυπημένος γιατί μέχρι να γίνει
καλά το πόδι μου θα είχε περάσει όλο το καλοκαίρι. Δεν μπορούσα να πηγαίνω στη
θάλασσα ούτε να παίζω με τους φίλους μου. Ευτυχώς, οι φίλοι μου έρχονταν συχνά
για να με βλέπουν και να μη νιώθω μοναξιά. Κανόνιζαν μάλιστα συχνά, αντί να πη-
γαίνουν για ποδόσφαιρο να έρχονται στο σπίτι μου. Επίσης, δεν μπορούσα να πάω
για μπάνιο στην παραλία, η μητέρα μου όμως με πήγαινε για ψάρεμα κι έτσι δεν
στεναχωριόμουν.
Μετά από τις τρεις εβδομάδες, πήγα ξανά στο νοσοκομείο για να μου βγάλουν το
γύψο. Ένιωσα μεγάλη ανακούφιση. Επιτέλους το πόδι μου ήταν καλά και μπορούσα
και πάλι να περπατήσω. Έτσι, έκανα έναν περίπατο μαζί με τη μητέρα μου μέχρι το
πάρκο. Δεν έπρεπε όμως να το κουράζω, γι’ αυτό δεν περπατήσαμε πολύ. Ανυπομο-
νούσα να παίξω και πάλι ποδόσφαιρο, έπρεπε όμως να περιμένω λίγο ακόμα για να
γίνει τελείως καλά.
Ευτυχώς πήγαν όλα καλά αν και ταλαιπωρήθηκα αρκετά. Από εδώ και πέρα θα
είμαι πιο προσεκτικός για να μην ξαναζήσω τέτοια εμπειρία.

Πώς γράφουμε περίληψη
1. Γράφω την περίληψη του παρακάτω κειμένου.

Απάντηση:
Οι πλαγιότιτλοι:
1η παράγραφος: Οι φώκιες ακολουθούν τους ψαράδες και το χειμώνα ψάχνουν
ζεστασιά και φαγητό στα ιγκλού τους.
2η παράγραφος: Ένας φτωχός ψαράς ήθελε να διώξει τη φώκια από το σπίτι του,
γιατί δεν είχε αρκετό φαγητό.
3η παράγραφός: Παρά τις αντιδράσεις της γυναίκας του, ο ψαράς πήγε τη φώκια
σε ένα ξερονήσι και την άφησε εκεί.
4η παράγραφος: Η φώκια ξαναγύρισε και ο ψαράς την πήγε πιο μακριά, χτυπώ-
ντας την για να φύγει.
5η παράγραφος: Η φώκια επέστρεψε με ματωμένο το πτερύγιο και η οικογένεια
την περιποιήθηκε.
Η περίληψη:
Το κείμενο μας μιλάει για τις φώκιες που ακολουθούν τις βάρκες των ψαράδων
και το χειμώνα ψάχνουν ζεστασιά και φαγητό στα ιγκλού τους. Μια φορά, ένας
φτωχός ψαράς ήθελε να διώξει τη φώκια από το σπίτι του, γιατί δεν είχε αρκετό φα-
γητό για εκείνον και τα παιδιά του. Παρά τις αντιδράσεις της γυναίκας του, πήγε τη
φώκια σε ένα ξερονήσι και την άφησε εκεί. Η φώκια ξαναγύρισε, αλλά ο ψαράς την
πήγε ακόμα πιο μακριά. Μάλιστα, της χτύπησε το πτερύγιο με το κουπί για να φύγει.
Η φώκια τσίριξε κι έφυγε. Το βράδυ, επέστρεψε με ματωμένο το πτερύγιο και φώ-
ναζε έξω από το σπίτι της οικογένειας. Ο ψαράς, μόλις την είδε, την περιποιήθηκε
και ποτέ ξανά δεν σκέφτηκε να τη διώξει. Από τότε, η δουλειά του ψαρά πήγαινε
όλο και καλύτερα.
Πώς γράφουμε ανακοινώσεις
1. Είστε μέλος της χορευτικής ομάδας της πόλης σας και θέλετε να προσκαλέ-
σετε τον κόσμο στη χορευτική παράσταση που θα διοργανώσετε. Γράψτε μια
ανακοίνωση για να ενημερώσετε τον κόσμο.
Απάντηση:
Η χορευτική ομάδα του Δήμου μας σας προσκαλεί στη χορευτική παράσταση που
θα λάβει χώρα το Σάββατο 30 Οκτωβρίου και ώρα 6.00 μ. μ. στο Πολιτιστικό Κέ-
ντρο της πόλης μας. Η είσοδος είναι δωρεάν.
Σας περιμένουμε!
2. Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου σας διοργανώνει μια εκ-
δρομή στα Καλάβρυτα για το Σαββατοκύριακο (12-14 Δεκεμβρίου). Γράψτε τις
πληροφορίες που χρειάζονται σε μια ανακοίνωση που θα αναρτηθεί στο χώρο
του σχολείου σας.
Απάντηση:
Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου μας διοργανώνει τριήμερη εκ-
δρομή στα Καλάβρυτα για τους μαθητές του σχολείου και τους γονείς τους. Θα ξε-
κινήσουμε το πρωί της Παρασκευής 12 Δεκεμβρίου στις 7:00 και θα επιστρέψουμε
το απόγευμα της Κυριακής 14 Δεκεμβρίου. Θα επισκεφθούμε το Μουσείο Καλα-
βρυτινού Ολοκαυτώματος και τον Οδοντωτό Σιδηρόδρομο Διακοπτού- Καλαβρύ-

των. Να έχετε μαζί σας αθλητικά παπούτσια και φόρμες, γάντια, κασκόλ και ζεστά
ρούχα.
Δηλώστε συμμετοχή μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου στο τηλέφωνο 698989898, κ. Αν-
δρέου.

1. Να συμπληρώσετε το κείμενο βάζοντας τα ρήματα στο σωστό τύπο.

Απάντηση:
Πέρσι το καλοκαίρι ταξίδεψα (ταξιδεύω) με την οικογένειά μου στο χωριό της
μητέρας μου. Είναι (είναι) ορεινό και βρίσκεται (βρίσκομαι) στη Μεσσηνία.
Την πρώτη μέρα, ένας φίλος μου μού είπε (λέω) να επισκεφθούμε το φαράγγι της
Νέδας. Μου είπε (λέω) να συναντηθούμε στις 7 το πρωί την πλατεία του χωριού.
Πήραμε (παίρνω) μαζί μας καπέλα και νερό. Όταν φτάσαμε (φτάνω) όλα φαίνο-
νταν (φαίνομαι) πολύ ήρεμα. Δεν είχε (έχω) πολλή ζέστη και φυσούσε (φυσώ) ένα
απαλό αεράκι που μας δρόσιζε (δροσίζω). Περπατούσαμε (περπατώ) αρκετή ώρα
σε χωματόδρομο μέχρι που βρεθήκαμε (βρίσκομαι) απέναντι από ένα υπέροχο θέα-
μα. Αντικρίσαμε (αντικρίζω) τον καταρράχτη της Νέδας με τα γαλαζοπράσινα νε-
ρά. Όλοι μας ενθουσιαστήκαμε (ενθουσιάζομαι). Αποφασίσαμε (αποφασίζω) να
κάνουμε ένα διάλειμμα για πικνίκ.
2. Να κάνετε γραμματική αναγνώριση στα ρήματα του παραπάνω κειμένου.

Απάντηση:
Ταξίδεψα: ενεργητική φωνή, αόριστος, α΄ πρόσωπο ενικού
Είναι: (παθητική φωνή), ενεστώτας, γ’ πρόσωπο ενικού
Βρίσκεται: ενεργητική φωνή, ενεστώτας, γ’ πρόσωπο ενικού
Είπε: ενεργητική φωνή, αόριστος, γ’ πρόσωπο ενικού
Πήραμε: ενεργητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού

Φτάσαμε: ενεργητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού

Φαίνονταν: παθητική φωνή, παρατατικός, γ’ πρόσωπο πληθυντικού
Είχε: ενεργητική φωνή, παρατατικός, γ’ πρόσωπο ενικού
Φυσούσε: ενεργητική φωνή, παρατατικός, γ’ πρόσωπο ενικού
Δρόσιζε: ενεργητική φωνή, παρατατικός, γ πρόσωπο ενικού
Περπατούσαμε: ενεργητική φωνή, παρατατικός, α’ πρόσωπο πληθυντικού
Βρεθήκαμε: παθητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού
Αντικρίσαμε: ενεργητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού
Ενθουσιαστήκαμε: παθητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού
Αποφασίσαμε: ενεργητική φωνή, αόριστος, α’ πρόσωπο πληθυντικού
3. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας τον κατάλληλο χρονικό σύνδε-

σμο.
Απάντηση:
Έπλυνε τα χέρια του. Έφαγε.
Αφού / Μόλις έπλυνε τα χέρια του, έφαγε.
Έφτασε εδώ. Τον πήρε τηλέφωνο η μητέρα του.

Μόλις/ Όταν/ Αφού έφτασε εδώ, τον πήρε τηλέφωνο η μητέρα του.
Θα έρθει ο Νίκος. Θα του πω τι συνέβη.

Μόλις/ Όταν έρθει ο Νίκος, θα του πω τι συνέβη.
Η Μαρία έμαθε τα γεγονότα. Έβαλε τα κλάματα.

Όταν/ Μόλις η Μαρία έμαθε τα γεγονότα, έβαλε τα κλάματα.

Θα ξημερώσει. Θα ξεκινήσω για το ταξίδι μου.

Πριν / Μόλις ξημερώσει, θα ξεκινήσω το ταξίδι μου.
4. Να μετατρέψετε τις προτάσεις ώστε να δείχνουν το παρελθόν, κάνοντας όλες

τις απαραίτητες αλλαγές.
Απάντηση:
Αύριο, θα ξυπνήσω νωρίς.
Εχθές, ξύπνησα νωρίς.
Ο Γιώργος θα δώσει εξετάσεις τον επόμενο Μάιο.

Ο Γιώργος έδωσε εξετάσεις τον περασμένο Μάιο.
Η Άννα διαβάζει ένα περιοδικό.

Η Άννα διάβαζε ένα περιοδικό.
Αυτή τη στιγμή, ο Άγγελος παίζει, ενώ η μητέρα μαγειρεύει.

Πριν από λίγο, ο Άγγελος έπαιζε, ενώ η μητέρα μαγείρευε.
Τις επόμενες μέρες ο άνεμος θα φυσάει δυνατά και θα έχει κρύο.

Τις προηγούμενες μέρες ο άνεμος φυσούσε δυνατά και είχε κρύο.
Μέχρι να φτάσετε, θα έχω κοιμηθεί.

Μέχρι να φτάσετε, είχα κοιμηθεί.

5. Να συμπληρώσετε τα γράμματα που λείπουν.

Απάντηση:
γραμματοκιβώτιο καταγγέλλω αναπαυτικός
συντάσσω αναβολή εννιακοσιοστός
ενενήντα ενενηκοστός εννιά
γραφικός δανεικός διήμερο
συμμετοχή επιθυμώ συνεννοούμαι

Ενότητα 2
κατοικία
72 Ενότητα 2 [Κατοικία]
Αριθμητικά Επίθετα και Αριθμητικά Ουσιαστικά
Θεωρία:
Αριθμητικά επίθετα ή ουσιαστικά είναι οι λέξεις που φανερώνουν
ορισμένη αριθμητική ποσότητα ή εκφράζουν αριθμητικές έννοιες ή
σχέσεις.
* Τα αριθμητικά επίθετα χωρίζονται σε:

Απόλυτα: δείχνουν ορισμένο πλήθος προσώπων, ζώων, αντικειμένων.
Τακτικά: δείχνουν τη θέση που παίρνει κάτι σε μια σειρά από όμοια πράγματα
[τελειώνουν σε –(τ)ος –(τ)η –(τ)ο] .
Πολλαπλασιαστικά: δείχνουν από πόσα μέρη αποτελείται κάτι (τελειώνουν σε –
πλός –ή –ό.
Αναλογικά: δείχνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι ένα ποσό από ένα άλλο (τε-
λειώνουν σε –πλάσιος –πλάσια –πλάσιο.
* Τα αριθμητικά ουσιαστικά αποτελούνται από τα

Περιληπτικά: είναι αφηρημένα ουσιαστικά και δείχνουν την ποσότητα:
Τελειώνουν σε:
-αριά: δείχνουν την ‘περίπου’ ποσότητα ενός πλήθους.
-άδα: δείχνουν το σύνολο.

ΑΠΟΛΥ- ΤΑΚΤΙΚΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ- ΑΝΑΛΟ- ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ

ΤΑ ΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΙΚΑ
ένας, μία, πρώτος –η –ο απλός –ή –ό – – μονάδα
ένα
δύο δεύτερος –η –ο διπλός –ή –ό διπλάσιος – δυάδα
–α –ο
τρεις, τρία τρίτος –η –ο τριπλός –ή –ό τριπλάσιος – τριάδα
–α –ο
τέσσερις, τέταρτος –η –ο τετραπλός –ή –ό τετραπλά- – τετράδα
τέσσερα σιος –α –ο
πέντε πέμπτος –η –ο πενταπλός –ή –ό πενταπλά- – πεντάδα
σιος –α –ο
έξι έκτος –η –ο εξαπλός –ή –ό εξαπλάσι- – εξάδα
ος –α –ο
επτά έβδομος –η –ο επταπλός –ή –ό επταπλά- – επτάδα
οκτώ όγδοος –η –ο οκταπλός –ή –ό οκταπλά- – οκτάδα
εννιά (εν- ένατος –η –ο εννεαπλός –ή –ό εννεαπλά- – εννιάδα
νέα) σιος –α -ο
δέκα δέκατος –η –ο δεκαπλός –ή –ό δεκαπλά- δεκαριά δεκάδα
δεκαπέντε δέκατος –η –ο δεκαπενταπλός – δεκαπε- δεκαπε- δεκαπε-
πέμπτος –η –ο ή –ό νταπλάσι- νταριά ντάδα
ος –α –ο

είκοσι δύο εικοστός –ή –ό εικοσιδιπλός –ή εικοσιδι- – εικοσι-

δεύτερος –η –ο -ό πλάσιος – δυάδα
α –ο
τριάντα τριακοστός –ή τριανταπλός –ή τριαντα- τριανταριά τριαντάδα
–ό –ό πλάσιος –
α –ο
πενήντα πεντηκοστός – πενηνταπλός –ή πενηντα- πενηντα- πενηντάδα
ή –ό –ό πλάσιος – ριά
α –ο
εκατό εκατοστός –η εκατονταπλός –ή εκατοντα- εκατοστα- εκατοντά-
–ο –ό πλάσιος – ριά δα
α –ο
* Τα απόλυτα αριθμητικά γράφονται με μία λέξη μόνο μέχρι το 19.

Παράδειγμα: δεκαπέντε, δεκαέξι ΑΛΛΑ είκοσι πέντε, είκοσι έξι.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα τακτικά γράφονται με δύο λέξεις.
Παράδειγμα: δέκατος πέμπτος, δέκατος έκτος.
* Το αριθμητικό 9 γράφεται με δύο –ν– στις λέξεις: εννέα, εννιά καθώς και σε
όσες περιέχουν ολόκληρη τη λέξη εννέα ή εννιά εννιακόσια, εννιακοσιο-
στός και τα παράγωγά τους (π.χ. εννεαετής).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι λέξεις ένατος και ενενήντα και τα παράγωγά τους γράφονται με
ένα –ν– (π.χ. ενενηντάρης)
* Το τακτικό αριθμητικό του ‘σαράντα’ (40) είναι τεσσαρακοστός –ή –ό

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τα αριθμητικά επίθετα και ουσιαστικά στις παρακάτω

προτάσεις και γράψετε δίπλα στην πρόταση την ονομασία του αριθμητικού.
Πεινούσα τόσο πολύ που έφαγα διπλή μερίδα φαγητό. _________________
Το καλοκαίρι θα πάω διακοπές για καμιά δεκαριά μέρες. _________________
Η Μαρίνα αγόρασε μια δεκάδα γόμες. _________________
Ο Γιώργος κάθεται στο πρώτο θρανίο. _________________
Η Κυριακή ξόδεψε διακόσια ευρώ στις διακοπές. Η Άννα ξόδεψε τα διπλάσια
χρήματα. _________________ / _________________
Είναι η δεύτερη φορά που κάνεις το ίδιο λάθος. _________________
Η Αργυρώ έχει τέσσερα αδέρφια. _________________
Η ομάδα μας κέρδισε το τρίτο βραβείο στο διαγωνισμό. _________________
2. Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τα κατάλληλα αριθμητικά.

- Οι ______________ (2) φίλοι συζητούν.
- Έχω στην κασετίνα μου καμιά ______________ (10) μολύβια.
- Ο γυμναστής είπε στα παιδιά να χωριστούν σε ______________ (5).
- Στον αγώνα δρόμου, έτρεξαν συνολικά ______________ (27) άτομα. Εγώ
ήρθα ______________ (6), ενώ ο Μάνος ______________ (13). Έκανε σχεδόν το
______________ (2) χρόνο από μένα.
- Αγόρασε μια ______________ (12) αυγά.
- Το ______________ (1.000) είναι το ______________ (10) του
______________ (100).

- Η τζαμαρία μας είναι μεγάλη και έχει ______________ (2) τζάμια για καλύ-
τερη ηχομόνωση.
3. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα.
ΑΠΟΛΥΤΑ ΤΑΚΤΙ- ΠΟΛΛΑΠΛΑ- ΑΝΑΛΟΓΙ- ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ

ΚΑ ΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑ
1
5
7
11
12
14
20
60
70

Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε –η και –ος
Θεωρία:
Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός

Ον. η πράξη οι πράξεις
Γεν. της πράξης / της πράξεως των πράξεων
Αιτ. την πράξη τις πράξεις
Κλητ. - πράξη - πράξεις
* Σύμφωνα με τη λέξη ‘πράξη’ κλίνονται κυρίως τα θηλυκά ουσιαστικά που τε-

λειώνουν σε –ση, -ψη, -ξη, η πόλη (ακρόπολη, Τρίπολη κλπ), η δύναμη, η γύρη, η
τίγρη, η πίστη, η κύστη και οι τοπωνυμίες Άνδεις, Σάρδεις, Άλπεις κ. α.
Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός

Ον. η οδός οι οδοί
Γεν. της οδού των οδών
Αιτ. την οδό τις οδούς
Κλητ. - οδέ - οδοί
* Σύμφωνα με τη λέξη οδός κλίνονται τα θηλυκά σε –ος: ψήφος, περίμετρος, πε-

ρίοδος κ. α.
* Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ος κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα
στη γενική ενικού και πληθυντικού και στην αιτιατική πληθυντικού.

Παράδειγμα: η διάμετρος/ της διαμέτρου/ των διαμέτρων/ τις διαμέτρους.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολλές φορές μπερδευόμαστε στη χρήση των θηλυκών ουσιαστικών
σε –ος. Το συχνότερο λάθος είναι στη λέξη «ψήφος» (μετράμε τις ψήφους και όχι
τους ψήφους) όπως και στη λέξη «περίοδος» (διανύουμε δύσκολες περιόδους και όχι
δύσκολους περιόδους)

Ασκήσεις:
1. Να κλίνετε τις φράσεις:

η δύσκολη περίοδος, η μικρή περίμετρος, η εύκολη λύση.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων. Όπου χρειάζεται να συμπληρώ-

σετε τις καταλήξεις και τα άρθρα.
Η επιτροπή μέτρησε όλ__ ___ ___________ (ψήφος).
Οδηγείτε προσεκτικά στ___ εθνικ__ ______________ (οδός.)
Συναντώ συχνά αυτές τις ______________ (περίπτωση).
Το σπίτι έχει δύο ______________ (έξοδος).
Αυτ__ οι ______________ (περίοδος) είναι δύσκολ___.
Σε μια ______________ (συζήτηση) πρέπει να ακούγονται ολ__ οι
______________ (άποψη).
Η πόρτα της ______________ (είσοδος) είναι κλειστή.

Θα γράψετε τεστ των ______________ (γνώση) σας στην Ιστορία.

Τα μήκη των ______________ (διάμετρος) των κύκλων είναι ίσα.
Μου αρέσει να κάνω καλές ______________ (πράξη).
Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις της ______________ (άσκηση).
3. Να μεταφέρετε τις λέξεις στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

η πτώση: _________________ την είσοδο: _________________
τις συγκεντρώσεις: _______________ οι ψήφοι: _________________
της περιμέτρου: _________________ οι χερσόνησοι: _________________
η διάμετρος: _________________ τις πόλεις: _________________
τις περιόδους: _________________ των εξόδων: _________________

Ποιες λέξεις ή φράσεις δηλώνουν τόπο
Θεωρία:
Για να δείξουμε τον τόπο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά σε αιτιατική ή

με πρόθεση και αναφορικές προτάσεις που φανερώνουν τόπο. Εκτός από τον τόπο
όπου βρίσκεται κάποιος, δηλώνουν και την κατεύθυνση ή την προέλευση κάποιου.
Για να βρούμε τους προσδιορισμούς του τόπου μέσα σε μια πρόταση ρωτάμε
«Πού;».
 Τα τοπικά επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν τόπο.
εδώ, εκεί, μέσα, έξω, πάνω, κάτω, δίπλα, απέναντι, αριστερά, δεξιά, γύρω,
πέρα, κοντά, μακριά, παντού, κάπου, πουθενά, μεταξύ, ανάμεσα, ψηλά,
χαμηλά, πλάι, μεταξύ, μπροστά, πίσω, βόρεια, νότια, ανατολικά, δυτικά…
 Χρησιμοποιούμε ουσιαστικά σε αιτιατική ή με πρόθεση για να δείξουμε το

χρόνο.
Για παράδειγμα: στο σπίτι, στο σχολείο, στην πλατεία, στην ταράτσα, από
την Αθήνα, προς την Κόρινθο, (πάω) σπίτι, σχολείο…

 Μια δευτερεύουσα αναφορική πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τοπι-

κός προσδιορισμός.
Για παράδειγμα: Πήγαινε, όπου θέλεις.

Όπου κι αν είναι, θα το βρούμε.

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τους προσδιορισμούς του τόπου. Στη συνέχεια, να συγκρί-

νετε την άσκηση αυτή με την άσκηση 1 του συντακτικού από την 1 η ενότητα. Τι
παρατηρείτε;
Προτιμώ να μείνω σπίτι.
Όπου κι αν πας, να με θυμάσαι.
Πριν από λίγες μέρες ταξιδέψαμε προς τα βόρεια.
Πήγαινε όπου θέλεις.
Η τσάντα μου έχει μια άσπρη τσέπη στο πλάι.
Παρατηρώ ότι ________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τοπικούς προσδιορισμούς.

Θα πάμε διακοπές. _________________________________
Ο Γιώργος κρύφτηκε. _________________________________
Η μητέρα άφησε το αυτοκίνητο. _________________________________
Η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο. _________________________________
Ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση. _________________________________
Ο παππούς κοιμάται. _________________________________
Το αεροπλάνο ταξιδεύει. _________________________________
3. Να γράψεις 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας τοπικούς συνδέσμους.

1. _________________________________________________________
2. _________________________________________________________
3. _________________________________________________________
4. _________________________________________________________
5. _________________________________________________________

Ελλειπτικές Προτάσεις
Θεωρία:
Μπορούμε να διακρίνουμε τις προτάσεις με βάση τη δομή τους.
Βασικοί όροι της πρότασης: Υποκείμενο, Ρήμα, Αντικείμενο ή Κατη-
γορούμενο.
ΑΠΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Η πρόταση που αποτελείται από ένα υποκείμενο και το ρήμα ή ένα υποκείμενο,
το ρήμα και ένα αντικείμενο ή κατηγορούμενο.
Η μητέρα αγόρασε φρούτα.
Ο Γιάννης κοιμάται.
ΣΥΝΘΕΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Η πρόταση που έχει δύο ή περισσότερα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμε-
να
Η μητέρα αγόρασε φρούτα και λαχανικά.
Ο Γιάννης και η Άννα κοιμούνται.
ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Εκτός από τους κύριους όρους της πρότασης (Υ, Ρ, Α, Κ), περιέχει πληροφορίες
που εξηγούν ή συμπληρώνουν τους κύριους όρους.
Σήμερα το πρωί, η μητέρα αγόρασε φρούτα από το μανάβικο της γειτονιάς.
Ο Γιάννης κοιμάται κάθε μεσημέρι στο δωμάτιό του.
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Από την πρόταση λείπει κάποιος ή κάποιοι από τους βασικούς όρους.
Αγόρασε φρούτα. (λείπει: η μητέρα)
- Τι κάνεις; (λείπει: εσύ)
- Καλά. (λείπουν: εγώ είμαι)

Ασκήσεις:
1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με βάση τη δομή τους.

Το ήξερα. __________________
Σήμερα το πρωί, ξύπνησα νωρίς για το σχολείο. __________________
Ο Γιώργος αγόρασε μολύβια, γόμες και ξύστρες. __________________
Με έδιωξε. __________________
Η Νίκη και η Ελένη πήγαν διακοπές. __________________
Πήγαινε γρήγορα. __________________
Ο Μάνος είναι ευγενικός και ήσυχος. __________________
Οι μαθητές λύνουν ήσυχα την άσκηση. __________________
Κουράστηκα! __________________
Το αεροπλάνο προσγειώθηκε. __________________
Η δασκάλα φαίνεται κουρασμένη. __________________
2. Να μετατρέψετε τις προτάσεις σε ελλειπτικές.

Εύχομαι να έχεις καλό ταξίδι!
________________________________________________________________
Εγώ σου εύχομαι καλημέρα!

________________________________________________________________
- Εσύ τι κάνεις;
- Εγώ είμαι καλά! Εσύ τι κάνεις;

________________________________________________________________
________________________________________________________________
Εσύ είσαι γρήγορος. Εγώ δεν είμαι γρήγορος.

________________________________________________________________

Συντομογραφίες και Αρκτικόλεξα

Θεωρία:
Μερικές φορές χρησιμοποιούμε κάποιες λέξεις συχνά, γι’ αυτό τις

γράφουμε κομμένες για συντομία. Οι γραφές αυτές λέγονται συντομογραφίες. Συ-
νήθως, βάζουμε τελεία μετά από σύμφωνο.
Παράδειγμα: γραμμάρια γραμμ.
δηλαδή δηλ.
Ακρωνύμια ή Αρκτικόλεξα σχηματίζονται από τα αρχικά των λέξεων διάφορων

οργανισμών, ιδρυμάτων, επιχειρήσεων κλπ. Τα αρκτικόλεξα γράφονται με κεφαλαία
και ανάμεσα στα γράμματα βάζουμε τελείες.
Παράδειγμα: Δ.Ε.Η. Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού
Ο.Τ.Ε Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας

Ασκήσεις:
1. Τι σημαίνουν οι παρακάτω συντομογραφίες και τα αρκτικόλεξα;

κ.α. = ________________________
Ε.Μ.Υ. = ________________________
μ. Χ. =________________________
π. Χ. =________________________
π. χ. =________________________
Ο.Η.Ε. =________________________
Η/Υ =________________________
ΕΛ.ΤΑ. =________________________
Ε.Ε. =________________________
Μ.Μ.Ε. =________________________
μ. =________________________
χμ. =________________________
τηλ. =________________________

Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα
Θεωρία:
Για τις γενικές οδηγίες σχετικά με την Έκθεση, μπορείτε να ανατρέ-
ξετε στην 1η ενότητα «Πώς γράφουμε μια έκθεση».
Πρόλογος
Ποιο είναι αυτό το κτίσμα; Πού βρίσκεται; Πότε χτίστηκε;
Ποια είναι η ιστορία του;
Ποιοι ζούσαν ή ζουν σ’ αυτό;
Πώς είναι εξωτερικά γενικά και μερικές λεπτομέρειες για την εξωτερική του εικόνα.
Πώς είναι εσωτερικά;
(Η περιγραφή γίνεται από το εξωτερικό μέρος προς το εσωτερικό).
Πώς χρησιμοποιείται;
Επίλογος
Ποια είναι η γενική εντύπωση του κτίσματος;
Τι συναισθήματα και τι σκέψεις μου προκαλεί;
* Χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα και τοπικούς προσδιορισμούς.

* Σε όλη την περιγραφή χρησιμοποιούμε τον ίδιο χρόνο, συνήθως Ενεστώτα (εκτός
αν πρόκειται για κτίσμα που δεν υπάρχει πια ή όταν αναφερόμαστε στην ιστορία
του).

* Για την περιγραφή ενός κτίσματος μπορεί να χρειαστεί οι μαθητές να πάρουν πλη-
ροφορίες από το διαδίκτυο ή από το δάσκαλο, κυρίως για την ιστορία του κτιρίου.
Ακόμα, μπορούν να γράψουν μια έκθεση περιγραφής κτίσματος μετά από μια εκ-
δρομή στην οποία θα έχουν επισκεφθεί το κτίριο για το οποίο γράφουν.

1. «Περιγράφω το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων»
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Ποιος είναι ο ρόλος του επιθέτου σε ένα περιγραφικό κείμενο
Θεωρία:
Στις περιγραφικές εκθέσεις χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα. Τα επίθετα μας δί-

νουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το θέμα που περιγράφουμε και κάνουν την έκ-
θεση παραστατική και άμεση. Επιπλέον, μας δείχνουν την άποψη του συγγραφέα για
αυτά που περιγράφει.

Ασκήσεις:
1. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες φράσεις με τα κατάλληλα επίθετα.

Να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές.
Το δωμάτιο αυτό έχει πολύ φως.
________________________________________________________________
Αγόρασα από το βιβλιοπωλείο τη τσάντα για το σχολείο.

________________________________________________________________
Η μητέρα φοράει μια μπλούζα από μαλλί.

________________________________________________________________
Μου αρέσουν οι ζωγραφιές με πολλά χρώματα.

________________________________________________________________
Η αυλόπορτα είναι φτιαγμένη από σίδερο.

________________________________________________________________
Στο μπαλκόνι υπάρχουν γλάστρες από πηλό.

________________________________________________________________
Η στέγη του σπιτιού μας είναι από κεραμίδια.

_________________________________________________________________

2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τα κατάλληλα επίθετα στον

σωστό τύπο.
(μεγάλος, ορεινός, σεισμικός, πέτρινος, αποπνικτικός, άγριος, δροσερός, ανθεκτικός,
γυάλινος, ζωολογικός)
Στο _____________ κήπο είδαμε _____________ ζώα.
Να βάλεις τα λουλούδια στο _____________ βάζο.
Το κτίριο έχει _____________ παράθυρα και _____________ τοίχους.
Η Βυτίνα είναι ένα _____________ χωριό της Αρκαδίας.
Η θάλασσα σήμερα είναι πολύ _____________.
Το κινητό μου τηλέφωνο έχει πολύ _____________ οθόνη.
Βγήκα έξω γιατί η ατμόσφαιρα της αίθουσας ήταν _____________.
Σήμερα το πρωί σημειώθηκε _____________ δόνηση κοντά στη Ζάκυνθο.

Αγγελίες
Θεωρία:
Για να γράψουμε μια αγγελία:

Ξεχωρίζουμε τις πιο σημαντικές πληροφορίες.
Συνήθως παραλείπουμε το ρήμα, φτιάχνουμε δηλαδή ελλειπτικές προτάσεις για
να είναι όσο πιο σύντομη γίνεται.
Χρησιμοποιούμε συντομογραφίες, αρκτικόλεξα και αριθμητικά.

Ασκήσεις:
1. Να διορθώσετε την παρακάτω αγγελία ώστε να είναι κατάλληλη για να δη-

μοσιευθεί.
Θα ήθελα να πουλήσω το διαμέρισμα που έχω, γιατί μετακομίζω σε άλλη πόλη.
Βρίσκεται σε μια πολυκατοικία στην Κυψέλη, οδό Αριστοτέλους, αριθμός 4. Η πο-
λυκατοικία είναι πενταόροφη και η γειτονιά ήσυχη. Έχει ένα ασανσέρ πέντε ατό-
μων. Το διαμέρισμα βρίσκεται στον 1ο όροφο. Είναι άνετο και μεγάλο, αφού είναι
100 τετραγωνικά μέτρα. Έχει 2 υπνοδωμάτια, ένα μεγάλο σαλόνι με τζάκι, κουζίνα
και μπάνιο. Το ανακαινίσαμε πριν ένα χρόνο. Τα μπαλκόνια είναι μεγάλα και μπο-
ρείτε να βάλετε πολλές γλάστρες με λουλούδια. Κοστίζει 70.000 ευρώ. Για περισσό-
τερες πληροφορίες μπορείτε να με καλέσετε στο τηλέφωνο 6998888888. Αν δεν
βρείτε εμένα, μπορείτε να καλέσετε το σύζυγό μου στο τηλέφωνο 2102323232.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να γράψετε μια αγγελία στην οποία θέλετε να ενοικιάσετε το διαμέρισμά που

έχετε στο κέντρο της Αθήνας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα κατάλληλα αριθμητικά ε-

πίθετα ή ουσιαστικά.
Η πολυκατοικία αυτή είναι _______________ (2) σε ύψος από τη δική μας πολυ-
κατοικία.
Για να το δέσεις γερά, κάνε έναν _______________ (3 κόμπο) στο σκοινί.
Πλήρωσε _______________ (546) ευρώ για να αγοράσει τον υπολογιστή.
Το διαμέρισμά μου είναι στον _______________ (5) όροφο.
Η δασκάλα έβαλε με τέτοιο τρόπο τα θρανία ώστε οι μαθητές να κάθονται σε
_______________ (4).
Ο παππούς μου είναι _______________ (90) χρονών. Εγώ εί-
μαι_______________ (9).
Πήρα μια _______________ (12) καινούρια πιάτα.
Η παραγωγή λαχανικών φέτος είναι _______________ (3) σε σχέση με την περ-
σινή.
οι στάσεις τη διάμετρο
τη δύναμη της αποδείξεως
των οδών τις λύσεις
η είσοδος τις ανόδους
η πόλη την ψύξη
της ψήφου οι διχοτόμοι
των κρατήσεων της ακρόπολης

3. Να συμπληρώσετε τα κενά στον κατάλληλο τύπο.

__ (ορ. άρθρο) _______________ (καλοκαιρινός) περίοδος είναι __ (ορ. άρθρο)
καλύτερ__.
Ένιωθε μεγάλη _______________ (κούραση) γι’ αυτό έπεσε για ύπνο.
Θα ήθελα να κάνω δύο _______________ (κράτηση) στο ξενοδοχείο σας.
Πρέπει να καταμετρηθούν _______________ (όλος) οι ψήφοι.
Πρέπει να ακολουθήσεις __ (ορ. άρθρο) σωστ__ μεθόδους.
Έβαλε όλες του τις _______________ (δύναμη)
Έκανε κρουαζιέρα στα νησιά με ___ (αόρ. άρθρο) _______________ (μικρός)
θαλαμηγό.
Να μπεις από __ (ορ. άρθρο) _______________ (κεντρικός) είσοδο.
Σήμερα, θα ασχοληθούμε με την ανάπτυξη των ελληνικών _______________
(πόλη).

Το πλοίο έφυγε. _________________________________.
Ο Νίκος αγόρασε λαχανικά. _________________________________.
Η Κατερίνα πήγε μια βόλτα. _________________________________.
Το καλοκαίρι θα πάω διακοπές. _________________________________.
Ο Ντίνος κοιμάται. _________________________________.
Τα παιδιά παίζουν. _________________________________.
5. Να γράψετε τρεις ελλειπτικές προτάσεις.

1. _______________________________________________________________.
2. _______________________________________________________________.
3. _______________________________________________________________.
6. Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις/ φράσεις ως συντομογραφίες ή αρκτικόλε-

ξα.
διαμέρισμα: _________________
δηλαδή: _________________
Ελληνικά Ταχυδρομεία: _________________
τετραγωνικά μέτρα: _________________
προ Χριστού: _________________
παραδείγματος χάριν: _________________
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής: _________________
άγιος: _________________
Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας: _________________
Εθνικό Σύστημα Υγείας: _________________
Κωνσταντίνος: _________________
αδελφοί: _________________
χιλιόμετρα: _________________
χιλιάδες: _________________

Αριθμητικά Επίθετα και Αριθμητικά Ουσιαστικά
1. Να υπογραμμίσετε τα αριθμητικά επίθετα και ουσιαστικά στις παρακάτω

προτάσεις και γράψετε δίπλα στην πρόταση την ονομασία του αριθμητικού.
Απάντηση:
Πεινούσα τόσο πολύ που έφαγα διπλή μερίδα φαγητό. πολλαπλασιαστικό
Το καλοκαίρι θα πάω διακοπές για καμιά δεκαριά μέρες. περιληπτικό
Η Μαρίνα αγόρασε μια δεκάδα γόμες. περιληπτικό
Ο Γιώργος κάθεται στο πρώτο θρανίο. τακτικό
Η Κυριακή ξόδεψε διακόσια ευρώ στις διακοπές. Η Άννα απόλυτο
ξόδεψε τα διπλάσια χρήματα. αναλογικό
Είναι η δεύτερη φορά που κάνεις το ίδιο λάθος. τακτικό
Η Αργυρώ έχει τέσσερα αδέρφια. απόλυτο
Η ομάδα μας κέρδισε το τρίτο βραβείο στο διαγωνισμό. τακτικό
2. Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τα κατάλληλα αριθμητικά.

Απάντηση:
- Οι δύο (2) φίλοι συζητούν.
- Έχω στην κασετίνα μου καμιά δεκαριά (10) μολύβια.
- Ο γυμναστής είπε στα παιδιά να χωριστούν σε πεντάδες (5).

- Στον αγώνα δρόμου, έτρεξαν συνολικά είκοσι επτά (27) άτομα. Εγώ ήρθα
έκτος (6), ενώ ο Μάνος δέκατος τρίτος (13). Έκανε σχεδόν το διπλάσιο (2)
χρόνο από μένα.
- Αγόρασε μια δωδεκάδα (12) αυγά.
- Το χίλια (1.000) είναι το δεκαπλάσιο (10) του εκατό (100).
- Η τζαμαρία μας είναι μεγάλη και έχει διπλά (2) τζάμια για καλύτερη ηχομό-
νωση.

Απάντηση:
ΑΠΟ- ΤΑΚΤΙΚΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ- ΑΝΑΛΟΓΙ- ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ
ΛΥΤΑ ΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑ
1 ένας, μία πρώτος –η απλός –ή –ό – – μονάδα
ένα –ο
5 πέντε πέμπτος – πενταπλός –ή –ό πενταπλάσιος – πεντάδα
η –ο –α –ο
7 επτά έβδομος – επταπλός –ή –ό επταπλάσιος – επτάδα
η –ο –α –ο
11 έντεκα εντέκατος εντεκαπλός –ή – εντεκαπλάσι- (εντεκα- εντεκάδα
–η –ο ό ος –α –ο ριά)
12 δώδεκα δωδέκατος δωδεκαπλός –ή δωδεκαπλά- (δωδεκα- δωδεκάδα
–η –ο –ό σιος –α –ο ριά)
14 δεκατέσ- δέκατος δεκατετραπλός δεκατετρα- – (δεκατετρά-
σερις, τέταρτος – –ή –ό πλάσιος –α – δα)
δεκατέσ- η –ο ο
σερα

20 είκοσι εικοστός – εικοσαπλός –ή – εικοσαπλάσι- εικοσαριά εικοσάδα

ή –ό ό ος –α –ο
60 εξήντα εξηκοστός εξηνταπλός –ή – εξηνταπλάσι- εξηνταριά εξηντάδα
–η –ο ό ος –α –ο
70 εβδομή- εβδομη- εβδομηνταπλός εβδομηντα- εβδομη- εβδομηντάδα
ντα κοστός –η –ή –ό πλάσιος –α – νταριά
–ο ο
Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε –η και –ος

η δύσκολη περίοδος, η μικρή περίμετρος, η εύκολη λύση.
Απάντηση:
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
η δύσκολη περίοδος η μικρή περίμετρος η εύκολη λύση
της δύσκολης περιόδου της μικρής περιμέτρου της εύκολης λύσης
τη δύσκολη περίοδο τη μικρή περίμετρο την εύκολη λύση
- (δύσκολη περίοδε) - (μικρή περίμετρε) - εύκολη λύση
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
οι δύσκολες περίοδοι οι μικρές περίμετροι οι εύκολες λύσεις
των δύσκολων περιόδων των μικρών περιμέτρων των εύκολων λύσεων
τις δύσκολες περιόδους τις μικρές περιμέτρους τις εύκολες λύσεις
- (δύσκολες περίοδοι) - (μικρές περίμετροι) εύκολες λύσεις

2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων. Όπου χρειάζεται να συμπληρώ-

σετε τις καταλήξεις και τα άρθρα.
Απάντηση:
Η επιτροπή μέτρησε όλες τις ψήφους (ψήφος).
Οδηγείτε προσεκτικά στην εθνική οδό (οδός.)
Συναντώ συχνά αυτές τις περιπτώσεις (περίπτωση).
Το σπίτι έχει δύο εξόδους (έξοδος).
Αυτές οι περίοδοι (περίοδος) είναι δύσκολες.
Σε μια συζήτηση (συζήτηση) πρέπει να ακούγονται όλες οι απόψεις (άποψη).
Η πόρτα της εισόδου (είσοδος) είναι κλειστή.
Θα γράψετε τεστ των γνώσεών (γνώση) σας στην Ιστορία.
Τα μήκη των διαμέτρων (διάμετρος) των κύκλων είναι ίσα.
Μου αρέσει να κάνω καλές πράξεις (πράξη).
Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις της άσκησης (άσκηση).

Απάντηση:
η πτώση οι πτώσεις την είσοδο τις εισόδους
τις συγκεντρώσεις τη συγκέντρωση οι ψήφοι η ψήφος
της περιμέτρου των περιμέτρων οι χερσόνησοι η χερσόνησος
η διάμετρος οι διάμετροι τις πόλεις την πόλη
τις περιόδους των περιόδων των εξόδων της εξόδου

Ποιες λέξεις ή φράσεις δηλώνουν τόπο
1. Να υπογραμμίσετε τους προσδιορισμούς του τόπου. Στη συνέχεια, να συγκρί-

νετε την άσκηση αυτή με την άσκηση 1 του συντακτικού από την 1 η ενότητα. Τι
παρατηρείτε;
Απάντηση:
Προτιμώ να μείνω σπίτι.
Όπου κι αν πας, να με θυμάσαι.
Πριν από λίγες μέρες ταξιδέψαμε προς τα βόρεια.
Πήγαινε όπου θέλεις.
Η τσάντα μου έχει μια άσπρη τσέπη στο πλάι.
Παρατηρώ ότι πολλές προτάσεις της άσκησης αυτής, είναι ίδιες με την άσκηση 1
του συντακτικού της πρώτης ενότητας. Υπογραμμίζουμε όμως διαφορετικές λέξεις:
Στην άσκηση της πρώτης ενότητας υπογραμμίζουμε τους προσδιορισμούς του χρό-
νου, ενώ στην άσκηση της δεύτερης ενότητας τους προσδιορισμούς του τόπου. Σε

μια πρόταση είναι δυνατόν να υπάρχουν περισσότεροι από έναν επιρρηματικοί

προσδιορισμοί.

Απάντηση:
Θα πάμε διακοπές. Θα πάμε διακοπές στο νησί.
Ο Γιώργος κρύφτηκε. Ο Γιώργος κρύφτηκε στην ντουλάπα.
Η μητέρα άφησε το αυτοκίνητο. Η μητέρα άφησε το αυτοκίνητο στο συ-
νεργείο.
Η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο. Η Άννα θα αγοράσει ένα βιβλίο από το
βιβλιοπωλείο.
Ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση. Ο Γιώργος βλέπει τηλεόραση στο σαλόνι.
Ο παππούς κοιμάται. Ο παππούς κοιμάται στο δωμάτιό του.
Το αεροπλάνο ταξιδεύει. Το αεροπλάνο ταξιδεύει για Κρήτη.
3. Να γράψεις 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας τοπικούς συνδέσμους.

Απάντηση:
1. Όπου κι αν πηγαίνεις, να παίρνεις το δίπλωμα οδήγησης.
2. Το ψαλίδι είναι μέσα στο συρτάρι.
3. Ο σκύλος παίζει στον κήπο.
4. Απέναντι από το σχολείο είναι η πλατεία.
5. Σε λίγο, στρίψε δεξιά.

Ελλειπτικές Προτάσεις
1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με βάση τη δομή τους.

Απάντηση:
Το ήξερα. ελλειπτική
Σήμερα το πρωί, ξύπνησα νωρίς για το σχολείο. επαυξημένη
Ο Γιώργος αγόρασε μολύβια, γόμες και ξύστρες. σύνθετη
Με έδιωξε. ελλειπτική
Η Νίκη και η Ελένη πήγαν διακοπές. σύνθετη
Πήγαινε γρήγορα. ελλειπτική
Ο Μάνος είναι ευγενικός και ήσυχος. σύνθετη
Οι μαθητές λύνουν ήσυχα την άσκηση. επαυξημένη
Κουράστηκα! ελλειπτική
Το αεροπλάνο προσγειώθηκε. απλή
Η δασκάλα φαίνεται κουρασμένη. απλή
2. Να μετατρέψετε τις προτάσεις σε ελλειπτικές.

Απάντηση:
Εύχομαι να έχεις καλό ταξίδι!
Καλό ταξίδι
Εγώ σου εύχομαι καλημέρα!

Καλημέρα
- Εσύ τι κάνεις;

- Εγώ είμαι καλά! Εσύ τι κάνεις;

- Τι κάνεις;
- Καλά! Εσύ;
Εσύ είσαι γρήγορος. Εγώ δεν είμαι γρήγορος.

Είσαι γρήγορος. Εγώ δεν είμαι.

Συντομογραφίες και Αρκτικόλεξα
1. Τι σημαίνουν οι παρακάτω συντομογραφίες και τα αρκτικόλεξα;

Απάντηση:
κ.α. = και άλλα
Ε.Μ.Υ. = Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία
μ. Χ. = μετά Χριστόν
π. Χ. = προ Χριστού
π. χ. = παραδείγματος χάριν
Ο.Η.Ε. = Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών
Η/Υ = Ηλεκτρονικός Υπολογιστής
ΕΛ.ΤΑ. = Ελληνικά Ταχυδρομεία
Ε.Ε. = Ευρωπαϊκή Ένωση
Μ.Μ.Ε. = Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
μ. = μέτρα
χμ. = χιλιόμετρα
τηλ. = τηλέφωνο

Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα
1. «Περιγράφω το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων»

Απάντηση:
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΣΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Ποιο είναι αυτό το κτίσμα; Πού βρίσκεται; Πότε χτίστηκε;
2η παρ.: Ποια είναι η ιστορία του; Ποιοι ζούσαν ή ζουν σ’ αυτό; Πότε χτίστηκε;
3η παρ.: Πώς είναι εξωτερικά γενικά και μερικές λεπτομέρειες για την εξωτερική
του εικόνα.
4η παρ.: Πώς είναι εσωτερικά; Τι αίθουσες υπάρχουν; Πώς χρησιμοποιούνται;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5η παρ.: Ποια είναι η γενική εντύπωση του κτίσματος; Τι συναισθήματα και τι
σκέψεις μου προκαλεί;
«Περιγράφω το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων»

Η Βουλή των Ελλήνων στεγάζεται στα παλιά ανάκτορα του Όθωνα. Βρίσκεται
απέναντι από την πλατεία Συντάγματος στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, την Αθήνα.
Είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο επιβλητικά κτίρια του σύγχρονου ελληνικού
κράτους.
Το ογκώδες κτίριο χτίστηκε το 1836 με σκοπό να γίνει το ανάκτορο του βασιλιά
Όθωνα και της γυναίκας του, βασίλισσας Αμαλίας. Όταν ο Όθωνας έφυγε από τη
χώρα, το κτίριο κατοικήθηκε από το βασιλιά Γεώργιο Α’. Με τα χρόνια, εγκατα-
λείφθηκε από τις βασιλικές οικογένειες και φιλοξένησε διάφορες κρατικές υπηρεσί-
ες και διεθνείς οργανώσεις, όπως το Υπουργείο Γεωργίας και τον Ερυθρό Σταυρό.
Μέσα στο κτίριο λειτούργησαν για λίγα χρόνια οικοτροφεία φοιτητών, νοσοκομεία,
το «Μουσείο Ενθυμίων του Γεωργίου Α΄» και πολλά άλλα ανάλογα με τις ανάγκες
της χώρας κάθε εποχή. Το 1929, όταν στην Κυβέρνηση ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέ-
λος αποφασίστηκε να λειτουργήσει το ανάκτορο ως κτίριο της Βουλής των Ελλή-
νων. Έτσι, έγιναν οι απαραίτητες τροποποιήσεις στη διακόσμηση και τη διαρρύθμι-
σή του.
Το κτίριο της Βουλής είναι τριώροφο και έχει ορθογώνιο σχήμα. Υπάρχουν δύο
κύριες είσοδοι. Η επίσημη είσοδος βρίσκεται δυτικά, μπροστά στο μνημείο του Ά-
γνωστου Στρατιώτη. Το μνημείο αυτό φυλάσσεται από τους Εύζωνες. Η άλλη βρί-
σκεται ανατολικά, στην πλευρά του Εθνικού Κήπου. Στην επίσημη είσοδο υπάρχουν
κολόνες δωρικού ρυθμού (δωρικά πρόπυλα). Σε κάθε όροφο έχει πολλά παράθυρα
περιμετρικά, ενώ στο ψηλότερο σημείο του κτιρίου ανεμίζει η ελληνική σημαία.
Παρά το γεγονός ότι είναι πολύ μεγάλο, δεν έχει ιδιαίτερη διακόσμηση. Χαρακτηρί-
ζεται από τη λιτότητα της κλασικής περιόδου της Ελλάδας.
Τα παλιά ανάκτορα δεν τροποποιήθηκαν πολύ εξωτερικά για να στεγάσουν τη
Βουλή. Εσωτερικά, όμως, πραγματοποιήθηκαν πολλές αλλαγές. Στο ισόγειο βρίσκε-
ται η κύρια αίθουσα του κοινοβουλίου, που είναι ένα μεγάλο αμφιθέατρο για τις συ-

νεδριάσεις των βουλευτών. Το πάτωμα είναι καλυμμένο από λευκά και κόκκινα
μάρμαρα, ενώ την αίθουσα στολίζουν διάφορα χρυσά διακοσμητικά. Στο πάνω μέ-
ρος της αίθουσας αυτής υπάρχει ένας εξώστης, όπου κάποτε ήταν η θέση του βασι-
λιά. Τώρα, έχει μετατραπεί σε χώρο για τους επισκέπτες. Στο δεύτερο όροφο, υπάρ-
χει μια παρόμοια μικρότερη αίθουσα, που χρησιμοποιείται από επιτροπές της βου-
λής και από τις κοινοβουλευτικές ομάδες των κομμάτων.
Το κτίριο της Βουλής είναι ένα από τα ιστορικά κτίρια της χώρας. Παρά την α-
πλότητά του, το κτίριο δημιουργεί μια αίσθηση μεγαλοπρέπειας.
Ποιος είναι ο ρόλος του επιθέτου σε ένα περιγραφικό κείμενο
1. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες φράσεις με τα κατάλληλα επίθετα.

Να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές.
Απάντηση:
Το δωμάτιο αυτό έχει πολύ φως.
Το δωμάτιο αυτό είναι πολύ φωτεινό.
Αγόρασα από το βιβλιοπωλείο τη τσάντα για το σχολείο.

Αγόρασα από το βιβλιοπωλείο τη σχολική τσάντα.
Η μητέρα φοράει μια μπλούζα από μαλλί.

Η μητέρα φοράει μια μάλλινη μπλούζα.
Μου αρέσουν οι ζωγραφιές με πολλά χρώματα.

Μου αρέσουν οι πολύχρωμες ζωγραφιές.

Η αυλόπορτα είναι φτιαγμένη από σίδερο.

Η αυλόπορτα είναι σιδερένια.
Στο μπαλκόνι υπάρχουν γλάστρες από πηλό.

Στο μπαλκόνι υπάρχουν πήλινες γλάστρες.
Η στέγη του σπιτιού μας είναι από κεραμίδια.

Η στέγη του σπιτιού μας είναι κεραμιδένια.
2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τα κατάλληλα επίθετα στον

σωστό τύπο.
Απάντηση:
(μεγάλος, ορεινός, σεισμικός, πέτρινος, αποπνικτικός, άγριος, δροσερός, ανθεκτικός,
γυάλινος, ζωολογικός)
Στο ζωολογικό κήπο είδαμε άγρια ζώα.
Να βάλεις τα λουλούδια στο γυάλινο βάζο.
Το κτίριο έχει μεγάλα παράθυρα και πέτρινους τοίχους.
Η Βυτίνα είναι ένα ορεινό χωριό της Αρκαδίας.
Η θάλασσα σήμερα είναι πολύ δροσερή.
Το κινητό μου τηλέφωνο έχει πολύ ανθεκτική οθόνη.
Βγήκα έξω γιατί η ατμόσφαιρα της αίθουσας ήταν αποπνικτική.
Σήμερα το πρωί σημειώθηκε σεισμική δόνηση κοντά στη Ζάκυνθο.

Αγγελίες
1. Να διορθώσετε την παρακάτω αγγελία ώστε να είναι κατάλληλη για να δη-

μοσιευθεί.
Απάντηση:
Πωλείται διαμέρισμα 1ου ορ., 100 τ.μ. στην Κυψέλη. 2 υ/ δ, κουζίνα σαλόνι, WC
και τζάκι. Πλήρως ανακαινισμένο, μεγάλα μπαλκόνια. Καινούρια πολυκατοικία με
ασανσέρ. Τιμή: 70.000 €. Τηλ: 6998888888, 2102323232.
2. Να γράψετε μια αγγελία στην οποία θέλετε να ενοικιάσετε το διαμέρισμά που

έχετε στο κέντρο της Αθήνας.
Απάντηση:
Ενοικιάζεται ευάερο διαμέρισμα 2ου ορ., 70 τ. μ. στο κέντρο της Αθήνας. 2 υ/δ,
μπάνιο και WC. Τιμή 250 €. Τηλ: 2102121212

1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα κατάλληλα αριθμητικά ε-

πίθετα ή ουσιαστικά.
Απάντηση:
Η πολυκατοικία αυτή είναι διπλάσια (2) σε ύψος από τη δική μας πολυκατοικία.
Για να το δέσεις γερά, κάνε έναν τριπλό (3) κόμπο στο σκοινί.
Πλήρωσε πεντακόσια σαράντα έξι (546) ευρώ για να αγοράσει τον υπολογιστή.
Το διαμέρισμά μου είναι στον πέμπτο (5) όροφο.
Η δασκάλα έβαλε με τέτοιο τρόπο τα θρανία ώστε οι μαθητές να κάθονται σε τε-
τράδες (4).
Ο παππούς μου είναι ενενήντα (90) χρονών. Εγώ είμαι εννιά (9).
Πήρα μια δωδεκάδα (12) καινούρια πιάτα.
Η παραγωγή λαχανικών φέτος είναι τριπλάσια (3) σε σχέση με την περσινή.

Απάντηση:
οι στάσεις η στάση τη διάμετρο τις διαμέτρους
τη δύναμη τις δυνάμεις της αποδείξεως των αποδείξεων
των οδών της οδού τις λύσεις τη λύση
η είσοδος οι είσοδοι τις ανόδους την άνοδο
η πόλη οι πόλεις την ψύξη τις ψύξεις
της ψήφου των ψήφων οι διχοτόμοι η διχοτόμος
των κρατήσεων της κράτησης/της κρατήσεως
της ακρόπολης των ακροπόλεων

3. Να συμπληρώσετε τα κενά στον κατάλληλο τύπο.

Απάντηση:
Η (ορ. άρθρο) καλοκαιρινή (καλοκαιρινός) περίοδος είναι η (ορ. άρθρο) καλύτε-
ρη.
Ένιωθε μεγάλη κούραση (κούραση) γι’ αυτό έπεσε για ύπνο.
Θα ήθελα να κάνω δύο κρατήσεις (κράτηση) στο ξενοδοχείο σας.
Πρέπει να καταμετρηθούν όλες (όλος) οι ψήφοι.
Πρέπει να ακολουθήσεις τις (ορ. άρθρο) σωστές μεθόδους.
Έβαλε όλες του τις δυνάμεις (δύναμη)
Έκανε κρουαζιέρα στα νησιά με μια (αόρ. άρθρο) μικρή (μικρός) θαλαμηγό.
Να μπεις από την (ορ. άρθρο) κεντρική (κεντρικός) είσοδο.
Σήμερα, θα ασχοληθούμε με την ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων (πόλη)

Απάντηση:
Το πλοίο έφυγε. Το πλοίο έφυγε από το λιμάνι.
Ο Νίκος αγόρασε λαχανικά. Ο Νίκος αγόρασε λαχανικά από το μανάβικο.
Η Κατερίνα πήγε μια βόλτα. Η Κατερίνα πήγε μια βόλτα στην πλατεία.
Το καλοκαίρι θα πάω διακοπές. Το καλοκαίρι θα πάω διακοπές στη Ζάκυνθο.
Ο Ντίνος κοιμάται. Ο Ντίνος κοιμάται δίπλα στο τζάκι.
Τα παιδιά παίζουν. Τα παιδιά παίζουν στην αυλή.
5. Να γράψετε τρεις ελλειπτικές προτάσεις.

1. Χρόνια πολλά.
2. Πού πας;

3. Έφυγε.
6. Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις/ φράσεις ως συντομογραφίες ή αρκτικόλε-
ξα.
Απάντηση:
διαμέρισμα: διαμ.
δηλαδή: δηλ.
Ελληνικά Ταχυδρομεία: ΕΛ. ΤΑ.
τετραγωνικά μέτρα: τ. μ.
προ Χριστού: π. Χ.
παραδείγματος χάριν: π. χ.
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής: Η.Π.Α.
άγιος: αγ.
Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας: Ο.Σ.Ε.
Εθνικό Σύστημα Υγείας: Ε.Σ.Υ.
Κωνσταντίνος: Κων/νος
αδελφοί: Αφοί
χιλιόμετρα: χμ
χιλιάδες: χιλ.

Ενότητα 3
28η Οκτωβρίου
121 Ενότητα 3 [28η Οκτωβρίου]
ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Ασκήσεις:
1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα.

αναρωτηθήκαμε, έχεις προβάλει, παρήγγειλε
Ενεστώτας
Αόριστος
Στιγμ. Μέλλοντας
Συντ. Μέλλοντας
2. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα τους προσδιορισμούς του χρόνου και με

γαλάζιο τους προσδιορισμούς του τόπου.
Τη Δευτέρα θα πάμε στην παραλία.
Να γυρίσεις αμέσως στο σπίτι.
Θα μετακομίσει στη γειτονιά μας σε λίγες μέρες.
Πάνω στο τραπέζι άφησα τα κλειδιά μου.
Όταν διαβάσετε το κείμενο, απαντήστε στις ερωτήσεις που βρίσκονται από κάτω.
Απόψε, θα συναντηθούμε στην πλατεία.
3. Να διορθώσετε τα λάθη, όπου υπάρχουν.

η αποδείξεις: _______________ εννενήντα: _______________
σύνεφο: _______________ απορίμματα: _______________
μεταφορικός: _______________ δέκα έξι: _______________
εισβολή: _______________ πολλοί ψήφοι: _______________
εισβάλω: _______________ γράμα: _______________
κύμα: _______________ εικοσιτρία: _______________
συλέγω: _______________ συγγραφέας: _______________
γλικός: _______________ εφηβικός: _______________
4. Να γράψετε τις προτάσεις που σας ζητούνται:

2 προτάσεις στις οποίες θα χρησιμοποιήσετε χρονικούς συνδέσμους.
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2 προτάσεις στις οποίες θα χρησιμοποιήσετε τοπικούς και χρονικούς (ε-

κτός από δευτερεύουσες προτάσεις) προσδιορισμούς.
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2 ελλειπτικές προτάσεις.
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________

5. Παρακάτω δίνονται αριθμητικά επίθετα και ουσιαστικά. Να γράψετε το εί-

δος τους.
πέμπτος: ___________________
διπλάσιος: ________________
τριάδα: ________________
είκοσι δύο: ________________
χίλια πενήντα τέσσερα: ________________
δεκαριά: ________________
τριπλός: ________________
έβδομος: ________________
δέκατος έκτος: ________________
δεκαπενταπλάσιος: ________________
δεκαπλός: ________________
εκατοντάδα: ________________
τριάντα: ________________
τεσσαρακοστός: ________________

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου «Ήρθαν (κι όλα έγιναν σαν ξένα)»
του Κυριάκου Ντελόπουλου στη σελίδα 43 του σχολικού βιβλίου.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

2. Να γράψετε την περίληψη του παρακάτω κειμένου.

Ο παππούς είχε γεράσει πολύ. Τα πόδια του δεν τον πήγαιναν, τα μάτια του δεν
έβλεπαν, τ’ αυτιά του δεν άκουγαν. Δόντια δεν είχε. Κι όταν έτρωγε, του χυνόταν το
φαγητό. Ο γιος του και η νύφη του δεν τον έβαζαν πια μαζί τους στο τραπέζι, αλλά
του ’διναν να φάει πάνω στη μεγάλη χτιστή χωριάτικη θερμάστρα όπου πλάγιαζε.
Κάποτε που του βάλανε να φάει στο πήλινο πιάτο, του ξέφυγε από τα χέρια, έπε-
σε κι έσπασε. Η νύφη του άρχισε τότε να τον μαλώνει πως όλα τα χαλάει στο σπίτι
και σπάει τα πιάτα. Τέλος του είπε πως αποδώ και πέρα θα του ’διναν να τρώει στην
ξύλινη γαβάθα. Ο παππούς αναστέναξε μόνο και δεν είπε τίποτα.
Μια μέρα ο άντρας με τη γυναίκα του παρακολουθούσαν που ο γιος τους μαστό-
ρευε κάτι σκαλίζοντας ένα μικτό κούτσουρο. Ο πατέρας λοιπόν τον ρώτησε:
«Τι φτιάχνεις εκεί, Μίσα;».
Κι ο Μίσα απαντά:
«Φτιάχνω μια μεγάλη γαβάθα, πατερούλη. Όταν εσύ κι η μάνα μου γεράσετε, θα
σας ταΐζω σ’ αυτήν τη γαβάθα».
Ο άντρας κι η γυναίκα του κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε ντροπή που εί-
χαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε να τρώει μαζί τους στο τραπέζι
και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.
Λ. Τολστόι, Ο παππούς και το εγγονάκι (από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α’ Γυμνασίου)
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Το είχε βάλει από καιρό στο μάτι. Ήταν ένα κομμάτι κόκκινο γυαλιστερό λου-
στρίνι, καθάριο και αστραφτερό. Ήξερε, βέβαια, πως κόστιζε πολλά, μα κι αυτός
είχε κάνει το κουμάντο του από νωρίς. Ο μικρός τσαγκάρης μάζευε λεφτά κρυφά κι
απόκρυφα, χωρίς να φανεί, γιατί φοβόταν πως θα τον κορόιδευαν αν μάθαιναν τι
είχε κατά νου να κάνει. Περίμενε τη μέρα που το αφεντικό θα τον έστελνε στον τε-
χνίτη για πανωπέτσια.
Έτσι, τη μέρα τα αγοράς, τράβηξε κρυφά τον πάτο του παπουτσιού του κι έβγαλε
τα λεφτά. Τα ’σπρωξε βιαστικά στην τσέπη του και, με ύφος αδιάφορο κι ένοχο μα-
ζί, τράβηξε για την αγορά. Το πήρε το λουστρίνι και σε καλή τιμή. Ήταν κομμάτι
σπάνιο, ένα κομμάτι απ’ τη λαχτάρα τα καρδιάς του. Γύρισε όλους τα δρόμους εκεί-
νο τα’ απόγιομα και διάλεξε σχέδιο. Είχε στον νου το τι ζητούσε, βλέπεις, κι απ’ την
αρχή ξέκοψε τα σχέδια και διάλεξε το πιο αρχοντικό, γιατί αυτό θα ταίριαζε στην
περίπτωση.
Ζήτησε απ’ τ’ αφεντικό να δουλέψει μοναχός μερικές μέρες, αφού θα ’κλειναν
πια, γιατί είπε, είχε μαζευτεί δουλειά πολλή. Εδούλευε, λοιπόν, τα καλαπόδια* του
αφεντικού, να μην αποκαλυφθεί και μετά, δούλευε τα λουστρινένια γοβάκια. Καρ-
φάκι και μαντινάδα, φόντι* και τραγούδι, ψίδι* και αναστεναγμός. Το λουστρίνι έ-
παιρνε να γίνεται γοβάκι. Τα’ όνειρο του έπαιρνε να γίνεται αλήθεια. Σαν τέλειωσε,
είπε στ’ αφεντικό πως είχε κουραστεί πια και δε θα δούλευε άλλο το βράδυ. Έκρυψε
τα γοβάκια και παραμόνευε την ώρα.
Η κόρη του δασκάλου δεν έβγαινε ταχτικά. Είχε μάνα αυστηρή και πατέρα σπου-
δαίο. Σαν έβγανε όμως, όλοι την κοίταζαν ∙ γιατί είχε σγουρά μαλλιά και μάτια με-
γάλα. Είχε στητό κορμί και περπατησιά περήφανη. Του ’χε λαβώσει την καρδιά. Η
μάνα του πήγαινε κάθε μέρα στο σπίτι του δασκάλου και παραδούλευε, έκανε τη
λάτρα. Τον είχε πάρει κάνα δυο φορές μαζί της, σαν τύχαινε να κουβαλήσει τίποτα
πράματα. Τότες την έβλεπε από κοντά και την καμάρωνε. Θάρρητα δεν είχανε, μα
όσο να πεις, είχανε αλλάξει κουβέντες κάμποσες φορές. Σε μια τέτοια φορά πρόσπε-
σε να σηκώσει κάτι που έπεσε κι όσο να μπει και να βγει το κορίτσι, αυτός πρόκαμε
και μέτρησε με την παλάμη του το παπούτσι της. Είχε κιόλας, βλέπεις, το σχέδιό του
καρφωμένο στο φακιδερό κεφάλι του. Θα τα έφτιαχνε ένα ζευγάρι κόκκινα λουστρι-
νένια γοβάκια, που όμοιά τους δε φορέθηκαν ποτέ. Ύστερα θα περίμενε μια γιορτή
και, με το μέσον τα μάνας του που παραδούλευε στο σπίτι, θα πήγαινε να της τα δώ-
σει ο ίδιος. Θα τα ’δινε, κι αυτή, δεν μπορεί, θα πηδούσε απ’ τη χαρά της. Δεν μπο-
ρούσε να γίνει αλλιώτικα, γιατί τέτοια παπούτσια δε γινόταν να ’χει ξαναβάλει. Η
κόρη του δασκάλου θα χαιρόταν, θα τον συμπάθαγε, κι άμα τον συμπάθαγε, ποιος
ξέρει…
Την κρίσιμη μέρα τύλιξε τα παπούτσια, τα πήρε σπίτι και τα ’κρυψε. Ήθελε πρώ-
τα να μιλήσει της μάνας, να τα πούνε οι δυο τους και να τα συμφωνήσουνε. Για να
γίνει τούτο, έπρεπε πρώτα να κοιμηθούνε τ’ άλλα παιδιά. Καθίσανε στο τραπέζι. Τα
φαγητά γίνονταν άνοστα στο στόμα του. Υπονόμεψε να σηκώσουν το τραπέζι.
Είχε στον νου του ολοένα την κόρη του δασκάλου. Δεν έβλεπε μπροστά του. Όλα
τού φαίνονταν σκιές. Σκιά τα κρεβάτια με τ’ αδέρφια που μαλώνανε για τα μαξιλά-
ρια. Σκιά ο πατέρας που ρουφούσε ό, τι είχε απομείνει στο ποτήρι του. Σκιά η αδερ-
φή του που σήκωνε το τραπέζι.
Την κοίταξε πιο προσεχτικά. Πόσο θαμπή ήταν μπροστά στην άλλη! Τα μαλλιά
της δεν έπεφταν σγουρά στους ώμους. Είχε μια πλεξούδα ίσια που τη σφιχτόδενε
στον σβέρκο της μ’ ένα λαστιχάκι των πακέτων. Δεν περπατούσε καμαρωτά. Η μάνα
την είχε μάθει να κοιτάζει το χώμα, έτσι που καλά καλά δεν έβλεπες τι χρώμα είχανε
τα μάτια της. Αλήθεια, το χρώμα να ’χανε τα μάτια της αδερφής του; Της μίλησε κι
αυτή σήκωσε το κεφάλι κι αποκρίθηκε. Τα μάτια της ήταν καφετιά, ίδια με τα μάτια
των κοριτσιών όλου του κόσμου, και το φουστάνι της με την ποδιά του μαγειρέμα-
τος μπροστά ήταν ξεθωριασμένο κι αυτό, μα τώρα πρόσεξε πως ήταν ξεθωριασμένο
απ’ την πολυκαιρία.
Η αδερφή… Στα πόδια φορούσε εξώφτερνα, για να γλιτώνει τα παπούτσια, να τα
’χει για καλά. Η άλλη θα ’χε οπωσδήποτε πασουμάκια μεταξένια και παπούτσια
πολλά. Μα ναι, είχε πολλά κι ένα ζευγάρι παραπάνω που θα της πήγαινε αυτός θα τη
γιόμιζαν χαρά μονάχα για λίγο, ως να μπουν στο ράφι με τ’ άλλα παπούτσια. Θα του
’λεγε μονάχα ευχαριστώ, μα το ευχαριστώ της θα ’τανε για τα παπούτσια μονάχα κι
όχι γι’ αυτό τον ίδιο. Σε μια στιγμή κατάλαβε πολλά και σβήστηκε μονοκοντυλιά η
κόρη του δασκάλου.
Έδωσε τα λουστρινένια γοβάκια στην αδελφή. Της άξιζαν. Το ’νιωθε πως της ά-
ξιζαν. Χιλιάδες ήλιοι φώτισαν τα καφετιά ματάκια και μύρια αστέρια μπερδεύτηκαν
στην πλεξούδα της. Πουλιά τρελά τιριτίριζαν στ’ αυτιά της και η καρδιά της μεθυ-
σμένη χόρευε. Τα κόκκινα γοβάκια φωτίσανε το ξέθωρο φουστάνι κι η αδελφή ένι-

ωσε ν’ ανεβαίνει, η ίδια μέσα της, ένα σκαλί πιο πάνω. Το σπίτι άστραψε και γέμισε
με το γέλιο της.
Το άλλο πρωί πήγε στη δουλειά λίγο πιο μεστωμένος. Παρήγγειλε γλυκύ βραστό
καφέ κι έπιασε τη φαλτσέτα με το τραγούδι.
Ειρ. Μάρρα, Η τριλογία του δίφραγκου, «Τα κόκκινα λουστρίνια» (διασκευασμένο κείμενο)
*καλαπόδια = ξύλινο ομοίωμα του κάτω μέρους του ποδιού, που χρησιμοποιείται για την
κατασκευή ή την επιδιόρθωση παπουτσιών.
*φόντι = το πάνω μέρος του παπουτσιού
*ψίδι = η μύτη του παπουτσιού
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4. Τι προβλήματα αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της Κατοχής;

Φανταστείτε ότι είστε ένα από τα παιδιά που ζούσαν τον πόλεμο και με βάση τις
γνώσεις σας σχετικά με την εποχή εκείνη και τις παρακάτω φωτογραφίες να
γράψετε μια έκθεση για τον τρόπο ζωής σας, τις δυσκολίες, τους φόβους που θα
είχατε.


__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

5. Να παρακολουθήσετε το βίντεο που ακολουθεί και να γράψετε μια έκθεση

στην οποία θα περιγράφετε τις συνθήκες που υπάρχουν σε μια περιοχή πριν τον
πόλεμο και πώς αλλάζουν κατά τη διάρκεια ή μετά τον πόλεμο. Ποιες είναι οι
συνέπειες του πολέμου;
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Περιγράφω το σχολείο μου».

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

η
136 Ενότητα 3 [28 Οκτωβρίου]

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα.

αναρωτηθήκαμε, έχεις προβάλει *, παρήγγειλε
Για βοήθεια δείτε πρώτα το βίντεο:
Απάντηση:
Ενεστώτας αναρωτιόμαστε προβάλλεις παραγγέλνει
Παρατατικός αναρτιόμασταν προέβαλλες παράγγελνε
Αόριστος αναρωτηθήκαμε προέβαλες παρήγγειλε

η
Εξ. Μέλλοντας θα αναρωτιόμαστε θα προβάλλεις θα παραγγέλνει

Στιγμ. Μέλλοντας θα αναρωτηθούμε θα προβάλεις θα παραγγείλει
Παρακείμενος έχουμε αναρωτηθεί έχεις προβάλει έχει παραγγείλει
Υπερσυντέλικος είχαμε αναρωτηθεί είχες προβάλει είχε παραγγείλει
Συντ. Μέλλοντας θα έχουμε αναρω- θα έχεις προβάλει θα έχει παραγγείλει
τηθεί
* Προσέχω το ρήμα προβάλλω:
Στον Ενεστώτα, τον Παρατατικό και τον Εξ. Μέλλοντα (Εξακολουθητικοί χρό-
νοι) γράφεται με 2 λάμδα.
Στους υπόλοιπους χρόνους (Συνοπτικοί και Συντελεσμένοι) γράφεται με 1 λάμδα.
2. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα τους προσδιορισμούς του χρόνου και με

γαλάζιο τους προσδιορισμούς του τόπου.
Απάντηση:
Τη Δευτέρα θα πάμε στην παραλία.
Να γυρίσεις αμέσως στο σπίτι.
Θα μετακομίσει στη γειτονιά μας σε λίγες μέρες.
Πάνω στο τραπέζι άφησα τα κλειδιά μου.
Όταν διαβάσετε το κείμενο, απαντήστε στις ερωτήσεις που βρίσκονται από κάτω.
Απόψε, θα συναντηθούμε στην πλατεία.

Απάντηση:
η αποδείξεις: οι αποδείξεις εννενήντα: ενενήντα
σύνεφο: σύννεφο απορίμματα: απορρίμματα
η
μεταφορικός: - δέκα έξι: δεκαέξι

εισβολή: - πολλοί ψήφοι: πολλές ψήφοι
εισβάλω: εισβάλλω γράμα: γράμμα
κύμα: - εικοσιτρία: είκοσι τρία
συλέγω: συλλέγω συγγραφέας: -
γλικός: γλυκός εφηβικός: -
4. Να γράψετε τις προτάσεις που σας ζητούνται:

2 προτάσεις στις οποίες θα χρησιμοποιήσετε χρονικούς συνδέσμους.
Απάντηση:
Πριν πας στην παραλία, βάλε αντηλιακό.
Καθώς διάβαζε, τον πήρε ο ύπνος.
2 προτάσεις στις οποίες θα χρησιμοποιήσετε τοπικούς και χρονικούς (ε-

κτός από δευτερεύουσες προτάσεις) προσδιορισμούς.
Απάντηση:
Σήμερα, πήγαμε εκδρομή στο Ναύπλιο.
Κάθε μέρα αγοράζω ψωμί από το φούρνο.
2 ελλειπτικές προτάσεις.
Απάντηση:
Καλή χρονιά!
- Πώς από δω;

η
5. Παρακάτω δίνονται αριθμητικά επίθετα και ουσιαστικά. Να γράψετε το εί-

δος τους.
Απάντηση:
πέμπτος: τακτικό
διπλάσιος: αναλογικό
τριάδα: περιληπτικό
είκοσι δύο: απόλυτο
χίλια πενήντα τέσσερα: απόλυτο
δεκαριά: περιληπτικό
τριπλός: πολλαπλασιαστικό
έβδομος: τακτικό
δέκατος έκτος: τακτικό
δεκαπενταπλάσιος: αναλογικό
δεκαπλός: πολλαπλασιαστικό
εκατοντάδα: περιληπτικό
τριάντα: απόλυτο
τεσσαρακοστός: τακτικό

η
1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου «Ήρθαν (κι όλα έγιναν σαν ξένα)»
του Κυριάκου Ντελόπουλου στη σελίδα 43 του σχολικού βιβλίου.
Απάντηση:
Οι πλαγιότιτλοι
1η παράγραφος: Οι Έλληνες στρατιώτες επέστρεψαν σε άσχημη κατάσταση από
την Αλβανία και ο κόσμος τους συμπονούσε.
2η παράγραφος: Οι Ιταλοί ζήλευαν την αγάπη του κόσμου και έδωσαν εντολή οι
Έλληνες στρατιώτες να φορούν κανονικά ρούχα.
3η παράγραφός: Γίνονταν συχνά συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών. Οι Ι-
ταλοί έριξαν κάτω έναν Έλληνα, ενώ όταν ήρθαν άλλοι Έλληνες να τον βοηθήσουν
έφυγαν.
4η παράγραφος: Οι μαθητές πήγαιναν στο σχολείο χωρίς όρεξη, ενώ κάποιοι λι-
ποθυμούσαν από την πείνα.
5η παράγραφος: Οι λιγοστές εφημερίδες έγραφαν για την ακρίβεια και την άσχη-
μη κατάσταση που κυριαρχεί στη χώρα.
6η παράγραφος: Ο κόσμος μαζευόταν στα συσσίτια για να πάρει λίγο φαγητό, αλ-
λά κι αυτό δεν έφτανε για όλους.
Η περίληψη
Σύμφωνα με το συγγραφέα, οι Έλληνες στρατιώτες επέστρεψαν σε άσχημη κατά-
σταση από την Αλβανία και ο κόσμος τους συμπονούσε. Έτσι, οι Ιταλοί επειδή ζή-
η
λευαν την αγάπη του κόσμου, έδωσαν εντολή οι Έλληνες στρατιώτες να φορούν κα-
νονικά ρούχα. Οι συγκρούσεις ανάμεσα σε Έλληνες και Ιταλούς ήταν συχνές. Μά-
λιστα μια φορά, οι Ιταλοί έριξαν κάτω έναν Έλληνα, ενώ όταν ήρθαν άλλοι Έλληνες
να τον βοηθήσουν, εκείνοι έφυγαν τρέχοντας. Επίσης, οι μαθητές πήγαιναν στο σχο-
λείο χωρίς όρεξη, ενώ κάποιοι λιποθυμούσαν από την πείνα. Οι φτωχικές πια εφη-
μερίδες έγραφαν για την ακρίβεια και την άσχημη κατάσταση που κυριαρχεί στη
χώρα. Το φαγητό στα συσσίτια ήταν μια λύση, αλλά κι αυτό δεν έφτανε για όλους.

Απάντηση:
η
1 παράγραφος: Ο παππούς είχε γεράσει και δεν μπορούσε να κάνει πολλά πράγ-
ματα μόνος του.
2η παράγραφος: Ο γιος του και η νύφη του τού έβαζαν φαγητό σε ξύλινο πιάτο
για να μην κάνει ζημιά.
3η παράγραφος: Ο Μίσα, ο εγγονός του, έφτιαξε μια ξύλινη γαβάθα για να τρώνε
σε αυτήν οι γονείς του όταν γεράσουν.
4η παράγραφος: Οι γονείς του κατάλαβαν ότι η συμπεριφορά τους προς τον παπ-
πού ήταν άσχημη.
Η περίληψη
Ο παππούς του Μίσα είχε γεράσει και δεν μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα
μόνος του. Μερικές φορές έκανε ζημιές, γι’ αυτό ο γιος του και η νύφη του τον έβα-
ζαν να τρώει μόνος του και του έβαζαν το φαγητό σε ξύλινο πιάτο. Μια μέρα, ο Μί-
σα έφτιαξε μια ξύλινη γαβάθα και εξήγησε στους γονείς του πως όταν οι ίδιοι γερά-
σουν, όπως ο παππούς, θα τους βάζει να τρώνε σε αυτή την γαβάθα. Οι γονείς του
η
τότε κατάλαβαν πως η συμπεριφορά τους προς τον παππού ήταν άσχημη και αποφά-
σισαν να μην τον αφήσουν ποτέ ξανά να φάει μόνος του ούτε να τον μαλώνουν αν
μερικές φορές δυσκολεύεται.

Απάντηση:
1η παράγραφος: Ο μικρός τσαγκάρης μάζευε κρυφά χρήματα για να αγοράσει
κόκκινο γυαλιστερό λουστρίνι.
2η παράγραφος: Αφού έψαξε πολύ κατάφερε να αγοράσει το πιο όμορφο λου-
στρίνι.
3η παράγραφος: Χωρίς να τον καταλάβει το αφεντικό του, έφτιαξε ένα ζευγάρι
γοβάκια από το λουστρίνι.
4η παράγραφος: Τα κόκκινα γοβάκια θα τα έδινε στην κόρη του δασκάλου, που
ήταν πολύ όμορφη και την είχε ερωτευθεί και πίστευε ότι έτσι θα εκείνη θα τον
πρόσεχε.
5η παράγραφος: Ήθελε να μιλήσει στη μητέρα του, που δούλευε σαν καθαρίστρια
στο σπίτι του δασκάλου, για να τον βοηθήσει να δώσει τα γοβάκια στην κοπέλα.
6η παράγραφος: Το μόνο που σκεφτόταν ήταν η κόρη του δασκάλου.
7η παράγραφος: Εκείνο το βράδυ πρόσεξε πόσο ντροπαλή και απεριποίητη ήταν η
αδερφή του.
8η παράγραφος: Ο μικρός τσαγκάρης σκέφτηκε πως η αδερφή του δεν έχει άλλο
ζευγάρι παπούτσια, ενώ η κόρη του δασκάλου θα είχε πολλά.
9η παράγραφος: Αποφάσισε να δώσει τα παπούτσια στην αδερφή του κι εκείνη
χάρηκε πάρα πολύ.

η
10η παράγραφος: Ο μικρός τσαγκάρης ήταν πολύ ευχαριστημένος με την πράξη

του.
Η περίληψη
Ο μικρός τσαγκάρης μάζευε κρυφά λεφτά για να αγοράσει κόκκινο γυαλιστερό
λουστρίνι. Αφού έψαξε πολύ κατάφερε να αγοράσει το πιο όμορφο λουστρίνι και
χωρίς να τον καταλάβει το αφεντικό του, έφτιαξε ένα ζευγάρι κόκκινα λουστρινένια
γοβάκια. Είχε σκοπό να τα δώσει στην κόρη του δασκάλου, που ήτα πολύ όμορφη
και την είχε ερωτευθεί. Πίστευε ότι έτσι εκείνη θα τον πρόσεχε. Εκείνο το βράδυ,
ήθελε να μιλήσει στη μητέρα του, που δούλευε σαν καθαρίστρια στο σπίτι του δα-
σκάλου, για να τον βοηθήσει να δώσει τα γοβάκια στην κοπέλα. Το μόνο που σκε-
φτόταν ήταν η κόρη του δασκάλου, όμως τότε πρόσεξε πόσο ντροπαλή και απερι-
ποίητη ήταν η αδερφή του. Ο μικρός τσαγκάρης σκέφτηκε πως η αδερφή του δεν
έχει άλλο ζευγάρι παπούτσια, ενώ η κόρη του δασκάλου θα είχε πολλά. Αποφάσισε
να δώσει τα παπούτσια στην αδερφή του κι εκείνη χάρηκε πάρα πολύ. Ο μικρός
τσαγκάρης ήταν πολύ ευχαριστημένος με την πράξη του.
4. Τι προβλήματα αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της Κατοχής;

Φανταστείτε ότι είστε ένα από τα παιδιά που ζούσαν τον πόλεμο και με βάση τις
γνώσεις σας σχετικά με την εποχή εκείνη και τις παρακάτω φωτογραφίες να
γράψετε μια έκθεση για τον τρόπο ζωής σας, τις δυσκολίες, τους φόβους που θα
είχατε.
Απάντηση:
Μας ζητείται να αφηγηθούμε την ιστορία ενός παιδιού της κατοχής σαν να βρισκό-
μαστε στη θέση του. Επομένως, η ιστορία είναι αφηγηματική. (Για να βοηθηθούμε
η
σχετικά με τη δομή της έκθεσής μας, μπορούμε να ανατρέξουμε στην Ανάπτυξη Λόγου
της 1ης ενότητας: Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Πού και πότε συμβαίνουν τα γεγονότα;
2η παρ.: Πώς είναι η γενική κατάσταση της χώρας; Πώς έφτασαν σε αυτό το σημεί-
ο; Τι κάνουν οι ‘μεγάλοι’;
3η παρ.: Τι δυσκολίες αντιμετωπίζουμε (συνθήκες ζωής): σχετικά με τους γονείς
μας, το φαγητό, το σχολείο;
4η παρ.: Τι συναισθήματα έχουμε: φόβος, ανασφάλεια, στεναχώρια, ελπίδα
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5η παρ.: Ποια είναι η γενική μου εντύπωση; Τι εύχομαι για την κατάσταση;
Είναι Απρίλιος του 1942. Πριν ένα χρόνο περίπου εισέβαλαν στη χώρα μας, την
Ελλάδα οι Γερμανοί. Τους Ιταλούς μπορούσαμε μέχρι τώρα να τους κερδίζουμε. Οι
Γερμανοί όμως τα κατάφεραν. Και από τότε, η κατάσταση έγινε χειρότερη.
Σαν χθες θυμάμαι την ημέρα που κηρύχθηκε ο πόλεμος, τους γονείς μου που ήταν
ανήσυχοι, τη γιαγιά μου που έκλαιγε. Κλαίγαμε κι εμείς μαζί. Δεν ξέραμε τότε το
λόγο που ήταν όλοι ταραγμένοι, τον καταλάβαμε όμως τώρα που πέρασε ο καιρός.
Το φαγητό είναι λιγοστό, κάθε μέρα μαθαίνουμε για το θάνατο κάποιου γνωστού
μας. Άλλοι πεθαίνουν από την πείνα, άλλοι από αρρώστιες, άλλοι επειδή αντιμίλη-
σαν στους Γερμανούς. Παντού κυκλοφορούν Γερμανοί στρατιώτες και φέρονται με
σκληρότητα σε όποιον Έλληνα συναντήσουν. Πολλές φορές μπαίνουν και μέσα στα
η
σπίτια και αρπάζουν ό, τι βρουν. Η μαμά μου είχε αναλάβει να τους πλένει τα ρούχα
με αντάλλαγμα ένα πιάτο φαγητό.
Η κατάσταση είναι δύσκολη και για μας τα παιδιά. Μερικές μέρες δεν τρώμε κα-
θόλου, γι’ αυτό ψάχνουμε στα σκουπίδια. Αλλά και τις ημέρες που βρίσκουμε λίγο
φαγητό δεν χορταίνουμε. Ο μπαμπάς μου δεν τρώει καθόλου για να δώσει το μερίδιό
του σε εμάς. Στο σχολείο, μερικά παιδιά λιποθυμούν από την πείνα. Άλλοι φίλοι μου
σταμάτησαν να έρχονται. Εγώ όμως δε θέλω να σταματήσω κι ας πηγαίνω ξυπόλυ-
τος και με σκισμένα ρούχα. Όλοι οι συμμαθητές μου έτσι έρχονται. Καθόμαστε όλοι
δίπλα δίπλα στα θρανία και προσπαθούμε να διαβάσουμε. Ο δάσκαλος κάθε μέρα
μας μοιράζει ό, τι φαγητό έχει καταφέρει να βρει. Δεν τρώει εκείνος, αλλά ψάχνει
στα σκουπίδια των Γερμανών να βρει κάτι για να το φέρει στο σχολείο.
Μερικά παιδιά κλαίνε την ώρα του μαθήματος. Μια φορά είδα και το δάσκαλο
δακρυσμένο. Τον ρωτάμε συνέχεια γιατί συμβαίνουν όλα αυτά και πότε θα σταμα-
τήσουμε να πεινάμε. Εκείνος μας λέει να κάνουμε υπομονή και μας δίνει κουράγιο.
Μα τι υπομονή να κάνουμε; Εχθές όπως γυρίζαμε από το σχολείο είδαμε τους Γερ-
μανούς που είχαν περικυκλώσει έναν άντρα και τον κλωτσούσαν. Φοβηθήκαμε και
αρχίσαμε να τρέχουμε για να μη μας δουν. Μερικές φορές, χτυπούν την πόρτα μας
και εμείς κρυβόμαστε κάτω από τα κρεβάτια ή μέσα στις ντουλάπες. Αυτοί φωνά-
ζουν άγρια αλλά ούτε εμείς καταλαβαίνουμε τι λένε ούτε η μητέρα μας.
Όταν φοβάμαι όμως πηγαίνω στην αγκαλιά της μαμάς μου και της λέω να κάνει
υπομονή, όπως μας λέει ο δάσκαλος. Οι Γερμανοί θα φύγουν κάποτε από τη χώρα
μας και θα γλιτώσουμε από αυτή την άσχημη κατάσταση. Εύχομαι να φύγουν σύ-
ντομα για να είμαστε και πάλι ευτυχισμένοι.

η
5. Να παρακολουθήσετε το βίντεο που ακολουθεί και να γράψετε μια έκθεση

στην οποία θα περιγράφετε τις συνθήκες που υπάρχουν σε μια περιοχή πριν τον
πόλεμο και πώς αλλάζουν κατά τη διάρκεια ή μετά τον πόλεμο. Ποιες είναι οι
συνέπειες του πολέμου;
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Πληροφορίες γενικά για τον πόλεμο
2η παρ.: Ποιες είναι οι συνθήκες σε καιρό ειρήνης;
3η παρ.: Τι αλλάζει κατά τι διάρκεια του πολέμου;
4η παρ.: Ποιες είναι οι συνέπειες του πολέμου;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5η παρ.: Ποια είναι τα γενικά συμπεράσματα;
Πολλές περιοχές στον κόσμο έχουν υποφέρει στο παρελθόν ή υποφέρουν ακόμα
και σήμερα από τα άσχημα αποτελέσματα του πολέμου. Η Ελλάδα είναι μια χώρα
που έχει γνωρίσει τον πόλεμο αρκετές φορές. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι άν-
θρωποι δεν μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένοι όπως ζουν σε καιρό ειρήνης.
Όταν μια χώρα έχει ειρήνη, όλοι οι πολίτες είναι χαρούμενοι, παρά τις καθημερι-
νές δυσκολίες που μπορεί να περνούν. Οι άνθρωποι ζουν ήρεμα, πηγαίνουν στις
δουλειές τους, μπορούν να έχουν τα βασικά αγαθά για να ζήσουν. Τα παιδιά παίζουν
ελεύθερα στις γειτονιές, μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο και να μορφώνονται.
η
Κάθε περιοχή είναι όμορφη και μπορεί να γίνει ακόμα ομορφότερη αν την περιποι-
ούνται οι πολίτες. Μπορούν να γίνονται διάφορα έργα στις πόλεις και τους δρόμους
και να οργανώνονται εκδηλώσεις και γιορτές.
Αντίθετα, όταν μια χώρα έχει πόλεμο οι άνθρωποι φοβούνται συνεχώς γιατί δεν
νιώθουν ασφαλείς. Δεν ξέρουν τι μπορεί να γίνει την επόμενη μέρα, αν θα μπορέ-
σουν να βρουν φαγητό, αν θα μένουν στο σπίτι τους ή ακόμα κι αν οι ίδιοι θα έχουν
την υγεία τους. Πολλά σπίτια και κτίρια καταστρέφονται και πολλοί άνθρωποι
τραυματίζονται ή σκοτώνονται. Τα παιδιά δεν μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο
ενώ το παιχνίδι είναι πλέον πολυτέλεια για αυτά. Πολλά χάνουν τους γονείς τους, τα
αδέρφια τους ή άλλους συγγενείς.
Μετά τον πόλεμο, το μόνο που μένει είναι ερείπια. Καταστραμμένα κτίρια, τραυ-
ματίες, παιδιά ορφανά και άστεγα είναι μερικά από τα αποτελέσματα του πολέμου.
Οι πόλεις χρειάζονται αρκετά χρόνια για να αναπτυχθούν ξανά και να γίνουν όπως
παλιά και οι πολίτες δεν μπορούν να βρουν εργασία. Επομένως, η φτώχεια εξακο-
λουθεί να υπάρχει. Ακόμα, οι εικόνες και οι εμπειρίες που αποκτά ένας άνθρωπος
στον πόλεμο μένουν χαραγμένες στο μυαλό του. Ακόμα κι όταν τελειώσει ο πόλε-
μος, η ανασφάλεια και ο φόβος δεν περνά.
Η ειρήνη είναι το σημαντικότερο αγαθό που υπάρχει στον κόσμο. Όταν γίνονται
πόλεμοι ο κόσμος δεν μπορεί να γίνει καλύτερος. Ο πόλεμος προκαλεί δυστυχία και
θλίψη σον κόσμο.

η
6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Περιγράφω το σχολείο μου».
Η έκθεση είναι περιγραφική. (Για να βοηθηθούμε σχετικά με τη δομή της έκθεσής
μας, μπορούμε να ανατρέξουμε στην Ανάπτυξη Λόγου της 1ης ενότητας: Πώς περιγρά-
φουμε ένα πράγμα ή πιο συγκεκριμένα στην Ανάπτυξη Λόγου της 2ης ενότητας: Πώς
περιγράφουμε ένα κτίσμα)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Ποιο είναι αυτό το κτίσμα; Πού βρίσκεται; Πότε χτίστηκε;
2η παρ.: Ποια είναι η ιστορία του; Πότε χτίστηκε;
3η παρ.: Πώς είναι εξωτερικά γενικά και μερικές λεπτομέρειες για την εξωτερική
του εικόνα.
4η παρ.: Πώς είναι εσωτερικά; Τι αίθουσες υπάρχουν; Πώς χρησιμοποιούνται;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5η παρ.: Ποια είναι η γενική εντύπωση του κτίσματος; Τι συναισθήματα και τι σκέ-
ψεις μου προκαλεί;
«Περιγράφω το σχολείο μου»

Το σχολείο μου βρίσκεται στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας. Χτίστηκε το
1960 και είναι το πρώτο δημοτικό σχολείο που λειτούργησε στο χωριό.

η
Στο ίδιο σχολείο φοίτησε και η μητέρα μου. Τα πρώτα χρόνια ήταν τριθέσιο γιατί
δεν υπήρχαν πολλά παιδιά. Όσο περνούσαν όμως τα χρόνια, τα παιδιά αυξάνονταν
και τώρα είναι δωδεκαθέσιο και μάλιστα έχουν ιδρυθεί και άλλα σχολεία στους Αγί-
ους Θεοδώρους.
Η εξωτερική του εικόνα είναι πολύ όμορφη. Τα κάγκελα είναι βαμμένα σε διά-
φορα χρώματα. Η δασκάλα των καλλιτεχνικών πριν από ένα χρόνο ζωγράφισε σε
κάθε τοίχο διάφορα σχέδια και έκανε το σχολείο μας πολύ εντυπωσιακό. Η αυλή
είναι ευρύχωρη. Παλιότερα, υπήρχε τσιμέντο, αλλά πριν από λίγα χρόνια τοποθετή-
θηκαν πλάκες για να φαίνεται πιο όμορφη η αυλή μας. Υπάρχουν δύο γήπεδα, ένα
για να παίζουμε μπάσκετ και ένα για να παίζουμε βόλεϊ. Στο πίσω μέρος της αυλής,
κάθε τάξη έχει φτιάξει τον κήπο της. Έχουμε φυτέψει διάφορα δεντράκια και πολύ-
χρωμα λουλούδια που ομορφαίνουν το σχολείο μας.
Υπάρχουν δύο κτίρια. Στο ένα βρίσκονται τα γραφεία των δασκάλων και του δι-
ευθυντή και στο άλλο, που είναι διώροφο, οι αίθουσες διδασκαλίας. Η πόρτα κάθε
αίθουσας είναι βαμμένη με διαφορετικό χρώμα και στο εξωτερικό της μέρος οι μα-
θητές έχουν κολλήσει διάφορες ζωγραφιές για την τάξη τους. Η μεγαλύτερη αίθου-
σα του σχολείου χρησιμοποιείται για τις εκδηλώσεις και τις διάφορες γιορτές που
κάνουμε. Υπάρχουν καθίσματα για τους θεατές και κάθε φορά φτιάχνουμε μαζί με
τους δασκάλους μας το κατάλληλο σκηνικό για την περίσταση.
Το περιβάλλον που υπάρχει στο σχολείο είναι πολύ ευχάριστο και γι’ αυτό όλοι
οι μαθητές χαιρόμαστε που ερχόμαστε. Μου αρέσει πάρα πολύ το σχολείο μου γιατί
είναι μεγάλο και περιποιημένο.

Ενότητα 4
διατροφή
151 Ενότητα 4 [Διατροφή]
Πώς σχηματίζουμε την προστακτική σύνθετων ρημάτων
Θεωρία:
Προστακτική είναι η έγκλιση την οποία χρησιμοποιούμε για να δώ-
σουμε μια προσταγή, παράκληση, ευχή. Έχει μόνο δύο πρόσωπα, το β’ ενικό και το
β΄ πληθυντικό. Προστακτική σχηματίζει μόνο ο Ενεστώτας (Εξακολουθητική Προ-
στακτική) και ο Αόριστος (Συνοπτική Προστακτική).
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩ- ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙ-

ΤΑ (ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΗ) ΣΤΟΥ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ)
φέρνεις φέρνε φέρε
φέρνετε φέρνετε φέρτε
τραγουδάς τραγούδα τραγούδησε
τραγουδάτε τραγουδάτε τραγουδήστε
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα περισσότερα ρήματα στην Οριστική Αορίστου παίρνουν αύξηση. Η

αύξηση παραμένει ΜΟΝΟ στην Οριστική. Στις άλλες εγκλίσεις (Υποτακτική, Προ-
στακτική) η αύξηση φεύγει.
* Στα σύνθετα ρήματα η αύξηση μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα (λέγε-
ται εσωτερική αύξηση):
αντιγράφω αντέγραψα

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Στην Προστακτική η εσωτερική αύξηση φεύγει.
αντέγραψα αντίγραψε
(Το ίδιο συμβαίνει και στην Υποτακτική: αντέγραψα να αντιγράψω)

Για να μην κάνουμε το συχνό αυτό λάθος (να βάζουμε εσωτερική αύξηση στη Συ-
νοπτική Προστακτική) μπορούμε να σχηματίζουμε πρώτα την Υποτακτική και στη
συνέχεια να βάζουμε την κατάληξη της Προστακτικής.
Παράδειγμα:
αντέγραψα να αντιγράψω αντίγραψε
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
γράφεις γράφε έγραψες γράψε
αντιγράφεις αντίγραφε αντέγραψες αντίγραψε

Ασκήσεις

αναθέτεις
διαγράφεις
αποφεύγεις
ανατρέπεις
περιγράφεις
αναλύεις
διαφεύγεις
μεταφράζεις
αναβάλλεις
καταστρέφεις
2. Να γράψετε το πρόσωπο του κάθε ρήματος.

Αντίγραψε: ____________________
Αντέγραψε: ____________________
Ανήγγειλε: ____________________
Διάφυγε: ____________________

Απότρεψε: ____________________
Απέτρεψε: ____________________
Απέστρεψε: ____________________
Διέκοψε: ____________________
Κατάφυγε: ____________________
Κατέφυγε: ____________________
Ανέπνευσε: ____________________
Κατάθεσε: ____________________
Διέγραψε: ____________________
Επέτρεψε: ____________________

Πώς σχηματίζουμε τα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
Θεωρία:
Οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων είναι τρεις:
Θετικός: δε γίνεται καμία σύγκριση, δείχνει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα.

Ο Αλέξης είναι γρήγορος.
Συγκριτικός: για να συγκρίνουμε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα με ένα άλλο. Δείχνει
ότι το ουσιαστικό έχει ένα γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από το άλλο.
Ο Αλέξης είναι πιο γρήγορος από το Στέλιο.
Υπερθετικός: Δείχνει ότι το ουσιαστικό έχει ένα γνώρισμα στον μεγαλύτερο βαθμό.
Ο Αλέξης είναι ο γρηγορότερος στην τάξη.
Τα παραθετικά σχηματίζονται μονολεκτικά ή περιφραστικά.
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ
Μονολεκτικά:
Τα επίθετα σε –ος σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –ότερος –η –ο
θρεπτικότερος –η –ο
Τα επίθετα σε –ύς σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –ύτερος –η –ο.

βαθύτερος –η -ο
Τα επίθετα σε –ής σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –έστερος –η –ο.

επιεικέστερος –η –ο
Τα επιρρήματα σε –α σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –ότερα.

ακριβότερα
Τα επιρρήματα σε –ιά σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –ύτερα.

βαθύτερα
Τα επιρρήματα σε –ως σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –έστερα.

επιεικέστερα
Περιφραστικά: σχηματίζεται με το θετικό βαθμό του επιθέτου ή του επιρρήματος

και το επίρρημα ‘πιο’
πιο θρεπτικός –ή –ό
πιο άνετα
ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
Μονολεκτικά:
Τα επίθετα σε –ος σχηματίζουν τον υπερθετικό σε –ότατος –η –ο
θρεπτικότατος –η –ο
Τα επίθετα σε –ύς σχηματίζουν τον υπερθετικό σε –ύτατος –η –ο.

βαθύτατος –η -ο
Τα επίθετα σε –ής σχηματίζουν τον υπερθετικό σε –έστατος –η –ο.

επιεικέστατος –η –ο

Τα επιρρήματα σε –α σχηματίζουν τον υπερθετικό σε –ότατα.

τιμιότατα
Τα επιρρήματα σε –ιά σχηματίζουν τον υπερθετικό σε –ύτατα.

βαθύτατα
Τα επιρρήματα σε –ως σχηματίζουν τον συγκριτικό σε –έστατα.

επιεικέστατα
Περιφραστικά:
Σχηματίζεται με το συγκριτικό βαθμό του επιθέτου ή του επιρρήματος και το άρθρο.
ο θρεπτικότερος –η –ο
Μπορούμε ακόμα να σχηματίσουμε τον υπερθετικό ως εξής:

πάρα πολύ θρεπτικός –η –ο.
πάρα πολύ άνετα
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

Επίθετα
σοφός –η –ο πιο σοφός –ή –ό ο/ η/ το πιο σοφός –ή –ό
σοφότερος –η –ο ο/ η /το σοφότερος –η –ο
σοφότατος –η –ο
πάρα πολύ σοφός –ή –ό
πλατύς –ιά -ύ πιο πλατύς –ιά –ύ ο/η/ το πιο πλατύς –ιά –ύ
πλατύτερος –η –ο ο πλατύτερος –η –ο

πάρα πολύ πλατύς –ιά –ύ

Επιρρήματα
βαθιά πιο βαθιά βαθύτατα
βαθύτερα πάρα πολύ βαθιά
ωραία πιο ωραία ωραιότατα
ωραιότερα πάρα πολύ ωραία
ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
απλός –ή –ο απλούστερος –η –ο απλούστατος –η –ο
καλός –η –ο καλύτερος –η –ο κάλλιστος –η –ο
άριστος –η –ο
κακός –ή –ο χειρότερος –η –ο κάκιστος –η –ο
χείριστος –η –ο
κοντός –η –ο κοντότερος –η –ο κοντότατος –η –ο
κοντύτερος,-η,-ο κοντύτατος –η –ο
λίγος –η –ο λιγότερος –η –ο ελάχιστος –η –ο
μεγάλος –η –ο μεγαλύτερος –η –ο μέγιστος –η –ο
μικρός –η –ο μικρότερος –η –ο ελάχιστος –η –ο
πολύς, πολλή, περισσότερος –η –ο ________
πολύ
ταχύς –εία –ύ ταχύτερος –η –ο ταχύτατος –η –ο
τάχιστος –η –ο

Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα:

Επίθετα
όμορφος
κακιά
μακρύ
απλούστατο
βαθύς
ο πιο γρήγορος
αγενής
καλός
μεγαλύτερος
λιγότερη
όμορφα
πιο ήσυχα
απλούστερα
σαφώς
επιεικώς
πάρα πολύ άνετα

2. Να γράψετε προτάσεις για κάθε βαθμό των παρακάτω επιθέτων.

σαφής, μεγάλος, συνεπής
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Αντώνυμα (αντίθετα) επιθέτων
Θεωρία:
Αντώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν την αντίθετη σημασία:
μικρός – μεγάλος
φτωχικός – πλούσιος

Ασκήσεις
1. Να γράψετε τα αντώνυμα των επιθέτων.

φυλλοβόλος: ________________________
ανυπόμονος: ________________________
ομαλός: ________________________
γενικός: ________________________
παγωμένος: ________________________
ολόλευκος: ________________________
άχρωμος: ________________________
πολύχρωμος: ________________________
ολοκαίνουριος: ________________________
ευρύχωρος: ________________________
άτακτος: ________________________
2. Να ξαναγράψετε τις προτάσεις αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις

με τα αντώνυμά τους. Τι παρατηρείτε;
Τα ξαδέρφια μου ζουν σε ένα μικρό ορεινό χωριό.
Ο Γιώργος έχει ένα μεγάλο καινούριο σπίτι με έναν όμορφο και περιποιημένο κήπο.
Το σκυλάκι είναι ήρεμο και φιλικό.
Η περιοχή έχει πλούσια βλάστηση.
Η δουλειά του πατέρα μου είναι επίπονη.
Παρατηρώ ότι ________________________________________________________

____________________________________________________________________

Γενικά για τις προτάσεις
Θεωρία:
Οι προτάσεις διακρίνονται σε ανεξάρτητες (κύριες) και εξαρτημένες
(δευτερεύουσες).
Οι ανεξάρτητες προτάσεις είναι αυτές που μπορούν να σταθούν μόνες τους (κατα-
λαβαίνουμε δηλαδή το νόημα τους):
Η Μαρία κλαίει.
Οι εξαρτημένες είναι οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους, γι’ αυτό
βρίσκονται πάντα δίπλα σε μια ανεξάρτητη και τη συμπληρώνουν. Δηλαδή, δεν κα-
ταλαβαίνουμε το νόημα τους, αν δεν διαβάσουμε και την ανεξάρτητη πρόταση.
Η Μαρία κλαίει, επειδή χτύπησε το πόδι της.
Το βασικό νόημα της περιόδου είναι η ανεξάρτητη πρόταση: ότι «Η Μαρία κλαίει»,
ενώ η εξαρτημένη «επειδή χτύπησε το πόδι της» μας δίνει μια πρόσθετη πληροφορί-
α- το λόγο για τον οποίο κλαίει.
* Δεν θα μπορούσαμε να πούμε μόνη της την πρόταση «επειδή χτύπησε πόδι της»
χωρίς να συνοδεύεται από την ανεξάρτητη γιατί δεν θα καταλαβαίναμε το νόημα της
πρότασης.
* Ανάμεσα στην ανεξάρτητη και την εξαρτημένη πρόταση μπαίνει συνήθως κόμμα.

Οι εξαρτημένες προτάσεις διακρίνονται σε επιρρηματικές και ονοματικές.
Οι επιρρηματικές προτάσεις είναι:

Αιτιολογικές
Χρονικές
Υποθετικές
Αποτελεσματικές/ συμπερασματικές
Παραχωρητικές
Εναντιωματικές
Τελικές
Αναφορικές

Πώς χρησιμοποιούμε τις αποτελεσματικές προτάσεις
Θεωρία:
Οι αποτελεσματικές/ συμπερασματικές προτάσεις είναι εξαρτημένες
προτάσεις που φανερώνουν το αποτέλεσμα μιας πράξης. Εισάγονται με τους συνδέ-
σμους ώστε, που ή με τις φράσεις ώστε να, με αποτέλεσμα να. Συνήθως στην ανεξάρ-
τητη πρόταση υπάρχει το επίρρημα ‘τόσο’ ή ‘έτσι’
Διάβασε τόσο πολύ, ώστε έγραψε πολύ καλά στο διαγώνισμα.
Έχει τόση ζέστη που έχω ιδρώσει.
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω τον συμπερασματικό σύνδεσμο ‘που’ με την αναφορική

αντωνυμία ‘που’. Στις συμπερασματικές/ αποτελεσματικές προτάσεις, μπορώ να α-
ντικαταστήσω το ‘που’ με το ‘ώστε’, ενώ το αναφορικό ‘που’ αντικαθιστάται με το
‘ο οποίος, η οποία, το οποίο’
Το τραγούδι αυτό μου αρέσει τόσο πολύ, που το ακούω όλη μέρα. (=Το τραγούδι αυτό
μου αρέσει τόσο πολύ, ώστε το ακούω όλη μέρα)
Το τραγούδι αυτό, που μου αρέσει πολύ, το ακούω όλη μέρα. (=Το τραγούδι αυτό, το
οποίο μου αρέσει πολύ, το ακούω όλη μέρα)

Ασκήσεις
1. Να υπογραμμίσετε την ανεξάρτητη πρόταση και να βάλετε σε παρένθεση τις

αποτελεσματικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους.
Ο Αχιλλέας μιλούσε τόσο σιγά, που δεν τον ακούγαμε.
Το χωριό ήταν τόσο μακριά, ώστε κουραστήκαμε να περπατάμε.
Ο Ηλίας, που είναι αδερφός του Στάθη, προσπάθησε τόσο πολύ που κατάφερε να
κερδίσει τον αγώνα.
Έκανε αρκετές οικονομίες ώστε να πάει αυτό το ταξίδι.
Δεν διάβασε καθόλου, ώστε δεν έγραψε καλά στο διαγώνισμα.
Ο Αντρέας, που είναι φίλος μου, μου πρότεινε να δουλέψουμε μαζί ώστε να τε-
λειώσουμε γρήγορα την εργασία για το σχολείο.
Η Στέλλα λέει τόσα ψέματα που κανείς πια δεν την πιστεύει.
2. Να γράψετε 3 αποτελεσματικές/ συμπερασματικές προτάσεις χρησιμοποιώ-

ντας κάθε φορά διαφορετικό σύνδεσμο ή φράση εισαγωγής.
1. _________________________________________________________
2. _________________________________________________________
3. _________________________________________________________

Οι υποθετικές προτάσεις
Θεωρία:
Οι υποθετικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις που δείχνουν μια
υπόθεση. Εισάγονται με τους συνδέσμους αν, εάν, άμα. Η εξαρτημένη πρόταση ο-
νομάζεται υπόθεση, ενώ η ανεξάρτητη ονομάζεται απόδοση.
Αν διαβάσεις πολύ, θα γράψεις καλά στο διαγώνισμα.
Υπόθεση Απόδοση

Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσετε την απόδοση ή την υπόθεση στις παρακάτω περιόδους.

Αν βρέχει αύριο, _________________________________________________.
Αν σου αρέσει το γλυκό, _____________________________________________.
Θα πάμε εκδρομή αύριο, _____________________________________________.
_________________________________________________, αν θέλεις.
________________________________________________, θα σε βοηθήσω εγώ.
______________________________________________, αν είσαι κουρασμένος.
Θα επιτύχει το στόχο της, ____________________________________________.
2. Στις παραπάνω περιόδους να υπογραμμίσετε την υπόθεση.
3. Να γράψετε 3 υποθετικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορετι-

κό σύνδεσμο εισαγωγής.
1. _________________________________________________________
2. _________________________________________________________
3. _________________________________________________________

Έναρθρα και Άναρθρα ουσιαστικά
Θεωρία:
Τα άρθρα μπαίνουν μπροστά από τα ουσιαστικά, τα επίθετα, τις κλι-
τές μετοχές και κάποιες αντωνυμίες και μας βοηθούν να καταλάβουμε
το γένος, τον αριθμό και την πτώση της λέξης που συνοδεύει. Επίσης, για να κατα-
λάβουμε αν πρόκειται για κάτι αόριστο ή συγκεκριμένο χωρίζουμε τα άρθρα σε:
Οριστικά: που δείχνουν ότι η λέξη που ακολουθεί είναι συγκεκριμένη και γνωστή.
Ο άνθρωπος, η γάτα, το τραπέζι
Αόριστα: που δείχνουν ότι η λέξη που ακολουθεί δεν είναι συγκεκριμένη ή δεν έ-
χουμε κάνει άλλη αναφορά σ’ αυτήν.
Ένας άνθρωπος, μια γάτα, ένα τραπέζι
* Σε κάποιες περιπτώσεις οι λέξεις δεν χρειάζονται άρθρο:

- Στην κλητική πτώση.
Μαρία, έλα γρήγορα!
- Όταν αναφερόμαστε γενικά σε πρόσωπα, ζώα ή πράγματα.
Μαζεύτηκαν γάτες στη γειτονιά.
- Όταν η λέξη λειτουργεί ως Κατηγορούμενο (εκτός αν έχει γίνει προηγούμενη ανα-
φορά).
Εκείνη είναι δασκάλα. (ΑΛΛΑ Εκείνη είναι η δασκάλα που μου είπες;)
Ονομάζομαι Αλέξανδρος.

ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ
ο η το
του της του
το(ν) τη(ν) το
οι οι τα
των των των
τους τις τα
ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ
ένας μία ένα
ενός μίας ενός
ένα (ν) μία ένα
* Το αόριστο άρθρο δεν έχει πληθυντικό αριθμό.

Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσετε το οριστικό και το αόριστο άρθρο όπου χρειάζεται. Προ-

σοχή: Δεν ξεχνώ ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν χρειάζεται άρθρο!
Κάποτε, σε ____ χωριό ____ μακρινής χώρας ζούσαν δύο όμορφες κοπέλες, ____
Άννα και ____ Μαρία. Ήταν ____ ορφανές. ____ γονείς τους πέθαναν όταν ήταν
πολύ μικρές. Τις μεγάλωσε ____ θεία τους, αδελφή ____ μητέρας τους, παρά ____
θέλησή ____ θείου τους, που ήταν ____ πολύ δύστροπος άνθρωπος.
Δυστυχώς, ____ χειμωνιάτικη μέρα πέθανε και ____ θεία τους. ____ θείος τότε,
χωρίς να χάσει καιρό, είπε στα κορίτσια ότι πρέπει να φύγουν αμέσως από ____ σπί-
τι. Έτσι, ____ κορίτσια απόμειναν ολομόναχα.
«____ Μαρία», λέει στην αδελφή της ____ Άννα. «Άκουσα πως στο γειτονικό
χωριό χρειάζονται δύο κοπέλες για να δουλέψουν σε ____ κτήμα. Τους δίνουν και
____ μικρό σπιτάκι για να μείνουν. Τι λες, πάμε;». ____ Μαρία συμφώνησε αμέσως.
Ειρ. Καμαράτου- Γιαλλούση «Το πέτρινο πουλί»

Οι καταλήξεις της προστακτικής
Θεωρία:
Στην Ενεργητική Φωνή
Το (ι) πριν την κατάληξη της Προστακτικής γράφεται:
 με –η αν το ρήμα τελειώνει σε –ώ αγάπησε, αγαπήστε

 με –ι αν το ρήμα τελειώνει σε –ιζω χώριζε, χωρίζετε / χώρισε, χωρίστε
Προσέχω τις εξαιρέσεις: άθροιζε, αθροίζετε / άθροισε, αθροίστε
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
στολίζω στόλιζε στόλισε
στολίζετε στολίστε
τραγουδώ τραγούδα τραγούδησε
τραγουδάτε τραγουδήστε
αγαπώ αγάπα αγάπησε
αγαπάτε αγαπήστε
δανείζω δάνειζε δάνεισε
δανείζετε δανείστε
δακρύζω δάκρυζε δάκρυσε
δακρύζετε δακρύστε

Στην Παθητική Φωνή

Στο β’ πληθυντικό το –είτε γράφεται με ‘ει’ ντυθείτε
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ΑΟΡΙΣΤΟΣ
στολίζομαι στολίσου
στολιστείτε
δανείζομαι δανείσου
δανειστείτε
δένομαι δέσου
δεθείτε
Δείτε το βίντεο για την Προστακτική:

Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ
ανεβαίνω
συγκεντρώνομαι
θέλω
γνωρίζω
αισθάνομαι
αθροίζω
λύνομαι
επιμένω
επιλέγω
παραλαμβάνω
2. Να γράψετε τις προτάσεις βάζοντάς τες στη Συνοπτική Προστακτική.

Κατεβαίνεις προσεκτικά τις σκάλες.
_______________________________________________________________
Μπαίνεις γρήγορα στην τάξη.
_______________________________________________________________
Αντιγράφεις τις ασκήσεις από τον πίνακα.
_______________________________________________________________
Κοιμάστε νωρίς.
_______________________________________________________________
Μου δανείζεις το μολύβι σου.
_______________________________________________________________
Μιλάς δυνατά.
_______________________________________________________________
Ντύνεστε όμορφα.
_______________________________________________________________
Ποτίζεις τον κήπο
_______________________________________________________________

Πώς χρησιμοποιούμε τα διαλυτικά
Θεωρία:
Τα διαλυτικά μπαίνουν πάνω από το ‘ι’ ή το ‘υ’ για να δείξουμε ότι
προφέρονται ξεχωριστά από το προηγούμενο φωνήεν ‘α’, ‘ε’, ‘ο’, ‘υ’.
γαϊδούρι, θεϊκός, αϋπνία
Δεν χρησιμοποιούμε διαλυτικά όταν:

 το προηγούμενο φωνήεν τονίζεται
γάιδαρος, άυπνος
 δεν έχουμε δίψηφο φωνήεν
πρωινός, διυλιστήρια
Όταν γράφουμε με κεφαλαία γράμματα βάζουμε πάντα διαλυτικά (αφού δεν βάζου-
με τόνο): ΓΑΪΔΑΡΟΣ, ΑΫΠΝΟΣ

Ασκήσεις
1. Να βάλετε διαλυτικά και τόνους στις λέξεις.

νεραιδα κοροιδευω ρολοι
πλαι τρολει χαιδευω
ευνοικος ταιζω χαιδεψα
λαικη καικι φαι
γαιδουρακι κομπολοι γαιδαρος
προιον πλαινος ταισα
2. Να γράψετε τις λέξεις με κεφαλαία.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3. Να διορθώσετε τα λάθη.
πρωϊνός: _________________ δϊαλυτικά: _________________
τρόλει: _________________ κομπολοϊ: _________________
ρολόϊ: _________________ Μάϊος: _________________
κοροιδεϋω: _________________ εϋγενικός: _________________
αϊθουσα: _________________ αιτός: _________________

Πώς δίνουμε οδηγίες για μια συνταγή
Θεωρία:
Για να δώσουμε οδηγίες για μια συνταγή:
Πρώτα, γράφουμε τα υλικά και την ποσότητα που θα χρειαστούμε.

Στη συνέχεια, γράφουμε τα βήματα που θα ακολουθήσουμε για να ολοκληρώσουμε
τη συνταγή, συνήθως σε οριστική ή προστακτική.

Ασκήσεις
1. Να γράψετε τη συνταγή του αγαπημένου σας φαγητού.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Να γράψετε τη συνταγή του αγαπημένου σας γλυκού.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Πώς η διαφήμιση ενημερώνει και προσπαθεί να πείσει τον κα-

ταναλωτή για το προϊόν που διαφημίζεται
Θεωρία:
Με τη διαφήμιση μπορούμε να κάνουμε γνωστό ένα προϊόν και να
επηρεάσουμε το κοινό ώστε να το αγοράσει. Γι’ αυτό, πρέπει να είναι
έτσι φτιαγμένη ώστε να τραβάει την προσοχή.
Για τη διαφήμιση χρησιμοποιούμε:
 Προστακτική ή υποτακτική έγκλιση.
 Πολλά σημεία στίξης, κυρίως θαυμαστικά και ερωτηματικά.
 Πολλά επίθετα.
 Υπερθετικό βαθμό.
Δεν ξεχνάμε:
 Το όνομα του προϊόντος και τη μάρκα του.
 Ζωντανές και χρωματιστές εικόνες.
 Μια μικρή και έξυπνη φράση που θα χρησιμεύει ως σλόγκαν.
 Ένα σύντομο κείμενο με τα βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος.

Ασκήσεις
1. Να γράψετε μια διαφήμιση για ένα προϊόν της αρεσκείας σας.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να διαβάσετε την παρακάτω διαφήμιση. Διαθέτει τα χαρακτηριστικά των

διαφημίσεων; Μπορείτε να τη διορθώσετε;
Το γλειφιτζούρι μας είναι πολύ γευστικό. Μπορείτε να το δοκιμάσετε. σί-

γουρα θα σας αρέσει! Μπορείτε να το βρείτε σε διάφορες γεύσεις: φράουλα,
μπανάνα, μούρο, μήλο, κεράσι και πολλές άλλες ακόμα.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Εκφράσεις και Συμφράσεις
Θεωρία:
Εκφράσεις είναι οι λέξεις που σχηματίζουν ένα σύνολο και έχουν συ-
νήθως μεταφορική σημασία.
για ένα κομμάτι ψωμί= πολύ φθηνά
πλέει σε πελάγη ευτυχίας= είναι πολύ χαρούμενος
Συμφράσεις είναι οι λέξεις που τις συναντάμε συχνά μαζί.

σοκολάτα αμυγδάλου
τούρτα γενεθλίων

Ασκήσεις
1. Να γράψετε αν οι υπογραμμισμένες φράσεις είναι εκφράσεις ή συμφράσεις.

Απέτυχε στις εξετάσεις και του κόπηκαν τα φτερά. _________________
Θέλεις λίγο χυμό πορτοκάλι; _________________
Ο Γιώργος έχει πέσει με τα μούτρα στη δουλειά. _________________
Αγόρασα ψωμί ολικής αλέσεως. _________________
Ρίξε στο μίγμα λίγο γάλα εβαπορέ. _________________
Η είδηση για το ατύχημα έκανε το γύρο του κόσμου. _________________
Μπορούμε να φτάσουμε πιο γρήγορα αν κόψουμε δρόμο. _________________
2. Να γράψετε τι σημαίνουν οι υπογραμμισμένες εκφράσεις της άσκησης 1.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Να μεταφέρετε τα ρήματα στη Συνοπτική Προστακτική.

β΄ ενικού β΄ πληθυντικού
αναβάλλω
τεντώνομαι
κρατιέμαι
διαβάλλω
επιστρέφω
υπογράφω
γράφομαι
διατάζω
αναπτύσσομαι
χάνομαι
επιλέγω
επιλέγομαι
2. Να φτιάξετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις.
Βασίλης / συνεπής / Κωνσταντίνος

________________________________________________________________
Πρώτη άσκηση / απλή / δεύτερη άσκηση

________________________________________________________________

Το δωμάτιο σου / καθαρό / δικό μου.

________________________________________________________________
Λαγός / γρήγορος / χελώνα.

________________________________________________________________
Καναπές / βαρύς / καρέκλα.

________________________________________________________________

διστακτικός: ________________ άφθονος: ________________
επιπόλαιος: ________________ ένδοξος: ________________
κατάκοπος: ________________ πρωτοπόρος: ________________
καρτερικός: ________________ τεράστιος: ________________
λιτός: ________________ σωστός: ________________
απαραίτητος: ________________ βλαβερός: ________________
τυχαίος: ________________ θλιβερός: ________________
θαυμάσιος: ________________ σοβαρός: ________________
μόνιμος: ________________ έντονος: ________________
επουσιώδης: ________________ απέραντός: ________________
άτρωτος: ________________ πυκνός: ________________
γενναίος: ________________ άσκοπος: ________________
ελεύθερος: ________________

4. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας αποτελεσματικούς συνδέσμους.

Χτύπησε πολύ άσχημα. Έμεινε στο κρεβάτι για δυο μέρες.
________________________________________________________________
Έβρεξε τόσο πολύ. Πλημμύρισαν οι δρόμοι.

________________________________________________________________
Η Ντίνα ήταν τόσο χαρούμενη. Κέρασε όλους τους φίλους της.

________________________________________________________________
Ήταν πολύ εκνευρισμένος. Δεν ήξερε τι έκανε.

________________________________________________________________
Ο Μάρκος αγόρασε πολλά βιβλία. Τα βιβλία δεν χωρούσαν στη βιβλιοθήκη.

________________________________________________________________
Ο Ανδρέας έτρεχε τόσο γρήγορα. Ο Ανδρέας πρόλαβε και κρύφτηκε.

________________________________________________________________
5. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας υποθετικούς συνδέσμους.

Θα χαλάσουν τα δόντια σου. Τρως συνέχεια καραμέλες.
________________________________________________________________
Δεν πήρες τα κλειδιά σου. Κλειδωθήκαμε έξω από το σπίτι.

________________________________________________________________
Θα διαβάσω τα μαθήματά μου. Θα έρθω κι εγώ στην εκδρομή.

________________________________________________________________
Θα γκρινιάζεις όλη μέρα. Δεν θα σου αγοράσω το παιχνίδι.

________________________________________________________________
Θα χαρώ πολύ. Θα πετύχω το στόχο μου.

________________________________________________________________
6. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα την υπόθεση και με πράσινο την από-

δοση στις προτάσεις που σχηματίσατε στην άσκηση 5.
7. Να συμπληρώσετε τα άρθρα στις προτάσεις.

____ Δευτέρα θα συναντήσω ____ φίλο μου ____ Σωτήρη.
Εχθές, συνάντησα ____ φίλο μου από ____ παλιά γειτονιά.
Θέλω να αγοράσω ____ παγωτό.
____ Αντώνης πήγε για ψάρεμα και έπιασε ____ ψάρι.
____ ήλιος ήταν ζεστός, αλλά φυσούσε και ____ δροσερό αεράκι.
Όπως περπατούσαμε μέσα στο δάσος, ξαφνικά βρεθήκαμε σε ____ ξέφωτο.
Θέλω να αγοράσω ____ μπλούζα.
Θέλω να αγοράσω ____ μπλούζα που σου έδειξα.

8. Να συμπληρώσετε τα διαλυτικά και τους τόνους, όπου χρειάζεται.

μεγαλοφυια Μαιος ΜΑΙΟΣ
μαιμου προυποθεση σαινια
ολοιδιος μαιντανος γαιδουριτσα
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς σχηματίζουμε την προστακτική σύνθετων ρημάτων

Απάντηση:
αναθέτεις ανάθετε ανέθεσες ανάθεσε
διαγράφεις διάγραφε διέγραψες διάγραψε
αποφεύγεις απόφευγε απέφυγες απόφυγε
ανατρέπεις ανάτρεπε ανέτρεψες ανάτρεψε
περιγράφεις περίγραφε περιέγραψες περίγραψε
αναλύεις ανάλυε ανέλυσες ανάλυσε
διαφεύγεις διάφευγε διέφυγες διάφυγε
μεταφράζεις μετάφραζε μετέφρασες μετάφρασε
αναβάλλεις ανάβαλλε ανέβαλες ανάβαλε
καταστρέφεις κατάστρεφε κατέστρεψες κατάστρεψε

2. Να γράψετε το πρόσωπο του κάθε ρήματος.

Απάντηση:
Για να λύσουμε την άσκηση, πρέπει να εξετάσουμε αν το ρήμα έχει αύξηση ή όχι.
Αν έχει αύξηση, σημαίνει ότι είναι Οριστική, άρα πρόκειται για γ΄ πρόσωπο ενικού.
Αν δεν έχει αύξηση, σημαίνει ότι είναι Προστακτική, άρα πρόκειται για β΄ πρόσωπο
ενικού.
Αντίγραψε: β΄ενικό (δεν έχει αύξηση: εσύ)
Αντέγραψε: γ΄ ενικό (έχει αύξηση: αυτός)
Ανήγγειλε: γ΄ ενικό
Διάφυγε: β΄ ενικό
Απότρεψε: β΄ ενικό
Απέτρεψε: γ΄ ενικό
Απέστρεψε: γ΄ ενικό
Διέκοψε: γ΄ ενικό
Κατάφυγε: β΄ ενικό
Κατέφυγε: γ΄ ενικό
Ανέπνευσε: γ΄ ενικό
Κατάθεσε: β΄ενικό
Διέγραψε: γ΄ ενικό
Επέτρεψε: γ΄ ενικό

Πώς σχηματίζουμε τα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα:

Απάντηση:
Επίθετα
όμορφος πιο όμορφος ο ομορφότερος
ομορφότερος ο πιο όμορφος
πάρα πολύ όμορφος
κακιά χειρότερη η χειρότερη
πιο κακή η πιο κακή
πάρα πολύ κακή
χείριστη
κάκιστη
μακρύ πιο μακρύ το πιο μακρύ
μακρύτερο το μακρύτερο
απλό απλούστερο απλούστατο
πιο απλό
βαθύς πιο βαθύς ο πιο βαθύς
βαθύτερος ο βαθύτερος
βαθύτατος
γρήγορος πιο γρήγορος ο πιο γρήγορος
γρηγορότερος
αγενής πιο αγενής ο πιο αγενής
αγενέστερος ο αγενέστερος

αγενέστατος
πάρα πολύ αγενής
καλός πιο καλός ο πιο καλός
καλύτερος ο καλύτερος
πάρα πολύ καλός
κάλλιστος
άριστος
μεγάλος μεγαλύτερος ο πιο μεγάλος
ο μεγαλύτερος
μέγιστος
πάρα πολύ μεγάλος
λίγη λιγότερη η πιο λίγη
η λιγότερη
ελάχιστη
πάρα πολύ λίγη
όμορφα ομορφότερα πάρα πολύ όμορφα
πιο όμορφα (ομορφότατα)
ήσυχα πιο ήσυχα πάρα πολύ ήσυχα
απλά απλούστερα απλούστατα
πάρα πολύ απλά
Σαφώς σαφέστερα σαφέστατα
Επιεικώς επιεικέστερα επιεικέστατα
Άνετα ανετότερα πάρα πολύ άνετα

2. Να γράψετε προτάσεις για κάθε βαθμό των παρακάτω επιθέτων.

σαφής, μεγάλος, συνεπής
Απάντηση:
Θετικός: Οι δάσκαλος μας έδωσε σαφείς οδηγίες για να λύσουμε την άσκηση.
Συγκριτικός: Η λύση που έδωσε ο Κώστας στην άσκηση είναι σαφέστερη από τη
λύση του Αντώνη.
Υπερθετικός: Η δήλωση του υπουργού για τον καινούριο νόμο ήταν σαφέστατη.
Θετικός: Ο κήπος του σπιτιού μου είναι μεγάλος.

Συγκριτικός: Το δωμάτιό μου είναι μεγαλύτερο από το δικό σου.
Υπερθετικός: Η γιαγιά μας είναι η μεγαλύτερη σε ηλικία στην οικογένειά μας.
Θετικός: Η Ελένη είναι συνεπής μαθήτρια.

Συγκριτικός: Η Κατερίνα είναι συνεπέστερη στη δουλειά της από την Αιμιλία.
Υπερθετικός: Ο Θανάσης είναι ο πιο συνεπής μαθητής της τάξης μας.
Αντώνυμα (αντίθετα) επιθέτων
1. Να γράψετε τα αντώνυμα των επιθέτων

φυλλοβόλος: αειθαλής
ανυπόμονος: υπομονετικός
ομαλός: ανώμαλος
γενικός: ειδικός, συγκεκριμένος
παγωμένος: καυτός
ολόλευκος: κατάμαυρος
άχρωμος: χρωματιστός
πολύχρωμος: μονόχρωμος
ολοκαίνουριος: παμπάλαιος
ευρύχωρος: στενάχωρος
άτακτος: τακτικός
2. Να ξαναγράψετε τις προτάσεις αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις

με τα αντώνυμά τους. Τι παρατηρείτε;
Τα ξαδέρφια μου ζουν σε ένα μεγάλο πεδινό χωριό.
Ο Γιώργος έχει ένα μικρό παλιό σπίτι με έναν άσχημο και απεριποίητο κήπο.
Το σκυλάκι είναι άγριο και εχθρικό.
Η περιοχή έχει περιορισμένη/ φτωχή βλάστηση.
Η δουλειά του πατέρα μου είναι ξεκούραστη.
* Παρατηρώ ότι οι προτάσεις αλλάζουν τελείως. Έχουν ακριβώς το αντίθετο νόημα

από τις αρχικές προτάσεις.
Πώς χρησιμοποιούμε τις αποτελεσματικές προτάσεις

1. Να υπογραμμίσετε την ανεξάρτητη πρόταση και να βάλετε σε παρένθεση τις

αποτελεσματικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους.
Απάντηση:
Ο Αχιλλέας μιλούσε τόσο σιγά, (που δεν τον ακούγαμε.)
Το χωριό ήταν τόσο μακριά, (ώστε κουραστήκαμε να περπατάμε.)
Ο Ηλίας, που είναι αδερφός του Στάθη, προσπάθησε τόσο πολύ (που κατάφερε
να κερδίσει τον αγώνα.)
Έκανε αρκετές οικονομίες (ώστε να πάει αυτό το ταξίδι.)
Δεν διάβασε καθόλου, (ώστε δεν έγραψε καλά στο διαγώνισμα.)
Ο Αντρέας, που είναι φίλος μου, μου πρότεινε να δουλέψουμε μαζί (ώστε να τε-
λειώσουμε γρήγορα την εργασία για το σχολείο.)
Η Στέλλα λέει τόσα ψέματα (που κανείς πια δεν την πιστεύει.)
Οι προτάσεις «που είναι αδερφός του Στάθη» και «που είναι φίλος μου» είναι α-
ναφορικές προτάσεις.
(=ο οποίος είναι αδερφός του Στάθη)
(=ο οποίος είναι φίλος μου)
2. Να γράψετε 3 αποτελεσματικές/ συμπερασματικές προτάσεις χρησιμοποιώ-

ντας κάθε φορά διαφορετικό σύνδεσμο ή φράση εισαγωγής.
Απάντηση:
1. Μου άρεσε τόσο πολύ το βιβλίο, ώστε το διάβασα και δεύτερη φορά.
2. Δεν κοιμήθηκε καλά, με αποτέλεσμα να νυστάζει στο μάθημα.
3. Φώναζε τόσο δυνατά που μας τρόμαξε.

Οι υποθετικές προτάσεις
1. Να συμπληρώσετε την απόδοση ή την υπόθεση στις παρακάτω περιόδους.

Απάντηση:
Αν βρέχει αύριο, θα ακυρωθεί η εκδρομή μας.
Αν σου αρέσει το γλυκό, θα σου δώσω τη συνταγή.
Θα πάμε εκδρομή αύριο, αν τελειώσουμε σήμερα τα μαθήματά μας.
Έλα μαζί μας, αν θέλεις.
Αν σε δυσκολεύει η άσκηση αυτή, θα σε βοηθήσω εγώ.
Μείνε σπίτι να κοιμηθείς, αν είσαι κουρασμένος.
Θα επιτύχει το στόχο της, αν προσπαθήσει αρκετά.
2. Στις παραπάνω περιόδους να υπογραμμίσετε την υπόθεση.
3. Να γράψετε 3 υποθετικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορετι-

κό σύνδεσμο εισαγωγής.
Απάντηση:
1. Άμα ξυπνήσεις νωρίς, έλα στο σπίτι.
2. Πρέπει να κάνεις γρήγορα, αν δεν θέλεις να αργήσεις.
3. Αν περάσεις από το βιβλιοπωλείο, αγόρασέ μου ένα τετράδιο.

Έναρθρα και Άναρθρα ουσιαστικά
1. Να συμπληρώσετε το οριστικό και το αόριστο άρθρο όπου χρειάζεται. Προ-

σοχή: Δεν ξεχνώ ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν χρειάζεται άρθρο!
Απάντηση:
Κάποτε, σε ένα χωριό μιας μακρινής χώρας ζούσαν δύο όμορφες κοπέλες, η Άννα
και η Μαρία. Ήταν (-) ορφανές. Οι γονείς τους πέθαναν όταν ήταν πολύ μικρές. Τις
μεγάλωσε η θεία τους, αδελφή της μητέρας τους, παρά τη θέλησή του θείου τους,
που ήταν (-) πολύ δύστροπος άνθρωπος.
Δυστυχώς, μια χειμωνιάτικη μέρα πέθανε και η θεία τους. Ο θείος τότε, χωρίς να
χάσει καιρό, είπε στα κορίτσια ότι πρέπει να φύγουν αμέσως από το σπίτι. Έτσι, τα
κορίτσια απόμειναν ολομόναχα.
« (-) Μαρία», λέει στην αδελφή της η Άννα. «Άκουσα πως στο γειτονικό χωριό
χρειάζονται δύο κοπέλες για να δουλέψουν σε ένα κτήμα. Τους δίνουν και ένα μικρό
σπιτάκι για να μείνουν. Τι λες, πάμε;». Η Μαρία συμφώνησε αμέσως.
Ειρ. Καμαράτου- Γιαλλούση «Το πέτρινο πουλί»

Οι καταλήξεις της προστακτικής

Απάντηση:
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ
ανεβαίνω ανέβα ανεβείτε
συγκεντρώνομαι συγκεντρώσου συγκεντρωθείτε
θέλω θέλησε θελήστε
γνωρίζω γνώρισε γνωρίστε
αισθάνομαι (-) αισθανθείτε
αθροίζω άθροισε αθροίστε
λύνομαι λύσου λυθείτε
επιμένω επίμεινε επιμείνετε
επιλέγω επίλεξε επιλέξτε
παραλαμβάνω παράλαβε παραλάβετε
2. Να γράψετε τις προτάσεις βάζοντάς τες στη Συνοπτική Προστακτική.

Απάντηση:
Κατεβαίνεις προσεκτικά τις σκάλες.
Κατέβα προσεκτικά τις σκάλες.
Μπαίνεις γρήγορα στην τάξη.

Μπες γρήγορα στην τάξη.
Αντιγράφεις τις ασκήσεις από τον πίνακα.

Αντίγραψε τις ασκήσεις από τον πίνακα.
Κοιμάστε νωρίς.
Κοιμηθείτε νωρίς.
Μου δανείζεις το μολύβι σου.

Δάνεισέ μου το μολύβι σου.
Μιλάς δυνατά.
Μίλησε δυνατά.
Ντύνεστε όμορφα.
Ντυθείτε όμορφα.
Ποτίζεις τον κήπο

Πότισε τον κήπο.

Πώς χρησιμοποιούμε τα διαλυτικά
1. Να βάλετε διαλυτικά και τόνους στις λέξεις.

Απάντηση:
νεράιδα κοροϊδεύω ρολόι
πλάι τρόλεϊ χαϊδεύω
ευνοϊκός ταΐζω χάιδεψα
λαϊκή καΐκι φαΐ
γαϊδουράκι κομπολόι γάιδαρος
προϊόν πλαϊνός τάισα
2. Να γράψετε τις λέξεις με κεφαλαία.

Απάντηση:
ΝΕΡΑΪΔΑ ΚΟΡΟΪΔΕΥΩ ΡΟΛΟΪ
ΠΛΑΪ ΤΡΟΛΕΪ ΧΑΪΔΕΥΩ
ΕΥΝΟΪΚΟΣ ΤΑΪΖΩ ΧΑΪΔΕΨΑ
ΛΑΪΚΗ ΚΑΪΚΙ ΦΑΪ
ΓΑΪΔΟΥΡΑΚΙ ΚΟΜΠΟΛΟΪ ΓΑΪΔΑΡΟΣ
ΠΡΟΪΟΝ ΠΛΑΪΝΟΣ ΤΑΪΣΑ
Όταν γράφουμε με κεφαλαία, βάζουμε πάντα διαλυτικά, επειδή δεν μπαίνουν τό-
νοι.

Απάντηση:
πρωϊνός πρωινός δϊαλυτικά διαλυτικά
τρόλει τρόλεϊ κομπολοϊ κομπολόι
ρολόϊ ρολόι Μάϊος Μάιος
κοροιδεϋω κοροϊδεύω εϋγενικός ευγενικός
αϊθουσα αίθουσα αιτός αϊτός
Πώς δίνουμε οδηγίες για μια συνταγή
1. Να γράψετε τη συνταγή του αγαπημένου σας φαγητού.

Απάντηση:
ΣΠΙΤΙΚΟ ΨΩΜΙ
ΥΛΙΚΑ
1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 κουταλάκι αλάτι λεπτό
μισό λίτρο νερό χλιαρό
20 γρ. φρέσκια μαγιά
ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Ρίχνετε το αλεύρι σε ένα μπολ και προσθέτετε το αλάτι. Διαλύετε τη μαγιά σε λί-
γο νερό και την ρίχνετε στο μπολ με το αλεύρι. Ανακατεύετε τα υλικά με τις άκρες
των δαχτύλων σας και σταδιακά προσθέτετε και το υπόλοιπο νερό. Αφήνετε τη ζύμη
να σταθεί για 20 περίπου λεπτά, σκεπασμένη με στεγνή πετσέτα. Της δίνετε το σχή-
μα που θέλετε και την αφήνετε για 1 ώρα να φουσκώσει. Ψήνετε το ψωμί, για 30
λεπτά, σε προθερμασμένο φούρνο στους 220-250°C. Το αφήνετε σε μια σχάρα να
κρυώσει.
2. Να γράψετε τη συνταγή του αγαπημένου σας γλυκού.

Απάντηση:
ΥΛΙΚΑ
375 γρ. κουβερτούρα
1 κουτί ζαχαρούχο γάλα
1 φλιτζάνι καρύδια
1 βανίλια
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Λιώστε την κουβερτούρα σε μπεν μαρί. Προσθέστε το ζαχαρούχο γάλα και τη
βανίλια και ανακατέψτε να ομογενοποιηθεί το μίγμα. Προσθέστε τα καρύδια. Αφή-
στε το μίγμα να κρυώσει. Με ένα μικρό κουτάλι πάρτε μίγμα και πλάστε μικρά μπα-
λάκια. Σε ένα βαθύ πιάτο ρίξτε την ινδική καρύδα ή την τρούφα και βάλτε να τρου-
φάκια. Τοποθετήστε τα σε μικρά καραμελόχαρτα για να μην κολλήσουν μεταξύ τους
και αφήστε τα στο ψυγείο να σφίξουν.

Πώς η διαφήμιση ενημερώνει και προσπαθεί να πείσει τον καταναλωτή

για το προϊόν που διαφημίζεται
1. Να γράψετε μια διαφήμιση για ένα προϊόν της αρεσκείας σας.

Απάντηση:
ΧΥΜΟΣ ‘ΦΡΟΥΤΙΝΙ’
Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΧΥΜΟΣ ΠΟΥ ΕΧΕΤΕ ΠΙΕΙ!!!
…..ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟ ΧΥΜΟ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ…….
«ΠΙΝΟΥΜΕ ΜΟΝΟ ΦΡΟΥΤΙΝΙ»
2. Να διαβάσετε την παρακάτω διαφήμιση. Διαθέτει τα χαρακτηριστικά των

διαφημίσεων; Μπορείτε να τη διορθώσετε;
Απάντηση:
Η διαφήμιση δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά των διαφημίσεων. Δεν αναφέρεται
το όνομα του προϊόντος. Η εικόνα είναι ασπρόμαυρη και δεν είναι ζωντανή. Δεν έχει
‘σλόγκαν’ ούτε σημεία στίξης ώστε να τραβήξουν την προσοχή του κοινού. Θα
μπορούσαμε να την αλλάξουμε ως εξής:

ΓΛΕΙΦΙΤΖΟΥΡΙ BAMBOO
ΤΟ ΠΙΟ ΓΕΥΣΤΙΚΟ ΓΛΕΙΦΙΤΖΟΥΡΙ!!
ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΓΕΥΣΕΙΣ!
ΣΙΓΟΥΡΑ ΘΑ ΣΑΣ ΑΡΕΣΟΥΝ!!!!!

Εκφράσεις και Συμφράσεις
1. Να γράψετε αν οι υπογραμμισμένες φράσεις είναι εκφράσεις ή συμφράσεις

Απάντηση:
Απέτυχε στις εξετάσεις και του κόπηκαν τα φτερά. έκφραση
Θέλεις λίγο χυμό πορτοκάλι; σύμφραση
Ο Γιώργος έχει πέσει με τα μούτρα στη δουλειά. έκφραση
Αγόρασα ψωμί ολικής αλέσεως. σύμφραση
Ρίξε στο μίγμα λίγο γάλα εβαπορέ. σύμφραση
Η είδηση για το ατύχημα έκανε το γύρο του κόσμου. έκφραση
Μπορούμε να φτάσουμε πιο γρήγορα αν κόψουμε δρόμο. έκφραση
2. Να γράψετε τι σημαίνουν οι υπογραμμισμένες εκφράσεις της άσκησης 1.

Απάντηση:
του κόπηκαν τα φτερά = έχασε τις ελπίδες του
με τα μούτρα στη δουλειά = δουλεύει πάρα πολύ
έκανε το γύρο του κόσμου = (η είδηση) διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο
αν κόψουμε δρόμο = αν ακολουθήσουμε την πιο σύντομη οδό.

1. Να μεταφέρετε τα ρήματα στη Συνοπτική Προστακτική.

Απάντηση:
β΄ ενικού β΄ πληθυντικού
αναβάλλω ανάβαλε αναβάλετε
τεντώνομαι τεντώσου τεντωθείτε
κρατιέμαι κρατήσου κρατηθείτε
διαβάλλω διάβαλε διαβάλετε
επιστρέφω επίστρεψε επιστρέψτε
υπογράφω υπόγραψε υπογράψτε
γράφομαι γράψου γραφτείτε
διατάζω διάταξε διατάξτε
αναπτύσσομαι αναπτύξου αναπτυχθείτε
χάνομαι χάσου χαθείτε
επιλέγω επίλεξε επιλέξτε
επιλέγομαι επιλέξου επιλεχθείτε
2. Να φτιάξετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις.

Απάντηση:
Βασίλης / συνεπής / Κωνσταντίνος
Ο Βασίλης είναι πιο συνεπής από τον Κωνσταντίνο.
Πρώτη άσκηση / απλή / δεύτερη άσκηση

Η πρώτη άσκηση είναι απλούστερη από τη δεύτερη.
Το δωμάτιο σου / καθαρό / δικό μου.

Το δωμάτιό σου είναι πιο καθαρό από το δικό μου.
Λαγός / γρήγορος / χελώνα.

Ο λαγός είναι γρηγορότερος από τη χελώνα.
Καναπές / βαρύς / καρέκλα.

Ο καναπές είναι βαρύτερος από την καρέκλα.

Απάντηση:
διστακτικός: αποφασιστικός άφθονος: ανεπαρκής
επιπόλαιος: προσεκτικός ένδοξος: άδοξος
κατάκοπος: ξεκούραστος πρωτοπόρος: οπισθοδρομικός
καρτερικός: ανυπόμονος τεράστιος: μικροσκοπικός
λιτός: περίτεχνος σωστός: λανθασμένος / εσφαλμένος
απαραίτητος: περιττός / προαιρετικός βλαβερός: αβλαβής
τυχαίος: σκόπιμος θλιβερός: ευχάριστος
θαυμάσιος: απαίσιος σοβαρός: γελοίος / φαιδρός
μόνιμος: προσωρινός έντονος: άτονος
επουσιώδης: ανούσιος απέραντος: περιορισμένος
άτρωτος: τρωτός / ευάλωτος πυκνός: αραιός
γενναίος: δειλός άσκοπος: σκόπιμος
ελεύθερος: δούλος / αιχμάλωτος

4. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας αποτελεσματικούς συνδέσμους.

Απάντηση:
Χτύπησε πολύ άσχημα. Έμεινε στο κρεβάτι για δυο μέρες.
Χτύπησε πολύ άσχημα, με αποτέλεσμα να μείνει στο κρεβάτι για δυο μέρες
Έβρεξε τόσο πολύ. Πλημμύρισαν οι δρόμοι.

Έβρεξε τόσο πολύ, που πλημμύρισαν οι δρόμοι.
Η Ντίνα ήταν τόσο χαρούμενη. Κέρασε όλους τους φίλους της.

Η Ντίνα ήταν τόσο χαρούμενη, ώστε κέρασε όλους τους φίλους της.
Ήταν πολύ εκνευρισμένος. Δεν ήξερε τι έκανε.

Ήταν πολύ εκνευρισμένος, ώστε δεν ήξερε τι έκανε.
Ο Μάρκος αγόρασε πολλά βιβλία. Τα βιβλία δεν χωρούσαν στη βιβλιοθήκη.

Ο Μάρκος αγόρασε πολλά βιβλία, με αποτέλεσμα να μη χωρούν στη βιβλιοθήκη.
Ο Ανδρέας έτρεχε τόσο γρήγορα. Ο Ανδρέας πρόλαβε και κρύφτηκε.

Ο Ανδρέας έτρεχε τόσο γρήγορα, που πρόλαβε και κρύφτηκε.
5. Να ενώσετε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας υποθετικούς συνδέσμους.

Απάντηση:
Θα χαλάσουν τα δόντια σου. Τρως συνέχεια καραμέλες.
Θα χαλάσουν τα δόντια σου, αν τρως συνέχεια καραμέλες.
Δεν πήρες τα κλειδιά σου. Κλειδωθήκαμε έξω από το σπίτι.

Αν έπαιρνες τα κλειδιά σου, δεν θα κλειδωνόμασταν έξω από το σπίτι.
Θα διαβάσω τα μαθήματά μου. Θα έρθω κι εγώ στην εκδρομή.

Αν διαβάσω τα μαθήματά μου, θα έρθω κι εγώ στην εκδρομή.
Θα γκρινιάζεις όλη μέρα. Δε θα σου αγοράσω το παιχνίδι.

Αν γκρινιάζεις όλη μέρα, δε θα σου αγοράσω το παιχνίδι.
Θα χαρώ πολύ. Θα πετύχω το στόχο μου.

Θα χαρώ πολύ, αν πετύχω το στόχο μου.
6. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα την υπόθεση και με πράσινο την από-

δοση στις προτάσεις που σχηματίσατε στην άσκηση 5.
7. Να συμπληρώσετε τα άρθρα στις προτάσεις.

Απάντηση:
Τη Δευτέρα θα συναντήσω το φίλο μου το Σωτήρη.
Εχθές, συνάντησα ένα φίλο μου από την παλιά γειτονιά.
Θέλω να αγοράσω ένα παγωτό.
Ο Αντώνης πήγε για ψάρεμα και έπιασε ένα ψάρι.
Ο ήλιος ήταν ζεστός, αλλά φυσούσε και ένα δροσερό αεράκι.
Όπως περπατούσαμε μέσα στο δάσος, ξαφνικά βρεθήκαμε σε ένα ξέφωτο.
Θέλω να αγοράσω μια μπλούζα.
Θέλω να αγοράσω την μπλούζα που σου έδειξα.

8. Να συμπληρώσετε τα διαλυτικά και τους τόνους, όπου χρειάζεται.

Απάντηση:
μεγαλοφυΐα Μάιος ΜΑΪΟΣ
μαϊμού προϋπόθεση σαΐνια
ολόιδιος μαϊντανός γαϊδουρίτσα

Ενότητα 5
17η Νοέμβρη
214 Ενότητα 5 [17η Νοέμβρη]
Ασκήσεις:
1. Να γράψετε 10 παράγωγες λέξεις απλές και σύνθετες για καθεμία από τις πα-
ρακάτω λέξεις.
λέω νους πνοή βάλλω
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Να συμπληρώσετε τα επίθετα στις παρακάτω προτάσεις.

__________ (δύσκολος) μάθημα στην Στ΄ τάξη είναι τα Μαθηματικά.
Η απόφαση που πήρες είναι __________ (σωστός) που θα μπορούσες να πάρεις.
Σήμερα έχει __________ (πολύς) ζέστη από χθες.
Οι γάτες είναι __________ (πονηρός) από τους σκύλους.

Η Βαϊκάλη είναι __________ (βαθύς) λίμνη της Γης.
Το σπίτι αυτό είναι __________ (επιβλητικός).
Το βιβλίο αυτό είναι __________ (ενδιαφέρων) που έχω διαβάσει.
3. Να συμπληρώσετε τα άρθρα και τις καταλήξεις.

__ μεγάλ__ πρόοδος τ__ μεγάλ__ καπνοδόχους
οι αποδείξ___ τ__ εθνικ__ επετείου
οι εύκολ__ μέθοδοι των κυβερνήσ___
τ__ υποχρεωτικ__ ψήφο οι μικρ__ περίμετροι
τ__ κεντρικ__ λεωφόρου τις αιτήσ__
μαγεικός θαλασεινός βαμένος
έτιμος δεθήτε δϊυλιστήρια
εκβάλει απαντίστε απαλαχθήτε
μάγισα παρανοικος κηρύτω
σύλογος κρατίσου δανίστε
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

5. Να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις στις παρακάτω περιόδους και

να συμπληρώστε τον πίνακα.
Έφυγε γρήγορα για να προλάβει το τρένο.
Ξάπλωσε επειδή ήταν κουρασμένος.
Ήταν τόσο δυνατά η μουσική, που δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε.
Αν και δεν ήθελε, τελικά ήρθε μαζί μας.
Αν δεν θέλει κανείς το βιβλίο, θα το επιστρέψω στη βιβλιοθήκη.
Όταν είμαι έτοιμος, θα περάσω από το σπίτι σου.
Έφαγε τόσες καραμέλες, ώστε τον πόνεσε η κοιλιά του.
Αν έρθει ο Αντρέας, δώσε του χρήματα που του χρωστάω.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ / ΣΥΜΠΕΡΑ- ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. α. Να γράψετε την περίληψη του παρακάτω κειμένου.
ΤΟ ΚΑΥΚΑΣΙΑΝΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
Ήταν στα πολύ παλιά χρόνια, ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα που είχαν ένα με-
γάλο παλάτι, που έμπαινες και δεν ήξερες τι να πρωτοθαυμάσεις. Τις ζωγραφιές,
τους καθρέφτες, τα χρυσαφικά, τα χαλιά, τους κήπους, τα πατώματα κι ό, τι άλλο
θες. Ο βασιλιάς κι η βασίλισσα δεν είχαν παιδιά. Όλα τα καλά τα είχαν. Μόνο ένα
παιδί τους έλειπε. Ώσπου μια μέρα ήρθε κι αυτό το καλό. Χαρές, γιορτές, γλέντια,
που κράτησαν μέρες. Και τότε, πάνω στο μεθύσι της χαράς του, ο βασιλιάς είπε ότι
δε φοβάται πια κανένα. Κανένα.
Το άκουσε ο δράκος Πόλεμος και λέει: «Να δεις, θα τους δείξω εγώ!». Παίρνει
τους βοηθούς του και πάνε και βάζουν φωτιά στο παλάτι. Και τρέχει ο βασιλιάς να
σωθεί και τρέχει η βασίλισσα να φύγει. Αλλά, προτού να βγει από το παλάτι, η βα-
σίλισσα θυμήθηκε ότι ξέχασε να πάρει το πιο ακριβό πράγμα που είχε στον κόσμο:
ένα μεγάλο ρουμπίνι που άστραφτε σαν μικρός ήλιος. Τρέχει, το παίρνει και φεύγει
από την πίσω πόρτα. Μόλις βγήκε από το παλάτι, θυμήθηκε ότι είχε κι ένα άλλο πο-
λύτιμο πράγμα: το μονάκριβο παιδί της που κοιμόταν στην κούνια του. Αχ, πώς το
ξέχασε! Κάνει να γυρίσει να το πάρει μα βλέπει ότι οι βοηθοί του δράκου Πολέμου
είχαν μπει στο παλάτι. «Αχ, βαχ», τι να κάνει η βασίλισσα, φεύγει με την άμαξα και
γλιτώνει τη ζωή και το ρουμπίνι της.

Πέρασαν χρόνια κι η βασίλισσα, που δεν ήταν πια βασίλισσα κι ο άντρας της είχε
σκοτωθεί, μαθαίνει ότι το παιδί της ζούσε. Το είχε σώσει μια από τις υπηρέτριές της,
η πιο μικρή. Όταν είδε ότι το ξέχασαν , το πήρε και με κίνδυνο της ζωής της το έ-
σωσε. Δεν είχε άμαξα να φύγει αυτή, δεν είχε άλογα, δεν είχε λεφτά. Το πήρε και,
περπατώντας, τράβηξε προς το βουνό. Κι εκεί κρύφτηκε. Ύστερα, βρήκε κάτι κα-
λούς ανθρώπους που της δώσανε δουλειά, και το μεγάλωσε το παιδί.
Ήρθε ύστερα από χρόνια η μητέρα του, που το ξέχασε στην κούνια και λέει: «Το
παιδί είναι δικό μου». «Όχι», λέει η γυναίκα που το έσωσε. «Εγώ το γλίτωσα, το με-
γάλωσα, το αγάπησα ∙ είναι δικό μου το παιδί». «Όχι, δικό μου» η μια, «δικό μου» η
άλλη και, για να βρουν το δίκιο τους, πήγαν σε ένα μεγάλο και σοφό δικαστή.
Κι αυτός λέει σε κάποιον από τους ανθρώπους του να πάρει μια κιμωλία και να
φτιάξει στο πάτωμα έναν κύκλο κι εκεί μέσα να βάλουν το μικρό παιδί. Έτσι και κά-
νουν. Κι όλοι κοιτούν με απορία. Τότε, λέει ο δικαστής στις δυο γυναίκες να πιά-
σουν το παιδί. Από το ένα χέρι η μια, από το άλλο χέρι η άλλη. Και μόλις θα ’δινε
εκείνος το σύνθημα, να το τραβούσε η καθεμιά προς το μέρος της. Όποια κατάφερνε
να το τραβήξει έξω από τον κύκλο, προς το μέρος της, θα κέρδιζε το παιδί, θα ’ταν
δικό της.
Σφυρίζει ο δικαστής μια, και να σου, τραβά η μια από τη μια μεριά κι άλλη από
την άλλη. Μα σε λίγο, αφήνει το χέρι του παιδιού η μια και το τραβά προς το μέρος
της και το βγάζει έξω από τον κύκλο με την κιμωλία η άλλη. Η μάνα που το γέννη-
σε. Ήταν όλο περηφάνια που αυτή κέρδισε, και περίμενε ο δικαστής να της πει να
πάρει το παιδί και να φύγει.
Ο δικαστής όμως στράφηκε στην άλλη γυναίκα και ρώτησε: «Γιατί σταμάτησες
να το τραβάς; Γιατί του άφησες μόνη σου το χέρι;» Κι εκείνη απάντησε: «Τι να έκα-
να; Να το σακάτευα; Να του έβγαζα το χέρι; Είδα ότι το παιδί είχε αρχίσει να πονά».
Τότε ο δικαστής της είπε: «Το παιδί είναι δικό σου, γιατί εσύ το αγαπάς τόσο πολύ,
που δε θέλεις να του κάνεις κακό».
Κι έτσι η γυναίκα που το μεγάλωσε το πήρε και έφυγε, ρίχνοντας μια τρυφερή
ματιά στο δικαστή και στον κύκλο με την κιμωλία, που άστραφτε στο ηλιόλουστο
πάτωμα κι ήταν σα να της μιλούσε και να της έλεγε: «Στο καλό, κοπέλα μου, στο
καλό…».
Ι.Δ. Ιωαννίδης- Το Καυκασιανό Παραμύθι (διασκευασμένο
από το Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων της Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
β. Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο που διαβάσατε.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Το 1973 ήταν η χρονιά της μεγάλης δοκιμασίας της Χούντας, η οποία από τις 21
Απριλίου 1967 επέβαλε καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα. Στις 14 Φεβρουα-
ρίου 1973 ξεσηκώθηκαν οι φοιτητές της Αθήνας και συγκεντρώθηκαν στο Πολυτε-
χνείο. Ζητούσαν την κατάργηση του Ν.1347 που προέβλεπε την υποχρεωτική στρά-
τευση των φοιτητών που ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των
σπουδών τους.
Η αστυνομία, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, εισήλθε στο χώρο του
Πολυτεχνείου, συνέλαβε 11 φοιτητές και τους παρέπεμψε σε δίκη με την κατηγορία
της "περιύβρισης αρχής". Οι 8 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές. Επίσης περίπου
100 φοιτητές αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους και να ντυθούν στο χα-
κί.

Εννέα ημέρες μετά τα -πρώτα- γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 23 Φεβρουαρίου

οι φοιτητές της κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα προβάλλοντας
τα συνθήματα "Δημοκρατία", "Κάτω η Χούντα" και "Ζήτω η Ελευθερία". Η αστυ-
νομία επενέβη και πάλι με βιαιότητα για να καταστείλει την εξέγερση, αλλά η βίαιη
εκδίωξη των φοιτητών από το κτίριο της Νομικής ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την
αγωνιστικότητά τους.
Η εξέγερση που ξεκίνησε το πρωί της 14ης Νοεμβρίου του 1973 επρόκειτο να
αποτελέσει την κορύφωση των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων εκείνης της χρονιάς.
Το πρωί της ημέρας πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση φοιτητών στο προαύλιο του
Πολυτεχνείου. Ζητούσαν να γίνουν εκλογές για τους φοιτητικούς συλλόγους τον
Δεκέμβριο του ίδιου έτους και όχι στα τέλη του επόμενου χρόνου, όπως είχε ανα-
κοινώσει το δικτατορικό καθεστώς. Κατέληξαν στην κήρυξη αποχής από τα μαθή-
ματά τους. Ακολούθησαν συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στη Νομική σχο-
λή. Οι φοιτητές της Νομικής, μάλιστα, εξέδωσαν ψήφισμα με το οποίο ζητούσαν
την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλο-
γών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για
την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την -
αναγκαστική- στράτευση των φοιτητών.
Όσο περνούσε η μέρα άρχισαν να μαζεύονται ολοένα και περισσότεροι φοιτητές
στο Πολυτεχνείο, αλλά και άλλοι που πληροφορήθηκαν το νέο. Η αστυνομία απο-
δείχθηκε ανίκανη να εμποδίσει την προσέλευση του κόσμου στο Πολυτεχνείο. Το
απόγευμα πάρθηκε η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου. Οι πόρτες έκλεισαν
και από τότε άρχισε η οργάνωση της εξέγερσης.
Η πρώτη αντίδραση του δικτατορικού καθεστώτος ήταν να στείλει μυστικούς
πράκτορες να ανακατευθούν στο πλήθος που συνέρρεε στο Πολυτεχνείο και να α-
κροβολήσει σκοπευτές στα γύρω κτίρια. Στις 16 Νοεμβρίου μεγάλες αστυνομικές

δυνάμεις επιτέθηκαν εναντίον του πλήθους που ήταν συγκεντρωμένο έξω από το
Πολυτεχνείο με γκλομπς, δακρυγόνα και σφαίρες.
Οι περισσότεροι διαλύθηκαν. Όσοι έμειναν έστησαν οδοφράγματα ανατρέποντας
τρόλεϊ και συγκεντρώνοντας υλικά από νεοανεγειρόμενες οικοδομές και άναψαν
φωτιές για να εξουδετερώσουν τα δακρυγόνα. Αργότερα η αστυνομία έκανε χρήση
όπλων, χωρίς όμως να πετύχει τον στόχο της την καταστολή της εξέγερσης.
Πολυτεχνείο – Το Πριν και το Μετά του Βλάση Βλασίδη
(υλικό από τον Α’ Σύλλογο Εκπαιδευτικών Π.Ε.)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΙ Ο ΤΑΥΡΟΣ
Στα πολύ παλιά τα χρόνια, τότε που κυρίαρχος του κόσμου ήταν ο Δίας, ζούσε
λίγο μακριά από μας, στη σημερινή Συρία, μια κοπέλα πάρα πολύ όμορφη, που την
έλεγαν Ευρώπη. Την έλεγαν έτσι, επειδή τάχα είχε ευρύ (φαρδύ) πρόσωπο. Σήμερα
θα τη λέγαμε «φεγγαροπρόσωπη». Τόσο ωραίο κι ακτινοβόλο ήταν το πρόσωπό της
και τόσο μεγάλη η όλη ομορφιά κι η χάρη της, που όλος ο κόσμος μιλούσε γι ‘αυτή
και καμάρωναν γι’ αυτό και οι δύο γονιοί της, ο βασιλιάς της χώρας ο Αγήνορας κι
η γυναίκα του η Τηλεφάεσσα. Τσούρμο οι υποψήφιοι γαμπροί έφταναν απ’ όλες τις
άκρες της Γης να ζητήσουν από τον πατέρα της το χέρι της.
Η φήμη της ομορφιάς της έφτασε και στον Όλυμπο. Τ’ άκουσε κι ο Δίας και χάι-
δεψε τα γένια του. «Να ‘ναι τάχα έτσι που τα λένε;», σκέφτηκε. Και χωρίς να χάσει
καιρό, κάποια μέρα που η Ήρα έλειπε από τον Όλυμπο σε κάποια γιορτή που είχαν
για χάρης τη, παίρνει το σκήπτρο του και κρυφά, μην τον πάρουν είδηση κι οι άλλοι
θεοί, το σκάει απ’ το παλάτι του και μια και δυο, κάμπους και βουνά και θάλασσες
περνάει και, να σου τον, φτάνει στη χώρα του Αγήνορα. Τραβούσε ίσια για την
πρωτεύουσα, αλλά, για καλό και για κακό, σταμάτησε λίγο πιο έξω, για να σκεφτεί
πώς θα πλησιάσει στο παλάτι, δίχως να τον γνωρίσει κανένας.
Κι εκεί που στεκόταν, στην άκρη ενός καταπράσινου λιβαδιού, κοντά στην ακρο-
γιαλιά, βλέπει και φτάνουν από πέρα μια παρέα όμορφες κοπέλες, η μια πιο όμορφη
από την άλλη. Έρχονταν τα κοριτσόπουλα τραγουδώντας και σκόρπισαν μες στο
ανθόσπαρτο λιβάδι κι άρχισαν να μαζεύουν λουλούδια και να πλέκουν μ’ αυτά γιρ-
λάντες και στεφάνια και να στολίζουν τα μαλλιά τους και να καμαρώνουν και να
χαίρονται την ομορφιά τους και την άνοιξη.
Κοιτάζει ο Δίας και δε χορταίνει να βλέπει. Και να, ανάμεσά τους η κόρη του
Αγήνορα, η Ευρώπη. Λάμπει και ξεχωρίζει ανάμεσα στις άλλες, όπως το φεγγάρι
ανάμεσα στ’ αστέρια της νύχτας.
- Ευρώπη!... Ευρώπη!…, της φωνάζουν οι φίλες της και της φέρνουν τα πιο ό-
μορφα λουλούδια.
- Α, αυτή λοιπόν είναι …, έκαμε ο Δίας. Δεν έχουν άδικο που τόσο πολύ μιλάνε
για την ομορφιά της.
Μέσα στο νου του τώρα πιο βαθιά καρφώθηκε η σκέψη να την αρπάξει. Ναι, αλ-
λά πώς; Πώς να πλησιάσει εκείνο το τρελό κοριτσομάνι; Αλλά ο παμπόνηρος θεός
δεν άργησε να βρει τον τρόπο: Μεταμορφώθηκε σε ωραίο, πολύ ωραίο, ταύρο, που
όχι μόνο το τρίχωμά του είχε χίλια δυο ωραία χρώματα κι έλαμπε σα μαλαματένιο,
μα κι η ανάσα του μοσκομύριζε κι αυτή σαν μοσκοβολιά από ολάνθιστο τριαντά-
φυλλο.
Έτσι μεταμορφωμένος, πλησίασε τις κοπέλες κι έκανε τάχα πως βόσκει ανάμεσά
τους ξένοιαστος. Τον είδαν εκείνες και τον περιτριγύρισαν.
-Καλέ, κοιτάξτε τι ωραίος ταύρος! Ελάτε! Προσέχετε κάτι; Κι η ανάσα του μο-
σκοβολά σαν τριαντάφυλλο.
Τα’ άκουσε αυτά κι η Ευρώπη κι ήρθε γεμάτη περιέργεια κοντά του. Την είδε ο
ταύρος – Δίας και πήγε και γονάτισε μπροστά στα πόδια της.
-Θαύμα είναι, λέει κι η Ευρώπη.
Τον χαϊδεύει κι έτσι όπως τον βλέπει ήρεμο, πάει και κάθεται πάνω στη ράχη του
και λέει μάλιστα και στις φίλες της να κάνουν το ίδιο. Δεν πρόφτασε όμως να καλο-
καθίσει κι ο ταύρος μεμιάς σηκώνεται και με την Ευρώπη στη ράχη του το βάζει στα
πόδια. Βουτά στη θάλασσα και φτάνει κολυμπώντας στην Κρήτη.
Εκεί η Ευρώπη γέννησε το Μίνωα και τη Ραδάμανθη. Κι από τότε η ήπειρος που
είναι πάνω από την Κρήτη πήρε το όνομα Ευρώπη.
Χ. Σακελλαρίου –Η Ευρώπη και ο ταύρος (από το Ανθολό-
γιο Λογοτεχνικών Κειμένων της Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη».
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

5. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Το κατοικίδιό μου».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Ένα άθλημα που μου αρέσει».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Να γράψετε 10 παράγωγες λέξεις απλές και σύνθετες για καθεμία από τις πα-
ρακάτω λέξεις.
λέω νους πνοή βάλλω
Απάντηση:
ΛΕΩ ΝΟΥΣ ΠΝΟΗ ΒΑΛΛΩ
λόγος νόηση πνέω βολή
λέξη ανόητος αποπνέω καταβάλλω
επίλογος εννοώ εισπνοή προβολέας
συλλέγω συνεννοούμαι άπνοια αμφιβολία
συλλογή κατανόηση δύσπνοια βόλι
διαλογή παρανοώ διαπνοή βέλος
κατάλογος εύνοια αναπνέω σκοποβολή
αναλόγως έννοια πνεύμα επιβάλλομαι
λογαριασμός νοητός αποπνέω αναβάλλω
λογιστής αυτονόητος πνευστός επιβλητικός
2. Να συμπληρώσετε τα επίθετα στις παρακάτω προτάσεις.

Απάντηση:
Το δυσκολότερο (δύσκολος) μάθημα στην Στ΄ τάξη είναι τα Μαθηματικά.
Η απόφαση που πήρες είναι η πιο σωστή (σωστός) που θα μπορούσες να πάρεις.
Σήμερα έχει περισσότερη (πολύς) ζέστη από χθες.

Οι γάτες είναι πιο πονηρές (πονηρός) από τους σκύλους.
Η Βαϊκάλη είναι η βαθύτερη (βαθύς) λίμνη της Γης.
Το σπίτι αυτό είναι επιβλητικό (επιβλητικός).
Το βιβλίο αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον (ενδιαφέρων) που έχω διαβάσει.
3. Να συμπληρώσετε τα άρθρα και τις καταλήξεις.

Απάντηση:
Η μεγάλη πρόοδος τις μεγάλες καπνοδόχους
οι αποδείξεις της εθνικής επετείου
οι εύκολες μέθοδοι των κυβερνήσεων
την υποχρεωτική ψήφο οι μικρές περίμετροι
της κεντρικής λεωφόρου τις αιτήσεις
Απάντηση:
μαγικός θαλασσινός βαμμένος
έτοιμος δεθείτε διυλιστήρια
εκβάλλει απαντήστε απαλλαχθείτε
μάγισσα παρανοϊκός κηρύττω
σύλλογος κρατήσου δανείστε

5. Να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις στις παρακάτω περιόδους και

να συμπληρώστε τον πίνακα.
Για βοήθεια δείτε το βίντεο:
Απάντηση:
Έφυγε γρήγορα για να προλάβει το τρένο.
Ξάπλωσε επειδή ήταν κουρασμένος.
Ήταν τόσο δυνατά η μουσική, που δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε.
Αν και δεν ήθελε, τελικά ήρθε μαζί μας. *
Αν δεν θέλει κανείς το βιβλίο, θα το επιστρέψω στη βιβλιοθήκη.
Όταν είμαι έτοιμος, θα περάσω από το σπίτι σου.
Έφαγε τόσες καραμέλες, ώστε τον πόνεσε η κοιλιά του.
Αν έρθει ο Αντρέας, δώσε του χρήματα που του χρωστάω.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ / ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ

που δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε Αν δεν θέλει κανείς το βιβλίο
ώστε τον πόνεσε η κοιλιά του Αν έρθει ο Αντρέας
* ΠΡΟΣΟΧΗ: Η πρόταση «Αν και δεν ήθελε» δεν είναι υποθετική. Εισάγεται με το
σύνδεσμο ‘αν και’ (όχι σκέτο ‘αν’), επομένως είναι εναντιωματική.

1. α. Να γράψετε την περίληψη του παρακάτω κειμένου.

Απάντηση:
1η παράγραφος: Ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα, μόλις απέκτησαν το παιδί που
ήθελαν, δεν φοβούνταν πια κανέναν.
2η παράγραφος: Ο Πόλεμος για να τους τιμωρήσει για τη ματαιοδοξία τους έκαψε
το παλάτι και η βασίλισσα έτρεξε παίρνοντας μαζί της το πιο ακριβό ρουμπίνι και
αφήνοντας πίσω το παιδί της.
3η παράγραφος: Μια υπηρέτρια έσωσε το παιδί και το μεγάλωσε.
4η παράγραφος: Μετά από χρόνια η βασίλισσα ήθελε πίσω το παιδί, γι’ αυτό πή-
γαν σε ένα δικαστή.
5η παράγραφος: Ο δικαστής είπε να βάλουν το παιδί σε ένα κύκλο και όποια το
τραβήξει πρώτη θα το πάρει.
6η παράγραφος: Όταν ξεκίνησε ο αγώνας, η υπηρέτρια άφησε το χέρι του παιδιού
κι έτσι το πήρε η άλλη.
7η παράγραφος: Η υπηρέτρια είπε ότι το άφησε γιατί δεν ήθελε να το πονέσει.
8η παράγραφος: Ο δικαστής έδωσε σε εκείνη το παιδί και όχι στη βασίλισσα.
Ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα είχαν τα πάντα. Μόλις απέκτησαν και το παιδί
που ήθελαν, δεν φοβούνταν πια κανέναν. Ο Πόλεμος για να τους τιμωρήσει για τη
ματαιοδοξία τους έκαψε το παλάτι. Η βασίλισσα έτρεξε παίρνοντας μαζί της το πιο

ακριβό ρουμπίνι. Άφησε πίσω το παιδί της, όμως μια υπηρέτρια το έσωσε και το με-
γάλωσε. Μετά από χρόνια, η βασίλισσα ήθελε πίσω το παιδί, η υπηρέτρια ωστόσο
δεν της το έδινε. Γι’ αυτό πήγαν σε ένα δικαστή. Ο δικαστής είπε να βάλουν το παιδί
σε έναν κύκλο και όποια το τραβήξει πρώτη θα το πάρει. Όταν ξεκίνησε ο αγώνας, η
υπηρέτρια άφησε το χέρι του παιδιού κι έτσι το πήρε η άλλη. Όταν τη ρώτησε ο δι-
καστής, η υπηρέτρια είπε ότι το άφησε γιατί δεν ήθελε να το πονέσει. Έτσι, ο δικα-
στής έδωσε σε εκείνη το παιδί και όχι στη βασίλισσα.
β. Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο κείμενο που διαβάσατε.

Απάντηση:
Ένας τίτλος θα μπορούσε να είναι: «Η αληθινή μητέρα».

Απάντηση:
1η παράγραφος: Το Φεβρουάριο του 1973 ξεκίνησε η πρώτη αντίδραση των φοι-
τητών κατά της δικτατορίας ζητώντας να καταργηθεί ο νόμος για τη στρατολόγηση
των φοιτητών.
2η παράγραφος: Η αστυνομία παραβίασε το πανεπιστημιακό άσυλο και συνέλαβε
αρκετούς φοιτητές.
3η παράγραφος: Λίγες ημέρες μετά, οι φοιτητές εξεγέρθηκαν ξανά καταλαμβάνο-
ντας το κτίριο της Νομικής, αλλά η αστυνομία κατέπνιξε την εξέγερση.
4η παράγραφος: Οι φοιτητές κήρυξαν αποχή από τα μαθήματά τους μέχρι να γί-
νουν φοιτητικές εκλογές και να ικανοποιηθούν μερικά από τα αιτήματά τους.
5η παράγραφος: Πολύς κόσμος μαζεύτηκε στο Πολυτεχνείο, ώσπου οι πόρτες έ-
κλεισαν για να οργανωθεί η εξέγερση.
6η παράγραφος: Η αστυνομία προσπάθησε να αντιμετωπίσει την εξέγερση.
7η παράγραφος: Πολλοί φοιτητές έφυγαν, όσοι έμειναν όμως αντιστάθηκαν στην

επίθεση της αστυνομίας.
Σύμφωνα με το κείμενο, το Φεβρουάριο του 1973 ξεκίνησε η πρώτη αντίδραση
των φοιτητών κατά της δικτατορίας ζητώντας να καταργηθεί ο νόμος για τη στρατο-
λόγηση των φοιτητών. Η αστυνομία παραβίασε το πανεπιστημιακό άσυλο και συνέ-
λαβε αρκετούς φοιτητές. Λίγες ημέρες αργότερα, οι φοιτητές εξεγέρθηκαν ξανά κα-
ταλαμβάνοντας το κτίριο της Νομικής, η αστυνομία ωστόσο κατέπνιξε την εξέγερ-
ση. Οι φοιτητές κήρυξαν αποχή από τα μαθήματά τους μέχρι να γίνουν φοιτητικές
εκλογές και να ικανοποιηθούν μερικά από τα αιτήματά τους. Πολύς κόσμος μαζεύ-
τηκε στο Πολυτεχνείο, ώσπου οι πόρτες έκλεισαν για να οργανωθεί η εξέγερση. Η
αστυνομία προσπάθησε να την αντιμετωπίσει με μυστικούς πράκτορες αρχικά και με
επιθέσεις στη συνέχεια. Πολλοί φοιτητές έφυγαν, όσοι έμειναν όμως αντιστάθηκαν.

Απάντηση:
1η παράγραφος: Μια φορά, ζούσε σε μια πολύ μακρινή περιοχή μια πολύ όμορφη
κοπέλα, η Ευρώπη.
2η παράγραφος: Ο Δίας για να γνωρίσει την όμορφη κοπέλα, ταξίδεψε κρυφά από
τους άλλους θεούς και έφτασε έξω από τη χώρα που έμενε η Ευρώπη.
3η παράγραφος: Όσο περίμενε, είδε μερικές όμορφες κοπέλες.
4η παράγραφος: Ανάμεσά τους ξεχώρισε την όμορφη Ευρώπη.
5η παράγραφος: Για να την πλησιάσει, μετατράπηκε σε όμορφο ταύρο.
6η παράγραφος: Οι κοπέλες ενθουσιάστηκαν με τον ταύρο και πλησίασαν για να
τον χαϊδέψουν.
7η παράγραφος: Η Ευρώπη κάθισε στη ράχη του κι εκείνος αμέσως άρχισε να

τρέχει μακριά, ώσπου έφτασε στην Κρήτη.
8η παράγραφος: Η Ευρώπη γέννησε το γιο του Δία, τον Ραδάμανθη.
Μια φορά, ζούσε σε μια πολύ μακρινή περιοχή μια πολύ όμορφη κοπέλα, η Ευ-
ρώπη. Ο Δίας για να τη γνωρίσει ταξίδεψε κρυφά από τους άλλους θεούς και έφτασε
έξω από τη χώρα που έμενε η Ευρώπη. Όσο περίμενε, είδε μερικές όμορφες κοπέ-
λες. Ανάμεσά τους ξεχώρισε την Ευρώπη. Για να την πλησιάσει, μετατράπηκε σε
ταύρο. Οι κοπέλες ενθουσιάστηκαν με τον ταύρο και πλησίασαν για να τον χαϊδέ-
ψουν. Η Ευρώπη κάθισε στη ράχη του κι εκείνος αμέσως άρχισε να τρέχει μακριά,
ώσπου έφτασε στην Κρήτη. Εκεί, γέννησε το γιο του Δία, τον Ραδάμανθη.
4. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη»
Απάντηση:
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Γενικές πληροφορίες για τη ζωή στο χωριό και τη ζωή στην πόλη.
2η παρ.: Πλεονεκτήματα της ζωής στο χωριό.
3η παρ.: Μειονεκτήματα της ζωής στο χωριό
4η παρ.: Πλεονεκτήματα της ζωής στην πόλη.
5η παρ.: Μειονεκτήματα της ζωής στην πόλη.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Συμπεράσματα
«Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη»

Πολλοί άνθρωποι ζουν σε χωριά, ενώ άλλοι προτιμούν την πόλη. Μερικοί θεω-
ρούν τυχερούς όσους απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα του χωριού, άλλοι ονειρεύ-
ονται μια ζωή στην πόλη. Και οι δύο τρόποι ζωής έχουν τα θετικά τους και τα αρνη-
τικά τους.
Οι κάτοικοι των χωριών έχουν μια ήσυχη ζωή, αναπνέουν τον καθαρό αέρα της
εξοχής και νιώθουν περισσότερη γαλήνη και ηρεμία. Η καθημερινότητά τους κυλά
ανάμεσα σε όμορφα τοπία ορεινά ή πεδινά, σε δέντρα και γενικά κοντά στη φύση.
Οι κίνδυνοι είναι λιγότεροι, επομένως οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να αφήνουν
περισσότερο ελεύθερα τα παιδιά τους. Τα αυτοκίνητα είναι λίγα κι έτσι οι κάτοικοι
δεν ταλαιπωρούνται στους δρόμους ούτε φοβούνται τραυματισμούς από ατυχήματα.
Επίσης, τα περισσότερα σπίτια είναι μονοκατοικίες με κήπους όπου μπορούν να φυ-
τεύουν διάφορα φυτά. Έτσι, οι άνθρωποι μπορούν να παράγουν οι ίδιοι τα προϊόντα
που καταναλώνουν, κυρίως φρούτα και λαχανικά στους κήπους τους.
Ωστόσο, αυτός ο τρόπος ζωής παρουσιάζει και κάποια μειονεκτήματα. Αρχικά,
σε πολλά χωριά δεν υπάρχουν νοσοκομεία, με αποτέλεσμα να πρέπει να κάνουν με-
γάλες διαδρομές για να φτάσουν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σχολεία. Πολλοί μα-
θητές αναγκάζονται να ξεκινούν πολλή ώρα νωρίτερα για να πάνε στο σχολείο που
μπορεί να βρίσκεται μακριά. Συνεπώς, μια οικογένεια είναι υποχρεωμένη να διαθέ-
τει τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο για να μετακινείται για τις βασικές ανάγκες της,
αφού τις περισσότερες φορές οι συγκοινωνίες δεν είναι αρκετές για να εξυπηρετή-
σουν τους κατοίκους. Σε διάφορες επαρχιακές περιοχές μπορεί να μην υπάρχει πό-
σιμο νερό στα σπίτια, έτσι οι άνθρωποι πρέπει να αγοράζουν το νερό που πίνουν.
Η ζωή στην πόλη μπορεί να φαίνεται πιο εύκολη, καθώς δεν έχει τις δυσκολίες
του χωριού. Υπάρχουν νοσοκομεία και γιατροί σχεδόν στο κέντρο κάθε πόλης και
σχολεία σε κάθε γειτονιά, ώστε οι κάτοικοι να έχουν άμεση πρόσβαση. Ακόμα, υ-
πάρχουν διάφορα μαγαζιά που καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες και καλύτερο δί-
κτυο συγκοινωνιών. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν περισσότερες ευκαιρίες για συμ-
μετοχή σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και ομάδες για να ψυχαγωγηθούν και
να διασκεδάσουν.
Παρά τα πλεονεκτήματα αυτά, οι κάτοικοι της πόλης συναντούν και κάποια αρ-
νητικά στοιχεία. Οι ρυθμοί ζωής των πόλεων είναι πιο γρήγοροι, ενώ στην καθημε-
ρινότητά τους οι άνθρωποι αντικρίζουν μόνο μεγάλα κτίρια και ελάχιστο πράσινο.
Γι’ αυτό πολλές φορές δημιουργείται άγχος και ανησυχία στους ανθρώπους. Ο αέ-
ρας δεν είναι καθαρός, καθώς μολύνεται από τα πολλά αυτοκίνητα. Παρόλο που οι
δρόμοι και το δίκτυο συγκοινωνιών είναι καλύτερο από ό, τι στα χωριά, ο μεγάλος
αριθμός αυτοκινήτων δημιουργεί μεγάλη κίνηση στους δρόμους και δυσκολίες στην
εύρεση χώρου στάθμευσης. Τέλος, η ηχορύπανση αποτελεί ένα ακόμα βασικό πρό-
βλημα, αφού όλες τις ώρες της ημέρας ακούγονται θόρυβοι από αυτοκίνητα, μηχα-
νές, ανθρώπους.
Η ζωή στην πόλη φαίνεται πολύ διαφορετική από τη ζωή στο χωριό. Κάθε μέρος
έχει τα θετικά του και τα αρνητικά του. Έτσι, κάθε άνθρωπος μπορεί να επιλέξει τι
προτιμά.

5. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Το κατοικίδιό μου».

Απάντηση:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Ποιο είναι το κατοικίδιό μου; (Ποιο είναι το όνομά του, τι ζώο είναι;
Πώς το απέκτησα;)
2η παρ.: Πώς είναι η εξωτερική του εμφάνιση;
3η παρ.: Πώς είναι ο χαρακτήρας του; Ποιες είναι οι συνήθειές του;
4η παρ.: Τι κάνουμε μαζί; Γιατί το αγαπώ;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Ποια είναι τα συναισθήματά μου;
«Το κατοικίδιό μου»

Τα περασμένα Χριστούγεννα ζήτησα από τους γονείς μου να μου πάρουν δώρο
ένα κατοικίδιο ζωάκι. Έτσι, μου έκαναν δώρο ένα θηλυκό παπαγάλο, τη Μόλυ.
Η Μόλυ είναι πολύ όμορφη. Όταν την πήραμε, το μέγεθος της δεν ξεπερνούσε
την παλάμη μου. Τώρα, έχει μεγαλώσει πολύ. Αυτό που μου αρέσει περισσότερο
είναι τα πολλά της χρώματα. Το πρόσωπο της είναι λευκό με μαύρες ρίγες, ενώ στο
κεφάλι και στη ράχη έχει μια γαλάζια απόχρωση. Η κοιλιά της είναι κίτρινη και η
ουρά της στο εξωτερικό φαίνεται κίτρινη ενώ στο εσωτερικό γαλάζια. Έχει μυτερό
γκρίζο ράμφος που μοιάζει με γάντζο και μακριά νύχια στα πόδια. Στο πίσω μέρος
του κεφαλιού του υπάρχουν δύο λεπτά φτερά που πετούν και την κάνουν να φαίνε-
ται αστεία.
Ο παπαγάλος μου έχει πολύ καλό χαρακτήρα. Είναι πολύ έξυπνη και μπορεί να
μάθει πολλά πράγματα. Το πρωί περιμένει να της βάλουμε το φαγητό της κι αν δεν
είμαστε συνεπείς στην ώρα μας, αρχίζει να φωνάζει. Το αγαπημένο της φαγητό είναι
τα φρούτα και ειδικά το καρπούζι. Κάθε βράδυ, σκεπάζουμε το κλουβί με ένα σε-
ντόνι για μπορεί να κοιμηθεί χωρίς να ενοχλείται. Εκείνη όμως πολλές φορές το
τραβάει, αν ακούσει κάποιο θόρυβο για να δει από πού προέρχεται. Όταν φοβάται ή
νιώθει απειλή, η Μόλυ σηκώνει το ένα πόδι της, υψώνει το λαιμό της και κάνει ένα
περίεργο τρίξιμο με το ράμφος της. Βέβαια, αυτό δεν συμβαίνει συχνά. Το έκανε
λίγες φορές τις πρώτες μέρες που ήρθε στο σπίτι μας.
Μου αρέσει να ασχολούμαι με τη Μόλυ όλη μέρα. Της έχω μάθει να λέει διάφο-
ρες λέξεις, όπως «Καλημέρα», «Καληνύχτα», «Γεια σου», «Ευχαριστώ» και πολλές
άλλες. Όταν έχω χρόνο την αφήνω ελεύθερη στο σπίτι. Στην αρχή πετάει γύρω γύρω
και της αρέσει να κάθεται πάνω στο κουρτινόξυλο και να τραγουδάει. Έπειτα, έρχε-
ται και κάθεται στο χέρι μου. Τη χαϊδεύω απαλά στο κεφάλι κι εκείνη γουργουρίζει
με κλειστά μάτια. Μερικές φορές βάζω μέσα στη χούφτα μου κάποιο φαγητό, καρύ-
δια ή φουντούκια και η Μόλυ τρώει ευχαριστημένη. Από όλα τα μέλη της οικογέ-
νειας μου, εκείνη προτιμά να κάθεται πάνω μου, ίσως γιατί ασχολούμαι τόσο πολύ
μαζί της, παίζουμε κάθε μέρα και της έχω μάθει να μιλά.
Η Μόλυ είναι ένα έξυπνο και όμορφο ζωάκι. Νιώθω πολύ τυχερή που έχω ένα τέ-
τοιο κατοικίδιο που μαθαίνει τόσα πράγματα και μου δείχνει κι εκείνη με τον τρόπο
της την αγάπη της.

6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Ένα άθλημα που μου αρέσει».

Απάντηση:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Ποιο είναι το αγαπημένο μου άθλημα; Πώς και πότε ήρθα σε επαφή με
αυτό το άθλημα;
2η παρ.: Τι μου προσφέρει αυτό το άθλημα;
3η παρ.: Ποιοι είναι οι κανόνες; Πώς ‘παίζεται’;
4η παρ.: Γιατί μου αρέσει;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Τα συναισθήματά μου για το άθλημα, συμπεράσματα, μια ευχή σχετικά
με το άθλημα.
«Ένα άθλημα που μου αρέσει»

Πριν από μερικά χρόνια, όταν ήμουν στη Δευτέρα Δημοτικού, είδα στην τηλεό-
ραση δύο ανθρώπους ντυμένους στα λευκά να διαγωνίζονται για το ποιος θα κερδί-
σει. Παρακολούθησα όλη την εκπομπή με μεγάλο ενθουσιασμό και στο τέλος ρώτη-
σα τον πατέρα μου τι άθλημα είναι αυτό. Ήταν το καράτε. Έτσι, τον έπεισα να πάμε
σε μια σχολή καράτε για να μάθω.
Ο δάσκαλος της σχολής μάς είπε ότι το καράτε προσφέρει πολλά πράγματα στους
αθλητές. Πρώτα, είναι πολύ καλή γυμναστική αφού διατηρεί την καλή φυσική κα-
τάσταση του σώματος. Οι αθλητές μαθαίνουν να ακολουθούν τις οδηγίες του προ-
πονητή και να πειθαρχούν, ενώ παράλληλα μαθαίνουν να συγκεντρώνονται, να έ-
χουν υπομονή και να επιμένουν προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους, τη νίκη.
Παρά το γεγονός ότι το καράτε είναι ατομικό άθλημα, οι προπονήσεις γίνονται μέσα
σε τμήμα και πολλές ασκήσεις είναι ομαδικές με αποτέλεσμα τα παιδιά να αποκτούν
δεξιότητες συνεργασίας και ομαδικής συμπεριφοράς. Ακόμη, πρόκειται για ένα ά-
θλημα που διδάσκει σεβασμό, ευγένεια και έλεγχο συναισθημάτων τόσο απέναντι
στον αντίπαλο όσο και γενικά στη ζωή του αθλητή.
Στο καράτε φοράμε λευκές στολές και ζώνες. Στην αρχή η ζώνη είναι λευκή και
με βάση της επίδοση του αθλητή σε εξετάσεις αλλάζει χρώματα. Ένας αθλητής που
ασχολείται πολλά χρόνια με το καράτε και είναι αρκετά καλός μπορεί να φτάσει μέ-
χρι τη μαύρη ζώνη. Σε έναν αγώνα καράτε συμμετέχουν δύο άτομα και χρησιμοποι-
ώντας διάφορες τεχνικές προσπαθούν να ρίξουν ο ένας τον άλλο. Όποιος το κατα-
φέρει είναι ο νικητής.
Όταν το είδα πρώτη φορά στην τηλεόραση μου άρεσε επειδή φαινόταν ότι οι α-
θλητές σέβονταν ο ένας τον άλλο. Όταν ξεκίνησα το άθλημα, κατάλαβα πόσο σημα-
ντικός είναι για τους αθλητές του καράτε ο σεβασμός και ο αυτοέλεγχος. Ακόμα,
όταν προπονούμαι νιώθω ότι χαλαρώνω και ξεσκάω από την κούραση της ημέρας,
αφού περνώ καλά με τους νέους φίλους που έχω γνωρίσει. Χαίρομαι πολύ όταν η
σχολή μας οργανώνει αγώνες και δείχνουμε τι έχουμε μάθει. Σημασία δεν έχει τόσο
η νίκη αλλά ο αγώνας και η προσπάθεια που κάνουμε για να παίξουμε όσο καλύτερα
μπορούμε.
Το καράτε βοηθά πολύ όσους ασχολούνται να διαμορφώσουν ηθικό χαρακτήρα
γιατί είναι ένα άθλημα που συνδυάζει τόσο το σώμα όσο και τη σκέψη. Θα ήθελα να
έχω αρκετό χρόνο ώστε να συνεχίσω το καράτε και να καταφέρω να αποκτήσω τη
μαύρη ζώνη.

Ενότητα 6
η ζωή σε άλλους τόπους
248 Ενότητα 6 [Η ζωή σε άλλους τόπους]
Ποιος είναι ο ρόλος του Ενεστώτα σε ένα κείμενο που πληρο-

φορεί / περιγράφει
Θεωρία:
Ο Ενεστώτας είναι χρόνος Παροντικός, δηλαδή μιλάει για κάτι που
συμβαίνει τώρα.
Τον χρησιμοποιούμε για να δείξουμε κάτι που:
 Γίνεται αυτή τη στιγμή.
Ο Γιώργος κοιμάται τώρα.
 Γίνεται συνέχεια.
Ο Γιώργος κοιμάται κάθε μεσημέρι.
 Επαναλαμβάνεται.
Το σχολείο ξεκινά στις 8 το πρωί.
 Σε παροιμίες και γνωμικά που έχουν διαχρονική ισχύ.
Αν καείς στο χυλό, φυσάς και το γιαούρτι.
 Έγινε στο παρελθόν αλλά θέλουμε να το περιγράψουμε με ζωντάνια.
(ιστορικός Ενεστώτας)
Την ώρα που διάβαζα, ξαφνικά, χτυπάει το τηλέφωνο και τρέχω να το σηκώ-
σω.
 Θα γίνει στο κοντινό μέλλον και είναι σίγουρο.
Το αεροπλάνο μου φεύγει στις 3 η ώρα.

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο, ώστε να δείχνει ότι η
ιστορία διαδραματίζεται στο παρόν.
Είδα μια υπέροχη ζωγραφιά σ’ ένα βιβλίο για το Άγριο Δάσος, που είχε τον τίτλο
«Αληθινές Ιστορίες». Έδειχνε ένα τεράστιο φίδι, το βόα, που καταβρόχθιζε κάποιο
αγρίμι.
Στο βιβλίο έγραφε: «Οι βόες καταπίνουν τη λεία τους ολόκληρη, χωρίς να τη μα-
σήσουν. Ύστερα, καθώς δεν μπορούν μήτε να σαλέψουν, βυθίζονται σε ύπνο για έξι
μήνες μέχρι να χωνέψουν».
Στοχάστηκα τότε πάνω στις περιπέτειες στη ζούγκλα και, με τη σειρά μου, πέτυ-
χα να σκαρώσω την πρώτη μου ζωγραφιά μ’ ένα χρωματιστό μολύβι. Έδειξα το αρι-
στούργημά μου σε μερικούς μεγάλους και τους ρώτησα αν τους φόβιζε.
Εκείνοι μου απάντησαν: Γιατί να μας φοβίσει ένα καπέλο;
Το σχέδιό μου δεν έδειχνε καπέλο. Έδειχνε ένα βόα που χώνευε έναν ελέφαντα.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Μικρός Πρίγκιπας»
του Α. ντε Σαιντ Εξυπερύ

2. Να κλίνετε σε όλες τις εγκλίσεις του Ενεστώτα τo ρήμα διαφεύγω.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Να κλίνετε σε όλες τις εγκλίσεις του Ενεστώτα το ρήμα ντρέπομαι.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

4. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίστε τα ρήματα και να κάνετε γραμματι-

κή αναγνώριση.
Κάθε χρόνο στα γενέθλιά μου, ετοιμάζω με τη βοήθεια της μητέρας μου ένα με-
γάλο πάρτι. Μια εβδομάδα πριν το πάρτι, φτιάχνουμε τις προσκλήσεις και τις μοιρά-
ζουμε στους καλεσμένους. Την ημέρα των γενεθλίων μου στολίζουμε το σπίτι. πέ-
ρυσι, είχαμε βάλει στολίδια με θέμα τη Χαβάη! Φέτος, θα επιλέξω ως θέμα την Αί-
γυπτο. Μετά, φουσκώνουμε μπαλόνια και ετοιμάζουμε τα γλυκά και την τούρτα. Η
μητέρα μου μού είπε πως όταν μεγαλώσω θα με αφήνει να φτιάχνω μόνη μου την
τούρτα. Μακάρι να τη φτιάξω μόνη μου φέτος! Ανυπομονώ να έρθει η ημέρα του
πάρτι! Ελπίζω όλοι να διασκεδάσουν και να χαρούν!
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Αιτιολογικές προτάσεις
Θεωρία:
Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις που φανερώ-
νουν την αιτία μιας πράξης. Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέ-
σμους γιατί, διότι, αφού, επειδή, με τις λέξεις καθώς, που και με τις φράσεις μια και,
μια που.
Συνήθως χρησιμοποιούμε τις αιτιολογικές προτάσεις για να στηρίξουμε τα επιχειρή-
ματά μας.
Η Ανίτα δε διάβασε για το διαγώνισμα, γιατί δεν πρόλαβε.
Πιστεύω ότι πρέπει να προστατεύουμε το περιβάλλον, γιατί μας δίνει ζωή.

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους.

Δεν πήγε σχολείο επειδή ήταν άρρωστος.
Αφού το λες εσύ, θα σε πιστέψω.
Λυπήθηκε που δεν μπόρεσε να έρθει στο πάρτι.
Η Χαρά θύμωσε, διότι ο Άρης της μίλησε άσχημα.
Μια και ανέφερες το θέμα αυτό, θα σου το εξηγήσω.
Δεν πλήρωσε διότι δεν είχε χρήματα μαζί της.
Επειδή είχε αργήσει, έφυγε τρέχοντας.
2. Να γράψετε 3 αιτιολογικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορε-

τικό σύνδεσμο.
1. _______________________________________________________________
2. _______________________________________________________________
3. _______________________________________________________________

Τοπικοί προσδιορισμοί
Θεωρία:
Για να δείξουμε τον τόπο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά
σε αιτιατική ή με πρόθεση και αναφορικές προτάσεις που φανερώ-
νουν τόπο. Εκτός από τον τόπο όπου βρίσκεται κάποιος, δηλώνουν και την κατεύ-
θυνση ή την προέλευση κάποιου.
«Πού;».
 Χρησιμοποιούμε ουσιαστικά σε αιτιατική ή με πρόθεση για να δείξουμε

τον τόπο.



Ασκήσεις:
1. Να γράψετε 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα χρονικούς και τοπι-

κούς προσδιορισμούς.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να υπογραμμίσετε τους τοπικούς προσδιορισμούς στο παρακάτω κείμενο.

Το σπίτι του παππού μου είναι όμορφο και γραφικό. Βρίσκεται σε ένα ορεινό χω-
ριό της Αρκαδίας. Στο σαλόνι έχει παλιά ξύλινα έπιπλα και στα παράθυρα λευκές
ακριβές κουρτίνες. Τα δύο δωμάτια βρίσκονται ανατολικά του σαλονιού και είναι κι
αυτά περιποιημένα. Ο παππούς το χειμώνα κάθεται κοντά στο τζάκι, ενώ το καλο-
καίρι του αρέσει να είναι στην αυλή. Απέναντι από το σπίτι του παππού μένει ο θεί-
ος μου. Κάθε καλοκαίρι πηγαίνουμε στο χωριό και συναντιόμαστε με τα ξαδέρφια
μου. Μας αρέσει πολύ να περνάμε την ώρα μας κάνοντας παρέα στον παππού και να
παίζουμε στην αυλή.

-τε ή –ται / -με ή μαι
Θεωρία:
Συναντούμε την κατάληξη –τε στο β’ πρόσωπο του πληθυντικού αριθ-
μού της Ενεργητικής Φωνής: Εσείς ντύνετε
Συναντούμε την κατάληξη –με στο α’ πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού της Ενερ-
γητικής Φωνής: Εμείς ντύνουμε
Συναντούμε την κατάληξη –ται στο γ’ πρόσωπο του ενικού αριθμού της Παθητικής
Φωνής: Αυτός ντύνεται
Συναντούμε την κατάληξη –μαι στο α’ πρόσωπο του ενικού αριθμού της Παθητικής
Φωνής: Εγώ ντύνομαι
Για να μην μπερδευόμαστε μπορούμε να μάθουμε το ποιηματάκι που ισχύει για τον
Ενεστώτα:
Εμείς, εσείς με έψιλον (ε)
Και τ’ άλλα με άλφα γιώτα (αι)
Έτσι έχουμε:
Εμείς ντύνουμε ΑΛΛΑ εγώ ντύνομαι
Εσείς ντύνετε εσύ ντύνεσαι
αυτός ντύνεται
εμείς ντυνόμαστε
εσείς ντύνεστε
αυτοί ντύνονται
Το παρακάτω βίντεο ίσως μας βοηθήσει:

Ασκήσεις:
1. Να συμπληρώσετε τα κενά.
Κάθε πρωί σηκώνετ__, πλένετ__, χτενίζετ__ και ξεκινάει για το σχολείο.
Η Θάλεια είν__ στο δωμάτιό της και χτενίζετ__.
Πόση ώρα κάθεστ__ και παίζετ__ το παιχνίδι αυτό;
Πρέπει να πλένετ__ τα χέρια σας συχνά.
Χαίρομ__ τόσο που ήρθατ__ να μας επισκεφθείτ__.
Στο σχολείο μαθαίνουμ__ για το Βυζάντιο.
Μη σηκώνετ__ μεγάλο βάρος. Θα σας πονέσει η μέση σας.
Το σπίτι φαίνετ__ από μακριά.
Απαγορεύετ__ να καπνίζετ__.
Κύριε, γιατί μας απαγορεύετ__ να παίζουμ__ εδώ;
2. Να γράψετε το πρόσωπο στο οποίο βρίσκεται κάθε ρήμα.

τρέχετε: _________________________
φαίνεται: _________________________
χαίρεται: _________________________
λούζετε: _________________________
χαίρετε: _________________________
έρχεστε: _________________________
λούζεται: _________________________
κάθεστε: _________________________
ντύνετε: _________________________
ντύνεται: _________________________

ντύνεστε: _________________________
3. Να διορθώσετε τα ορθογραφικά λάθη.

Γνωρίζεται αν πωλείτε αυτό το σπίτι;
Ερχόμασται όσο πιο γρήγορα μπορούμε.
Τι παιχνίδι θέλεται να παίξεται;
Η monopoly παίζετε με τέσσερις παίκτες.
Ο κύριος Πάυλου ενδιαφέρετε να εργαστεί στην εταιρία μας.
Παρακαλώ μη με ενοχλείτε όταν διαβάζω.
Η Ντίνα ενοχλείτε όταν δεν την αφήνεται να μιλήσει.

Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον
Θεωρία:
Για να στηρίξουμε την άποψή μας και να πείσουμε τους άλλους ότι
είναι σωστή χρησιμοποιούμε επιχειρήματα.
Πολλές φορές καλούμαστε να στείλουμε μια επιστολή για να πείσουμε κάποιον σχε-
τικά με τη άποψή μας. Σε αυτή την περίπτωση, δεν ξεχνάμε τα βασικά στοιχεία της
επιστολής:
Ημερομηνία, εκφώνηση (αξιότιμε, αγαπητέ…), αποφώνηση (με εκτίμηση, φιλικά…)
Πρόλογος
Γράφουμε το θέμα και την άποψή μας σχετικά με αυτό.
Αναφέρουμε γιατί υποστηρίζουμε αυτή την άποψη. Ποια είναι τα θετικά ή τα αρνη-
τικά της άποψής μας, τα θετικά και τα αρνητικά της αντίθετης άποψης. Αναλύουμε
τα επιχειρήματά μας.
Επίλογος
Γράφουμε το γενικό συμπέρασμα της σκέψης μας.
* Χρησιμοποιώ:

 φράσεις όπως: έχω τη γνώμη ότι, η άποψή μου είναι, πιστεύω ότι, νομίζω ότι,
θεωρώ ότι…
 αιτιολογικές προτάσεις
 φράσεις που δείχνουν τα συναισθήματά μας ή προκαλούν το συναίσθημα των
άλλων.

Ασκήσεις:
1. Ο δήμος στον οποίο μένετε αποφάσισε να μετατρέψει το χώρο του πάρκου σε

εμπορικό κέντρο. Αποφασίσατε να στείλετε μια επιστολή στο δήμαρχο με σκοπό
να τον πείσετε να αλλάξει γνώμη και να μην καταστρέψει το πάρκο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Στο σχολείο σας παρατηρείται έντονα το φαινόμενο του ρατσισμού προς με-
ρικούς μαθητές που είναι από άλλη χώρα. Η τάξη σας οργανώνει μια εκδήλωση
κατά του ρατσισμού. Γράψτε τη γνώμη σας σε μια έκθεση που θα διαβάσετε
στην εκδήλωση.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Πώς δίνουμε πληροφορίες για μια χώρα
Θεωρία:
Για να γράψουμε πληροφορίες για μια χώρα:
 Αναζητούμε τις πληροφορίες στο διαδίκτυο και σε εγκυκλοπαίδειες.

 Κρατάμε τις πιο σημαντικές πληροφορίες (όνομα, τοποθεσία, ιστορία, θρή-
σκευμα, έθιμα, τρόπος ζωής κλπ)
 Γράφουμε αυτά τα στοιχεία σε ένα κείμενο.
Χρησιμοποιούμε χρόνο Ενεστώτα, πολλά επίθετα και τοπικούς προσδιορισμούς.

Ασκήσεις:
1. Αναζητήστε πληροφορίες για μια χώρα της Αφρικής που θεωρείτε ενδιαφέ-
ρουσα.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς δίνουμε πληροφορίες για έναν τόπο που έχουμε επισκεφ-

θεί
Θεωρία:
Όταν θέλουμε να δώσουμε πληροφορίες για έναν τόπο που έχουμε
επισκεφθεί αναφέρουμε:
Πρόλογος
Πότε και γιατί πήγαμε εκεί; Με ποιους και πως;
Γράφουμε τη γενική εντύπωση του τόπου (η πρώτη ματιά).
Περιγραφή του τόπου με περισσότερες λεπτομέρειες. Τι μας έκανε εντύπωση;
(ΘΥΜΑΜΑΙ: η περιγραφή γίνεται από το γενικό στο συγκεκριμένο)
Τι κάναμε εκεί; Αναφέρω μερικά ενδιαφέροντα περιστατικά.
Επίλογος
Ποια είναι τα συναισθήματα μου και οι σκέψεις μου για τον τόπο αυτό;

Ασκήσεις:
1. Περιγράφω έναν τόπο της Ελλάδας ή του εξωτερικού που έχω επισκεφθεί.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

2. Αναζητήστε πληροφορίες για μια χώρα της Ευρώπης, στην οποία θα θέλατε
να ταξιδέψετε και γράψτε μια επιστολή στον φίλο σας, στην οποία του αναφέ-
ρετε τους λόγους για τους οποίους θέλετε να ταξιδέψετε στη χώρα αυτή και
προσπαθείτε να τον πείσετε να έρθει μαζί σας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα ρήματα και τα βάλετε στη

γραμμή που πρέπει.
Ο Πέτρος με την Άρτεμη, την πιο αγαπημένη από τις τέσσερις αδερφές του, ζουν
τα παιδικά τους χρόνια και τα όνειρα στον τόπο όπου γεννήθηκαν. Σιγά σιγά ο μαγι-
κός τους κόσμος θα γκρεμιστεί, όταν θα έρθουν αντιμέτωποι με τον πόλεμο και θα
αναγκαστούν να ζήσουν τον ξεριζωμό απ’ τον τόπο και τη γη τους.
Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά μας όνειρα. Το κύμα
χτυπά τη μάσκα του καϊκιού και τα κοιμίζει. Κοιμηθείτε, όνειρά μας. Στην ξένη χώ-
ρα που πάμε, πρόσφυγες τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν’ ανατείλουν;
Η γιαγιά μας κουράστηκε. Ήθελε να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού,
που έχει καρφώσει πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα από τη στεριά, τί-
ποτε απ’ τα Κιμντένια. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα είχε ρουφήξει μέσα της
ρα σχήματα και τους όγκους.
Η γιαγιά έχει γείρει το κεφάλι της στα στήθια που την προστάτεψαν όλες τις μέ-
ρες της ζωής της.
Ηλίας Βενέζης, Αιολική γη
εκδ. Εστία, Αθήνα, 1992- διασκευασμένο
Ενεστώτας Οριστική Υποτακτική
Αόριστος Οριστική Υποτακτική Προστακτική
Εξακολουθητικός Μέλλοντας

Στιγμιαίος Μέλλοντας
Συντελεσμένος Μέλλοντας
2. Να μετατρέψετε τις μετοχές σε αιτιολογικές προτάσεις, όπως στο παράδειγ-

μα.
Έγινε αρχηγός νικώντας τους αντιπάλους του.
Έγινε αρχηγός επειδή νίκησε τους αντιπάλους του.
Πιστεύοντας πως έχει δίκαιο, είπε όλα αυτά.

_________________________________________________________________
Καταλαβαίνοντας τι έγινε, ένιωσαν αμήχανα.

_________________________________________________________________
Έμαθε όλες τις πληροφορίες, ρωτώντας τους γονείς του.

_________________________________________________________________
Ο δάσκαλος κάθαιτε στην έδρα.

Μπορείται να μου εξηγήσετε τι συμβαίνει;
Πρόκειτε για ένα πολύ σημαντικό θέμα.
Το φαγητό μαγειρεύετε.
Τι μαγειρεύετε εσείς εκεί;
Μην κάθεσται πολλή ώρα στον ήλιο, γιατί θα αρχίσετε να ζαλίζεσται.

Το κείμενο αναφέρετε στην Επανάσταση του 1821.
Με τα επιχειρήματα που αναφέρετε δεν θα με πείσαιτε.
4. Συμπλήρωσε τις προτάσεις με τοπικούς προσδιορισμούς.

Δώσε μου ένα μολύβι. __________________________________
Έλα να καθίσεις. __________________________________
Η μητέρα μαγειρεύει. __________________________________
Το τρένο πλησιάζει. __________________________________
Ο δάσκαλος στέκεται όρθιος. ___________________________________
Θα συναντηθούμε απόψε. ___________________________________
Το ιατρείο είναι ανοιχτό. __________________________________

Ποιος είναι ο ρόλος του ενεστώτα σε ένα κείμενο που πληρο-

φορεί / περιγράφει
1. Να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο, ώστε να δείχνει ότι η
ιστορία διαδραματίζεται στο παρόν.
Απάντηση:
Βλέπω μια υπέροχη ζωγραφιά σ’ ένα βιβλίο για το Άγριο Δάσος, που έχει τον
τίτλο «Αληθινές Ιστορίες». Δείχνει ένα τεράστιο φίδι, το βόα, που καταβροχθίζει
κάποιο αγρίμι.
Στο βιβλίο γράφει: «Οι βόες καταπίνουν τη λεία τους ολόκληρη, χωρίς να τη μα-
σήσουν. Ύστερα, καθώς δεν μπορούν μήτε να σαλέψουν, βυθίζονται σε ύπνο για έξι
μήνες μέχρι να χωνέψουν».
Στοχάζομαι πάνω στις περιπέτειες στη ζούγκλα και, με τη σειρά μου, πετυχαίνω
να σκαρώσω την πρώτη μου ζωγραφιά μ’ ένα χρωματιστό μολύβι. Δείχνω το αρι-
στούργημά μου σε μερικούς μεγάλους και τους ρωτώ αν τους φοβίζει.
Εκείνοι μου απαντούν: Γιατί να μας φοβίσει ένα καπέλο;
Το σχέδιό μου δε δείχνει καπέλο. Δείχνει ένα βόα που χωνεύει έναν ελέφαντα.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Μικρός Πρίγκιπας»
του Α. ντε Σαιντ Εξυπερύ

2. Να κλίνετε σε όλες τις εγκλίσεις του Ενεστώτα τo ρήμα διαφεύγω.

Απάντηση:
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
διαφεύγω να διαφεύγω -
διαφεύγεις να διαφεύγεις διάφευγε
διαφεύγει να διαφεύγει -
διαφεύγουμε να διαφεύγουμε -
διαφεύγετε να διαφεύγετε διαφεύγετε
διαφεύγουν να διαφεύγουν -
3. Να κλίνετε σε όλες τις εγκλίσεις του Ενεστώτα το ρήμα ντρέπομαι.

ντρέπομαι να ντρέπομαι -
ντρέπεσαι να ντρέπεσαι -
ντρέπεται να ντρέπεται -
ντρεπόμαστε να ντρεπόμαστε -
ντρέπεστε να ντρέπεστε -
ντρέπονται να ντρέπονται -
4. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίστε τα ρήματα και να κάνετε γραμματι-

κή αναγνώριση.
Απάντηση:
Κάθε χρόνο στα γενέθλιά μου, ετοιμάζω με τη βοήθεια της μητέρας μου ένα με-
γάλο πάρτι. Μια εβδομάδα πριν το πάρτι, φτιάχνουμε τις προσκλήσεις και τις μοιρά-
ζουμε στους καλεσμένους. Την ημέρα των γενεθλίων μου στολίζουμε το σπίτι. Πέ-
ρυσι, είχαμε βάλει στολίδια με θέμα τη Χαβάη! Φέτος, θα επιλέξω ως θέμα την Αί-
γυπτο. Μετά, φουσκώνουμε μπαλόνια και ετοιμάζουμε τα γλυκά και την τούρτα. Η
μητέρα μου μού είπε πως όταν μεγαλώσω θα με αφήνει να φτιάχνω μόνη μου την
τούρτα. Μακάρι να τη φτιάξω μόνη μου φέτος! Ανυπομονώ να έρθει η ημέρα του
πάρτι! Ελπίζω όλοι να διασκεδάσουν και να χαρούν!
Γραμματική Αναγνώριση:
ετοιμάζω: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενικού
φτιάχνουμε: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο πληθυ-
ντικού
μοιράζουμε: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο πληθυ-
ντικού
στολίζουμε: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο πληθυ-
ντικού
είχαμε βάλει: Οριστική έγκλιση, Υπερσυντέλικος, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο
πληθυντικού
θα επιλέξω: Οριστική έγκλιση, Στιγμιαίος Μέλλοντας, Ενεργητική φωνή, α’ πρό-
σωπο ενικού
φουσκώνουμε: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο πλη-
θυντικού
ετοιμάζουμε: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο πληθυ-
ντικού
είπε: Οριστική έγκλιση, Αόριστος, Ενεργητική φωνή, γ’ πρόσωπο ενικού
μεγαλώσω: Υποτακτική έγκλιση, Αόριστος, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενικού
θα αφήνει: Οριστική έγκλιση, Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Ενεργητική φωνή, γ’
πρόσωπο ενικού

να φτιάχνω: Υποτακτική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενι-

κού
να φτιάξω: Υποτακτική έγκλιση, Αόριστος, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενικού
ανυπομονώ: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενικού
να έρθει: Υποτακτική έγκλιση, Αόριστος, Παθητική φωνή, γ’ πρόσωπο ενικού
ελπίζω: Οριστική έγκλιση, Ενεστώτας, Ενεργητική φωνή, α’ πρόσωπο ενικού
να διασκεδάσουν: Υποτακτική έγκλιση, Αόριστος, Ενεργητική φωνή, γ’ πρόσωπο
πληθυντικού
να χαρούν: Υποτακτική έγκλιση, Αόριστος, Παθητική φωνή, γ’ πρόσωπο πληθυντι-
κού

1. Να υπογραμμίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους.

Απάντηση:
Δεν πήγε σχολείο επειδή ήταν άρρωστος.
Αφού το λες εσύ, θα σε πιστέψω.
Λυπήθηκε που δεν μπόρεσε να έρθει στο πάρτι.
Η Χαρά θύμωσε, διότι ο Άρης της μίλησε άσχημα.
Μια και ανέφερες το θέμα αυτό, θα σου το εξηγήσω.
Δεν πλήρωσε διότι δεν είχε χρήματα μαζί της.
Επειδή είχε αργήσει, έφυγε τρέχοντας.
2. Να γράψετε 3 αιτιολογικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορε-

τικό σύνδεσμο.
Απάντηση:
1. Μια και θα έρθεις, σταμάτα στο φούρνο να αγοράσεις ψωμί.

2. Απέτυχε στις εξετάσεις, γιατί δεν είχε διαβάσει.
3. Δεν ήρθε στην εκδρομή, επειδή δεν τον άφησαν οι γονείς του.

Τοπικοί προσδιορισμοί
1. Να γράψετε 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα χρονικούς και τοπι-

κούς προσδιορισμούς.
Απάντηση:
1. Το απόγευμα, έβαλα το τετράδιο στο συρτάρι.
2. Έρχεται συχνά έξω από σπίτι.
3. Την άλλη εβδομάδα θα πάμε εκδρομή στο Πολεμικό Μουσείο.
4. Εχθές, στο σχολείο η δασκάλα μας μίλησε για την ανακύκλωση.
5. Καθώς περπατούσαν, βρέθηκαν μπροστά από το Εθνικό Κήπο.
2. Να υπογραμμίσετε τους τοπικούς προσδιορισμούς στο παρακάτω κείμενο.

Απάντηση:
Το σπίτι του παππού μου είναι όμορφο και γραφικό. Βρίσκεται σε ένα ορεινό χω-
ριό της Αρκαδίας. Στο σαλόνι έχει παλιά ξύλινα έπιπλα και στα παράθυρα λευκές
ακριβές κουρτίνες. Τα δύο δωμάτια βρίσκονται ανατολικά του σαλονιού και είναι κι
αυτά περιποιημένα. Ο παππούς το χειμώνα κάθεται κοντά στο τζάκι, ενώ το καλο-
καίρι του αρέσει να είναι στην αυλή. Απέναντι από το σπίτι του παππού μένει ο θεί-
ος μου. Κάθε καλοκαίρι πηγαίνουμε στο χωριό και συναντιόμαστε με τα ξαδέρφια
μου. Μας αρέσει πολύ να περνάμε την ώρα μας κάνοντας παρέα στον παππού και να
παίζουμε στην αυλή.

-τε ή –ται / -με ή μαι
1. Να συμπληρώσετε τα κενά.
Απάντηση:
Κάθε πρωί σηκώνεται, πλένεται, χτενίζεται και ξεκινάει για το σχολείο.
Η Θάλεια είναι στο δωμάτιό της και χτενίζεται.
Πόση ώρα κάθεστε και παίζετε το παιχνίδι αυτό;
Πρέπει να πλένετε τα χέρια σας συχνά.
Χαίρομαι τόσο που ήρθατε να μας επισκεφθείτε.
Στο σχολείο μαθαίνουμε για το Βυζάντιο.
Μη σηκώνετε μεγάλο βάρος. Θα σας πονέσει η μέση σας.
Το σπίτι φαίνεται από μακριά.
Απαγορεύεται να καπνίζετε
Κύριε, γιατί μας απαγορεύετε να παίζουμε εδώ;
2. Να γράψετε το πρόσωπο στο οποίο βρίσκεται κάθε ρήμα.

Απάντηση:
τρέχετε: β’ πληθυντικού (εσείς)
φαίνεται: γ’ ενικού (αυτός)
χαίρεται: γ’ ενικού (αυτός)
λούζετε: β’ πληθυντικού (εσείς)
χαίρετε: β’ πληθυντικού (εσείς)

έρχεστε: β’ πληθυντικού (εσείς)

λούζεται: γ’ ενικού (αυτός)
κάθεστε: β’ πληθυντικού (εσείς)
ντύνετε: β’ πληθυντικού (εσείς)
ντύνεται: γ’ ενικού (αυτός)
ντύνεστε: β’ πληθυντικού (εσείς)
3. Να διορθώσετε τα ορθογραφικά λάθη.

Απάντηση:
Γνωρίζετε αν πωλείται αυτό το σπίτι;
Ερχόμαστε όσο πιο γρήγορα μπορούμε.
Τι παιχνίδι θέλετε να παίξετε;
Η monopoly παίζεται με τέσσερις παίκτες.
Ο κύριος Πάυλου ενδιαφέρεται να εργαστεί στην εταιρία μας.
Παρακαλώ μη με ενοχλείτε όταν διαβάζω.
Η Ντίνα ενοχλείται όταν δεν την αφήνετε να μιλήσει.

Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον
1. Ο δήμος στον οποίο μένετε αποφάσισε να μετατρέψει το χώρο του πάρκου σε

εμπορικό κέντρο. Αποφασίσατε να στείλετε μια επιστολή στο δήμαρχο με σκοπό
να τον πείσετε να αλλάξει γνώμη και να μην καταστρέψει το πάρκο.
Απάντηση:
Προετοιμασία:
- Αφού έχουμε επιστολή δεν ξεχνάμε την ημερομηνία, την προσφώνηση και
την αποφώνηση.
- Η γνώμη μου: δεν πρέπει να καταστραφεί το πάρκο.
- Επιχειρήματα: είναι ένας από τους λίγους χώρους με πράσινο
είναι ένας χώρος που μπορούμε να πηγαίνουμε περίπατο
μας δίνει οξυγόνο
ομορφαίνει την περιοχή μας
είναι ο μοναδικός χώρος να παίζουν τα παιδιά
Παρασκευή, 24 Απριλίου
Αξιότιμε κύριε δήμαρχε,
Είμαι κάτοικος του δήμου Αχαρνών και μαθητής της Στ’ Δημοτικού. Με αφορμή
την απόφασή σας να μετατρέψετε το χώρο του πάρκου σε εμπορικό κέντρο, θα ήθε-

λα να σας αναφέρω μερικούς λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να καταστρέψετε
το πάρκο.
Η γνώμη μου είναι ότι το πάρκο είναι απαραίτητο στην περιοχή μας επειδή είναι
ένας χώρος που έχει δέντρα και φυτά. Εκτός από το γεγονός ότι ομορφαίνει την πε-
ριοχή μας με τα πολύχρωμα λουλούδια του, είναι πηγή οξυγόνου και καθαρού αέρα.
Επίσης, το πάρκο αποτελεί το μοναδικό χώρο που μπορούμε να μαζευόμαστε και να
παίζουμε με ασφάλεια, ενώ οι γονείς μας απολαμβάνουν τον περίπατό τους. Σκε-
φτείτε πόσο θα λυπηθούν όλα τα παιδιά της περιοχής μας, αν καταστραφεί ο μονα-
δικός χώρος που μπορούν να πηγαίνουν για παιχνίδι!
Από την άλλη μεριά, σίγουρα ένα εμπορικό κέντρο θα ωφελήσει την περιοχή μας.
Επομένως, θα μπορούσατε να αξιοποιήσετε έναν άλλο χώρο, που δεν είναι τόσο
χρήσιμος όσο το πάρκο. Ελπίζω να λάβετε υπόψη σας τη γνώμη μου πριν προχωρή-
σετε στην καταστροφή του πολύτιμου πάρκου. Αναλογιστείτε τους κατοίκους, τα
παιδιά, το μέλλον του δήμου μας!
Με εκτίμηση,
Μάριος Ζαχαρόπουλος
2. Στο σχολείο σας παρατηρείται έντονα το φαινόμενο του ρατσισμού προς με-
ρικούς μαθητές που είναι από άλλη χώρα. Η τάξη σας οργανώνει μια εκδήλωση
κατά του ρατσισμού. Γράψτε τη γνώμη σας σε ένα άρθρο που θα διαβάσετε
στην εκδήλωση.
Απάντηση:
ΤΙΤΛΟΣ (επειδή είναι άρθρο, βάζουμε τίτλο)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Κάνουμε μια εισαγωγή στο θέμα για το οποίο θα γράψουμε και λέμε τη
γνώμη μας. Ξεκινάμε με φράσεις όπως: Στις μέρες μας…., Τα τελευταία χρόνια….
2η παρ.: Πώς εξελίχθηκε το φαινόμενο αυτό στο σχολείο μας;
3η παρ.: Ποιες είναι οι αιτίες του ρατσισμού;
4η παρ.: Γιατί πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ρατσισμό;
5η παρ.: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ρατσισμό;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Σε τι συμπεράσματα καταλήγουμε;
ΛΕΜΕ ΟΧΙ ΣΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Τα τελευταία χρόνια, το φαινόμενο του ρατσισμού απασχολεί έντονα τη χώρα

μας. Μερικοί άνθρωποι υποτιμούν και περιθωριοποιούν κάποιους άλλους επειδή έ-
χουν διαφορετικό χρώμα δέρματος, καταγωγή ή νοοτροπία.
Δυστυχώς, στο σχολείο μας έχουν παρατηρηθεί ρατσιστικές συμπεριφορές προς
μαθητές που είναι από άλλη χώρα ή πιστεύουν σε άλλη θρησκεία. Τις τελευταίες
χρονιές οι μαθητές που δεν είναι από την Ελλάδα έχουν αυξηθεί. Οι υπόλοιποι όμως
μαθητές δεν τους έχουν υποδεχτεί φιλόξενα, με αποτέλεσμα να μην έχουν αναπτυ-
χθεί φιλίες μεταξύ τους. Πιστεύω ότι υο γεγονός αυτό είναι λυπηρό, καθώς τα παιδιά
δεν θα έπρεπε να σκέφτονται με τέτοιο τρόπο.
Οι αιτίες για τις οποίες δημιουργείται ο ρατσισμός είναι πολλές. Οι προκαταλή-
ψεις είναι ο κύριος παράγοντας που οδηγεί τους ανθρώπους στην ξενοφοβία. Η έλ-
λειψη εκπαίδευσης, ακόμα, εμποδίζει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τους λόγους
της μετανάστευσης και να δείξουν σεβασμό προς τη διαφορετικότητα. Έχοντας τέ-

τοια παραδείγματα από τους γονείς τους, τα παιδιά υιοθετούν αυτές τις απόψεις και
μιμούνται τις συμπεριφορές τους.
Ο ρατσισμός πρέπει να αντιμετωπιστεί επειδή έχει πολλές αρνητικές συνέπειες,
που είναι ορατές ακόμα και στο δικό μας το σχολείο. Αρχικά, καλλιεργεί το μίσος
και την ξενοφοβία ανάμεσα στους ανθρώπους. Από τη μία μεριά, οι Έλληνες μαθη-
τές θεωρούν ότι δεν πρέπει να κάνουν παρέα με τους ξένους. Από την άλλη, οι ξένοι
μαθητές είτε αντιπαθούν τους Έλληνες εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς είτε μειώ-
νεται η αυτοπεποίθησή τους λόγω της απόρριψης. Έτσι, δεν μπορούν να γνωρι-
στούν, να συζητήσουν και να κάνουν παρέα.
Εμείς, οι ίδιοι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο του ρατσισμού, που
μόνο προβλήματα δημιουργεί. Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα παιδιά που είναι από
άλλη χώρα έχουν ανάγκη την αποδοχή και το σεβασμό. Οφείλουμε να τους δώσουμε
την ευκαιρία να μας γνωρίσουν και να τους γνωρίσουμε. Θα ήταν καλό να μάθουμε
μερικές πληροφορίες για τη χώρα τους, τη θρησκεία τους και τα έθιμα τους. Επίσης,
θα μπορούσαμε να συζητήσουμε μαζί τους τους λόγους που τους ανάγκασαν να αλ-
λάξουν χώρα και να ακούσουμε πώς νιώθουν και πώς βιώνουν αυτή την αλλαγή.
Κάνοντας όλα αυτά, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ρατσισμό και να καταλά-
βουμε ότι το να είμαστε διαφορετικοί είναι προτέρημα. Άλλωστε, όλοι είμαστε δια-
φορετικοί μεταξύ μας! Δεν έχει σημασία η καταγωγή, το χρώμα, η θρησκεία, αλλά ο
χαρακτήρας και η προσωπικότητά μας. Επομένως, οφείλουμε να δώσουμε σε όλους
τους συμμαθητές μας την ευκαιρία να μας συστηθούν.

Πώς δίνουμε πληροφορίες για μια χώρα
1. Αναζητήστε πληροφορίες για μια χώρα της Αφρικής που θεωρείτε ενδιαφέ-
ρουσα.
Απάντηση:
Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Η Αίγυπτος βρίσκεται βορειοανατολικά στην Αφρική. Βρέχεται από τη Μεσόγειο

στα βόρεια και από την Ερυθρά θάλασσα στα ανατολικά. Έχει περίπου 85 εκατομ-
μύρια κατοίκους και η γλώσσα που ομιλείται είναι η Αιγυπτιακή- Αραβική.
Το πολίτευμα της χώρας είναι προεδρική δημοκρατία που λειτουργεί με βάση το
σύνταγμα. Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η θρησκεία
στην οποία πιστεύουν οι περισσότεροι κάτοικοι είναι ο Ισλαμισμός. Υπάρχουν ω-
στόσο λίγοι Χριστιανοί και μερικοί Εβραίοι. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι
η γεωργία, η κτηνοτροφία, ο τουρισμός και η βιομηχανία. Τα προϊόντα που παράγο-
νται στη χώρα είναι ζαχαροκάλαμο, ντομάτες, πατάτες, σιτάρι και άλλα. Εξάγει επί-
σης, πετρέλαιο και μεταλλουργικά προϊόντα.
Η Αίγυπτος είναι μια από τις χώρες που ξεχωρίζουν για τον αρχαίο τους πολιτι-
σμό. Τα μνημεία που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί στην Αίγυπτο είναι οι πυραμίδες,
η Σφίγγα και την Κοιλάδα των Βασιλέων. Η θρησκεία των Αρχαίων Αιγυπτίων ήταν
πολυθεϊστική με μεγαλύτερους θεούς το Ρα, που ήταν ο θεός του Ήλιου, την Ίσιδα,
τη θεά της μαγείας, τον Όσιρι, το θεό της μεταθανάτιας ζωής. Υπήρχαν περίπου 700
θεότητες.
Η Αίγυπτος έχει φιλοξενήσει ελληνικούς πληθυσμούς σε πολλές περιόδους της
ιστορίας. Ο ελληνισμός όμως της Αιγύπτου αρχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά με
την ίδρυση της Αλεξάνδρειας. Όλα αυτά τα χρόνια η Αλεξάνδρεια έγινε η κοιτίδα

του πολιτισμού και των γραμμάτων. Ο Αντώνης Μπενάκης, ο Κωνσταντίνους Κα-

βάφης και η Πηνελόπη Δέλτα είναι μερικοί από τους Έλληνες που έζησαν στην Α-
λεξάνδρεια. Σήμερα, ζουν εκεί περίπου 5 χιλιάδες Έλληνες.
Πώς δίνουμε πληροφορίες για έναν τόπο που έχουμε επισκεφ-

θεί
1. Περιγράφω έναν τόπο της Ελλάδας ή του εξωτερικού που έχω επισκεφθεί.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1η παρ.: Πότε και γιατί πήγαμε εκεί; Με ποιους και πως;
2η παρ.: Γενική εντύπωση του τόπου (η πρώτη ματιά).
3η παρ.: Περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο.
4η παρ.: Τι μας έκανε εντύπωση.
5η παρ.: Τι κάναμε εκεί; Αναφέρω μερικά ενδιαφέροντα γεγονότα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
6η παρ.: Ποια είναι τα συναισθήματα μου και οι σκέψεις μου για τον τόπο αυτό;
Πέρυσι το καλοκαίρι, επισκεφθήκαμε τη Ρώμη. Πήγα με τους γονείς μου και τον
αδερφό μου. Πήραμε το τρένο για να πάμε μέχρι το αεροδρόμιο και στη συνέχεια
επιβιβαστήκαμε στο αεροπλάνο για να φτάσουμε στην Ιταλία.
Από ψηλά όλα φαίνονταν τόσο μικρά. Περνώντας πάνω από τη χώρα πριν προσ-
γειωθούμε στην Ιταλία, βλέπαμε τις πλατείες και τους δρόμους της Ρώμης. Είναι
χτισμένη πάνω σε επτά λόφους, δίπλα από τον ποταμό Τίβερη. Η πόλη φαίνονταν
υπέροχη από το αεροπλάνο. Και πραγματικά ήταν. Μέχρι να πάμε στο ξενοδοχείο
παρατηρούσα τους δρόμους. Ήταν πολύ καθαροί, υπήρχαν πολλά πάρκα και πολλά
κτίρια.
Το ξενοδοχείο μας ήταν κοντά στη Φοντάνα ντι Τρέβι. Είναι το μεγαλύτερο σι-
ντριβάνι της πόλης και λέγεται πως όποιος ρίχνει ένα κέρμα μέσα στο σιντριβάνι,
μπορεί να κάνει μια ευχή που θα πραγματοποιηθεί. Το κέντρο της Ρώμης είναι ένας
ενιαίος αρχαιολογικός χώρος. Επισκεφθήκαμε το Κολοσσαίο, το Πάνθεον, που ήταν
ένας ναός αφιερωμένος στους θεούς της Ρώμης, την επιβλητική σκάλα Σκαλινάτα
μπροστά από τη γαλλική εκκλησία Τρινιτά ντέι Μόντι.
Ωστόσο, εντυπωσιαστήκαμε περισσότερο όταν επισκεφθήκαμε την Βασιλική του
Αγίου Πέτρου. Είναι μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του κόσμου και είναι χτι-
σμένη πάνω στον τάφο του Αγίου Πέτρου, στο Βατικανό. Μπροστά από την εκκλη-
σία βρίσκεται η πλατεία του Αγίου Πέτρου. Γύρω από την πλατεία υπάρχουν κίονες
με ύψος περίπου 15 μέτρα. Στη μέση υπάρχει ένας οβελίσκος (στύλος) στον οποίο
μαρτύρησε ο Άγιος Πέτρος.
Η εκδρομή μας διήρκησε 7 ημέρες. Κάθε μέρα επισκεπτόμασταν όσα περισσότε-
ρα μνημεία μπορούσαμε. Επειδή κανείς από εμάς δεν ήξερε Ιταλικά, ήταν δύσκολο
να συνεννοηθούμε γιατί οι περισσότεροι Ιταλοί δεν μιλούσαν ούτε Αγγλικά. Προ-
σπαθήσαμε όμως και γρήγορα μάθαμε κάποιες λέξεις. Την τελευταία ημέρα πήγαμε
για ψώνια σε έναν από τους πεζόδρομους της Ρώμης. Ξαφνικά, συνειδητοποιήσαμε
ότι ο αδερφός μου έλειπε. Ανησυχήσαμε πολύ και γυρίσαμε πίσω μήπως τον βρού-
με. Μετά από δέκα λεπτά τον βρήκαμε. Μπήκε σε ένα στενό γιατί κάτι του τράβηξε
την προσοχή και μετά χάθηκε. Ευτυχώς, τον βρήκαμε εύκολα!

Η Ρώμη είναι μια θαυμάσια πόλη και χαίρομαι που μου δόθηκε η ευκαιρία να την
επισκεφθώ. Θα ήθελα να επισκεφθώ και άλλα μέρη της Ιταλίας, γιατί πιστεύω ότι
υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα να δω!
2. Αναζητήστε πληροφορίες για μια χώρα της Ευρώπης, στην οποία θα θέλατε
να ταξιδέψετε και γράψτε μια επιστολή στον φίλο σας, στην οποία του αναφέ-
ρετε τους λόγους για τους οποίους θέλετε να ταξιδέψετε στη χώρα αυτή και
προσπαθείτε να τον πείσετε να έρθει μαζί σας.
Απάντηση:
Κυριακή, 12 Απριλίου 2014
Αγαπημένε μου φίλε, Δημήτρη,
Ελπίζω να είσαι καλά. Σου γράφω αυτό το γράμμα για να σου προτείνω μια ιδέα
που μου έχει έρθει στο μυαλό. Πριν από λίγο καιρό, η δασκάλα μας είπε να αναζη-
τήσουμε πληροφορίες στο διαδίκτυο και στις εγκυκλοπαίδειες για μια χώρα που μας
ενδιαφέρει. Έτσι, βρήκα μερικές πληροφορίες για τη Γαλλία και σκέφτηκα πόσο
ωραίο θα ήταν να κάνω ένα ταξίδι εκεί, ώστε να δω από κοντά όλα όσα διάβασα.
Θα ήθελα πολύ να έρθεις κι εσύ μαζί μου αν μπορείς. Σκέψου πόσο ωραία θα πε-
ράσουμε αν ταξιδέψουμε μαζί.
Όπως ξέρεις κι εσύ, η Γαλλία βρίσκεται στη Δυτική Ευρώπη. Το νόμισμά της εί-
ναι το ευρώ. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι το όνομά της, «France», προήλθε από
την εγκατάσταση των Φράγκων εκεί.
Έχει πολλά αξιοθέατα, ειδικά στο Παρίσι, που είναι η πρωτεύουσα της χώρας. Θα
ήθελα πολύ να επισκεφθούμε το Μουσείου του Λούβρου, το οποίο φιλοξενεί πολλά
διάσημα εκθέματα. Μερικά από αυτά είναι η Αφροδίτη της Μήλου και η Νίκη της
Σαμοθράκης. Επίσης, μπορούμε να δούμε πίνακες ζωγραφικής που ξέρω ότι σε εν-
διαφέρουν πολύ! Στο Λούβρο υπάρχει η Μόνα- Λίζα, ο φημισμένος πίνακας του
Ντα Βίντσι. Ακόμα μπορούμε να επισκεφθούμε τον πύργο του Άιφελ, την Παναγία
των Παρισίων και φυσικά να θαυμάσουμε τον ποταμό Σηκουάνα. Μπορούμε να α-
φιερώσουμε μια μέρα για να πάμε στη Ντίσνεϋλαντ, το μεγαλύτερο πάρκο διασκέ-
δασης της Ευρώπης!
Πιστεύω πως πρέπει να κάνουμε μαζί αυτό το ταξίδι, γιατί θα διασκεδάσουμε πο-
λύ και θα μάθουμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα από τις επισκέψεις μας στα αξιο-
θέατα αυτά.
Περιμένω με ανυπομονησία την απάντησή σου. Ελπίζω να δεχτείς την πρότασή
μου!
Φιλικά,
Βασίλης

1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα ρήματα και τα βάλετε στη

γραμμή που πρέπει.
Απάντηση:
Ο Πέτρος με την Άρτεμη, την πιο αγαπημένη από τις τέσσερις αδερφές του, ζουν
τα παιδικά τους χρόνια και τα όνειρα στον τόπο όπου γεννήθηκαν. Σιγά σιγά ο μαγι-
κός τους κόσμος θα γκρεμιστεί, όταν θα έρθουν αντιμέτωποι με τον πόλεμο και θα
αναγκαστούν να ζήσουν τον ξεριζωμό απ’ τον τόπο και τη γη τους.
Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά μας όνειρα. Το κύμα
χτυπά τη μάσκα του καϊκιού και τα κοιμίζει. Κοιμηθείτε, όνειρά μας. Στην ξένη χώ-
ρα που πάμε, πρόσφυγες τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν’ ανατείλουν;
Η γιαγιά μας κουράστηκε. Ήθελε να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού,
που έχει καρφώσει πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα από τη στεριά, τί-
ποτε απ’ τα Κιμντένια. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα είχε ρουφήξει μέσα της
ρα σχήματα και τους όγκους.
Η γιαγιά έχει γείρει το κεφάλι της στα στήθια που την προστάτεψαν όλες τις μέ-
ρες της ζωής της.
Ηλίας Βενέζης, Αιολική γη
εκδ. Εστία, Αθήνα, 1992- διασκευασμένο
Ενεστώτας Οριστική Υποτακτική

ζουν, ταξιδεύουν, χτυπά, να περιμένει,
κοιμίζει, πάμε, φαίνεται να είναι
Παρατατικός Ήθελε

Αόριστος Οριστική Υποτακτική Προστακτι-

κή
γεννήθηκαν, να ζήσουν, κοιμηθείτε
κουράστηκε, να ανατείλουν,
προστάτεψαν να γείρει,
ξεχωρίσει
Εξακολουθητικός Μέλλοντας
Στιγμιαίος Μέλλοντας θα γκρεμιστεί, θα έρθουν, θα αναγκαστούν
Παρακείμενος έχουν βγει, έχει καρφώσει, έχει γείρει
Υπερσυντέλικος είχε ρουφήξει
Συντελεσμένος Μέλλοντας
2. Να μετατρέψετε τις μετοχές σε αιτιολογικές προτάσεις, όπως στο παράδειγ-

μα.
Απάντηση:
Έγινε αρχηγός νικώντας τους αντιπάλους του.
Έγινε αρχηγός επειδή νίκησε τους αντιπάλους του.
Πιστεύοντας πως έχει δίκαιο, είπε όλα αυτά.

Επειδή πίστευε πως έχει δίκαιο, είπε όλα αυτά.
Καταλαβαίνοντας τι έγινε, ένιωσαν αμήχανα.

Ένιωσαν άσχημα, γιατί κατάλαβαν τι έγινε.
Έμαθε όλες τις πληροφορίες, ρωτώντας τους γονείς του.

Έμαθε όλες τις πληροφορίες, επειδή ρωτούσε τους γονείς του.
Απάντηση:
Ο δάσκαλος κάθεται στην έδρα.
Μπορείτε να μου εξηγήσετε τι συμβαίνει;
Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό θέμα.
Το φαγητό μαγειρεύεται.
Μην κάθεστε πολλή ώρα στον ήλιο, γιατί θα αρχίσετε να ζαλίζεστε.
Το κείμενο αναφέρεται στην Επανάσταση του 1821.
Με τα επιχειρήματα που αναφέρετε δεν θα με πείσετε.
4. Συμπλήρωσε τις προτάσεις με τοπικούς προσδιορισμούς.

Απάντηση:
Δώσε μου ένα μολύβι. Δώσε μου ένα μολύβι από την κασετίνα μου.
Έλα να καθίσεις. Έλα να καθίσεις κοντά μας.
Η μητέρα μαγειρεύει. Η μητέρα μαγειρεύει στην κουζίνα.
Το τρένο πλησιάζει. Το τρένο πλησιάζει στο σταθμό.
Ο δάσκαλος στέκεται όρθιος. Ο δάσκαλος στέκεται όρθιος κοντά στον πίνακα.
Θα συναντηθούμε απόψε. Θα συναντηθούμε απόψε στην πλατεία.
Το ιατρείο είναι ανοιχτό. Το ιατρείο δίπλα στο σταθμό είναι ανοιχτό.

Ενότητα 7
η ζωή έξω από την πόλη
297 Ενότητα 7 [Η ζωή έξω από την πόλη]
Πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες
Θεωρία:
Επίθετα είναι οι λέξεις που συνοδεύουν ένα ουσιαστικό και του
προσδίδουν μια ιδιότητα. Έχουν τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέ-
τερο) και δύο αριθμούς (ενικός, πληθυντικός).
Πώς κλίνονται τα επίθετα σε –ης, –ης, –ες:
ο αληθής, η αληθής, το αληθές
ο αληθής η αληθής το αληθές
του αληθούς της αληθούς του αληθούς
τον αληθή την αληθή το αληθές
(- αληθή) (- αληθή) (- αληθές)
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΣΜΟΣ
οι αληθείς οι αληθείς τα αληθή
των αληθών των αληθών των αληθών
τους αληθείς τις αληθείς τα αληθή
(- αληθείς) (- αληθείς) (- αληθή)
* Το αρσενικό και το θηλυκό έχουν τις ίδιες καταλήξεις!

* Η κλητική δεν χρησιμοποιείται στα περισσότερα επίθετα σε –ης, –ης, –ες.
Ασκήσεις:
1. Να κλίνετε τις φράσεις: ο αγενής άνθρωπος, η σαφής οδηγία, το αμμώδες έ-

δαφος.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να συμπληρώσετε στις παρακάτω προτάσεις.

Τη Δευτέρα, θα πάμε στη συναυλία ενός ___________ (δημοφιλής) καλλιτέχνη.
Πωλούνται δύο ___________ (πολυτελής) διαμερίσματα.

Οι ___________ (συνεχής) πόλεμοι εξάντλησαν οικονομικά το κράτος.

Οι ορειβάτες βρήκαν ένα ___________(ασφαλής) καταφύγιο.
Στον ζωολογικό κήπο είδαμε μερικά ___________ (δηλητηριώδης) φίδια.
Ο κύριος Πέτρου κληρονόμησε την ___________ (επικερδής) επιχείρηση του πα-
τέρα του.
Ο καθηγητής επίπληξε τον ___________ (αγενής) μαθητή.
Τα αποτελέσματα των ___________ (διαρκής) ελέγχων ήταν θετικό.
Το σχολείο μας συμμετείχε στον καθαρισμό της ___________ (θαμνώδης) περιο-
χής του δήμου μας.
Η ποιότητα του ___________ (ακριβές) αντιγράφου πρέπει να είναι καλή.
Λόγω των ___________ (καταρρακτώδης) βροχών, πλημμύρισε η πόλη.
Ο διευθυντής έδωσε έπαινο στους ___________ (επιμελής) μαθητές.
Το κάπνισμα είναι μια ___________ (επιβλαβής) συνήθεια.
Αν ακολουθήσετε τις ___________ (σαφής) οδηγίες του καθηγητή σας, θα επιτύ-
χετε.

Ο ελώδης: ___________ του πετρώδους: ___________
Των αγενών (ουδέτερο) : ___________ Οι επικερδείς (θηλυκό) : __________
Το διμερές: ___________ τους ευγενείς: ___________
Τις διαρκείς: ___________ το προσεχές: ___________
Οι αμελείς (αρσενικό) : ___________ τα στοιχειώδη: ___________
Τα σαφή: ___________ Τον απλανή: ___________
Των επιβλαβών (αρσενικό) : _________ Η δασώδης: ___________
της διεθνούς: ___________ του μανιώδους: ___________
των δημοφιλών (θηλυκό) : ___________ την υγιή: ___________

Πώς χρησιμοποιούνται οι κλιτές μετοχές σε -μένος, -μένη, -

μένο
Θεωρία:
Οι μετοχές προέρχονται από ρήματα. Όταν οι μετοχές της παθητικής
φωνής χρησιμοποιούνται ως επίθετα, λέγονται επιθετικές.
* Πώς σχηματίζουμε την επιθετική μετοχή:

Οι παθητικές μετοχές τελειώνουν σε –μένος, –μένη, –μένο.
* ΠΡΟΣΟΧΗ! Όταν τελευταίο γράμμα του θέματος (πριν το -ω) είναι π, β, φ, πτ,
τότε βάζουμε δύο –μ.
λύνω – λυμένος
βάφω - βαμμένος (ΑΛΛΑ αγαπώ – αγαπημένος)

Ασκήσεις:
1. Να σχηματίσετε τις παθητικές μετοχές των παρακάτω ρημάτων.

νικώ: ___________
αθροίζω: ___________
θλίβω: ___________
νικώ: ___________
γράφω: ___________
τεντώνω: ___________
ράβω: ___________
καλύπτω: ___________
στολίζω: ___________
μαθαίνω: ___________
μολύνω: ___________
σκάβω: ___________
θάβω: ___________
πετυχαίνω: ___________
2. Να γράψετε τις παθητικές μετοχές που παράγονται από τα ρήματα στην πα-
ρένθεση στον κατάλληλο τύπο.
Οι εκδρομείς έφτασαν ___________ (διψώ) στον προορισμό τους.
Τα Χριστούγεννα οι δρόμοι είναι ___________ (στολίζω) με φώτα και μπάλες.
Μου έκανε εντύπωση ο ___________ (περιποιούμαι) κήπος.
Ήταν ___________ (ξαπλώνω) στον καναπέ, ___________ (σκεπάζω) με μια

λεπτή κουβέρτα.
Ο υπουργός μιλά στον ___________ (συγκεντρώνω) κόσμο της πλατείας.
Προσοχή! Το νερό είναι ___________ (μολύνω)!
Τα ___________ (εγκαταλείπω) σπίτια γκρεμίστηκαν από το σεισμό.

Πώς χρησιμοποιούμε τον Ενεστώτα και τον Αόριστο
Θεωρία:
Όπως είδαμε σε προηγούμενες ενότητες:
ΧΡΟΝΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΠΟΙΟΝ*

Ενεστώτας Παρόν Εξακολουθητικός
Παρατατικός Παρελθόν Εξακολουθητικός
Αόριστος Παρελθόν Συνοπτικός
Εξακολουθητικός Μέλλο- Μέλλον Εξακολουθητικός
ντας
Συνοπτικός (Στιγμιαίος) Μέλλον Συνοπτικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος Παρόν Συντελεσμένος
Υπερσυντέλικος Παρελθόν Συντελεσμένος
Συντελεσμένος Μέλλοντας Μέλλον Συντελεσμένος
*Το ποιόν της ενέργειας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η ενέργεια
(αν είναι ολοκληρωμένη, εξελισσόμενη ή μοναδικό γεγονός)
Οι εξακολουθητικοί χρόνοι (Ενεστώτας, Παρατατικός, Εξ. Μέλλοντας) δείχνουν
ότι η πράξη έχει διάρκεια ή γίνεται σε επανάληψη.
Οι συνοπτικοί χρόνοι (Αόριστος, Συνοπτικός) δείχνουν ότι η πράξη διήρκεσε μια
στιγμή, δεν είχε διάρκεια.

Οι συντελεσμένοι χρόνοι (Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλο-

ντας) δείχνουν ότι η πράξη έχει ήδη γίνει.
Ο Ενεστώτας είναι χρόνος Παροντικός, δηλαδή μιλάει για κάτι που συμβαίνει τώρα.
Τον χρησιμοποιούμε για να δείξουμε κάτι που:
 Γίνεται αυτή τη στιγμή.
Ο Γιώργος κοιμάται τώρα.
 Γίνεται συνέχεια.
Ο Γιώργος κοιμάται κάθε μεσημέρι.
 Επαναλαμβάνεται.
Το σχολείο ξεκινά στις 8 το πρωί.
 Σε παροιμίες και γνωμικά που έχουν διαχρονική ισχύ.
Αν καείς στο χυλό, φυσάς και το γιαούρτι.
 Έγινε στο παρελθόν αλλά θέλουμε να το περιγράψουμε με ζωντάνια.
(ιστορικός Ενεστώτας)
Την ώρα που διάβαζα, ξαφνικά, χτυπάει το τηλέφωνο και τρέχω να το σηκώ-
σω.
 Θα γίνει στο κοντινό μέλλον και είναι σίγουρο.
Το αεροπλάνο μου φεύγει στις 3 η ώρα.
Ο Αόριστος είναι χρόνος Παρελθοντικός, δηλαδή μιλάει για κάτι που έγινε στο
παρελθόν, δεν είχε διάρκεια και ολοκληρώθηκε στο παρελθόν.
Χρησιμοποιείται:
 Για κάτι που έγινε στο παρελθόν και διήρκεσε για μια στιγμή.
Ήπιε λίγο νερό και έφυγε.
 Σε διηγήσεις σχετικά με το παρελθόν.

Πέρυσι, πήγα στο Λονδίνο.

 Σε παροιμίες και γνωμικά (γνωμικός αόριστος).
Κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
 Σε φράσεις που δείχνουν ότι θα γίνουν οπωσδήποτε και άμεσα (κυρίως στον
προφορικό λόγο).
Πες το κι έγινε.

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα ρήματα επιβάλλεις, αποβάλλεται

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να μεταφέρετε τα ρήματα στον αόριστο:

αναζητώ: ___________
θυμώνεις: ___________
κάθεται: ___________
παραγγέλνει: ___________
χρειάζονται: ___________
μεθάμε: ___________
κοιμάμαι: ___________
αγαπάτε: ___________
δανείζουν: ___________
πλένει: ___________
καμαρώνουμε: ___________
παράγεις: ___________
Πώς μετατρέπουμε τις ονοματικές σε ρηματικές φράσεις και

αντίστροφα
Θεωρία:
Μπορούμε να εκφράσουμε ένα νόημα:

 Με ρηματικές φράσεις
 Με ονοματικές φράσεις
Ρηματικές φράσεις:
Είναι οι φράσεις που έχουν ρήμα
π.χ. Ανακαλύφθηκε νερό στον Άρη.
Ονοματικές φράσεις:
Είναι οι φράσεις που έχουν ονόματα (ουσιαστικά) και κανένα ρήμα.
π.χ. Ανακάλυψη νερού στον Άρη.
Οι ονοματικές φράσεις χρησιμοποιούνται κυρίως σε τίτλους.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ
 Για να μετατρέψουμε τις ρηματικές φράσεις σε ονοματικές:
1. Κάνουμε το ρήμα ουσιαστικό.
2. Βάζουμε το ουσιαστικό της ρηματικής φράσης σε γενική.
Ενημερώθηκαν οι ενδιαφερόμενοι.
Ενημέρωση των ενδιαφερόμενων.
 Για να μετατρέψουμε τις ονοματικές φράσεις σε ρηματικές:

1. Βρίσκουμε το ουσιαστικό που είναι σε ονοματική πτώση και το κάνουμε ρή-
μα.
2. Βρίσκουμε το ουσιαστικό που είναι σε γενική πτώση και το βάζουμε είτε σε
αιτιατική (αν το ρήμα είναι στην ενεργητική) είτε σε ονομαστική (αν το ρή-
μα είναι στην παθητική).
Παράδειγμα
Ενημέρωση των ενδιαφερόμενων.
Ενημερώθηκαν οι ενδιαφερόμενοι ή Ενημέρωσαν τους ενδιαφερόμενους
Δείτε το βίντεο για τις Ονοματικές & Ρηματικές Φράσεις:

Ασκήσεις:
1. Να γράψετε δίπλα από κάθε πρόταση αν είναι ρηματική ή ονοματική.

Το διάβασμα του βιβλίου από τους μαθητές. : ___________
Ανακαλύφθηκε νερό στον Άρη. : ___________
Το καινούριο βιβλίο παρουσιάστηκε. : ___________
Οι εκδρομείς προετοιμάστηκαν για το ταξίδι τους. : ___________
Αύξηση της τιμής της βενζίνης σε λίγες ημέρες. : ___________
Σωστή συνεργασία μαθητών και καθηγητών. : ___________
Απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης από τις 3 μ.μ. μέχρι τις 7 μ.μ.
. : ___________
Καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων από νέους αγρότες. : ___________
2. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε ονοματικές ή ρηματικές.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς ξεχωρίζουμε μια απλή από μια επαυξημένη πρόταση
Θεωρία:
Όπως είχαμε δει και στη δεύτερη ενότητα:
Μπορούμε να διακρίνουμε τις προτάσεις με βάση τη δομή τους.
Βασικοί όροι της πρότασης: Υποκείμενο, Ρήμα, Αντικείμενο ή Κατηγορούμενο.
να
που εξηγούν ή συμπληρώνουν τους κύριους όρους. Αυτοί ονομάζονται δευτερεύο-
ντες όροι και μπορεί να είναι επίθετα, επιρρήματα, προσδιορισμοί, φράσεις με προ-
θέσεις κλπ.

Για να φτιάξω εύκολα επαυξημένες προτάσεις:

 Έχω την πρόταση: Ο Γιάννης κοιμάται.
 Σκέφτομαι τις ερωτήσεις: Πότε; Πού; Πώς; Κάθε βράδυ, ο Γιάννης
κοιμάται στο δωμάτιό του ήσυχα.

Ασκήσεις:
1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με βάση τη δομή τους.
Μας έδειξε με περηφάνια τον περιποιημένο κήπο του. _______________

Ο Γιάννης με κάλεσε στο πάρτι για τα γενέθλιά του. _______________
Με πειράζει! _______________
Οι μαθητές γράφουν ορθογραφία. _______________
Ο Τάκης αγόρασε παντελόνια και μπλούζες. _______________
Η Κατερίνα τρώει πρωινό. _______________
Η Κατερίνα τρώει πλούσιο πρωινό. _______________
Έφτασα! _______________
Η Χριστίνα και ο Πάνος κοιμούνται. _______________
2. Να μετατρέψετε τις απλές προτάσεις σε επαυξημένες και τις επαυξημένες σε

απλές.
Η δασκάλα γράφει στον πίνακα.
________________________________________________________________
Ο Άγγελος οδηγεί με προσοχή το αυτοκίνητο.

________________________________________________________________
Τα σχολεία είναι πολλά.

________________________________________________________________
Κατά τη γνώμη μου, το σπίτι είναι πολύ μεγάλο.

________________________________________________________________
Το χαλάζι κατέστρεψε τις καλλιέργειες.

________________________________________________________________
3. Να γράψετε 3 απλές προτάσεις και 3 επαυξημένες.
Απλές:
1. ________________________________
2. ________________________________
3. ________________________________
Επαυξημένες:
1. ________________________________
2. ________________________________
3. ________________________________

Ασκήσεις:
1. Να διορθώσετε τα λάθη στις παρακάτω λέξεις.

Συγκεντρομένος αναβολλή πρότος
Χρησιμοποιήτε βαμένος μάγησα
Δάνιο Μαΐος μολησμένος
Αγαπημμένος δεθήτε πολή
Συμετοχή αφήσται χαίρομε

Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη
Θεωρία:
Πρόλογος
Πού και πότε συνέβη το γεγονός.
πρόσωπα αυτά.
Ποια είναι η αιτία του γεγονότος. .
Ποια είναι τα συναισθήματα των προσώπων. Ποιες είναι οι συνέπειες.
Πώς αντιμετωπίστηκε το γεγονός.
Επίλογος
Ποια συμπεράσματα βγαίνουν.

* Χρησιμοποιούμε χρονικούς και τοπικούς προσδιορισμούς.
* Χρησιμοποιούμε παρελθοντικούς χρόνους, αν μιλώ για ένα γεγονός του παρελθό-
ντος, αλλά παροντικούς χρόνους αν μιλώ για ένα σύγχρονο γεγονός.

για θέματα που δεν σχετίζονται άμεσα με το θέμα.
* Δεν επαναλαμβάνουμε πολλές φορές την ίδια λέξη.
* Συνήθως περιγράφουμε ένα γεγονός γράφοντας άρθρα. Όταν γράφω άρθρο δεν
ξεχνώ να βάλω τίτλο!


1. Παρακολουθούσατε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στην τηλεόραση. Ο αγώνας

ξαφνικά διακόπηκε λόγω ταραχών. Περιγράψτε τα γεγονότα που συνέβησαν
εκείνο το απόγευμα στο γήπεδο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς περιγράφουμε χώρους που μας κάνουν να νιώθουμε έ-

ντονα συναισθήματα
Θεωρία:
Πρόλογος
Πού είναι αυτός ο χώρος και πώς βρεθήκαμε εκεί.
Πώς ήταν εξωτερικά.
Πώς ήταν εσωτερικά.
* ΘΥΜΑΜΑΙ: η περιγραφή γίνεται από έξω προς τα μέσα!
Ποιους συναντούσαμε εκεί και τι κάναμε.
Τι μας έκανε να αγαπήσουμε το χώρο αυτό.
Επίλογος
Τι νιώθουμε κάθε φορά που βρισκόμαστε εκεί ή σκεφτόμαστε τον τόπο αυτό.
* Χρησιμοποιώ οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές εικόνες.

* Χρησιμοποιώ σχήματα λόγου (κυρίως μεταφορά, παρομοίωση)

1. Περιγράφω το σπίτι του παππού μου στο χωριό, όπου περνώ ευχάριστα τα
καλοκαίρια μου.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς μιλάμε κυριολεκτικά ή μεταφορικά για κάτι
Θεωρία:
Κυριολεξία: η χρήση των λέξεων με την πραγματική τους σημα-
σία.
π.χ. χρυσό δαχτυλίδι
Μεταφορά: η χρήση της λέξης όχι με την πραγματική της σημασία αλλά με άλλη.
Η σημασία μιας λέξης «μεταφέρεται» σε μια άλλη.
π.χ. χρυσή καρδιά

Ασκήσεις:
1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις έχουν μεταφορά και ποιες κυ-
ριολεξία; Υπογραμμίστε τις μεταφορικές φράσεις.
Ήρθαμε πιο γρήγορα γιατί κόψαμε δρόμο.

Έβαψε το δωμάτιό της λευκό.
Η βαλίτσα ήταν πολύ βαριά.
Μόλις τον είδε, άσπρισε από τον φόβο της.
Ήταν τόσο χαρούμενος που όλο το βράδυ έσερνε τον χορό.
Ξάπλωσε νωρίς γιατί ήταν κουρασμένος.
Είχε θυμώσει τόσο πολύ και της μίλησε έξω από τα δόντια.
Του είπε να κλείσει τα μάτια, για του δώσει το δώρο του!
2. Να εξηγήσετε το νόημα των παρακάτω μεταφορών.

Θύμωσε γιατί δεν τα σηκώνει αυτά!
________________________________________________________
Στο διαγώνισμα της Ιστορίας τα έκανα θάλασσα!
________________________________________________________
Αυτό το παιδί έχει χρυσή καρδιά!
________________________________________________________
Επιτέλους, είδαμε μια άσπρη μέρα!
________________________________________________________
________________________________________________________
Φτάνει πια! Το παραξήλωσες!

________________________________________________________
Μας βγήκε η γλώσσα μέχρι να ανεβούμε την ανηφόρα.
________________________________________________________
3. Με καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε δύο προτάσεις, μια με την
κυριολεκτική της σημασία και μία με τη μεταφορική.
πηγή, παίρνω, μάτι
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Πώς περιγράφουμε μια σειρά από πράξεις
Θεωρία:
Πρόλογος
Ποια είναι η διαδικασία, πότε συμβαίνει και πού.
Ποιοι συμμετέχουν και με ποιο τρόπο.
Ποια είναι τα στάδια της διαδικασίας.
Τι γίνεται στην αρχή, στη συνέχεια, στο τέλος και γιατί συμβαίνουν αυτά.
Πώς τελειώνει η διαδικασία.
Επίλογος
Πώς νιώθουν και πώς αντιδρούν όσοι παρακολουθούν ή συμμετέχουν.
* Προσέχω: Παρουσιάζω τα γεγονότα με τη σειρά χωρίς να τα μπερδεύω.

* Χρησιμοποιώ Ενεστώτα αν πρόκειται για μια σύγχρονη διαδικασία ή παρελθο-
ντικούς χρόνους αν η διαδικασία αυτή συνέβαινε στο παρελθόν.

Έκθεση:
1. Να αναζητήσετε πληροφορίες σχετικά με διάφορα έθιμα και κοινω-
νικά γεγονότα στην Ελλάδα και να γράψετε μια έκθεση σχετικά με το έθιμο που
σας εντυπωσίασε περισσότερο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς κάνουμε μια περίληψη
Θεωρία:


Μπορείτε να ανατρέξετε στο βίντεο της 1ης ενότητας «Πώς γράφουμε περίληψη
κειμένου».

Περίληψη:

Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι στις ελληνικές θάλασσες κατοικεί το δεύτερο με-
γαλύτερο ζώο του κόσμου και το ταχύτερο είδος φάλαινας παγκοσμίως; H πτεροφά-
λαινα (Balaenoptera physalus) είναι ο «αγαθός και σβέλτος» κάτοικος της Μεσογεί-
ου και κολυμπάει ανάμεσά μας, με ταχύτητες που αγγίζουν τα 37 χλμ/ώρα.
Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, μήκος που φτάνει τα 23 μέτρα,
βάρος που μπορεί να φτάσει τους 75 τόνους και προσδόκιμο ζωής τα 100 χρόνια, η
εντυπωσιακή πτεροφάλαινα είναι η μοναδική φάλαινα που έχει σταθερή παρουσία
στα ελληνικά νερά.
Το χρώμα της είναι γκρι (είτε σκούρο είτε πιο ανοικτό) ενώ η κοιλιά της είναι
άσπρη. Ξεχωρίζει για τη σχετικά υπερυψωμένη αναπνευστική οπή της, η οποία απο-
τελείται από δύο συμμετρικά και ανεξάρτητα ρουθούνια. Η εκπνοή της εκτοξεύεται
κάθετα και φτάνει ακόμα και τα 6 μέτρα σε ύψος οπότε και είναι ορατή από από-
σταση μεγαλύτερη των δύο ναυτικών μιλίων.
Τρέφεται με ένα είδος ζωοπλαγκτόν, το κριλ, που μοιάζει με μικρές καραβίδες.
Όπως όλες οι φάλαινες, έτσι και η πτεροφάλαινα περνά από τη φάση αναπαραγωγής
στη φάση διατροφής. Οι πτεροφάλαινες της Μεσογείου όμως, σε αντίθεση με τις
φάλαινες παγκοσμίως, παραμένουν όλο το χρόνο στα νερά της Μεσογείου ενώ κατά
τους καλοκαιρινούς μήνες για λόγους διατροφής τις βρίσκουμε στη θάλασσα της
Λιγουρίας (μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας).

Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό τους. Αυτό όμως
που γνωρίζουμε είναι ότι εντοπίζονται σταθερά στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους,
αν και περιστασιακά πλησιάζουν και κοντά στις ακτές.
Κείμενο από την
ιστοσελίδα της WWF
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα

ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΛΗ-
ΕΝΙΚΟΥ ΕΝΙΚΟΥ ΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ ΘΥΝΤΙΚΟΥ
ευφυής
ιδεωδών (αρσενι-
κό)
ασαφή
αληθούς
(θηλυκό)
Αμμώδες
συνεχών (ουδέτε-
ρο)
ψευδούς
(ουδέτερο)
αναιδές
2. Να γράψετε τις μετοχές παθητικής φωνής που παράγονται από τα ρήματα.

Νυστάζω: ______________________
Τρώω: ______________________
Υπογραμμίζω: ______________________
Πλένω: ______________________
Τιμώ: ______________________
Κουράζω: ______________________

Κουρεύω: ______________________
Αφαιρώ: ______________________
Γίνομαι: ______________________
Υπογράφω: ______________________
Κρύβω: ______________________
Καίω: ______________________
3. Να μετατρέψετε τις προτάσεις από ονοματικές σε ρηματικές και το αντί-

στροφο.
Ματαιώθηκε η συνάντηση της επόμενης εβδομάδας.
_________________________________________________________________
Ολοκλήρωση των οδικών έργων.
_________________________________________________________________
Δημιουργία ομάδας ποδοσφαίρου στο δήμο μας.
_________________________________________________________________
Έναρξη των μαθημάτων χορού από τις 15 Σεπτεμβρίου.
_________________________________________________________________
Η ώρα αλλάζει το Μάρτιο και τον Οκτώβρη.
_________________________________________________________________
4. Να κάνετε τις προτάσεις επαυξημένες.

Ο σκύλος κοιμάται.
_________________________________________________________________
Η γιαγιά βλέπει τηλεόραση.
_________________________________________________________________
Η συνάντηση ακυρώθηκε.

Τηλεφώνησε ο Αντώνης.
_________________________________________________________________
Ο Στέλιος διαβάζει.
_________________________________________________________________
Ο κήπος είναι όμορφος.
_________________________________________________________________
5. Να συμπληρώσετε ό, τι λείπει.
Τα Ε__ηνόπουλα __λικίας έως 14 ετών παθ__νουν πολύ σ__χνά ατ__χ__ματα.
Σύμφ__να με στ__χ__α του Κέντρου Έρευνας και Πρόλ__ψης Παιδικών
ατ__χ__μάτων, περίπου 300.000 παιδιά μεταφέροντ__ κάθε χρόνο στα εξ__τερικά
ιατρ__α των νοσοκομ__ων με τρα__ματισμούς.
Ο κ. Στ. Π. αναπλ__ρ__τής καθ__γ__τής Ιατρικής του Πανεπιστ__μ__ου και υ-
πε__θ__νος της Επ__τροπής Οδ__κής Ασφάλ__ας του __πουργείου Υγ__ας,
__ποστ__ρίζει ότι οι γον__ς θα πρέπει να φροντ__σουν __στε το σπίτι τους να γίνει
ασφαλ__ς χώρος για τα παιδιά για να μη σ__μβεί κάπ__ο ατ__χ__μα.
Κείμενο από το βιβλίο
της γλώσσας Στ΄ Δημοτικού
6. Να γράψετε μια μεταφορική φράση για τις παρακάτω προτάσεις.

Κουραστήκαμε από τη διαδρομή.
_________________________________________________________________
Ανέλαβα όλη την ευθύνη.
_________________________________________________________________
Πληρώσαμε πολύ ακριβά το σπίτι που αγοράσαμε.
_________________________________________________________________

Δυσκολεύτηκε με αυτή την άσκηση.

_________________________________________________________________
Κοιμάται πολύ νωρίς.
_________________________________________________________________
Από τις πολλές φωνές, έχω πονοκέφαλο.
_________________________________________________________________

Πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες
1. Να κλίνετε τις φράσεις: ο αγενής άνθρωπος, η σαφής οδηγία, το αμμώδες έ-

δαφος.
Απάντηση:
Ενικός Αριθμός
ο αγενής άνθρωπος η σαφής οδηγία το αμμώδες έδαφος
του αγενούς ανθρώπου της σαφούς οδηγίας του αμμώδους εδάφους
τον αγενή άνθρωπο τη σαφή οδηγία το αμμώδες έδαφος
- (αγενή) άνθρωπε - (σαφή) οδηγία - (αμμώδες) έδαφος
Πληθυντικός Αριθμός
οι αγενείς άνθρωποι οι σαφείς οδηγίες τα αμμώδη εδάφη
των αγενών ανθρώπων των σαφών οδηγιών των αμμωδών εδαφών
τους αγενείς ανθρώπους τις σαφείς οδηγίες τα αμμώδη εδάφη
- (αγενείς) άνθρωποι - (σαφείς) οδηγίες - (αμμώδη) εδάφη
2. Να συμπληρώσετε στις παρακάτω προτάσεις.

Απάντηση:
Τη Δευτέρα, θα πάμε στη συναυλία ενός δημοφιλούς καλλιτέχνη.

Πωλούνται δύο πολυτελή διαμερίσματα.

Οι συνεχείς πόλεμοι εξάντλησαν οικονομικά το κράτος.
Οι ορειβάτες βρήκαν ένα ασφαλές καταφύγιο.
Στον ζωολογικό κήπο είδαμε μερικά δηλητηριώδη φίδια.
Ο κύριος Πέτρου κληρονόμησε την επικερδή επιχείρηση του πατέρα του.
Ο καθηγητής επίπληξε τον αγενή μαθητή.
Τα αποτελέσματα των διαρκών ελέγχων ήταν θετικό.
Το σχολείο μας συμμετείχε στον καθαρισμό της θαμνώδους περιοχής του δήμου
μας.
Η ποιότητα του ακριβούς αντιγράφου πρέπει να είναι καλή.
Λόγω των καταρρακτωδών βροχών, πλημμύρισε η πόλη.
Ο διευθυντής έδωσε έπαινο στους επιμελείς μαθητές.
Το κάπνισμα είναι μια επιβλαβής συνήθεια.
Αν ακολουθήσετε τις σαφείς οδηγίες του καθηγητή σας, θα επιτύχετε.

Απάντηση:
ο ελώδης: οι ελώδεις του πετρώδους: των πετρωδών
των αγενών (ουδέτερο): του αγενούς οι επικερδείς (θηλυκό): η επικερδής
το διμερές: τα διμερή τους ευγενείς: τον ευγενή
τις διαρκείς: την διαρκή το προσεχές: τα προσεχή
οι αμελείς (αρσενικό): ο αμελής τα στοιχειώδη: το στοιχειώδες
τα σαφή: το σαφές τον απλανή: τους απλανείς
των επιβλαβών (αρσενικό): του επιβλαβούς η δασώδης: οι δασώδεις
της διεθνούς: των διεθνών του μανιώδους: των μανιωδών
των δημοφιλών (θηλυκό): της δημοφιλούς την υγιή: τις υγιείς

Πώς χρησιμοποιούνται οι κλιτές μετοχές σε -μένος, -μένη, -

μένο
1. Να σχηματίσετε τις παθητικές μετοχές των παρακάτω ρημάτων.

Απάντηση:
νικώ: νικημένος –η –ο
αθροίζω: αθροισμένος –η –ο
θλίβω: θλιμμένος –η –ο
νικώ: νικημένος –η –ο
γράφω: γραμμένος –η –ο
τεντώνω: τεντωμένος –η –ο
ράβω: ραμμένος –η –ο
καλύπτω: καλυμμένος –η –ο
στολίζω: στολισμένος –η –ο
μαθαίνω: μαθημένος –η –ο
μολύνω: μολυσμένος –η –ο
σκάβω: σκαμμένος –η –ο
θάβω: θαμμένος –η –ο
πετυχαίνω: πετυχημένος –η –ο
2. Να γράψετε τις παθητικές μετοχές που παράγονται από τα ρήματα στην πα-
ρένθεση στον κατάλληλο τύπο.
Απάντηση:
Οι εκδρομείς έφτασαν διψασμένοι στον προορισμό τους.
Τα Χριστούγεννα οι δρόμοι είναι στολισμένοι με φώτα και μπάλες.
Μου έκανε εντύπωση ο περιποιημένος κήπος.
Ήταν ξαπλωμένος στον καναπέ, σκεπασμένος με μια λεπτή κουβέρτα.

Ο υπουργός μιλά στον συγκεντρωμένο κόσμο της πλατείας.
Προσοχή! Το νερό είναι μολυσμένο!
Τα εγκαταλελειμμένα σπίτια γκρεμίστηκαν από το σεισμό.
Πώς χρησιμοποιούμε τον Ενεστώτα και τον Αόριστο
1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα ρήματα επιβάλλεις, αποβάλλεται

Απάντηση:
Ενεστώτας: επιβάλλεις αποβάλλεται
Παρατατικός: επέβαλλες αποβαλλόταν
Αόριστος: επέβαλες αποβλήθηκε
Εξ. Μέλλοντας: θα επιβάλλεις θα αποβάλλεται
Στιγμ. Μέλλοντας: θα επιβάλεις θα αποβληθεί
Παρακείμενος: έχεις επιβάλει έχει αποβληθεί
Υπερσυντέλικος: είχες επιβάλει είχε αποβληθεί
Συντ. Μέλλοντας: θα έχεις επιβάλει θα έχει αποβληθεί
2. Να μεταφέρετε τα ρήματα στον αόριστο:

Απάντηση:
αναζητώ: αναζήτησα
θυμώνεις: θύμωσες
κάθεται: κάθισες

παραγγέλνει: παρήγγειλες
χρειάζονται: χρειάστηκαν
μεθάμε: μεθύσαμε
κοιμάμαι: κοιμήθηκα
αγαπάτε: αγαπήσατε
δανείζουν: δανείστηκαν
πλένει: έπλυνε
καμαρώνουμε: καμαρώσαμε
παράγεις: παρήγαγες

Πώς μετατρέπουμε τις ονοματικές σε ρηματικές φράσεις και

αντίστροφα
1. Να γράψετε δίπλα από κάθε πρόταση αν είναι ρηματική ή ονοματική.

Απάντηση:
Το διάβασμα του βιβλίου από τους μαθητές. ονοματική
Ανακαλύφθηκε νερό στον Άρη. ρηματική
Το καινούριο βιβλίο παρουσιάστηκε. ρηματική
Οι εκδρομείς προετοιμάστηκαν για το ταξίδι τους. ρηματική
Αύξηση της τιμής της βενζίνης σε λίγες ημέρες. ονοματική
Σωστή συνεργασία μαθητών και καθηγητών. ονοματική
ρηματική
Καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων από νέους αγρότες. ονοματική

2. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε ονοματικές ή ρηματικές.

Απάντηση:
Το διάβασμα του βιβλίου από τους μαθητές.
Οι μαθητές διάβασαν το βιβλίο / Το βιβλίο διαβάστηκε από τους μαθητές.
Ανακαλύφθηκε νερό στον Άρη.

Ανακάλυψη νερού στον Άρη.
Το καινούριο βιβλίο παρουσιάστηκε.

Παρουσίαση του καινούριου βιβλίου.
Οι εκδρομείς προετοιμάστηκαν για το ταξίδι τους.

Προετοιμασία των εκδρομέων για το ταξίδι τους.
Αύξηση της τιμής της βενζίνης σε λίγες ημέρες.

Η τιμή της βενζίνης θα αυξηθεί σε λίγες μέρες.
Σωστή συνεργασία μαθητών και καθηγητών.

Οι μαθητές και οι καθηγητές συνεργάζονται σωστά.
Απαγόρευση της κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης από τις 3 μ.μ. μέχρι τις 7
μ.μ.
Καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων από νέους αγρότες.

Καλλιεργούνται βιολογικά προϊόντα από νέους αγρότες / Νέοι αγρότες καλλιερ-
γούν βιολογικά προϊόντα.
Πώς ξεχωρίζουμε μια απλή από μια επαυξημένη πρόταση
1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με βάση τη δομή τους.

Απάντηση:
Μας έδειξε με περηφάνια τον περιποιημένο κήπο του. επαυξημένη
Ο Γιάννης με κάλεσε στο πάρτι για τα γενέθλιά του. επαυξημένη
Με πειράζει! ελλειπτική
Οι μαθητές γράφουν ορθογραφία. απλή
Ο Τάκης αγόρασε παντελόνια και μπλούζες. σύνθετη
Η Κατερίνα τρώει πρωινό. απλή
Η Κατερίνα τρώει πλούσιο πρωινό. επαυξημένη
Έφτασα! ελλειπτική
Η Χριστίνα και ο Πάνος κοιμούνται. σύνθετη
2. Να μετατρέψετε τις απλές προτάσεις σε επαυξημένες και τις επαυξημένες σε

απλές.
Απάντηση:
Η δασκάλα γράφει στον πίνακα.
Κάθε μέρα η δασκάλα γράφει στον πίνακα με την κιμωλία.
Ο Άγγελος οδηγεί με προσοχή το αυτοκίνητο.

Ο Άγγελος οδηγεί το αυτοκίνητο.
Τα σχολεία είναι πολλά.

Κατά τη γνώμη μου, τα σχολεία του δήμου μας είναι πάρα πολλά.

Κατά τη γνώμη μου, το σπίτι είναι πολύ μεγάλο.

Το σπίτι είναι μεγάλο.
Το χαλάζι κατέστρεψε τις καλλιέργειες.

Φέτος, το συνεχόμενο χαλάζι κατέστρεψε εντελώς τις καλλιέργειες των αγροτών.
3. Να γράψετε 3 απλές προτάσεις και 3 επαυξημένες.

Απάντηση:
Απλές:
1. Η βροχή σταμάτησε.
2. Ο ήλιος είναι λαμπερός.
3. Ο Αντρέας χρειάζεται βοήθεια.
Επαυξημένες:
1. Η πρωινή βροχή σταμάτησε γρήγορα.
2. Το καλοκαίρι, ο ήλιος λάμπει στον ουρανό.
3. Ο φίλος μου, ο Αντρέας χρειάζεται τη βοήθειά μου στα μαθηματικά.

1. Να διορθώσετε τα λάθη στις παρακάτω λέξεις.

Απάντηση:
Συγκεντρωμένος αναβολή πρώτος
Χρησιμοποιείτε /χρησιμοποιείται βαμμένος μάγισσα
Δάνειο Μάιος μολυσμένος
Αγαπημένος δεθείτε πολύ / πολλή
Συμμετοχή αφήστε χαίρομαι
Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη
1. Παρακολουθούσατε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στην τηλεόραση. Ο αγώνας

ξαφνικά διακόπηκε λόγω ταραχών. Περιγράψτε τα γεγονότα που συνέβησαν
εκείνο το απόγευμα στο γήπεδο.
Απάντηση:
Πριν από μια εβδομάδα, η ομάδα μας έπαιζε έναν σημαντικό αγώνα για την πρό-
κρισή της. Έτσι, πήγαμε με τον μπαμπά μου στο γήπεδο να τη δούμε και να τη στη-
ρίξουμε.
Καθίσαμε στις θέσεις μας. Το γήπεδο ήταν γεμάτο από τους φιλάθλους και των
δύο ομάδων. Όλα κυλούσαν ήρεμα και μέχρι το πρώτο ημίχρονο δεν είχε μπει κανέ-
να γκολ. Οι φίλαθλοι, παρόλο που ήταν απογοητευμένοι κι από τις δύο ομάδες, πα-
ρακολουθούσαν ήσυχα. Προς το τέλος του αγώνα, ένας παίκτης χτύπησε φανερά τον
αντίπαλό του, που έπεσε κάτω από τον πόνο. Ο διαιτητής έδωσε το «φάουλ» στον
παίκτη, όμως οι φίλαθλοι δεν ικανοποιήθηκαν. Φώναζαν ότι έπρεπε να αποβάλει με
κόκκινη κάρτα τον παίκτη και ότι ο διαιτητής δεν είναι δίκαιος.
Ο αγώνας έφτασε στο τέλος του και το αποτέλεσμα ήταν ισόπαλο. Καμιά ομάδα
δεν πέτυχε γκολ. Μερικοί από τους θεατές ήταν ακόμα εξαγριωμένοι. Όρμησαν μέ-
σα στο γήπεδο φωνάζοντας και τρέχοντας προς τον διαιτητή αλλά και προς τους φι-
λάθλους της αντίπαλης ομάδας. Ο καβγάς φούντωνε όλο και περισσότερο, οι φίλα-
θλοι μιλούσαν άσχημα, πετούσαν πέτρες και χτυπούσαν ο ένας τον άλλο. Τελικά, η
αστυνομία κατάφερε να τους σταματήσει και να τους απομακρύνει από το γήπεδο.
Όλοι οι υπόλοιποι προσπαθούσαμε να φύγουμε φοβούμενοι μήπως χτυπήσουμε
μέσα σε όλον αυτό το χαμό. Φεύγοντας, βλέπαμε όσους συμμετείχαν στον καβγά,
άλλους χτυπημένους, άλλους με σκισμένα ρούχα. Δυο –τρεις αστυνομικοί συνόδευ-
αν τον διαιτητή μέχρι να απομακρυνθεί από το γήπεδο και να είναι ασφαλής. Είχε
ήδη ένα τραύμα στο μέτωπο από μια πέτρα που του πέταξε κάποιος. Όπως περνού-
σε, μερικοί του φώναζαν θυμωμένοι αλλά οι αστυνομικοί τους απομάκρυναν.
Από το άσχημο αυτό γεγονός, κανείς δεν βγήκε κερδισμένος. Οι φίλαθλοι που
ξεκίνησαν τον καβγά και ο διαιτητής τραυματίστηκαν, εμείς φοβηθήκαμε και προ-
σπαθήσαμε να φύγουμε γρήγορα και οι δύο ομάδες τιμωρήθηκαν για τη συμπεριφο-
ρά των φιλάθλων τους.
Ο πατέρας μου είπε ότι δεν θα ξαναπάμε στο γήπεδο, γιατί είναι πολύ επικίνδυνο.
Οι άνθρωποι θυμώνουν και βλάπτουν ο ένας τον άλλο για λόγους που δεν έχουν ου-
σία. Πρέπει να είναι λίγο πιο υπομονετικοί, να κατανοήσουν ότι ο καθένας μπορεί
να κάνει λάθη και φυσικά να μη βλάπτουν τους άλλους. Άλλωστε, δεν έχει σημασία
η νίκη αλλά η συμμετοχή.
Πώς περιγράφουμε χώρους που μας κάνουν να νιώθουμε έ-

ντονα συναισθήματα
1. Περιγράφω το σπίτι του παππού μου στο χωριό, όπου περνώ ευχάριστα τα
καλοκαίρια μου.
Απάντηση:
Κάθε χρόνο, ο αδερφός μου κι εγώ ανυπομονούμε να κλείσουν τα σχολεία επειδή
την επόμενη μέρα παίρνουμε το καράβι για την Κρήτη, για να πάμε στον παππού.
Όταν το καράβι πλησιάζει στο λιμάνι, απλώνεται μπροστά μας όλη η μαγεία του
νησιού. Το σπίτι του παππού βρίσκεται στο πιο όμορφο χωριό της Κρήτης, κοντά
στα Χανιά. Το γραφικό αυτό χωριό συμπληρώνει την ομορφιά του νησιού με τη γα-
λάζια θάλασσα και το πυκνό δάσος. Το σπίτι του παππού έχει μια μεγάλη πλακό-
στρωτη αυλή που περιτριγυρίζεται από παρτέρια με τα πιο σπάνια λουλούδια. Η ή-
συχη αυλή, κάθε καλοκαίρι γεμίζει με τις φωνές και τα παιχνίδια μας.
Το σπίτι είναι μονοκατοικία. Από έξω φαίνεται παλιό αλλά πολύ όμορφο. Είναι
χτισμένο από σκαλιστή πέτρα και η στέγη είναι κεραμιδένια. Εκεί συνήθως ανεβαί-
νουν τα βράδια οι γάτες και ξεκινούν τα νιαουρίσματά τους. Τα παράθυρα είναι με-
γάλα για να μπαίνει εύκολα ο ήλιος και να φωτίζει το σπίτι με τις χρυσές του ακτί-
νες. Πριν ακόμα μπούμε μέσα, μας τυλίγουν οι μυρωδιές από τα νόστιμα φαγητά
που μαγειρεύει ο παππούς.
Ανοίγοντας την ξύλινη πόρτα του σπιτιού, μπαίνουμε στο σαλόνι. Το ξύλινο πά-
τωμα τρίζει καθώς περπατάμε προς την παλιά τραπεζαρία, που είναι τοποθετημένη
μπροστά από τζάκι. Παρόλο που το τζάκι δεν είναι αναμμένο, νιώθουμε ότι βγάζει
μια γλυκιά ζεστασιά. Το δωμάτιο αυτό είναι το αγαπημένο μου, καθώς τα βράδια
καθόμαστε εκεί με τον παππού, μας λέει ιστορίες και μας φορτώνει με ένα σωρό λι-
χουδιές!
Ο παππούς μάς έχει φτιάξει ένα δωμάτιο για να κοιμόμαστε και να βάζουμε τα
πράγματά μας. είναι μικρό αλλά μας βολεύει πολύ. Μέσα στο δωμάτιο υπάρχουν
δύο μονά κρεβάτια και μια μικρή ντουλάπα για τα ρούχα μας. Ανάμεσα στα κρεβά-
τια υπάρχει ένα μικρό κομοδίνο. Όλα τα έπιπλα είναι ξύλινα. Στο κομοδίνο, έχουμε
βάλει ένα πορτατίφ και μερικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Πάνω από τα κρεβάτια
μας, ο παππούς έχει κρεμάσει εικόνες.
Το σπίτι αυτό μου θυμίζει όλα τα υπέροχα καλοκαίρια που έχουμε περάσει στο
νησί, νιώθοντας την τρυφερή φροντίδα του παππού μας. Όταν το καλοκαίρι τελειώ-
νει και πρέπει να επιστρέψουμε στο σπίτι μας, νιώθουμε πολύ λυπημένοι και περι-
μένουμε πώς και πώς πότε θα έρθουμε πάλι στο σπίτι που μας κάνει τόσο χαρούμε-
νους.
Πώς μιλάμε κυριολεκτικά ή μεταφορικά για κάτι
1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις έχουν μεταφορά και ποιες κυριολεξία;
Υπογραμμίστε τις μεταφορικές φράσεις.
Απάντηση:
Ήρθαμε πιο γρήγορα γιατί κόψαμε δρόμο. μεταφορά
Έβαψε το δωμάτιό της λευκό. κυριολεξία
Η βαλίτσα ήταν πολύ βαριά. κυριολεξία
Μόλις τον είδε, άσπρισε από τον φόβο της. μεταφορά

Ήταν τόσο χαρούμενος που όλο το βράδυ έσερνε τον χορό. μεταφορά
Ξάπλωσε νωρίς γιατί ήταν κουρασμένος. κυριολεξία
Είχε θυμώσει τόσο πολύ και της μίλησε έξω από τα δόντια. μεταφορά
Του είπε να κλείσει τα μάτια, για του δώσει το δώρο του! κυριολεξία
2. Να εξηγήσετε το νόημα των παρακάτω μεταφορών.

Απάντηση:
Θύμωσε γιατί δεν τα σηκώνει αυτά!
Δεν ανέχεται τέτοια συμπεριφορά.
Στο διαγώνισμα της Ιστορίας τα έκανα θάλασσα!

Δεν έγραψα καλά.
Αυτό το παιδί έχει χρυσή καρδιά!

Είναι πολύ καλό παιδί.
Επιτέλους, είδαμε μια άσπρη μέρα!

Μετά τις δυσκολίες, ήρθε μια καλή μέρα.

Τι σχεδιάζετε / τι ετοιμάζετε;
Φτάνει πια! Το παραξήλωσες!

Ξεπέρασες τα όρια / Έκανες πάρα πολλά σχετικά με αυτό το θέμα.
Μας βγήκε η γλώσσα μέχρι να ανεβούμε την ανηφόρα.

Κουραστήκαμε πολύ.
3. Με καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε δύο προτάσεις, μια με την
κυριολεκτική της σημασία και μία με τη μεταφορική.
πηγή, παίρνω, μάτι
Απάντηση:
Κ: Καθώς περπατούσαμε, σταματήσαμε σε μια πηγή για να πιούμε λίγο νερό.
Μ: Το βιβλίο αυτό είναι η πηγή που χρησιμοποίησα για να γράψω την εργασία
μου.
Κ: Ο Μάριος πήρε το παιχνίδι από τον Στράτο.

Μ: Μην στεναχωριέσαι! Μην τα παίρνεις όλα στα σοβαρά.
Κ: Έκλεισε τα μάτια του και μέτρησε μέχρι το 10.

Μ: Ο καθηγητής με έχει πάρει με καλό μάτι.
Πώς περιγράφουμε μια σειρά από πράξεις
1. Να αναζητήσετε πληροφορίες σχετικά με διάφορα έθιμα και κοινωνικά γεγο-

νότα στην Ελλάδα και να γράψετε μια έκθεση σχετικά με το έθιμο που σας ε-
ντυπωσίασε περισσότερο.
Απάντηση:
Η ΒΑΠΤΙΣΗ
Στην Ελλάδα, λίγους μήνες μετά τη γέννηση ενός μωρού, γίνεται η βάπτισή του.
Μέσα από τη διαδικασία της βάπτισης, το παιδί γίνεται Χριστιανός και αποκτά το
όνομά του.

Οι γονείς του παιδιού, μαζί με τους κοντινούς συγγενείς και φίλους συγκεντρώ-
νονται στην εκκλησία όπου θα γίνει το μυστήριο. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν
οι νονοί του παιδιού, οι οποίοι από εκείνη την ημέρα γίνονται οι πνευματικοί γονείς
του παιδιού. Ο ιερέας, οι γονείς και οι νονοί έχοντας στην αγκαλιά τους το μωρό
στέκονται γύρω από την κολυμπήθρα. Ο ιερέας ευλογεί το νερό και το λάδι λέγο-
ντας ευχές. Στη συνέχεια, αλείφει το μωρό με το ευλογημένο λάδι και δίνει το λάδι
στους νονούς ώστε να το αλείψουν κι εκείνοι. Ο ιερέας παίρνει το μωρό στην αγκα-
λιά του, το σηκώνει ψηλά και το βουτάει στην κολυμπήθρα τρεις φορές. Σε αυτό το
σημείο τα περισσότερα μωρά βάζουν τα κλάματα, καθώς φεύγουν από την αγκαλιά
των δικών τους ανθρώπων.
Μόλις γίνει αυτό, δίνει το μωρό στους νονούς οι οποίοι το τυλίγουν με λευκό σε-
ντόνι και πετσέτα για να το σκουπίσουν. Ο ιερέας σταυρώνει με άγιο μύρο το μέτω-
πο, το στήθος, τα χέρια και τα πόδια του μωρού λέγοντας προσευχές. Με ένα ψαλι-
δάκι, κόβει μικρές τούφες από τα μαλλιά του μωρού. Το μωρό δεν πρέπει να έχει
κουρευτεί ποτέ πριν τη βάπτιση, ώστε οι τούφες που κόβει ο ιερέας να είναι οι πρώ-
τες που κόβονται. Στο τέλος, ντύνουν το μωρό με λευκά ρούχα και οι νονοί περνούν
στο λαιμό του ένα χρυσό σταυρουδάκι. Μαζί με τον ιερέα, κάνουν κύκλο γύρω από
την κολυμπήθρα, η μητέρα φιλά το χέρι των νονών και παίρνει το παιδί στην αγκα-
λιά της.
Μόλις τελειώσει το μυστήριο, μοιράζονται μπομπονιέρες και γλυκά στους καλε-
σμένους. Οι καλεσμένοι εύχονται στους γονείς να τους ζήσει και στους νονούς να
είναι πάντα άξιοι. Από εκείνη την ημέρα, όλοι φωνάζουν το μωρό με το καινούριο
του όνομα.

Πώς κάνουμε μια περίληψη

Απάντηση:
1η παράγραφος: Η πτεροφάλαινα ζει στη Μεσόγειο και είναι το πιο γρήγορο είδος
φάλαινας και το μεγαλύτερο ζώο του κόσμου.
2η παράγραφος: Είναι η μοναδική φάλαινα που ζει στις ελληνικές θάλασσες.
3η παράγραφός: Η πλάτη της είναι η γκρι, ενώ η κοιλιά της λευκή. Από τα ρουθού-
νια της εκτοξεύει νερό που φτάνει μέχρι και 6 μέτρα.
4η παράγραφος: Η τροφή της είναι το κριλ, ένα είδος ζωοπλαγκτόν και μένει όλο το
χρόνο στη Μεσόγειο.
5η παράγραφος: Στην Ελλάδα τη συναντάμε στα ανοιχτά του Ιονίου πελάγους, ενώ
σπάνια πλησιάζει κοντά στις ακτές.
Σύμφωνα με το κείμενο, η πτεροφάλαινα ζει στη Μεσόγειο και είναι το πιο γρή-
γορο είδος φάλαινας και το μεγαλύτερο ζώο του κόσμου. Είναι η μοναδική φάλαινα
που ζει στις ελληνικές θάλασσες. Η πλάτη της είναι η γκρι, ενώ η κοιλιά της λευκή.
Από τα ρουθούνια της εκτοξεύει νερό που φτάνει μέχρι και 6 μέτρα. Η τροφή της
είναι το κριλ, ένα είδος ζωοπλαγκτόν. Η πτεροφάλαινα μένει όλο το χρόνο στη Με-
σόγειο. Στην Ελλάδα τη συναντάμε στα ανοιχτά του Ιονίου πελάγους, ενώ σπάνια
πλησιάζει κοντά στις ακτές.

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΛΗ-

ΕΝΙΚΟΥ ΕΝΙΚΟΥ ΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ ΘΥΝΤΙΚΟΥ
ευφυής ευφυούς ευφυή ευφυείς ευφυών
ιδεώδης ιδεώδους ιδεώδη ιδεώδεις ιδεωδών (αρσενι-
κό)
ασαφές ασαφούς ασαφές ασαφή ασαφών
αληθής αληθούς αληθή αληθείς αληθών
(θηλυκό)
αμμώδες αμμώδους αμμώδες αμμώδη αμμωδών
συνεχές συνεχούς συνεχές συνεχή συνεχών (ουδέτε-
ρο)
ψευδές ψευδούς ψευδές ψευδή ψευδών
(ουδέτερο)
αναιδές αναιδούς αναιδές αναιδή αναιδών
2. Να γράψετε τις μετοχές παθητικής φωνής που παράγονται από τα ρήματα.

Απάντηση:
νυστάζω: νυσταγμένος –η –ο
τρώω: φαγωμένος –η –ο
υπογραμμίζω: υπογραμμισμένος –η –ο

πλένω: πλυμένος –η –ο
τιμώ: τιμημένος –η –ο
κουράζω: κουρασμένος –η –ο
κουρεύω: κουρεμένος –η –ο
αφαιρώ: αφηρημένος –η –ο
γίνομαι: γινωμένος –η –ο
υπογράφω: υπογεγραμμένος –η –ο (υπογραμμένος –η –ο )
κρύβω: κρυμμένος –η –ο
καίω: καμένος –η –ο
3. Να μετατρέψετε τις προτάσεις από ονοματικές σε ρηματικές και το αντί-

στροφο.
Απάντηση:
Ματαιώθηκε η συνάντηση της επόμενης εβδομάδας.
Ματαίωση της συνάντησης της επόμενης εβδομάδας.
Ολοκλήρωση των οδικών έργων.

Ολοκληρώθηκαν τα οδικά έργα / Ολοκλήρωσαν τα οδικά έργα.
Δημιουργία ομάδας ποδοσφαίρου στο δήμο μας.

Δημιουργήθηκε ομάδα ποδοσφαίρου στο δήμος μας / Δημιούργησαν ομάδα πο-
δοσφαίρου στο δήμο μας.
Έναρξη των μαθημάτων χορού από τις 15 Σεπτεμβρίου.

Αρχίζουν / Ξεκινούν τα μαθήματα χορού από τις 15 Σεπτεμβρίου.
Η ώρα αλλάζει το Μάρτιο και τον Οκτώβρη.

Αλλαγή της ώρας το Μάρτιο και τον Οκτώβρη.
4. Να κάνετε τις προτάσεις επαυξημένες.

Απάντηση:
Ο σκύλος κοιμάται.
Τις κρύες νύχτες, ο σκύλος μας, ο Ρεξ κοιμάται μέσα στο σπιτάκι του.
Η γιαγιά βλέπει τηλεόραση.

Κάθε απόγευμα η γιαγιά βλέπει τηλεόραση στην κουζίνα μαζί με τις φίλες της.
Η συνάντηση ακυρώθηκε.
Η προγραμματισμένη συνάντηση ακυρώθηκε λόγω της καταιγίδας.
Τηλεφώνησε ο Αντώνης.
Εχθές το μεσημέρι, τηλεφώνησε ο Αντώνης από το κινητό του.
Ο Στέλιος διαβάζει.
Ο συμμαθητής μου, ο Στέλιος διαβάζει για το αυριανό διαγώνισμα Μαθηματι-
κών.
Ο κήπος είναι όμορφος.

Ο κήπος του γείτονά μας είναι όμορφος.

Απάντηση:
Τα Ελληνόπουλα ηλικίας έως 14 ετών παθαίνουν πολύ συχνά ατυχήματα. Σύμ-
φωνα με στοιχεία του Κέντρου Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών ατυχημάτων, πε-
ρίπου 300.000 παιδιά μεταφέρονται κάθε χρόνο στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκο-
μείων με τραυματισμούς.
Ο κ. Στ. Π. αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου και υπεύθυνος
της Επιτροπής Οδικής Ασφάλειας του Υπουργείου Υγείας, υποστηρίζει ότι οι γονείς
θα πρέπει να φροντίσουν ώστε το σπίτι τους να γίνει ασφαλής χώρος για τα παιδιά
για να μη συμβεί κάποιο ατύχημα.
Κείμενο από το βιβλίο
της γλώσσας Στ’ Δημοτικού
6. Να γράψετε μια μεταφορική φράση για τις παρακάτω προτάσεις.

Απάντηση:
Κουραστήκαμε από τη διαδρομή.
Μας βγήκε η γλώσσα
Ανέλαβα όλη την ευθύνη.

Το πήρα όλο πάνω μου
Πληρώσαμε πολύ ακριβά το σπίτι που αγοράσαμε.

Μας ήρθε ο κούκος αηδόνι.
Δυσκολεύτηκε με αυτή την άσκηση.

Τα βρήκαμε σκούρα

Κοιμάται πολύ νωρίς.

Κοιμάται με τις κότες.
Από τις πολλές φωνές, έχω πονοκέφαλο.

Έχω ένα κεφάλι καζάνι.

Ενότητα 8
Χριστούγεννα
359 Ενότητα 8 [Χριστούγεννα]
Ασκήσεις:
1. Να γράψετε 10 παράγωγες λέξεις για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις.

φως, γένος, γη, πόλη.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Στις παρακάτω περιόδους, να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και

να γράψετε το είδος τους.
Αν είστε προσεκτικοί και κάνετε τα μαθήματά σας, θα πάμε στην παιδική χαρά.
:_______________

Κατάλαβε ότι έχασε τη βαλίτσα της, μόλις έφτασε στο σταθμό του τρένου.
:_______________
Εχθές το βράδυ, κοιμήθηκε τόσο αργά, που δεν μπορούσε να ξυπνήσει το πρωί.
:_______________
Αν θέλετε αφήστε τις τσάντες σας εδώ. :_______________
Όταν όλα τελείωσαν, ένιωσα μεγάλη ανακούφιση. :_______________
Μην πετάτε σκουπίδια κάτω, διότι το περιβάλλον μολύνεται. :_______________
Είχε τόση φασαρία στην τάξη, που δεν ακούγαμε τη δασκάλα. :______________
Είχε τόση φασαρία στην τάξη που ήμαστε, ώστε δεν ακούγαμε τίποτα.
:_______________
Χαίρομαι πολύ που όλα πήγαν καλά! :_______________
Θα πονέσει η κοιλιά σου, εάν φας όλες αυτές τις καραμέλες. :_______________
Περάσαμε τόσο καλά στην εκδρομή, ώστε αποφασίσαμε να ξαναπάμε.
:_______________
Αφού σου αρέσει, μπορείς να το αγοράσεις. :_______________
Αφού τελειώσω τα μαθήματά μου, θα δω τηλεόραση. :_______________
3. Να γράψετε τα ουσιαστικά που παράγονται από τα παρακάτω ρήματα.

Στρέφομαι: __________________
Προστάζω: __________________
Διασώζομαι: _________________
Προσκαλώ: __________________
Κινούμαι: ___________________
Εκτελώ: ____________________

4. Να γράψετε προτάσεις χρησιμοποιώντας τα παραπάνω ρήματα και στη συνέ-

χεια να μετατρέψετε τις προτάσεις αυτές σε ονοματικές.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Μονοκατ__κία λυθείτ__ εσείς παίζετ__
τα αγεν__ Πελοπό___ησος φωτ__νός
σκεφτ__τε τις ατυχ__ οι επιτυχ__ δοκιμασίες
Από__οφηση τ__ς καλοκαιριν__ περιόδους οι διεθν__
όλ__ς οι ψήφ__ Τ__ς σωστ__ς μεθόδους ετ__μασία
αεροπορ__κός κομπολ__ι ντ__σου
ρώτ__σε κουράζομ__ κουράζουμ__

Περίληψη και Θέματα Εκθέσεων:
1. Να δώσετε έναν τίτλο στο παρακάτω κείμενο και να γράψετε την περίληψή
του.
Οι μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού έβαλαν τάξη στη λειτουργία των υπηρεσιών
του κράτους και επέβαλαν έλεγχο στα έσοδα και των Δήμων. Αυτό ενόχλησε τους
οργανωτές των ιπποδρομιών και οι αρχηγοί τους μετέφεραν τα παράπονα και τη δυ-
σαρέσκειά τους στον αυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός τους άκουσε με προσοχή, αλλά
δεν άλλαξε τις αποφάσεις του.
Το Γενάρη του 532 μ. Χ., κατά τη διάρκεια των αγώνων, ξέσπασαν ταραχές στον
ιππόδρομο ανάμεσα στους οπαδούς των Πράσινων και των Βένετων. Η φρουρά των
αγώνων προσπάθησε να τους διαχωρίσει. Τότε οι αντιμαχόμενες ομάδες ενώθηκαν
και στράφηκαν κατά της φρουράς, κραυγάζοντας υβριστικά συνθήματα κατά του
λογοθέτη των οικονομικών Ιωάννη Καππαδόκη, του νομοθέτη Τριβωνιανού, αλλά
και κατά του ίδιου του αυτοκράτορα, από τον οποίο ζητούσαν να παραιτηθεί.
Οι ταραχές δεν περιορίστηκαν στον ιππόδρομο. Οι στασιαστές άνοιξαν τις πύλες
και ξεχύθηκαν στην Πόλη. Λεηλάτησαν την αγορά, πυρπόλησαν δημόσια κτίρια,
την Αγία Σοφία και τα προπύλαια του Παλατιού, φωνάζοντας «νίκα – νίκα». Στους
στασιαστές, στη διάρκεια των ταραχών, προστέθηκαν και πολλοί δυσαρεστημένοι
κάτοικοι της Πόλης.
Μάταια ο Ιουστινιανός και οι ηγέτες των Δήμων προσπάθησαν να ηρεμήσουν το
πλήθος και να περιορίσουν τις καταστροφές. Οι στασιαστές, αντί να πειθαρχήσουν,

«επιστράτευσαν» έναν αξιωματούχο του παλατιού, τον Υπάτιο, τον μετέφεραν στον
ιππόδρομο και τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα!
Ο Ιουστινιανός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Για μια στιγμή σκέφτηκε να πα-
ραιτηθεί και να εγκαταλείψει τον θρόνο και την Πόλη. Τον συγκράτησαν όμως οι
συνεργάτες του και η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, πείθοντάς τον ότι αυτό θα ήταν το πιο
μεγάλο κακό για την Πόλη και την αυτοκρατορία.
Τότε ο Ιουστινιανός διέταξε τους στρατηγούς Βελισάριο και Ναρσή να καταπνί-
ξουν με κάθε τρόπο τη στάση. Η αυτοκρατορική φρουρά περικύκλωσε τον ιππόδρο-
μο και, ελέγχοντας όλες τις πύλες, μπήκε σ’ αυτόν και αντιμετώπισε χωρίς οίκτο
τους στασιαστές που είχαν μείνει εκεί.
Το αποτέλεσμα ήταν φρικτό: τριάντα χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Οι
αγώνες του ιπποδρόμου διακόπηκαν για αρκετά χρόνια και κάθε φωνή διαμαρτυρίας
σώπασε. Μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε και το γόητρο του αυτοκράτορα
πληγώθηκε βαριά.
Κείμενο από το βιβλίο Ιστορίας της Ε’ Δημοτικού
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

του.
Πολλοί άνθρωποι ζουν σε χωριά, ενώ άλλοι προτιμούν την πόλη. Μερικοί θεω-
ρούν τυχερούς όσους απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα του χωριού, άλλοι ονειρεύ-
ονται μια ζωή στην πόλη. Και οι δύο τρόποι ζωής έχουν τα θετικά τους και τα αρνη-
τικά τους.
Οι κάτοικοι των χωριών έχουν μια ήσυχη ζωή, αναπνέουν τον καθαρό αέρα της
εξοχής και νιώθουν περισσότερη γαλήνη και ηρεμία. Η καθημερινότητά τους κυλά
ανάμεσα σε όμορφα τοπία ορεινά ή πεδινά, σε δέντρα και γενικά κοντά στη φύση.
Οι κίνδυνοι είναι λιγότεροι, επομένως οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να αφήνουν
περισσότερο ελεύθερα τα παιδιά τους. Τα αυτοκίνητα είναι λίγα κι έτσι οι κάτοικοι
δεν ταλαιπωρούνται στους δρόμους ούτε φοβούνται τραυματισμούς από ατυχήματα.
Επίσης, τα περισσότερα σπίτια είναι μονοκατοικίες με κήπους όπου μπορούν να φυ-
τεύουν διάφορα φυτά. Έτσι, οι άνθρωποι μπορούν να παράγουν οι ίδιοι τα προϊόντα
που καταναλώνουν, κυρίως φρούτα και λαχανικά στους κήπους τους.
Ωστόσο, αυτός ο τρόπος ζωής παρουσιάζει και κάποια μειονεκτήματα. Αρχικά,
σε πολλά χωριά δεν υπάρχουν νοσοκομεία, με αποτέλεσμα να πρέπει να κάνουν με-
γάλες διαδρομές για να φτάσουν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σχολεία. Πολλοί μα-
θητές αναγκάζονται να ξεκινούν πολλή ώρα νωρίτερα για να πάνε στο σχολείο που
μπορεί να βρίσκεται μακριά. Συνεπώς, μια οικογένεια είναι υποχρεωμένη να διαθέ-
τει τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο για να μετακινείται για τις βασικές ανάγκες της,
αφού τις περισσότερες φορές οι συγκοινωνίες δεν είναι αρκετές για να εξυπηρετή-
σουν τους κατοίκους. Σε διάφορες επαρχιακές περιοχές μπορεί να μην υπάρχει πό-
σιμο νερό στα σπίτια, έτσι οι άνθρωποι πρέπει να αγοράζουν το νερό που πίνουν.
Η ζωή στην πόλη μπορεί να φαίνεται πιο εύκολη, καθώς δεν έχει τις δυσκολίες
του χωριού. Υπάρχουν νοσοκομεία και γιατροί σχεδόν στο κέντρο κάθε πόλης και
σχολεία σε κάθε γειτονιά, ώστε οι κάτοικοι να έχουν άμεση πρόσβαση. Ακόμα, υ-
πάρχουν διάφορα μαγαζιά που καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες και καλύτερο δί-
κτυο συγκοινωνιών. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν περισσότερες ευκαιρίες για συμ-
μετοχή σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και ομάδες για να ψυχαγωγηθούν και
να διασκεδάσουν.
Παρά τα πλεονεκτήματα αυτά, οι κάτοικοι της πόλης συναντούν και κάποια αρ-
νητικά στοιχεία. Οι ρυθμοί ζωής των πόλεων είναι πιο γρήγοροι, ενώ στην καθημε-
ρινότητά τους οι άνθρωποι αντικρίζουν μόνο μεγάλα κτίρια και ελάχιστο πράσινο.
Γι’ αυτό πολλές φορές δημιουργείται άγχος και ανησυχία στους ανθρώπους. Ο αέ-
ρας δεν είναι καθαρός, καθώς μολύνεται από τα πολλά αυτοκίνητα. Παρόλο που οι
δρόμοι και το δίκτυο συγκοινωνιών είναι καλύτερο από ό, τι στα χωριά, ο μεγάλος
αριθμός αυτοκινήτων δημιουργεί μεγάλη κίνηση στους δρόμους και δυσκολίες στην
εύρεση χώρου στάθμευσης. Τέλος, η ηχορρύπανση αποτελεί ένα ακόμα βασικό πρό-
βλημα, αφού όλες τις ώρες της ημέρας ακούγονται θόρυβοι από αυτοκίνητα, μηχα-
νές, ανθρώπους.
Η ζωή στην πόλη φαίνεται πολύ διαφορετική από τη ζωή στο χωριό. Κάθε μέρος
έχει τα θετικά του και τα αρνητικά του. Έτσι, κάθε άνθρωπος μπορεί να επιλέξει τι
προτιμά.
Κείμενο από το βοήθημα της Στ’ Δημοτικού, taexeiola
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
του.
Εκείνα τα Χριστούγεννα του 1920 ένας τρελός χιονιάς ξάφνιασε ολόκληρη τη γη.
Χιόνιζε και χιόνιζε ασταμάτητα. Όσοι είχαν ζεστά ρούχα και φωτιά ήταν ευτυχισμέ-
νοι. Κι οι γάτες τους, ευτυχισμένες κι αυτές. Οι γάτες όμως των φτωχών —και δεν
ήταν λίγοι οι φτωχοί εκείνα τα Χριστούγεννα του 1920— οι γάτες, λοιπόν, των φτω-
χών τουρτούριζαν κι όλο στον ύπνο το 'ριχναν για να ξεχνούν την πείνα τους.
Υπήρχαν όμως και χειρότερα. Σε μια χιονισμένη πολιτεία ζούσε η Βροχούλα, μια
άσπρη γάτα με καφετιές πιτσίλες, που ούτε πλούσιο είχε γι' αφεντικό ούτε καν τον
πιο φτωχό απ' τους φτωχούς. Μόνη κι αδέσποτη... Στο δρόμο την έβρισκαν οι μέρες
και οι νύχτες. Κοιμότανε στο δρόμο κι έτρωγε —άμα έτρωγε— ό,τι της λάχαινε.
Έτσι πορευόταν η Βροχούλα. Κι επειδή πίστευε πως είν' ωραία η ζωή και πως,
δεν μπορεί, θα 'ρθουν καλύτερες μέρες, όπως άκουγε τους ανθρώπους να λεν συχνά
πυκνά, δε βαρυγκομούσε. Με τόσο χιόνι όμως —τι χιόνι ήταν και τούτο!— τα 'χασε.
Ξεπάγιασαν τ' αυτιά της κι η μουσούδα της. Κι οι πατούσες της ξεπάγιασαν κι αυτές.
Πάει, σκεπάστηκαν κι οι σκουπιδοντενεκέδες μ' ένα πάπλωμα χιόνι, βαρύ, ασήκωτο.
«Πάλι νηστική θα μείνω χριστουγεννιάτικα», νιαούρισε τουρτουρίζοντας. Κι ήταν
ίσως η πρώτη φορά που το νιαούρισμά της έμοιαζε κάπως με παράπονο.
Στην άλλη άκρη της γης, σε μια άλλη χιονισμένη πολιτεία, όπου οι άνθρωποι μι-
λούσαν άλλη γλώσσα κι είχαν άλλο χρώμα, ζούσε ο Μουντζούρης, ένας μικρός κα-
τάμαυρος σκύλος. Πού τον έχανες, πού τον έβρισκες, στις στέγες των σπιτιών. Λες
κι ήτανε κεραμιδόγατος. Δεν είχε αφεντικό κι αυτός, κι όπως η Βροχούλα, ανήμερα
Χριστούγεννα, είχε ξεπαγιάσει και χάιδευε ολοένα με τα μπροστινά του πόδια την
άδεια του κοιλιά, σαν να 'θελε να την παρηγορήσει. Ζητώντας λίγη ζεστασιά κου-
λουριάστηκε πλάι σε μια καμινάδα ο Μουντζούρης. Κι έτσι όπως έπεφτε πυκνό το

χιόνι, έπρεπε κάθε τόσο να τινάζει απ' τη ράχη του τις νιφάδες, αν ήθελε να μη γίνει
σαν το χιονάνθρωπο της κεντρικής πλατείας.
Την ίδια ώρα η Βροχούλα, στην άλλη πολιτεία, τρύπωνε σε μια ξεχαρβαλωμένη
μπότα. Την είχε ανακαλύψει πεταμένη σ' ένα υπόστεγο με καυσόξυλα κι έτρεξε
γραμμή να λουφάξει μέσα της. Νύχτωνε τώρα.
«Εδώ θα κάνω Χριστούγεννα», συλλογίστηκε. Κι ένιωσε μάλιστα τυχερή, γιατί
ποιος ξέρει πόσες γάτες με τέτοια παγωνιά θα λαχταρούσαν μια ξεχαρβαλωμένη
μπότα. Μισόκλεισε τα μάτια η Βροχούλα κι αφέθηκε σιγά σιγά να χαζεύει το φωτι-
σμένο παράθυρο στ' αντικρινό σπίτι. Έβλεπε δώρα και παιχνίδια να βαραίνουν στα
κλαριά του χριστουγεννιάτικου δέντρου, πιατέλες με φαγητά κι άλλες πιατέλες με
γλυκίσματα να περνούν από χέρι σε χέρι, και δυο παιδιά να χοροπηδούν χτυπώντας
παλαμάκια. Και τραγουδούσαν τα παιδιά κι είχαν τα μάγουλά τους αναψοκοκκινι-
σμένα απ' τη ζέστη. «Α... να 'μουν κι εγώ εκεί!», πεθύμησε η Βροχούλα. Και καθώς
γέμιζε ο νους της μ' ένα σωρό τέτοιες γλυκές σκέψεις, βάρυναν τα μάτια της κι απο-
κοιμήθηκε.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, στη μακρινή πολιτεία, στην άλλη άκρη της γης, όπου
οι άνθρωποι μιλούσαν άλλη γλώσσα κι είχαν άλλο χρώμα, αποκοιμιόταν κι ο Μου-
ντζούρης με τη ράχη κολλημένη στην καμινάδα. Κι η καμινάδα ανέβαζε απ' τη σάλα
χαρούμενες παιδιάστικες φωνές και ζεστασιά κι ευωδιές από ψητά που του γαργα-
λούσαν τα ρουθούνια. Ήρθαν, λοιπόν, και στο δικό του νου οι ίδιες γλυκές σκέψεις,
οι ίδιες ακριβώς. Γιατί κι αυτός τουρτούριζε, πεινούσε κι αυτός και, τέλος πάντων, τι
Χριστούγεννα ήταν πάλι και τούτα, μόνος πάνω στα κεραμίδια...
Αν όμως ήρθαν έτσι ανάποδα τα πράγματα, δε θα 'μεναν έτσι. Απ' το χριστουγεν-
νιάτικο ουρανό, που 'ναι γεμάτος αγγελάκια μ' ασημένιες φτερούγες, για ν' ακούνε
κάθε λογής ευχές κι επιθυμίες, ξεγλίστρησε ένα μικρό χριστουγεννιάτικο όνειρο και
τύλιξε απαλά τη Βροχούλα και το Μουντζούρη. Τους τύλιξε και τους δυο μαζί, γιατί
αποκοιμήθηκαν κι οι δυο την ίδια ακριβώς στιγμή, με τις ίδιες γλυκές σκέψεις στο
μυαλό, τις ίδιες ακριβώς. Κι είχε μέσα του το μικρό όνειρο ένα ζεστό σπίτι, και μες
στο σπίτι μια φαμίλια με παιδιά κι όλοι γύρω τριγύρω απ' το χριστουγεννιάτικο τρα-
πέζι. Καλό το φαγητό κι η ζεστασιά καλή, χόρτασαν και χάδια ο Μουντζούρης κι η
Βροχούλα, όμως απ' όλα πιο καλό ήταν που συναντήθηκαν στο ίδιο χριστουγεννιά-
τικο όνειρο.
Κι ως φαίνεται, αγάπησε πολύ ο Μουντζούρης τη Βροχούλα, τον αγάπησε κι η
Βροχούλα το ίδιο πολύ, το ίδιο ακριβώς, γιατί σαν τέλειωσε το όνειρο και ξύπνησε
εκείνος πλάι στην καμινάδα πάλι μόνος, κι εκείνη μόνη μες στην ξεχαρβαλωμένη
μπότα, άφησαν κι οι δυο τους από ένα βαθύ αναστεναγμό. Θα πρέπει μάλιστα ν' α-
γαπηθήκανε, όπως λεν, παράφορα, αφού την ίδια κιόλας μέρα ξεκίνησε ο Μου-
ντζούρης απ' τη μακρινή πολιτεία στην άλλη άκρη της γης να ψάξει τη Βροχούλα.
Με τον ίδιο σκοπό πήρε κι αυτή τους δρόμους... Και βέβαια τέτοιες ιστοριούλες
πρέπει να 'χουν αίσιο τέλος. Έτσι δεν είναι; Μετά από χίλια βάσανα, κούραση, α-
γρύπνιες κι ένα σωρό κινδύνους, σμίξανε επιτέλους τα επόμενα Χριστούγεννα κοντά
σ' ένα χωριό έξω απ' την Κατερίνη.
Χ. Μπουλώτης, Ο Μουτζούρης, η Βροχούλα και το χριστουγεννιάτικο όνειρο
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Να παρακολουθήσετε το παρακάτω βίντεο και να γράψετε μια έκθεση με θέ-

μα «Τα έθιμα των Χριστουγέννων στην Ελλάδα».
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

5. Η τάξη σας διοργανώνει μια εκδήλωση σχετικά με την προστασία του περι-
βάλλοντος. Γράψτε μια έκθεση σχετικά με την ανακύκλωση στην οποία θα α-
ναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση. Η έκθε-
ση αυτή θα διαβαστεί στην εκδήλωση.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Τι συνέβη στην παιδική χαρά».
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Ασκήσεις:
1. Να γράψετε 10 παράγωγες λέξεις για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις.

φως, γένος, γη, πόλη
Απάντηση:
φωτεινός συγγενής γήινος πολίτης
φωτίζω οικογένεια εξωγήινος πολιτισμός
φωτιά γενέθλια γήπεδο πολιτική
φωτεινότητα γενετική ισόγειος ακρόπολη
φωτοτυπία γενέτειρα υπόγειος πολεοδομικός
φωτογραφία γενιά υδρόγειος κωμόπολη
φωτοβολίδα γόνος απογείωση πολιορκώ
φωτοσύνθεση εγγόνι μεσόγειος πολυπολιτισμικός
διαφωτίζω γονείς γηγενής γεωπολιτικός
φωταγωγός απόγονος προσγειώνομαι μητροπολιτικός
2. Στις παρακάτω περιόδους, να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και

να γράψετε το είδος τους.
Απάντηση:
Αν είστε προσεκτικοί και κάνετε τα μαθήματά σας, θα πάμε στην παιδική χαρά.
: Υποθετική
Κατάλαβε ότι έχασε τη βαλίτσα της, μόλις έφτασε στο σταθμό του τρένου.
(Ειδική – δεν την έχουμε διδαχθεί ακόμα) / : Χρονική
Εχθές το βράδυ, κοιμήθηκε τόσο αργά, που δεν μπορούσε να ξυπνήσει το πρωί.
: Αποτελεσματική - συμπερασματική
Αν θέλετε, αφήστε τις τσάντες σας εδώ. : Υποθετική
Όταν όλα τελείωσαν, ένιωσα μεγάλη ανακούφιση. : Χρονική
Μην πετάτε σκουπίδια κάτω, διότι το περιβάλλον μολύνεται. : Αιτιολογική
Είχε τόση φασαρία στην τάξη, που δεν ακούγαμε τη δασκάλα.

: Αποτελεσματική - Συμπερασματική
Είχε τόση φασαρία στην τάξη που ήμαστε, ώστε δεν ακούγαμε τίποτα.
: Αναφορική / Αποτελεσματική - Συμπερασματική
Χαίρομαι πολύ που όλα πήγαν καλά! : Αιτιολογική
Θα πονέσει η κοιλιά σου, εάν φας όλες αυτές τις καραμέλες. : Υποθετική
Περάσαμε τόσο καλά στην εκδρομή, ώστε αποφασίσαμε να ξαναπάμε.

: Αποτελεσματική - Συμπερασματική
Αφού σου αρέσει, μπορείς να το αγοράσεις. : Αιτιολογική
Αφού τελειώσω τα μαθήματά μου, θα δω τηλεόραση. : Χρονική

3. Να γράψετε τα ουσιαστικά που παράγονται από τα παρακάτω ρήματα.

Απάντηση:
Στρέφομαι: στροφή
Προστάζω: προσταγή
Διασώζομαι: διάσωση
Προσκαλώ: πρόσκληση
Κινούμαι: κίνηση
Εκτελώ: εκτέλεση
4. Να γράψετε προτάσεις χρησιμοποιώντας τα παραπάνω ρήματα και στη συνέ-

χεια να μετατρέψετε τις προτάσεις αυτές σε ονοματικές.
Απάντηση:
ΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
Οι έρευνες στρέφονται προς άλλη κατεύθυνση.
Ο βασιλιάς προστάζει τους ακολούθους του.
Το μωρό διασώθηκε από τον πυροσβέστη.
Η Μαρία προσκάλεσε τους συμμαθητές της στο πάρτι.
Το αυτοκίνητο κινείται γρήγορα.
Η μαγείρισσα εκτέλεσε τη συνταγή.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ
Η στροφή των ερευνών προς άλλη κατεύθυνση.
Η διάσωση του μωρού από τον πυροσβέστη.
Η πρόσκληση της Μαρίας προς τους συμμαθητές της για το πάρτι.
Η γρήγορη κίνηση του αυτοκινήτου.
Η εκτέλεση της συνταγής από τη μαγείρισσα.
Απάντηση:
Μονοκατοικία λυθείτε εσείς παίζετε
τα αγενή Πελοπόννησος φωτεινός
σκεφτείτε τις ατυχείς οι επιτυχείς δοκιμασίες
Απόρροφηση τις καλοκαιρινές περιόδους οι διεθνείς
όλες οι ψήφοι Τις σωστές μεθόδους ετοιμασία
αεροπορικός κομπολόι ντύσου
ρώτησε κουράζομαι κουράζουμε
Περίληψη και Θέματα Εκθέσεων
του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: Η στάση του «νίκα»
1η παράγραφος: Τα μέτρα που πήρε ο Ιουστινιανός δεν άρεσαν στους οργανωτές

των ιπποδρομιών.
2η παράγραφος: Το 532 π. Χ. ξέσπασαν ταραχές στον ιππόδρομο, που κατέληξαν
σε διαμαρτυρία κατά του αυτοκράτορα.
3η παράγραφος: Οι στασιαστές προχώρησαν προς την πόλη, προκαλώντας κατα-
στροφές και φωνάζοντας «νίκα- νίκα».
4η παράγραφος: Οι στασιαστές ανακήρυξαν αυτοκράτορά τους, τον Υπάτιο, έναν
αξιωματούχο του παλατιού.
5η παράγραφος: Ο Ιουστινιανός σκέφτηκε να εγκαταλείψει το θρόνο, αλλά η Θε-
οδώρα τον έπεισε ότι δεν πρέπει.
6η παράγραφος: Οι στρατηγοί του Ιουστινιανού κατέπνιξαν τη στάση.
7η παράγραφος: Τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά τόσο για τον αυτοκράτορα όσο
και για τους κατοίκους της αυτοκρατορίας.
Τα μέτρα που πήρε ο Ιουστινιανός δεν άρεσαν στους οργανωτές των ιπποδρο-
μιών. Το 532 π. Χ. ξέσπασαν ταραχές στον ιππόδρομο, που κατέληξαν σε διαμαρτυ-
ρία κατά του αυτοκράτορα. Οι στασιαστές προχώρησαν προς την πόλη, προκαλώ-
ντας καταστροφές και φωνάζοντας «νίκα- νίκα», ανακηρύττοντας αυτοκράτορά
τους, τον Υπάτιο, έναν αξιωματούχο του παλατιού. Τότε, ο Ιουστινιανός σκέφτηκε
να εγκαταλείψει το θρόνο, αλλά η Θεοδώρα τον έπεισε ότι δεν πρέπει να το κάνει.
Έτσι, οι στρατηγοί του Ιουστινιανού κατέπνιξαν τη στάση. Τα αποτελέσματα της
διαμαρτυρίας αυτής ήταν αρνητικά τόσο για τον αυτοκράτορα όσο και για τους κα-
τοίκους της αυτοκρατορίας.

του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: «Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη»
1η παράγραφος: Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη είναι δύο διαφορετικοί
τρόποι ζωής.
2η παράγραφος: Το χωριό παρουσιάζει αρκετά πλεονεκτήματα, όπως η ηρεμία
και ο καθαρός αέρας.
3η παράγραφος: Μερικά από τα μειονεκτήματα είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές
δημόσιες υπηρεσίες και συχνές συγκοινωνίες.
4η παράγραφος: Η πόλη έχει περισσότερες ευκαιρίες για ψυχαγωγία και υπάρχει
μεγαλύτερη εξυπηρέτηση ως προς τις δημόσιες υπηρεσίες και τη μεταφορά των κα-
τοίκων.
5η παράγραφος: Η ηχορρύπανση, η κίνηση στους δρόμους και το καυσαέριο είναι
μερικά από τα μειονεκτήματα της πόλης.
6η παράγραφος: Κάθε άνθρωπος επιλέγει τον τρόπο ζωής που του ταιριάζει.
Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη είναι δύο διαφορετικοί τρόποι ζωής. Το
χωριό παρουσιάζει αρκετά πλεονεκτήματα, όπως η ηρεμία και ο καθαρός αέρας.
Ωστόσο, μερικά από τα μειονεκτήματα είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές δημόσιες υ-
πηρεσίες και συχνές συγκοινωνίες. Στον αντίποδα, η πόλη έχει περισσότερες ευκαι-
ρίες για ψυχαγωγία και υπάρχει μεγαλύτερη εξυπηρέτηση ως προς τις δημόσιες υ-
πηρεσίες και τη μεταφορά των κατοίκων. Υπάρχει όμως ηχορρύπανση, κίνηση

στους δρόμους, καυσαέριο και οι ρυθμοί ζωής είναι γρήγοροι. Κάθε άνθρωπος επι-
λέγει τον τρόπο ζωής που του ταιριάζει.
του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: «Οι παράλληλοι βίοι της Βροχούλας και του Μουτζούρη»
1η παράγραφος: Τα Χριστούγεννα του 1920, η φτώχεια ήταν το μεγαλύτερο πρό-
βλημα των ανθρώπων, αλλά και των ζώων.
2η παράγραφος: Η Βροχούλα, ήταν μια λευκή αδέσποτη φτωχή γάτα.
3η παράγραφος: Πεινούσε και κρύωνε καθώς έψαχνε λίγο φαγητό κι ένα μέρος να
ζεσταθεί.
4η παράγραφος: Ο Μουτζούρης, ένας μαύρος αδέσποτος σκύλος, αντιμετώπιζε τα
ίδια προβλήματα σε μια περιοχή πολύ μακριά από τη Βροχούλα.
5η παράγραφος: Η Βροχούλα βρήκε μια μπότα και χώθηκε μέσα για να ζεσταθεί.
6η παράγραφος: Κοιτούσε το γιορτινό κλίμα στο απέναντι σπίτι και σκεφτόταν
πόσο θα ήθελε να βρίσκεται εκεί.
7η παράγραφος: Ο Μουτζούρης σκεφτόταν ακριβώς τα ίδια ακούγοντας τις γιορ-
τινές φωνές των παιδιών.
8η παράγραφος: Η Βροχούλα και ο Μουτζούρης αποκοιμήθηκαν και συναντήθη-
καν στα όνειρά τους σε ένα γιορτινό τραπέζι γεμάτο φαγητά και γλυκά.
9η παράγραφος: Μόλις ξύπνησαν, ξεκίνησαν ένα μακρύ ταξίδι. Τελικά συναντή-
θηκαν και τα επόμενα Χριστούγεννα γιόρτασαν μαζί.

Τα Χριστούγεννα του 1920, η φτώχεια ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα των αν-
θρώπων, αλλά και των ζώων. Η Βροχούλα, ήταν μια λευκή αδέσποτη φτωχή γάτα.
Πεινούσε και κρύωνε, καθώς έψαχνε λίγο φαγητό κι ένα μέρος να ζεσταθεί. Ο Μου-
τζούρης, ένας μαύρος αδέσποτος σκύλος, αντιμετώπιζε τα ίδια προβλήματα σε μια
περιοχή πολύ μακριά από τη Βροχούλα Η Βροχούλα βρήκε μια μπότα και χώθηκε
μέσα για να ζεσταθεί. Από εκεί, κοιτούσε το γιορτινό κλίμα στο απέναντι σπίτι και
σκεφτόταν πόσο πολύ θα ήθελε να βρίσκεται εκεί. Ο Μουτζούρης σκεφτόταν ακρι-
βώς τα ίδια, ακούγοντας τις γιορτινές φωνές των παιδιών. Η Βροχούλα και ο Μου-
τζούρης αποκοιμήθηκαν και συναντήθηκαν στα όνειρά τους σε ένα γιορτινό τραπέζι
γεμάτο φαγητά και γλυκά. Μόλις ξύπνησαν, ξεκίνησαν ένα μακρύ ταξίδι. Τελικά
συναντήθηκαν και τα επόμενα Χριστούγεννα γιόρτασαν μαζί.

μα «Τα έθιμα των Χριστουγέννων στην Ελλάδα».
Απάντηση:
Η γιορτή των Χριστουγέννων αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές γιορτές στην
Ελλάδα. Κάθε χρόνο, οι Έλληνες τιμούν τη γέννηση του Χριστού με πολλά έθιμα,
ανάλογα με την περιοχή.
Λίγες μέρες πριν τη γιορτή στολίζουν το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με μπάλες
και το σπίτι με λαμπάκια και χριστουγεννιάτικα στολίδια. Την παραμονή, αλλά και
ανήμερα της γιορτής, δηλαδή στις 24 και 25 Δεκεμβρίου, τα παιδιά βγαίνουν τα ξη-
μερώματα στις γειτονιές και χτυπούν τα κουδούνια. Με τα τρίγωνα τους, αλλά και
με άλλα μουσικά όργανα λένε τα κάλαντα στους γείτονες. Τα κάλαντα είναι τραγού-
δια που αναγγέλλουν το σημαντικό γεγονός που γιορτάζεται και παράλληλα περιέ-
χουν ευχές για τους ανθρώπους. Οι γείτονες τούς προσφέρουν γλυκά ή χρήματα για
το τραγούδι τους. Μάλιστα, η πρώτη ομάδα παιδιών που θα ψάλλει τα κάλαντα σε

κάθε σπίτι θα πάρει τα περισσότερα χρήματα.
Την ημέρα των Χριστουγέννων οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία για να
παρακολουθήσουν τη λειτουργία και στη συνέχεια συγκεντρώνονται για να φάνε
όλοι μαζί. Η μητέρα έχει μαγειρέψει γεμιστή γαλοπούλα ή γεμιστό κοτόπουλο στο
φούρνο. Μετά το φαγητό σερβίρουν κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες. Συ-
χνά, τα μέλη της οικογένειας ανταλλάζουν συμβολικά δώρα μεταξύ τους μαζί με ευ-
χές για υγεία και ευτυχία.
Λίγες ημέρες μετά τα Χριστούγεννα, στις 6 Ιανουαρίου είναι η γιορτή των Θεο-
φανίων. Πρόκειται για τη γιορτή της βάπτισης του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό
και της εμφάνισης του Θεού. Οι Χριστιανοί αναπαριστούν τη βάπτιση. Συγκεντρώ-
νονται στην παραλία, στο ποτάμι ή στο λιμάνι της περιοχής και ο ιερέας πετά το
σταυρό μέσα στο νερό. Νεαροί άνδρες βουτούν στα παγωμένα νερά προσπαθώντας
να πιάσουν το σταυρό. Ο σταυρός θα φέρει γούρι σε όποιον τον πιάσει.
Αυτά είναι μερικά από τα έθιμα των ημερών των Χριστουγέννων στην Ελλάδα.
Ανάλογα με την περιοχή, μπορούμε να συναντήσουμε κάθε έθιμο με μερικές διαφο-
ροποιήσεις ή να συναντήσουμε διαφορετικά έθιμα.
5. Η τάξη σας διοργανώνει μια εκδήλωση σχετικά με την προστασία του περι-
βάλλοντος. Γράψτε μια έκθεση σχετικά με την ανακύκλωση στην οποία θα α-
ναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση. Η έκθε-
ση αυτή θα διαβαστεί στην εκδήλωση.
Απάντηση:
Η ανακύκλωση αποτελεί μια πολύ σημαντική διαδικασία για την προστασία του
περιβάλλοντος. Μέσω την ανακύκλωσης, διάφορα υλικά, αφού περάσουν από ειδι-

κή επεξεργασία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά. Μπορεί από τα υλικά

αυτά να φτιάχνονται τα ίδια ή διαφορετικά αντικείμενα.
Η διαδικασία της ανακύκλωσης είναι πολύ απλή, απαιτεί όμως τη συμμετοχή των
πολιτών. Οι πολίτες διαχωρίζουν τα υλικά, τα πλένουν και τα ρίχνουν στους ειδικούς
κάδους ανακύκλωσης. Ο διαχωρισμός γίνεται ανάλογα με το είδος του υλικού: πλα-
στικά, αλουμίνια, γυάλινα. Η αποκομιδή γίνεται από ειδικά απορριμματοφόρα οχή-
ματα. Τα υλικά πηγαίνουν στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, όπου
γίνεται η επεξεργασία τους.
Η ανακύκλωση είναι απαραίτητη για τη φύση και για τη ζωή μας, γι’ αυτό πρέπει
όλοι να συμμετέχουμε. Κάνοντας ανακύκλωση μειώνουμε τον όγκο των σκουπι-
διών, κάτι πολύ σημαντικό, αφού οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής είναι πλέον δυσεύ-
ρετοι. Επίσης, συμβάλλει στην εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας, αφού
μειώνεται η ενέργεια για την παραγωγή των προϊόντων. Κατά συνέπεια, δεν χρειά-
ζονται μεγάλες ποσότητες πρώτων υλών, όπως είναι για παράδειγμα το ξύλο. Το κό-
στος των προϊόντων μειώνεται και η οικονομία της χώρας βελτιώνεται.
Για τους παραπάνω λόγους, καταλαβαίνουμε ότι ανακύκλωση είναι υποχρέωση
αλλά και δικαίωμα όλων μας. Οφείλουμε όχι μόνο να ξεχωρίζουμε τα ανακυκλώσι-
μα σκουπίδια μας, αλλά και να αγοράζουμε ανακυκλωμένα προϊόντα.
6. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Τι συνέβη στην παιδική χαρά».

Απάντηση:
Κάθε μέρα, μόλις γυρίζω από το σχολείο, τρώω το μεσημεριανό μου και κάνω τα
μαθήματά μου. Προσπαθώ να λύσω τις ασκήσεις μου σωστά γιατί όσο πιο γρήγορα
τελειώσω, τόσο πιο γρήγορα θα πάω στην παιδική χαρά!
Εκεί, πηγαίνω με τη μητέρα μου και την αδερφή μου σχεδόν κάθε απόγευμα και
συναντώ τους φίλους μου. Το ίδιο κάναμε και χθες. Γύρω στις 6 ήμασταν ήδη στην
παιδική χαρά και παίζαμε ήσυχα. Δεν είχαν έρθει ακόμα πολλά παιδιά. Ο φίλος μου,
ο Στέλιος κι εγώ κάναμε τραμπάλα, ενώ η αδερφή μου με τη φίλη της έκαναν κού-
νια. Μερικά παιδιά είχαν φέρει μια μπάλα και έπαιζαν ποδόσφαιρο λίγα μέτρα μα-
κριά από μας. Η μητέρα μου καθόταν στο παγκάκι και διάβαζε ένα βιβλίο.
Ξαφνικά, ακούστηκε ένας δυνατός κρότος και η αδερφή μου άρχισε να κλαίει. Ο
φίλος μου κι εγώ νομίζαμε ότι φοβήθηκε από το θόρυβο, όμως όταν κοιτάξαμε προς
το μέρος της, την είδαμε που είχε πέσει κάτω. Η μπάλα κυλούσε δίπλα της. Η μητέ-
ρα μου έτρεξε γρήγορα να τη σηκώσει και να δει αν είναι καλά. Η μπάλα έπεσε στην
πλάτη της και την έριξε κάτω. Ευτυχώς, δεν χτυπήσει πολύ. Είχε μόνο χώματα στα
πόδια και στα χέρια και μερικές μικρές γρατζουνιές.
Η μητέρα μου την πήρε αγκαλιά και την πήγε στη βρύση της παιδικής χαράς για
να την πλύνει από τα χώματα. Αφού τις έπλυνε τα πόδια και τα χέρια, τη σκούπισε
προσεκτικά και άπλωσε στις πληγές λίγο κόκκινο ιώδιο. Τότε κι η αδερφή μου στα-
μάτησε να κλαίει, αφού κατάλαβε ότι τελικά δεν είχε χτυπήσει πολύ! Έκλαιγε πε-
ρισσότερο επειδή είχε φοβηθεί. Εμείς πήγαμε αμέσως κοντά της και της μιλούσαμε
για άσχετα θέματα για να ξεχαστεί. Της λέγαμε αστεία κι εκείνη ξεκίνησε να γελάει.
Εκείνη τη στιγμή πλησίασε το παιδί που έριξε πάνω της την μπάλα για ν της ζητήσει
συγνώμη.
Μέσα σε λίγα λεπτά το γεγονός είχε ήδη ξεχαστεί. Η αδερφή μου γύρισε ξανά
στις κούνιες για να παίξει με τη φίλη της. Κοιτούσε όμως πού και πού αν τα παιδιά
που παίζουν μπάλα βρίσκονται κοντά της!

Ενότητα 9
συσκευές
391 Ενότητα 9 [Συσκευές]
Προστακτική και Υποτακτική
Θεωρία:
Εγκλίσεις είναι οι διαφορετικές μορφές που παίρνει το ρήμα, ώστε
να εκφραστεί η στάση, η διάθεση του ομιλητή.
Οι προσωπικές εγκλίσεις είναι τρεις:
 Η Οριστική δηλώνει ένα γεγονός βέβαιο, πραγματικό. Η άρνηση σχηματί-
ζεται με το ‘δεν’.
Ποτίζω τα λουλούδια.
Δεν ποτίζω τα λουλούδια.
 Η Υποτακτική δηλώνει ένα γεγονός που επιθυμούμε ή περιμένουμε να γί-

νει. Για να τη σχηματίσουμε την Υποτακτική βάζουμε μπροστά από το
ρήμα το να, το ας ή κάποιον από τους συνδέσμους για να, πριν, όταν, άμα,
προτού, εάν, αν, μήπως. Σχηματίζει Ενεστώτα, Αόριστο και Παρακείμενο.
Η άρνηση σχηματίζεται με το ‘μη(ν)’.
Ενεστώτας / Εξακολουθητική: Να ποτίζω τα λουλούδια / Ας ποτίζω τα λουλούδια.

Να μην ποτίζω τα λουλούδια.
Αόριστος / Συνοπτική:Να ποτίσω τα λουλούδια / Ας ποτίσω τα λουλούδια.
Να μην ποτίσω τα λουλούδια / Ας μην ποτίσω τα λουλούδια.
Παρακείμενος: Να έχω ποτίσει τα λουλούδια / Ας έχω ποτίσει τα λουλούδια.
Να μην έχω ποτίσει τα λουλούδια / Ας μην έχω ποτίσει τα λουλούδια.
 Η Προστακτική φανερώνει προσταγή, επιθυμία, παράκληση ή ευχή. Σχη-

ματίζει Ενεστώτα, Αόριστο και σπάνια Παρακείμενο σε δύο μόνο πρόσω-
πα: β’ ενικό και β’ πληθυντικό. Για να σχηματίσουμε την άρνηση βάζουμε
το ‘μη(ν)’ και δανειζόμαστε τους τύπους της Υποτακτικής.
Ενεστώτας / Εξακολουθητική: Πότιζε τα λουλούδια / Ποτίζετε τα λουλούδια.

Μην ποτίζεις τα λουλούδια / Μην ποτίζετε τα λουλούδια.
Αόριστος / Συνοπτική: Πότισε τα λουλούδια / Ποτίστε τα λουλούδια.
Μην ποτίσεις τα λουλούδια / Μην ποτίσετε τα λουλούδια.
Παρακείμενος: Έχε ποτισμένα τα λουλούδια / Έχετε ποτισμένα τα λουλούδια.
Μην έχεις ποτισμένα τα λουλούδια / Μην έχετε ποτισμένα τα λουλούδια.
* Για την Προστακτική μπορείτε να ανατρέξετε επίσης στην θεωρία του Συντακτι-
κού και της Ορθογραφίας της 4η ενότητας του βοηθήματος και στο αντίστοιχο βίντεο.

Ασκήσεις:
1. Να αναγνωρίσετε την έγκλιση των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις:

- Η Άννα μου είπε: «Δέσε καλά τα κορδόνια σου».
_________________________________________________________________
- Θα περιμένω να περάσει η βροχή και μετά θα φύγω.

_________________________________________________________________
- Να είστε προσεκτικοί για να μην κάνετε κανένα λάθος στο διαγώνισμα.

_________________________________________________________________
- Από την περασμένη εβδομάδα έχω ξεκινήσει να γυμνάζομαι.

_________________________________________________________________
- Ας ξεκινήσουμε νωρίς αύριο.

_________________________________________________________________
- Κάθε μέρα, η δασκάλα λέει: «Βγάλτε τα τετράδιά σας για να γράψουμε ορθο-
γραφία.»
_________________________________________________________________
- Πρόσεχε πώς θα περάσεις το δρόμο.

_________________________________________________________________
- Κάθε μέρα, να ποτίζετε τα λουλούδια για να μην ξεραθούν.

_________________________________________________________________
- Αύριο το πρωί, ποτίστε τα λουλούδια.

_________________________________________________________________
- Η θάλασσα φαίνεται καθαρή.

_________________________________________________________________
2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

τραγουδάς
στολίστε
να ακούς
γράψε
αντιγράψαμε
μεθύσατε
να προτιμούν
δανείζεις
να ονομάσετε
απόβαλε
απόβαλλε

3. Να γράψετε τρεις προτάσεις με το ρήμα χορεύω, βάζοντάς το κάθε φορά σε

διαφορετική έγκλιση.
Οριστική: _________________________________________________________
Υποτακτική: _______________________________________________________
Προστακτική: ______________________________________________________
4. Να συμπληρώσετε το κείμενο με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων.

Έτσι έζησα μόνος, χωρίς κανένα που μαζί του __________(μπορώ)
__________(μιλώ) πραγματικά, μέχρι που έξι μήνες πριν, __________(έχω- α’ ενι-
κού) ένα ατύχημα πάνω από την έρημο της Σαχάρας. Κάτι __________(σπάω) στον
κινητήρα του αεροπλάνου μου και καθώς __________(έχω –άρνηση) μαζί μου ούτε
μηχανικό, ούτε ταξιδιώτες, __________(ετοιμάζομαι) __________(κάνω) ολομόνα-
χος, μια δύσκολη επισκευή.
Το πρώτο βράδυ λοιπόν __________(κοιμάμαι) πάνω στην άμμο, χίλια μίλια μα-
κριά από κάθε κατοικημένη περιοχή. __________(είμαι) πολύ πιο απομονωμένος
απ’ όσο ένας ναυαγός πάνω σε μια σχεδία καταμεσής στον απέραντο ωκεανό. Έτσι,
__________(είμαι- άρνηση) καθόλου δύσκολο __________(φαντάζομαι- β’ πληθ.)
την έκπληξή μου όταν χαράματα, με __________(ξυπνώ) μια παράξενη σιγανή φω-
νούλα που __________(λέω):
- Αν __________(έχω – β’ πληθ.) την καλοσύνη. __________(ζωγραφίζω) μου
ένα μικρό αρνάκι!
- Ε!
- __________(ζωγραφίζω) μου ένα αρνάκι, παρακαλώ!
__________(τινάζομαι) όρθιος σαν __ με __________(χτυπώ) κεραυνός.

__________(τρίβω) τα μάτια μου. __________(κοιτάζω) με επιμονή. Και
__________(βλέπω) ένα πολύ παράξενο μικροσκοπικό ανθρωπάκι που με

__________(παρατηρώ) προσεκτικά.
Αντουάν Ντε Σαιντ Εξυπερύ,
Ο Μικρός Πρίγκιπας

Πώς χρησιμοποιούμε τις εξαρτημένες προτάσεις που εισάγο-

νται με το «να» / Τελικές & Βουλητικές προτάσεις
Θεωρία:
Επιρρηματικές – Ονοματικές Προτάσεις

Επιρρηματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που προσδιορίζουν συνήθως το ρήμα μιας πρότασης και λει-
τουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί ανάλογα με το αν δίνουν πληροφορίες
σχετικά με το χρόνο, την αιτία, το σκοπό κλπ.

Αιτιολογικές
Χρονικές
Υποθετικές
Αποτελεσματικές/ συμπερασματικές
Παραχωρητικές
Εναντιωματικές
Τελικές
Επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως όροι τη πρότασης: Υποκείμενο, Α-
ντικείμενο στο ρήμα της ανεξάρτητης και Επεξήγηση, Προσδιορισμός σε κάποιο
ουσιαστικό ή αντωνυμία της ανεξάρτητης πρότασης.
Οι ονοματικές προτάσεις είναι:

Ειδικές
Βουλητικές
Ενδοιαστικές
Πλάγιες ερωτηματικές
Ονοματικές αναφορικές
* Μπορείτε να βρείτε τη θεωρία για τις ανεξάρτητες και εξαρτημένες προτάσεις γε-
νικά στο Συντακτικό της 4ης ενότητας του βοηθήματος.
Τελικές προτάσεις
Οι τελικές είναι εξαρτημένες επιρρηματικές προτάσεις που δείχνουν τον σκοπό.
Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους για να, να.
Φωνάζει δυνατά για να τον ακούν όλοι.
Έσκυψε να πιάσει το μολύβι.
Βουλητικές προτάσεις
Οι βουλητικές είναι εξαρτημένες ονοματικές προτάσεις που εκφράζουν επιθυμία,
σχεδιασμό ή ευχή. Εισάγονται με το μόριο να.
Συμπληρώνουν ρήματα:
Βουλητικά (θέλω, επιθυμώ)
Κελευστικά (διατάζω, προειδοποιώ)
Απαγορευτικά (απαγορεύω, εμποδίζω)
Αισθητικά (βλέπω, ακούω)
Απρόσωπα (πρέπει, αξίζει)
* Όταν το ρήμα είναι απρόσωπο, η εξαρτημένη πρόταση λειτουργεί ως Υποκεί-
μενο
Πρέπει να φύγουμε.
Ρ Υ
Συμπληρώνουν ακόμα:
Ουσιαστικά ή επίθετα με παρόμοια σημασία με τα παραπάνω ρήματα (ανάγκη,
διαταγή, πρόθυμος)
Είμαι πρόθυμος να σε βοηθήσω.
Αντωνυμίες σε ουδέτερο (συνήθως γένος)

* Όταν συμπληρώνουν προθέσεις, οι βουλητικές προτάσεις και χωρίζονται από
την ανεξάρτητη με κόμμα.
Αυτό, να επισκεφθούμε τον παππού, το ήθελα κι εγώ.
Προθέσεις με ή χωρίς άρθρο (χωρίς, αντί, από το)

* Μαζί με προθέσεις, οι βουλητικές προτάσεις λειτουργούν συνήθως ως επιρρη-
ματικοί προσδιορισμοί.
Από το να θυμώσεις, προτιμούσα να το συζητήσουμε.
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω τις τελικές προτάσεις (δηλώνουν σκοπό) που εισάγο-
νται με τον σύνδεσμο ‘να’ με τις βουλητικές (δηλώνουν επιθυμία). Για να τις ξεχω-
ρίσω μπορώ στη θέση του ‘να’ να βάλω το σύνδεσμο ‘για να’ ή τη φράση ‘με σκοπό
να’. Αν ταιριάζει, τότε η πρόταση είναι τελική!
Ήρθα να διαβάσω (= Ήρθα για να διαβάσω / με σκοπό να διαβάσω) Τελική
Θέλω να διαβάσω (Τι θέλω; να διαβάσω) Η πρόταση ‘να διαβάσω’ είναι
Αντικείμενο του ρήματος ‘θέλω’. Το ρήμα είναι βουλητικό. Άρα, η πρόταση είναι Βου-
λητική.
Δείτε και το βίντεο για τις Τελικές και Βουλητικές προτάσεις:

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος

τους.
Έφυγε γρήγορα να προλάβει το λεωφορείο. : ______________
Σκέφτηκα να σου φέρω λίγα λουλούδια. : ______________
Θα με βοηθήσεις να μαζέψω για να προλάβω την ταινία; : ______________
Το καλύτερο είναι αυτό, να κοιμόμαστε νωρίς. : ______________
Μην κάνετε φασαρία για να μην ενοχλείτε την Ιωάννα. : ______________
Θα ήθελα να φύγω. : ______________
Αυτό έχει ανάγκη, να γνωρίσει νέους φίλους. : ______________
Θα μείνω σπίτι να ξεκουραστώ. : ______________
Ενδέχεται να γράψουμε διαγώνισμα αύριο. : ______________
Κανονίσαμε να συναντηθούμε στις 7 το απόγευμα. : ______________
Απαγορεύεται να καπνίζετε στο χώρο αυτό. : ______________
Ένα πράγμα δεν ανέχομαι, να με κοροϊδεύουν. : ______________
Έρχονται να μας νικήσουν. : ______________
Προσπαθούν να μας νικήσουν. : ______________
2. Να γράψετε τον συντακτικό ρόλο των ονοματικών προτάσεων της παραπάνω

άσκησης.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Να γράψετε 3 τελικές προτάσεις.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Να γράψετε 3 βουλητικές προτάσεις, οι οποίες θα έχουν διαφορετικό συντα-

κτικό ρόλο μέσα στην πρόταση (Υποκείμενο ή Αντικείμενο ή Επεξήγηση ή
Προσδιορισμός).
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς γράφονται οι καταλήξεις της προστακτικής
Θεωρία:
Θυμάμαι από την 4η ενότητα
Στην Ενεργητική Φωνή
Το (ι) πριν την κατάληξη της Προστακτικής γράφεται:
 με –η αν το ρήμα τελειώνει σε –ώ αγάπησε, αγαπήστε

 με –ι αν το ρήμα τελειώνει σε –ιζω χώριζε, χωρίζετε / χώρισε, χωρίστε
Προσέχω τις εξαιρέσεις: άθροιζε, αθροίζετε / άθροισε, αθροίστε
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
στολίζω στόλιζε στόλισε
στολίζετε στολίστε
τραγουδώ τραγούδα τραγούδησε
τραγουδάτε τραγουδήστε
αγαπώ αγάπα αγάπησε
αγαπάτε αγαπήστε
δανείζω δάνειζε δάνεισε
δανείζετε δανείστε
δακρύζω δάκρυζε δάκρυσε
δακρύζετε δακρύστε

Στην Παθητική Φωνή

Στο β’ πληθυντικό το –είτε γράφεται με ‘ει’ ντυθείτε
ΑΟΡΙΣΤΟΣ
στολίζομαι στολίσου
στολιστείτε
δανείζομαι δανείσου
δανειστείτε
δένομαι δέσου
δεθείτε
* Άρα, θυμάμαι γενικά για την Προστακτική

- είτε
- Αν το ρήμα τελειώνει σε –ίζω, κρατάω το (i) που έχει (στολίζω, αθροίζω, κατακλύ-
ζω)
- Αν το ρήμα τελειώνει σε –ώ βάζω ‘η’. Προσέχω τις εξαιρέσεις: μεθώ- μέθυσε
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω την ορθογραφία της Ενεργητικής Προστακτικής με

την ορθογραφία της Παθητικής Οριστικής των ρημάτων σε –ώ / -ούμαι (β’ συζυγίας,
β’ τάξης)
Θεωρώ στην Προστακτική = Θεώρησε / Θεωρήστε

Θεώρησε / Θεωρήστε ότι αυτή η πρόταση είναι σωστή.
Θεωρούμαι στην Οριστική = Θεωρείσαι / Θεωρείστε

Παράδειγμα: Θεωρείσαι ο καλύτερος στο ποδόσφαιρο.

Θεωρείστε οι καλύτεροι παίκτες.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα περισσότερα ρήματα στην Οριστική Αορίστου παίρνουν αύξηση. Η

αύξηση παραμένει ΜΟΝΟ στην Οριστική. Στις άλλες εγκλίσεις (Υποτακτική, Προ-
στακτική) η αύξηση φεύγει.
* Στα σύνθετα ρήματα η αύξηση μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα (λέγε-
ται εσωτερική αύξηση):
αντιγράφω αντέγραψα
ΠΡΟΣΟΧΗ:
Στην Προστακτική η εσωτερική αύξηση φεύγει.
αντέγραψα αντίγραψε
(Το ίδιο συμβαίνει και στην Υποτακτική: αντέγραψα να αντιγράψω)

Για να μην κάνουμε το συχνό αυτό λάθος (να βάζουμε εσωτερική αύξηση στη Συ-
νοπτική Προστακτική) μπορούμε να σχηματίζουμε πρώτα την Υποτακτική και στη
συνέχεια να βάζουμε την κατάληξη της Προστακτικής.
αντέγραψα να αντιγράψω αντίγραψε

γράφεις γράφε έγραψες γράψε
αντιγράφεις αντίγραφε αντέγραψες αντίγραψε

Μπορείτε επίσης να ανατρέξετε στο βίντεο για την Προστακτική στην Ορθογραφία
της 4ης ενότητας.

Ασκήσεις:
1. Να συμπληρώσετε τα κενά. Όλα τα ρήματα βρίσκονται στην Προστακτική.

ντυθ__τε κρατ__σου αγάπ__σε τρέξ__
καθάρ__σε κοιμ__ σου κατεβ__τε δάν__σε
ντ__σου μεθ__στε κρατ__θ__τε φροντ__στε
παρατήρ__σε επωφελ__θ__τε βεβαι__σου βεβαι__θ__τε
προσπαθ__τε προσπαθ__στε αγνο__στε θεωρ__στε
στερηθ_τε δαν__στε δαν__στ__τε πρ__ξτε
2. Να γράψετε σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα παρακάτω ρήματα.

περιποιήσου: __________________
περιποιείσαι: __________________
επίτρεψε: __________________
διάγραψε: __________________
περιποιηθείτε: __________________
απόβαλε: __________________
στερείστε: __________________
ανάθεσε: __________________
προσποιήσου: __________________
στερήστε: __________________
αθλείσαι: __________________
προσποιείσαι: __________________
κατέγραψε: __________________

ειδοποιείστε: __________________
ειδοποιήστε: __________________
επέβαλε: __________________

Λέξεις ξένης προέλευσης
Θεωρία:
Σήμερα, χρησιμοποιούμε διάφορες λέξεις που προέρχονται από ξέ-
νες γλώσσες και όχι από την ελληνική. Τέτοιες λέξεις χρησιμοποιούνται στα αθλή-
ματα, στο διαδίκτυο αλλά και γενικά στο λεξιλόγιό μας.

Ασκήσεις:
1. Να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις με ελληνικές λέξεις ή φράσεις.

σέρβις: ______________________________
κομπιούτερ: ______________________________
φάουλ: ______________________________
αβαντάζ: ______________________________
σλόγκαν: ______________________________
ντεμοντέ: ______________________________
σόου: ______________________________
τρικ: ______________________________
γκάλοπ: ______________________________
ασανσέρ: ______________________________
μπάσκετ: ______________________________
ντεμπούτο: ______________________________
πουρμπουάρ: ______________________________

Πώς δίνουμε οδηγίες / Πότε χρησιμοποιούμε Προστακτική και

πότε Υποτακτική
Θεωρία:
Για να δώσουμε οδηγίες χρησιμοποιούμε:
 Οριστική Ενεστώτα
Περιγράφουμε σε κάποιον τι πρέπει να κάνει και του το ζητάμε πολύ ευγενικά.
Παράδειγμα: Διαβάζουμε προσεκτικά τις οδηγίες.
 Υποτακτική Ενεστώτα ή Αορίστου

Ζητάμε ή προτρέπουμε κάποιον να κάνει κάτι.
Παράδειγμα: Να διαβάζεις προσεκτικά τις οδηγίες.
Να διαβάσεις προσεκτικά τις οδηγίες.
 Προστακτική Ενεστώτα ή Αορίστου

Ζητάμε άμεσα και επιτακτικά από κάποιον να κάνει κάτι.
Παράδειγμα: Διάβαζε προσεκτικά τις οδηγίες.
Διάβασε προσεκτικά τις οδηγίες.
* Οι οδηγίες πρέπει να είναι σαφείς, σύντομες και σωστές.

* Οι οδηγίες πρέπει να δίνονται με τη σειρά και σταδιακά.

* Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σκίτσα ή εικόνες για να γίνουν πιο κατανοη-

τές οι οδηγίες.
* Χρησιμοποιούμε την έγκλιση που χρειάζεται ανάλογα με το ύφος που θέλουμε
να έχουμε.
* Προσέχουμε την ορθογραφία στις καταλήξεις τις Προστακτικής.
Πώς δίνουμε οδηγίες για μια συσκευή ή παιχνίδι
Θεωρία:
 Περιγράφουμε τη συσκευή / το παιχνίδι.
 Δίνουμε οδηγίες για την ασφαλή χρήση της συσκευής
 Δίνουμε οδηγίες για την πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί η συσκευή.
 Δίνουμε αναλυτικές οδηγίες για τον τρόπο λειτουργίας.
 Δίνουμε συμβουλές για τη συντήρηση και το καθάρισμα της συσκευής / του
παιχνιδιού.
Πώς δίνουμε πληροφορίες και οδηγίες για το διαδίκτυο
Θεωρία:
Για να δώσουμε πληροφορίες για το διαδίκτυο:
 Δίνουμε οδηγίες για το πώς να βρούμε μια διεύθυνση και να την επισκε-
φθούμε.
 Δίνουμε οδηγίες για το πώς να περιηγούμαστε σε μια ιστοσελίδα που μας

ενδιαφέρει.

1. Ποιο είναι το αγαπημένο σας παιχνίδι; Να γράψετε τις οδηγίες για να βοηθή-
σετε τους φίλους σας να παίξουν.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

2. Επιλέξτε μια συσκευή που υπάρχει στο σπίτι σας. Γράψτε τις οδηγίες χρήσης
της ώστε να καταλάβουν οι συμμαθητές σας πώς χρησιμοποιείται.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
3. Η τάξη σας αποφάσισε να φτιάξει μια ιστοσελίδα. Γράψτε μια περιγραφή της
ιστοσελίδας αυτής και τις απαραίτητες οδηγίες που θα βοηθήσουν τους ενδια-
φερόμενους να περιηγηθούν στην ιστοσελίδα σας.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

Πώς φτιάχνουμε μια αφήγηση / Ποια πρόσωπα και ποιους

χρόνους χρησιμοποιούμε
Θεωρία:
Πρόλογος
πρόσωπα αυτά;
Ποια είναι τα συναισθήματα των προσώπων; Πώς αλλάζουν τα συναισθήματά τους;
Επίλογος



Για τις γενικές οδηγίες στην έκθεση μπορείτε να ανατρέξετε στην Ανάπτυξη Λό-
γου της 1ης ενότητας του βοηθήματος.

1. Φανταστείτε ότι βρήκατε μια πραγματική ή φανταστική συσκευή (π.χ. δια-

στημόπλοιο, μηχανή του χρόνου κλπ). Αφηγηθείτε την περιπέτεια που ζήσατε
χρησιμοποιώντας τη συσκευή αυτή.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________


ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
επιβάλλω
κρατώ
κατακλύζω
αναλύω
στερούμαι
πλένω
συγχωρώ

τους.
Αποφάσισε να ξεκινήσει τη γυμναστική.
_________________________________________________________________

Θα μείνω σπίτι να διαβάσω.

_________________________________________________________________
Πρέπει να τρως υγιεινά για να μην παχύνεις.

_________________________________________________________________
Επιτρέπεται να σταθμεύσουμε εδώ;

_________________________________________________________________
Για να μην μπερδευτούμε, πρέπει να ακολουθήσουμε τις οδηγίες.

_________________________________________________________________
Αυτό θέλω μόνο, να κάνετε ησυχία.

_________________________________________________________________
Κάλεσα τον κλειδαρά να μου ανοίξει την πόρτα.

_________________________________________________________________
Μπορείς να μας βοηθήσεις με τις εργασίες;

_________________________________________________________________
3. Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο των βουλητικών προτάσεων της ά-

σκησης 2.
______________________________________________________

______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
4. Να διορθώσετε τα λάθη στις παρακάτω προτάσεις.

Μου αρέσει που με περιποιήσαι.
Μπορείς να μου δανήσεις ένα μολύβι.
Τα κορδόνια μου είναι έτοιμα να λιθούν.
Ανεβήτε γρήγορα πάνω.
Μπορήτε να φείγεται.
Με τον τρόπο που τα εξηγήτε, τα καταλαβαίνω όλα.
Εξηγείστε μου, σας παρακαλώ τι συμβαίνει.
Πλάκα κάνουν. Δεν εξηγήται αλλιώς!
Σκούπησε τα πόδια σου στο χαλάκι.
Παρατηρίστε προσεκτικά την εικόνα.
5. Να συμπληρώσετε τις περιόδους με τελικές προτάσεις.

Αγόρασα ένα τετράδιο ______________________________________________.
Μπορείτε να κάνετε έναν αγώνα ______________________________________.
Ακούστε τις συμβουλές μου __________________________________________.

Ετοίμασε τις βαλίτσες του ___________________________________________.

Ξύπνησα νωρίς ____________________________________________________.

Προστακτική και Υποτακτική
1. Να αναγνωρίσετε την έγκλιση των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση:
Η Άννα μου είπε: «Δέσε καλά τα κορδόνια σου».
Οριστική Προστακτική
Θα περιμένω να περάσει η βροχή και μετά θα φύγω.

Οριστική Υποτακτική Οριστική
Να είστε προσεκτικοί για να μην κάνετε κανένα λάθος στο διαγώνισμα.

Υποτακτική Υποτακτική
Από την περασμένη εβδομάδα έχω ξεκινήσει να γυμνάζομαι.

Οριστική Υποτακτική
Ας ξεκινήσουμε νωρίς αύριο.

Υποτακτική
Κάθε μέρα, η δασκάλα λέει: «Βγάλτε τα τετράδιά σας για να γράψουμε ορθογρα-
φία.» Οριστική Προστακτική Υποτακτική

Πρόσεχε πώς θα περάσεις το δρόμο.

Προστακτική Οριστική
Κάθε μέρα, να ποτίζετε τα λουλούδια για να μην ξεραθούν.

Υποτακτική Υποτακτική
Αύριο το πρωί, ποτίστε τα λουλούδια.

Προστακτική
Η θάλασσα φαίνεται καθαρή.

Οριστική
2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Απάντηση:
Για να συμπληρώσω τον πίνακα, προσέχω το χρόνο και το πρόσωπο που βρίσκε-
ται κάθε ρήμα.

τραγουδάς να τραγουδάς τραγούδα
στολίσατε να στολίσετε στολίστε
ακούς να ακούς άκου
έγραψες να γράψεις γράψε
αντιγράψαμε να αντιγράψουμε -
μεθύσατε να μεθύσετε μεθύστε

προτιμούν να προτιμούν -
δανείζεις να δανείζεις δάνειζε
ονομάσατε να ονομάσετε ονομάστε
απέβαλες να αποβάλεις απόβαλε
αποβάλλεις να αποβάλλεις απόβαλλε
3. Να γράψετε τρεις προτάσεις με το ρήμα χορεύω, βάζοντάς το κάθε φορά σε

διαφορετική έγκλιση.
Απάντηση:
Οριστική: Στο χθεσινό πάρτι, χορέψαμε πολύ.
Υποτακτική: Μου αρέσει πολύ να χορεύω.
Προστακτική: Χόρεψε όσο πιο καλά μπορείς.
4. Να συμπληρώσετε το κείμενο με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων.

Απάντηση:
Έτσι έζησα μόνος, χωρίς κανένα που μαζί του να μπορώ να μιλώ πραγματικά, μέ-
χρι που έξι μήνες πριν, είχα ένα ατύχημα πάνω από την έρημο της Σαχάρας. Κάτι
είχε σπάσει στον κινητήρα του αεροπλάνου μου και καθώς δεν είχα μαζί μου ούτε
μηχανικό, ούτε ταξιδιώτες, ετοιμαζόμουν να κάνω ολομόναχος, μια δύσκολη επι-
σκευή.
Το πρώτο βράδυ λοιπόν κοιμήθηκα πάνω στην άμμο, χίλια μίλια μακριά από κά-
θε κατοικημένη περιοχή. Ήμουν πολύ πιο απομονωμένος απ’ όσο ένας ναυαγός πά-
νω σε μια σχεδία καταμεσής στον απέραντο ωκεανό. Έτσι, δεν είναι καθόλου δύ-
σκολο να φανταστείτε την έκπληξή μου όταν χαράματα, με ξύπνησε μια παράξενη
σιγανή φωνούλα που είπε:
- Αν έχετε την καλοσύνη. Ζωγραφίστε μου ένα μικρό αρνάκι!

- Ε!
- Ζωγραφίστε μου ένα αρνάκι, παρακαλώ!
Τινάχτηκα όρθιος σαν να με χτύπησε κεραυνός. Έτριψα τα μάτια μου. Κοίταξα

με επιμονή. Και είδα ένα πολύ παράξενο μικροσκοπικό ανθρωπάκι που με παρατη-
ρούσε προσεκτικά.
Αντουάν Ντε Σαιντ Εξυπερύ,
Ο Μικρός Πρίγκιπας
Πώς χρησιμοποιούμε τις εξαρτημένες προτάσεις που εισάγο-

νται με το «να» / Τελικές & Βουλητικές προτάσεις
1. Να γράψετε υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και να αναγνωρίσετε

το είδος τους.
Απάντηση:
Έφυγε γρήγορα να προλάβει το λεωφορείο. Τελική
Σκέφτηκα να σου φέρω λίγα λουλούδια. Βουλητική
Θα με βοηθήσεις να μαζέψω / για να προλάβω την ταινία; Βουλητική / Τελική
Το καλύτερο είναι αυτό, να κοιμόμαστε νωρίς. Βουλητική
Μην κάνετε φασαρία για να μην ενοχλείτε την Ιωάννα. Τελική
Θα ήθελα να φύγω. Βουλητική
Αυτό έχει ανάγκη, να γνωρίσει νέους φίλους. Βουλητική

Θα μείνω σπίτι να ξεκουραστώ. Τελική

Ενδέχεται να γράψουμε διαγώνισμα αύριο. Βουλητική
Κανονίσαμε να συναντηθούμε στις 7 το απόγευμα. Βουλητική
Απαγορεύεται να καπνίζετε στο χώρο αυτό. Βουλητική
Ένα πράγμα δεν ανέχομαι, να με κοροϊδεύουν. Βουλητική
Έρχονται να μας νικήσουν. Τελική
Προσπαθούν να μας νικήσουν. Βουλητική
2. Να γράψετε τον συντακτικό ρόλο των ονοματικών προτάσεων της παραπάνω

άσκησης.
Απάντηση:
Σκέφτηκα να σου φέρω λίγα λουλούδια. Αντικείμενο
Θα με βοηθήσεις να μαζέψω για να προλάβω την ταινία; Αντικείμενο
Το καλύτερο είναι αυτό, να κοιμόμαστε νωρίς. Επεξήγηση
Θα ήθελα να φύγω. Αντικείμενο
Αυτό έχει ανάγκη, να γνωρίσει νέους φίλους. Επεξήγηση
Ενδέχεται να γράψουμε διαγώνισμα αύριο. Υποκείμενο
Κανονίσαμε να συναντηθούμε στις 7 το απόγευμα. Αντικείμενο
Απαγορεύεται να καπνίζετε στο χώρο αυτό. Υποκείμενο
Ένα πράγμα δεν ανέχομαι, να με κοροϊδεύουν. Επεξήγηση
Προσπαθούν να μας νικήσουν. Αντικείμενο
3. Να γράψετε 3 τελικές προτάσεις.

Απάντηση:
Η δασκάλα φώναξε τους μαθητές για να ξεκινήσει το μάθημα.
Κάθισε λίγο να ξεκουραστεί.

Διάβασε πολύ για να γράψει καλά στο διαγώνισμα.
4. Να γράψετε 3 βουλητικές προτάσεις, οι οποίες θα έχουν διαφορετικό συντα-

κτικό ρόλο μέσα στην πρόταση (Υποκείμενο ή Αντικείμενο ή Επεξήγηση ή
Προσδιορισμός).
Απάντηση:
Πρέπει να διαβάσω την ορθογραφία. Η βουλητική πρόταση είναι Υποκείμενο του
απρόσωπου ρήματος.
Θέλω πολύ να κερδίσω στον διαγωνισμό. Η βουλητική πρόταση είναι Αντικείμε-
νο του ρήματος ‘θέλω’.
Είχα στο μυαλό μου ένα πράγμα, να καταφέρω να έρθω. Η βουλητική πρόταση
είναι Επεξήγηση στη λέξη ‘πράγμα’.
Πώς γράφονται οι καταλήξεις της προστακτικής
1. Να συμπληρώσετε τα κενά. Όλα τα ρήματα βρίσκονται στην Προστακτική.

Απάντηση:
ντυθείτε κρατήσου αγάπησε τρέξε
καθάρισε κοιμήσου κατεβείτε δάνεισε
ντύσου μεθύστε κρατηθείτε φροντίστε
παρατήρησε επωφεληθείτε βεβαιώσου βεβαιωθείτε

προσπαθείτε προσπαθήστε αγνοήστε θεωρήστε
στερηθείτε δανείστε δανειστείτε πρήξτε
2. Να γράψετε σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα παρακάτω ρήματα.\

Απάντηση:
περιποιήσου: προστακτική
περιποιείσαι: οριστική
επίτρεψε: προστακτική
διάγραψε: προστακτική
περιποιηθείτε: προστακτική
απόβαλε: προστακτική
στερείστε: οριστική
ανάθεσε: προστακτική
προσποιήσου: προστακτική
στερήστε: προστακτική
αθλείσαι: οριστική
προσποιείσαι: οριστική
κατέγραψε: οριστική
ειδοποιείστε: οριστική
ειδοποιήστε: προστακτική
επέβαλε: οριστική

Λέξεις ξένης προέλευσης
1. Να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις με ελληνικές λέξεις ή φράσεις.

σέρβις: συντήρηση, εξυπηρέτηση
κομπιούτερ: υπολογιστής
φάουλ: παράβαση για ανάρμοστη συμπεριφορά (στα αθλήματα)
αβαντάζ: πλεονέκτημα
σλόγκαν: ατάκα
ντεμοντέ: παλιομοδίτικος
σόου: θέαμα
τρικ: κόλπο
γκάλοπ: δημοσκόπηση
ασανσέρ: ανελκυστήρας
μπάσκετ: καλαθοσφαίριση
ντεμπούτο: ξεκίνημα, πρώτη εμφάνιση
πουρμπουάρ: φιλοδώρημα
Πώς δίνουμε οδηγίες / Πότε χρησιμοποιούμε Προστακτική και

πότε Υποτακτική

1. Ποιο είναι το αγαπημένο σας παιχνίδι; Να γράψετε τις οδηγίες για να βοηθή-
σετε τους φίλους σας να παίξουν.
Απάντηση:
Το αγαπημένο μου παιχνίδι είναι το Μπόουλινγκ. Για να παίξετε μπόουλινγκ
χρειάζεστε μόνο 10 κορίνες και μια βαριά μπάλα.
Για να παίξετε:
Στήστε τις κορίνες όπως δείχνει το παρακάτω σχήμα:
Όταν έρθει η σειρά σας, σταθείτε μακριά από τις κορίνες και διαλέξτε την κατάλλη-
λη μπάλα.
Κρατήστε την μπάλα βάζοντας τον αντίχειρα και τα μεσαία δάχτυλα στα κενά της
μπάλας.
Ρίξτε τη μπάλα όσο πιο δυνατά μπορείτε.
Προσπαθήστε να ρίξετε την μπάλα έτσι ώστε να κυλήσει ευθεία και να μη βγει έξω
από τα όρια του διαδρόμου.
Η μπάλα πρέπει να ρίξει όσες περισσότερες κορίνες γίνεται.
Αν πέσουν όλες οι κορίνες, παίρνετε περισσότερους βαθμούς.
Νικητής είναι αυτός που μέχρι το τέλος του παιχνιδιού θα έχει κερδίσει τους περισ-
σότερους βαθμούς.

2. Επιλέξτε μια συσκευή που υπάρχει στο σπίτι σας. Γράψτε τις οδηγίες χρήσης
της ώστε να καταλάβουν οι συμμαθητές σας πώς χρησιμοποιείται.
Απάντηση:
Η ΤΟΣΤΙΕΡΑ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΥΣΚΕΥΗΣ
1. Ενδεικτικό θέρμανσης.
2. Ρυθμιστικό θερμοκρασίας
3. Διακόπτης ενεργοποίησης
4. Βάση
5. Κάδος συλλογής λαδιού-λίπους
6. Κάτω πλάκα ψησίματος
7. Προστατευτικό περίβλημα κα-
λωδίου
8. Πάνω πλάκα ψησίματος
9. Λαβή
10. Καλώδιο τροφοδοσίας
11. Ελαστικά πόδια
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Όταν η συσκευή λειτουργεί το περίβλημα της είναι καυτό.
Μην ρίχνετε νερό στη συσκευή.
Αν κατά λάθος πέσει νερό ή άλλο υγρό στη συσκευή, αποσυνδέστε αμέσως το
καλώδιο.
Μην ακουμπάτε αντικείμενο στο καπάκι της τοστιέρας
ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ
Συνδέστε το φις του καλωδίου με την πρίζα.
Ρυθμίστε τον θερμοστάτη στην επιθυμητή θερμοκρασία λειτουργίας.

Αλείψτε λίγο λάδι στις πλάκες για να μην κολλούν.
Μόλις ανάψει το πράσινο φωτάκι, τοποθετήστε το τοστ στην κάτω πλάκα ψησί-
ματος και κλείστε το καπάκι.
Μετά από λίγα λεπτά, ρυθμίστε το θερμοστάτη στην ελάχιστη θερμοκρασία και
κλείστε το διακόπτη τροφοδοσίας.
Βγάλτε το τοστ από τη συσκευή
ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΣΜΑ

Μη χρησιμοποιείτε αιχμηρά ή σκληρά αντικείμενο για τον καθαρισμό της συ-
σκευής.
Όταν δεν χρησιμοποιείτε την τοστιέρα πρέπει να την απενεργοποιείτε από τον
κεντρικό διακόπτη.
Αν το καλώδιο φθαρεί ή καταστραφεί πρέπει να αντικατασταθεί με καινούριο.
3. Η τάξη σας αποφάσισε να φτιάξει μια ιστοσελίδα. Γράψτε μια περιγραφή της
ιστοσελίδας αυτής και τις απαραίτητες οδηγίες που θα βοηθήσουν τους ενδια-
φερόμενους να περιηγηθούν στην ιστοσελίδα σας.
Απάντηση:
Για να μπείτε στην ιστοσελίδα μας, αρκεί να πληκτρολογήσετε τη διεύθυνση:
http://stdimotikou.blogspot.gr
Στο πάνω μέρος της σελίδας υπάρχει το κεντρικό μενού όπου μπορείτε να επιλέ-
ξετε την κατηγορία που σας ενδιαφέρει.
Για να δείτε φωτογραφίες και πληροφορίες για τις εκδηλώσεις και τις εκδρομές
της τάξης μας, κάντε ‘κλικ’ στην επιλογή ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ.

Για να διαβάσετε εκθέσεις και άρθρα των μαθητών σχετικά με θέματα που ενδια-
φέρουν την τάξη μας, επιλέξτε την επιλογή ΑΡΘΡΑ.
Μπορείτε να βρείτε διάφορα παιχνίδια και αινίγματα, αν επιλέξετε την επιλογή
ΑΣ ΠΑΙΞΟΥΜΕ.
Στην αριστερή μεριά της σελίδας μπορείτε να επιλέξετε το ημερολόγιο, το εορτο-
λόγιο καθώς και νέα και ανακοινώσεις για το σχολείο μας.
Πώς φτιάχνουμε μια αφήγηση / Ποια πρόσωπα και ποιους

χρόνους χρησιμοποιούμε
1. Φανταστείτε ότι βρήκατε μια πραγματική ή φανταστική συσκευή (π.χ. δια-

στημόπλοιο, μηχανή του χρόνου κλπ). Αφηγηθείτε την περιπέτεια που ζήσατε
χρησιμοποιώντας τη συσκευή αυτή.
Απάντηση:
Πριν από μερικές εβδομάδες, η μητέρα μου μού ζήτησε να καθαρίσω το υπόγειο
του σπιτιού μας και να βάλω σε τάξη τα πράγματα που υπάρχουν εκεί. Πήρα τηλέ-
φωνο τον ξάδερφό μου για να με βοηθήσει να τελειώσουμε πιο γρήγορα τη δουλειά
κι εκείνος ήρθε πρόθυμα.
Κατεβήκαμε στο υπόγειο και ξεκινήσαμε να συγυρίζουμε τα πράγματα. Πίσω
από μερικές κούτες βρήκαμε ένα ψηλό κουτί που έμοιαζε με ψυγείο. Ήταν ξύλινο
και είχε μια πόρτα στο μπροστινό μέρος. Επειδή δεν μπορούσαμε να το μετακινή-
σουμε ξεκινήσαμε να το ξεσκονίζουμε γύρω γύρω και στη συνέχεια μπήκαμε και οι
δύο μέσα για να το καθαρίσουμε. Ο ξάδερφός μου έκλεισε κατά λάθος την πόρτα
και τότε νιώσαμε ένα τράνταγμα. Η πόρτα δεν άνοιγε για μερικά λεπτά ενώ το τρά-
νταγμα γινόταν όλο και πιο έντονο. Σκεφτήκαμε ότι ίσως γίνεται σεισμός και περι-
μέναμε να τελειώσει.
Ξαφνικά η πόρτα άνοιξε και επιτέλους καταφέραμε να βγούμε τρομαγμένοι. Έκ-

πληκτοι παρατηρήσαμε ότι δεν βρισκόμασταν μέσα στην αποθήκη του σπιτιού μας
αλλά σε έναν υπαίθριο χώρο. Μην μπορώντας να εξηγήσουμε τι έγινε και πού βρι-
σκόμαστε, ξεκινήσαμε να περπατάμε με την ελπίδα να βρούμε τους γονείς μας ή κά-
ποιον άλλο. Μετά από λίγα λεπτά, συναντήσαμε έναν κύριο που μιλούσε στο συγκε-
ντρωμένο πλήθος. Όμως, οι άνθρωποι αυτοί ήταν τόσο διαφορετικοί! Φορούσαν
λευκούς χιτώνες και μιλούσαν μια γλώσσα που μου έμοιαζε με τη δική μας αλλά δεν
την καταλάβαινα. Ο ξάδερφός μου, που είναι μεγαλύτερος, είπε ότι οι άνθρωποι μι-
λούσαν Αρχαία Ελληνικά.
Περπατήσαμε λίγο ακόμα μήπως μπορέσουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Α-
ναγνωρίσαμε την ακρόπολη και ανεβήκαμε το λόφο. Είδαμε τον Παρθενώνα, τις
καρυάτιδες και άλλα κτίσματα που είχαμε δει στην εκδρομή που είχαμε κάνει με το
σχολείο. Όμως, όλα φάνταζαν τόσο διαφορετικά. Τα αρχαία κτίσματα που επισκεφ-
θήκαμε στην εκδρομή του σχολείου φαίνονταν τώρα καινούρια και ολοκληρωμένα.
Παράλληλα, από εκεί που ήμασταν δεν βλέπαμε τις πολυκατοικίες και τα σπίτια της
σύγχρονη Αθήνας, αλλά πολλά δέντρα και χαμηλά μικρά σπίτια.
Τότε καταλάβαμε ότι το μεγάλο ξύλινο κουτί δεν ήταν ψυγείο, αλλά μηχανή του
χρόνου. Μας είχα μεταφέρει στην Αρχαία Αθήνα! Ενθουσιαστήκαμε και οι δύο και
αποφασίσαμε να περάσουμε τη μέρα μας εκεί και το απόγευμα να μπούμε στη μηχα-
νή μας και να επιστρέψουμε. Κάναμε βόλτες στην αρχαία πόλη και προσπαθούσαμε
να επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους που συναντούσαμε. Ελπίζαμε να συναντή-
σουμε κάποιον από σημαντικούς ανθρώπους της Αρχαίας Αθήνας, τον Περικλή, τον
Σωκράτη, ίσως τον Σόλωνα! Βρεθήκαμε πάλι στο μέρος όπου ήταν συγκεντρωμένοι
οι άνθρωποι. Ο ξάδερφός μου σκέφτηκε ότι ο άνθρωπος που μιλούσε ήταν ο Περι-
κλής! Αν ήταν σωστή η σκέψη του, τότε βρισκόμασταν στην εποχή του «Χρυσού
Αιώνα».

Η μέρα τελείωνε κι εμείς έπρεπε να επιστρέψουμε. Μπήκαμε ξανά στη μηχανή

και κλείσαμε την πόρτα. Μέσα σε λίγα λεπτά, είχαμε βρεθεί πάλι πίσω στο σπίτι
μας. Κοιτάξαμε τα ρολόγια μας. Δεν είχε περάσει ούτε ένα λεπτό από την ώρα που
κλειστήκαμε στη μηχανή. Βγήκαμε έξω ενθουσιασμένοι και σίγουροι ότι τώρα που
βρήκαμε αυτή τη μηχανή του χρόνου θα ξανακάνουμε ένα τέτοιο ταξίδι!


Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
επιβάλλω να επιβάλλω να επιβάλω επίβαλλε επίβαλε
επιβάλλετε επιβάλετε
κρατώ να κρατώ να κρατήσω κράτα κράτησε
κρατάτε κρατήστε
κατακλύζω να κατακλύζω να κατακλύσω κατάκλυζε κατάκλυσε
κατακλύζετε κατακλύστε
αναλύω να αναλύω να αναλύσω ανάλυε ανάλυσε
αναλύετε αναλύστε
στερούμαι να στερούμαι να στερηθώ - στερήσου
στερηθείτε
πλένω να πλένω να πλύνω πλένε πλύνε
πλένετε πλύνετε
(πλύντε)
συγχωρώ να συγχωρώ να συγχωρήσω συγχώρα συγχώρησε
συγχωράτε συγχωρήστε

τους.

Απάντηση:
-Αποφάσισε να ξεκινήσει τη γυμναστική.
Βουλητική
Θα μείνω σπίτι να διαβάσω.

Τελική
Πρέπει να τρως υγιεινά για να μην παχύνεις.

Βουλητική Τελική
Επιτρέπεται να σταθμεύσουμε εδώ;

Βουλητική
Για να μην μπερδευτούμε, πρέπει να ακολουθήσουμε τις οδηγίες.

Τελική Βουλητική
Αυτό θέλω μόνο, να κάνετε ησυχία.

Βουλητική
Κάλεσα τον κλειδαρά να μου ανοίξει την πόρτα.

Τελική
Μπορείς να μας βοηθήσεις με τις εργασίες;

Βουλητική

3. Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο των βουλητικών προτάσεων της ά-

σκησης 2.
Απάντηση:
Αποφάσισε να ξεκινήσει τη γυμναστική. Αντικείμενο
Πρέπει να τρως υγιεινά για να μην παχύνεις. Υποκείμενο
Επιτρέπεται να σταθμεύσουμε εδώ; Υποκείμενο
Για να μην μπερδευτούμε, πρέπει να ακολουθήσουμε τις οδηγίες. Υποκείμενο
Αυτό θέλω μόνο, να κάνετε ησυχία. Επεξήγηση
Μπορείς να μας βοηθήσεις με τις εργασίες; Αντικείμενο
4. Να διορθώσετε τα λάθη στις παρακάτω προτάσεις.

Απάντηση:
Μου αρέσει που με περιποιείσαι.
Μπορείς να μου δανείσεις ένα μολύβι.
Τα κορδόνια μου είναι έτοιμα να λυθούν.
Ανεβείτε γρήγορα πάνω.
Μπορείτε να φύγετε.
Με τον τρόπο που τα εξηγείτε, τα καταλαβαίνω όλα.
Εξηγήστε μου, σας παρακαλώ τι συμβαίνει.
Πλάκα κάνουν. Δεν εξηγείται αλλιώς!
Σκούπισε τα πόδια σου στο χαλάκι.
Παρατηρήστε προσεκτικά την εικόνα.

5. Να συμπληρώσετε τις περιόδους με τελικές προτάσεις.

Αγόρασα ένα τετράδιο για να γράφω τις ασκήσεις μου.
Μπορείτε να κάνετε έναν αγώνα για να δείτε ποιος είναι καλύτερος.
Ακούστε τις συμβουλές μου για να βελτιωθείτε στην έκθεση.
Ετοίμασε τις βαλίτσες του να πάει ταξίδι.
Ξύπνησα νωρίς να προλάβω το λεωφορείο.

Ενότητα 10
ατυχήματα
444 Ενότητα 10 [Ατυχήματα]
Αντωνυμίες
Θεωρία:
Η αντωνυμία είναι το μέρος του λόγου που χρησιμοποιείται για να
αντικαταστήσει ουσιαστικά, επίθετα ή ονοματικές φράσεις. Τα είδη
των αντωνυμιών είναι οκτώ:
Προσωπικές, Κτητικές, Δεικτικές, Οριστικές, Αόριστες, Ερωτηματικές, Αυτοπα-
θείς, Αναφορικές.
 Προσωπικές αντωνυμίες
Οι προσωπικές αντωνυμίες αντικαθιστούν λέξεις που δηλώνουν πρόσωπα.
Υπάρχουν οι δυνατοί τύποι προσωπικών αντωνυμιών που χρησιμοποιούνται για
να δοθεί έμφαση και οι αδύνατοι τύποι που χρησιμοποιούνται πιο συχνά.
ΔΥΝΑΤΟΙ ΤΥΠΟΙ
Α΄ Πρόσωπο Β΄ Πρόσωπο Γ΄ Πρόσωπο
Ον. εγώ εσύ αυτό –ή –ό
Γεν. εμένα εσένα αυτού –ής –ού
Αιτ. εμένα εσένα αυτόν –ή –ό
Κλητ. - εσύ -

Ον. εμείς εσείς αυτοί –ές –ά
Γεν. εμάς εσάς αυτών
Αιτ. εμάς εσάς αυτούς –ές –ά
Κλητ. - εσείς -
Ο Αντρέας γράφει. Αυτός γράφει.

Αγόρασα το βιβλίο. Αγόρασα αυτό.
ΑΔΥΝΑΤΟΙ ΤΥΠΟΙ
Ον. - - τος / τη / το
Γεν. μου σου του / της /του
Αιτ. με σε τον / την / το
Κλητ. - - -
Ον. - - τοι / τες / τα
Γεν. μας σας τους
Αιτ. μας σας τους / τις – τες / τα
Κλητ. - - -

Φώναξε τα παιδιά. Φώναξέ τα.
Αγόρασα το βιβλίο. Το αγόρασα.
 Κτητικές αντωνυμίες
Οι κτητικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να δείξουν σε ποιο πρόσωπο ανή-
κει κάτι.
Για έναν κτήτορα:

α΄ πρόσωπο: (δικός) μου, (δική) μου, (δικό) μου
β΄ πρόσωπο: (δικός) σου, (δική) σου, (δικό) σου
γ΄ πρόσωπο: (δικός) του / της, (δική) του / της, (δικό) του / της
Για πολλούς κτήτορες:

α΄ πρόσωπο: (δικός) μας, (δική) μας, (δικό) μας
β΄ πρόσωπο: (δικός) σας, (δική) σας, (δικό) σας
γ΄ πρόσωπο: (δικός) τους, (δική) του, (δικό) του
Ο δικός μου σκύλος / ο σκύλος μου
Η δική σου μπλούζα / η μπλούζα σου
Το δικό τους σπίτι / το σπίτι τους
* Συχνά μπερδεύουμε τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών με

το οριστικό άρθρο και τις κτητικές αντωνυμίες. Για να μπορούμε να τις διακρίνουμε
αρκεί να σκεφτούμε ότι:
οι προσωπικές αντωνυμίες συνοδεύουν ρήματα.

το οριστικό άρθρο συνοδεύει ουσιαστικά, επίθετα ή αντωνυμίες.
οι κτητικές αντωνυμίες συνοδεύουν ουσιαστικά, επίθετα ή αντωνυμίες και δεί-
χνουν κτήση (ότι δηλαδή κάτι είναι δικό μας).
Το σπίτι μου είναι όμορφο. Η αντωνυμία ‘μου’ συνοδεύει τη λέξη ‘σπίτι’, που
είναι ουσιαστικό και δείχνει κτήση. Επομένως,
είναι κτητική.
Δώσε μου το μολύβι. Η αντωνυμία ‘μου’ συνοδεύει τη λέξη ‘δώσε’, που είναι
ρήμα. Επομένως, είναι προσωπική.
* Προσοχή:
Η μητέρα μου τηλεφώνησε.
Η αντωνυμία ‘μου’ είναι προσωπική ή κτητική; Σε περιπτώσεις όπως η παραπά-

νω πρόταση, είναι δύσκολο να διακρίνουμε ποια λέξη συνοδεύει η αντωνυμία.
Για να αποφύγουμε τη δυσκολία αυτή, βάζουμε τόνο στην περίπτωση που η α-
ντωνυμία είναι προσωπική. Δηλαδή:
Η μητέρα μού τηλεφώνησε (= η μητέρα τηλεφώνησε σε μένα) – προσωπική
Η μητέρα μου τηλεφώνησε (= η δική μου μητέρα τηλεφώνησε) – κτητική
 Δεικτικές αντωνυμίες
Οι δεικτικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να δείξουν ένα πρόσωπο, ζώο ή
πράγμα.

αυτός –ή –ό Χρησιμοποιείται για κοντινά πρόσωπα ή πράγματα

ή για κάτι που έχει προαναφερθεί.
τούτος –η –ο / ετούτος –η –ο Χρησιμοποιείται για πολύ κοντινά πρόσωπα ή
πράγματα
εκείνος –η –ο Χρησιμοποιείται για πρόσωπα ή πράγματα που
βρίσκονται μακριά.
τέτοιος –α –ο Χρησιμοποιείται για να δείξει την ποιότητα.
τόσος –η –ο Χρησιμοποιείται για να δείξει την ποσότητα.
 Οριστικές αντωνυμίες
Οι οριστικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να ξεχωρίσουν κάτι από άλλα του
ίδιου είδους.
Ως οριστικές αντωνυμίες χρησιμοποιούμαι:
Το επίθετο ίδιος, ίδια, ίδιο μαζί με το άρθρο
Το επίθετο μόνος, μόνη, μόνο μαζί με την αντωνυμία μου, σου, του κλπ
ΔΗΛΑΔΗ
ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο
μόνος μου, σου, του / μόνοι μας, σας, τους
μόνη μου, σου, του / μόνες μας, σας, τους
μόνο μου, σου, του / μόνα μας, σας, τους
Πρέπει να μιλήσω στον ίδιο τον διευθυντή.
Ο Νίκος προσπαθεί να τα κάνει όλα μόνος του.

 Αόριστες αντωνυμίες:
Οι αόριστες αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να μιλήσουμε για κάτι το οποίο
δεν γνωρίζουμε ή δεν θέλουμε να ονομάσουμε.
ένας, μια / μία, ένα

κανένας / κανείς, καμιά / καμία, κανένα
κάποιος, κάποια, κάποιο
μερικοί, μερικές, μερικά
κάτι, κατιτί
τίποτε / τίποτα
καθένας, καθεμιά / καθεμία, καθένα
κάμποσος, κάμποση, κάμποσο
κάθε / καθετί
δείνα
τάδε
άλλος, άλλη, άλλο
Άλλοι μιλούσαν, άλλοι έπαιζαν επιτραπέζια και μερικοί διάβαζαν βιβλία.
Δεν έχω φάει τίποτα από το πρωί.
Θα μου αγοράσεις κάτι από το περίπτερο
* Η αόριστη αντωνυμία ‘ένας, μία, ένα’ μοιάζει με το αριθμητικό ‘ένας, μία, ένα’
και με το αόριστος άρθρο ‘ένας, μία, ένα’.
Για να τα ξεχωρίσουμε, σκεφτόμαστε ότι:
Το αόριστο άρθρο αναφέρεται σε κάτι αόριστο.

Το αριθμητικό χρησιμοποιείται για να δείξει τον αριθμό και την αντίθεση με τα

πολλά.
Η αντωνυμία αντικαθιστά ένα όνομα.
Μια μέρα, πήγαμε εκδρομή στις Μυκήνες. Αόριστο άρθρο
Μείναμε στο Ναύπλιο για μία μέρα. Αριθμητικό
- Θα αγοράσω ένα αναψυκτικό. Αόριστο άρθρο
- Κι εγώ θα πάρω ένα. Αντωνυμία
 Ερωτηματικές αντωνυμίες:
Οι ερωτηματικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να ρωτήσουμε κά-
τι.
τι (άκλιτο)
ποιος, ποια ποιο (γεν. ποιου, ποιας, ποιου ή τίνος / τίνων)
πόσος, πόση πόσο
Τι θα φάμε, σήμερα;
Ποιος σε πήρε τηλέφωνο;
Πόσο αλεύρι να προσθέσω;
* Προσέχω: η αντωνυμία ‘ποιος, ποια, ποιο’ ΔΕΝ παίρνει τόνο.

 Αυτοπαθείς αντωνυμίες:
Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να δείξουν ότι το πρόσωπο που
ενεργεί το ίδιο συγχρόνως δέχεται και την ενέργεια.
Ενικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
ο εαυτός μου ο εαυτός σου ο εαυτός του / της
του εαυτού μου του εαυτού σου του εαυτού του / της
τον εαυτό μου τον εαυτό σου τον εαυτό του / της
Πληθυντικός αριθμός
ο εαυτός μας ο εαυτός σας ο εαυτός τους
του εαυτού μας / του εαυτού σας / του εαυτού τους /

των εαυτών μας των εαυτών σας των εαυτών τους
τον εαυτό μας/ τον εαυτό σας / τον εαυτό τους /

τους εαυτούς μας τους εαυτούς σας τους εαυτούς τους
Φροντίζει πολύ τον εαυτό της.
Ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους.

 Αναφορικές αντωνυμίες:
Αναφορικές αντωνυμίες είναι αυτές που εισάγουν δευτερεύουσες αναφορικές
προτάσεις.
που (άκλιτο)
ο οποίος, η οποία, το οποίο
όποιος, όποια, όποιο
όσος, όση, όσο
ό, τι (άκλιτο) / οτιδήποτε
οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε
Όποιος κάνει την άσκηση, να μαζέψει τα τετράδια.
Αγόρασε ό, τι θέλεις.
Όσοι θέλουν, μπορούν να φύγουν.

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσετε το είδος τους.

Θα περιμένω όση ώρα θες. :_____________________________
Ο Γιώργος το έσπασε το βάζο. :_____________________________
Θα τα καταφέρω μόνος μου. :_____________________________
Οι γυναίκες περιποιούνται πολύ τον εαυτό τους. :__________________________
Τα φώναξες τα παιδιά να έρθουν; :_____________________________
Εκείνο τον καιρό τα πράγματα ήταν δύσκολα. :___________________________
Πόση ώρα περιμένεις; :_____________________________
Η μητέρα μου μού αγόρασε το ποδήλατο. :_____________________________
Οι γονείς μας είπαν ότι θα αργήσουν. :_____________________________
Αυτό το παιδί είναι από άλλο σχολείο. :_____________________________
Οι γονείς μάς ρώτησαν αν θα αργήσουμε. :_____________________________
Μου το είπε ο ίδιος ο καθηγητής.
2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατάλληλη αντωνυμία.

Δεν αγόρασα ____________ από τα καταστήματα.
____________ άνθρωπος έχει τις απόψεις ____________.
Κάθεται ____________ στο θρανίο για να μην κάνει φασαρία.
Ο διευθυντής ____________ κάλεσε στο γραφείο.
____________ μίλησε;
Μου ψιθύρισε ____________, αλλά δεν____________ άκουσα.
____________ πηγαίνουμε συνέχεια εκδρομές.

Έχει ____________ φασαρία που δεν ακούω ____________.

____________ συμφωνεί, να σηκώσει το χέρι.
Ο Αντρέας μιλάει Αγγλικά, Γαλλικά και πολλές ____________ γλώσσες.
____________ είναι η κοπέλα που σου έλεγα.
3. Να γράψετε 2 προτάσεις για κάθε είδος αντωνυμίας.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Συνώνυμα και Αντώνυμα
Θεωρία:
Συνώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν την ίδια σημασία:
λιτός – απλός
Αντώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν την αντίθετη σημασία:

λιτός – πολυτελής

Ασκήσεις:
1. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε μια συνώνυμη.

καταστροφή : ____________________
ατέλεια : ____________________
κινητοποίηση : ____________________
ρύπανση : ____________________
παραβλέπω : ____________________
μοναδικός : ____________________
αγαπητός : ____________________
κατασκευάζω : ____________________
πλησιάζω : ____________________
συμπαραστάτης : ____________________
δασύς : ____________________
άναυδος : ____________________
οδυνηρός : ____________________
φροντίδα : ____________________
κομπασμός : ____________________
2. Να διαλέξετε πέντε λέξεις από την παραπάνω άσκηση και να γράψετε προτά-
σεις.
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε μια αντώνυμη.

καρτερικός :_________________
κινητικότητα :_________________
κατευνάζω :_________________
νόθος :_________________
πομπός :_________________
καταστροφή :_________________
αδιάλλακτος :_________________
ακμή :_________________
αλαζονεία :_________________
αμφισβήτηση :_________________
ανέφικτος :_________________
βελτιώνω :_________________
συμφωνία :_________________
εχθρικός :_________________
υποβάθμιση :_________________

4. Να γράψετε 4 προτάσεις χρησιμοποιώντας δύο από τις λέξεις της παραπάνω

άσκησης και τις δύο αντώνυμές τους.
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Ποια ρήματα σχηματίζονται όπως στα αρχαία ελληνικά
Θεωρία:
Αρχαιόκλιτα είναι τα ρήματα που κλίνονται όπως στην αρχαία ελ-
ληνική γλώσσα. Χρησιμοποιούμε δηλαδή και σήμερα κάποιους τύ-
πους από τα αρχαία ελληνικά. Η κλίση αυτή λέγεται λόγια.
Τέτοια ρήματα είναι:
το βαίνω και τα σύνθετά του (συμβαίνω, αποβαίνω)
το άγω και τα σύνθετά του (διάγω, εξάγω, παράγω)
το λαμβάνω και τα σύνθετά του (συλλαμβάνω, απολαμβάνω)
το δεικνύομαι και τα σύνθετά του (επιδεικνύομαι, αποδεικνύομαι)
Στα παραπάνω ρήματα οι τύποι που παίρνουμε από τα αρχαία ελληνικά είναι κυ-
ρίως το γ’ ενικό και πληθυντικό αορίστου (συνέβη / συνέβησαν, συνελήφθη /
συνελήφθησαν, απεδείχθη / απεδείχθησαν).
Τύπους από την αρχαία ελληνική συναντούμε και στην κλίση:

των ρημάτων β’ συζυγίας α΄ (εγγυώμαι, εξαρτώμαι)
των ρημάτων β’ συζυγίας β΄ τάξης (θεωρούμαι, στερούμαι)
Ενεστώτας: συμβαίνει εισάγω
Παρατατικός: συνέβαινε εισήγα
Αόριστος: συνέβη εισήγαγα
Εξ. Μέλλοντας: θα συμβαίνει θα εισάγω
Στ. Μέλλοντας: θα συμβεί θα εισαγάγω
Παρακείμενος: έχει συμβεί έχω εισαγάγει

Υπερσυντέλικος: είχε συμβεί είχα εισαγάγει
Συντ. Μέλλοντας: θα έχει συμβεί θα έχω εισαγάγει
αποδεικνύω συλλαμβάνω
απεδείκνυα συλλάμβανα
απέδειξα συνέλαβα
θα αποδεικνύω θα συλλαμβάνω
θα αποδείξω θα συλλάβω
έχω αποδείξει έχω συλλάβει
είχα αποδείξει είχα συλλάβει
θα έχω αποδείξει θα έχω συλλάβει
Ενεστώτας: εισάγομαι αποδεικνύομαι
Παρατατικός: εισαγόμουν αποδεικνυόμουν
Αόριστος: εισήχθη / εισήχθηκα αποδείχθηκα / απεδείχθην
Εξ. Μέλλοντας: θα εισάγομαι θα αποδεικνύομαι
Στ. Μέλλοντας: θα εισαχθώ θα αποδειχθώ
Παρακείμενος: έχω εισαχθεί έχω αποδειχθεί
Υπερσυντέλικος: είχα εισαχθεί είχα αποδειχθεί
Συντ. Μέλλοντας: θα έχω εισαχθεί θα έχω αποδειχθεί
Ενεστώτας: συλλαμβάνομαι
Παρατατικός: συλλαμβανόμουν
Αόριστος: συνελήφθην
Εξ. Μέλλοντας: θα συλλαμβάνομαι
Στ. Μέλλοντας: θα συλληφθώ

Παρακείμενος: έχω συλληφθεί
Υπερσυντέλικος: είχα συλληφθεί
Συντ. Μέλλοντας:θα έχω συλληφθεί
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
θεωρούμαι εγγυώμαι
θεωρείσαι εγγυάσαι
θεωρείται εγγυάται
θεωρούμαστε εγγυόμαστε
θεωρείστε εγγυάστε
θεωρούνται εγγυώνται
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
θεωρούμουν εγγυόμουν
θεωρούσουν εγγυόσουν
θεωρούνταν / θεωρείτο εγγυόταν
θεωρούμαστε / θεωρούμασταν εγγυόμαστε / εγγυόμασταν
θεωρούσαστε / θεωρούσασταν εγγυόσαστε / εγγυόσασταν
θεωρούνταν εγγυόνταν / εγγυούνταν

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα ρήματα:

παρεμβαίνει, επεμβαίνουν, παράγεις
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________

επιδεικνύομαι, περιλαμβάνομαι
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Να κλίνετε στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό τα ρήματα:

εξαρτώμαι, στερούμαι
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Πώς βρίσκουμε το Υποκείμενο, το Ρήμα και τα συμπληρώματά

του
Θεωρία:
Πώς βρίσκουμε τους όρους της πρότασης:
Πρώτα, βρίσκουμε το ρήμα και στη συνέχεια τους υπόλοιπους όρους.
 Υποκείμενο λέγεται εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση.

Για να βρούμε το Υποκείμενο,
ρωτάμε με το ποιος, ποια, ποιο, ποιοι, ποιες, ποια;
Το Υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση Ονομαστική.
Ο μαθητής έγραψε διαγώνισμα.

Ρήμα: έγραψε
Υποκείμενο: (ποιος έγραψε;) ο μαθητής
 Αντικείμενο λέγεται το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ε-

νέργεια του ρήματος.
Για να βρούμε το Αντικείμενο,
ρωτάμε με το τι, ποιον, ποια, ποιο, ποιους, ποιες, ποια;
Το Αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται συνήθως σε πτώση Αιτιατική.


Αντικείμενο: (τι έγραψε;) διαγώνισμα
ΤΟ ΡΗΜΑ
Μεταβατικό Αμετάβατο Συνδετικό Απρόσωπο
μονόπτωτο δίπτωτο
Το ρήμα μπορεί να είναι:

 Μεταβατικό: το ρήμα που παίρνει ένα ή περισσότερα αντικείμενα ως α-
παραίτητο συμπλήρωμα.
o Μονόπτωτο είναι το μεταβατικό ρήμα που παίρνει ένα μόνο αντι-
κείμενο (ή περισσότερα που συνδέονται με το ‘και’)
Η κυρία αγόρασε μολύβια.

Υ Ρ Α
Η κυρία αγόρασε μολύβια και τετράδια.

Υ Ρ Α Α
o Δίπτωτο είναι το μεταβατικό ρήμα που παίρνει δύο αντικείμενα

(που δεν συνδέονται με το και)

Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο, το ένα αντικείμενο είναι άμεσο και το

άλλο είναι έμμεσο.
Άμεσο είναι το αντικείμενο που βρίσκεται σε αιτιατική και απαντά
στην ερώτηση τι;
Έμμεσο είναι το αντικείμενο που βρίσκεται σε γενική ή είναι ε-
μπρόθετο και απαντά στην ερώτηση σε ποιον;
Η κυρία αγόρασε στο γιο της μολύβια.

Υ Ρ Α (έμμεσο) Α (άμεσο)
Η Μαρία μού έδωσε το τετράδιο.

Υ Α (έμμεσο ) Ρ Α (άμεσο)
 Αμετάβατο: το ρήμα που δεν χρειάζεται αντικείμενο για να συμπληρωθεί

το νόημά του.
Ο Αντρέας έφυγε.
 Συνδετικό: το ρήμα που συνδέει το ρήμα της πρότασης με το κατηγορού-

μενο για να του δώσει μια ιδιότητα.
Συνδετικά είναι τα ρήματα: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, ονομάζομαι, εμφανίζο-
μαι, παρουσιάζομαι, διορίζομαι, λέγομαι, θεωρούμαι…
Ο ήλιος είναι λαμπερός.

Υ Ρ Κ
Η Κατερίνα διορίστηκε δασκάλα.

Υ Ρ Κ

 Απρόσωπο: είναι το ρήμα που χρησιμοποιείται στο γ΄ ενικό και ως υπο-

κείμενο δεν έχει πρόσωπο, πράγμα ή αντωνυμία αλλά μία ολόκληρη πρό-
ταση που ξεκινά με το ‘να’, το ‘ότι’ και το ‘πως’.
Ως απρόσωπα ρήματα χρησιμοποιούνται: πρέπει, πρόκειται, συμφέρει,
χιονίζει, βρέχει, απαγορεύεται, επιτρέπεται και άλλα.
Πρέπει να διαβάσω.
Ρ Υ
* Προσέχω: Μερικά ρήματα μπορεί να χρησιμοποιούνται και ως προσωπικά

αλλά και ως απρόσωπα.
Απαγορεύεται το κάπνισμα.
Ρ Υ
ποιος απαγορεύεται; το κάπνισμα

Η λέξη ‘κάπνισμα’ είναι ουσιαστικό, άρα το ρήμα είναι προσωπικό.
Απαγορεύεται να καπνίζετε.
Ρ Υ
Ποιος απαγορεύεται; Ως Υποκείμενο θεωρούμε ‘να

καπνίζετε’, που είναι πρόταση, άρα το ρήμα είναι απρόσωπο.

Βίντεο για Μεταβατικό - Αμετάβατο - Συνδετικό & Απρόσωπο Ρήμα.

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε συντακτική αναγνώριση στις παρακάτω προτάσεις.
Η μητέρα αγόρασε λαχανικά και φρούτα.

_________________________________________________________________
Το σπίτι φαίνεται καινούριο.

_________________________________________________________________
Φαίνεται πως θα βρέξει.

_________________________________________________________________
Το τρένο έφτασε.
_________________________________________________________________
Η μητέρα αγόρασε ρούχα στο παιδί της.

_________________________________________________________________
Ο δάσκαλος ονομάζεται Αντρέας.

_________________________________________________________________
Ο λαγός τρέχει γρήγορα.

_________________________________________________________________

Επιτρέπεται το παρκάρισμα.
_________________________________________________________________
Επιτρέπεται να παρκάρετε εδώ.

_________________________________________________________________
Ο Πέτρος μου χάρισε ένα μαντίλι.

_________________________________________________________________
Αύριο, πρέπει να ξυπνήσω νωρίς.

_________________________________________________________________
Ο Πάνος έκλεισε την πόρτα.

_________________________________________________________________
Διδάσκει μουσική στους μαθητές.

_________________________________________________________________
Θέλω γάλα και κουλουράκια.

_________________________________________________________________
Φέρε μου λίγο νερό.

_________________________________________________________________

2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα ρήματα της παραπάνω άσκη-

σης.
ΡΗΜΑΤΑ:
Μεταβατικά Αμετάβατα Συνδετικά Απρόσωπα
Μονόπτωτα Δίπτωτα

Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών και τοπικών προσδιορισμών
Θεωρία:
Όπως είχαμε δει στην 1η ενότητα:
Για να δείξουμε το χρόνο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά ή επίθετα με
λειτουργία επιρρήματος και χρονικές προτάσεις.
Για να βρούμε τους προσδιορισμούς του χρόνου μέσα σε μια πρόταση ρωτάμε
«Πότε;»
σήμερα, χθες, αύριο, σε λίγο, τώρα, μετά, αργότερα, ύστερα, έπειτα, κατό-
πιν, πέρυσι, νωρίς, φέτος, απόψε, συνέχεια, συχνά, σπάνια, ξανά, γρήγορα,
αργά, πάντα, πάντοτε, ποτέ, κάποτε, ,άλλοτε, τακτικά, συνήθως, πότε πό-
τε………

χρόνο.
Ουσιαστικά: το πρωί, το απόγευμα, το μεσημέρι, το βράδυ, στο παρελθόν,
στο μέλλον, προς το παρόν, τη νύχτα, την (μια) μέρα, μια φορά κι έναν
καιρό………
Επίθετα: σύντομος, προηγούμενος, επόμενος, σημερινός, χθεσινός, αυρια-
νός, φετινός, περσινός, πολυετής………


όταν, μόλις, ωσότου, αφού, αφότου, μόλις , καθώς, κάθε που, ενώ, όποτε,
όσο που, πριν, προτού, σαν, άμα , ώσπου, ………
Όπως είχαμε δει στην 2η ενότητα:

Για να δείξουμε τον τόπο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά σε αιτιατική ή
με πρόθεση και αναφορικές προτάσεις που φανερώνουν τόπο. Εκτός από τον τόπο
όπου βρίσκεται κάποιος, δηλώνουν και την κατεύθυνση ή την προέλευση κάποιου.
«Πού;»
 Χρησιμοποιούμε ουσιαστικά σε αιτιατική ή με πρόθεση για να δείξουμε το

χρόνο.



Ασκήσεις:
1. Στο παρακάτω κείμενο, να υπογραμμίσετε με πράσινο χρώμα τους χρονικούς

προσδιορισμούς και με κόκκινο χρώμα τους τοπικούς προσδιορισμούς.

Πότε δύο λέξεις γράφονται σε μία
Θεωρία:
Ένα θέμα που μας μπερδεύει συχνά είναι ποιες λέξεις γράφονται
ως μία και ποιες ως δύο.
Με μια λέξη γράφονται:
 Τα απόλυτα αριθμητικά από το 13-19 (δεκατρία, δεκατέσσερα…)
 Οι αντωνυμίες καθένας, καθεμία, καθένα, καθετί, κατιτί, οποιοσδήποτε, ο-
σοσδήποτε, οτιδήποτε.
 Η πρόθεση σε (σ’) με τη γενική ή αιτιατική του άρθρου (στου, στο). Στην
περίπτωση αυτή δεν βάζω απόστροφο!
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω το εμπρόθετο άρθρο στου / στο με την προσωπι-
κή αντωνυμία με το άρθρο που βάζω απόστροφο (σου το έδωσα σ’ το έ-
δωσα).
 Τα σύνθετα με το ‘παρά’ (παραπάνω)
 Οι λέξεις: απεναντίας, απευθείας, αφενός, αφετέρου, εξαιτίας, εξάλλου, ε-
ντέλει, εντούτοις, επιτέλους, καθωσπρέπει, καλημέρα, καληνύχτα, καταγής,
κατευθείαν, μεμιάς, μολαταύτα, ολημέρα, οληνύχτα, οπωσδήποτε, προπά-
ντων, τωόντι, υπόψη και άλλες.
Με δύο λέξεις γράφονται οι λέξεις:

καλώς όρισες, τέλος πάντων, μετά χαράς, καλώς τον, εν γένει, εν λόγω, εν μέρει,
εν πολλοίς, εν ολίγοις, διά μακρών, εν ανάγκη, εν τω μεταξύ, εν πάση περιπτώσει,
επί ίσοις όροις, επί λέξει, επί ματαίω, επί τάπητος, επί τη ευκαιρία, επ’ ονόματι, επ’
ουδενί, καθ’ οδόν, καθ’ όλα, κατά λάθος, κατά λέξη, κατά νου, κατά κράτος, κατ’
αρχάς, κατά τύχη, παρά λίγο, παρά τρίχα παρ’ όλο, παρ’ ότι και άλλες.

Ασκήσεις:
Καταλάθος δέκα εννέα εικοσιτρία καθ’ ένας
Κατατύχη τριανταπέντε δέκα επτά σ’ το σπίτι
Κατακράτος όπως δήποτε στο χάρισε σ’ την αυλή
Αφ’ ενός αφ’ ετέρου δεκατοστρίτος επί τέλους
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Πώς διηγούμαστε κάτι που μας συμβαίνει
Θεωρία:
Πρόλογος
Πού και πότε συνέβη το γεγονός.
Ποια πρόσωπα παίρνουν μέρος. Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι αναγνώστες για
τα πρόσωπα αυτά;
Ποια είναι η αιτία του γεγονότος.
Τι ακριβώς έγινε.
Ποια είναι τα αποτελέσματα.
Επίλογος
Ποια είναι τα συναισθήματά μας και οι σκέψεις μας.

* Χρησιμοποιούμε κυρίως παρελθοντικούς χρόνους (παρατατικό, αόριστο, ή ιστορι-
κό ενεστώτα)

* Χρησιμοποιούμε χρονικούς και τοπικούς προσδιορισμούς και επίθετα.


1. Γράφω μια έκθεση με θέμα: «Ένα μικρό ατύχημα στο σχολείο»

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Περιγραφή τρόπων συμπεριφοράς που ταιριάζουν σε συγκε-

κριμένες περιστάσεις (κανόνες)
Θεωρία:
Για να γράψουμε κανόνες:

 Βάζουμε έναν τίτλο σχετικά με τους κανόνες.
 Αριθμούμε τους κανόνες που θα γράψουμε.
 Χρησιμοποιούμε το χρόνο και την έγκλιση που χρειάζεται ανάλογα με ύφος
που θέλουμε να δώσουμε:
o Οριστική Ενεστώτα
Περιγράφουμε σε κάποιον τι πρέπει να κάνει και του το ζητάμε
πολύ ευγενικά.
o Υποτακτική Ενεστώτα ή Αορίστου
Ζητάμε ή προτρέπουμε κάποιον να κάνει κάτι.
o Προστακτική Ενεστώτα ή Αορίστου
Ζητάμε άμεσα και επιτακτικά από κάποιον να κάνει κάτι.
 Οι κανόνες πρέπει να είναι σαφείς και σύντομοι.
 Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σκίτσα ή εικόνες για να γίνουν πιο κατανοη-
τοί.

1. Να γράψετε τους κανόνες για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στη Δημο-

τική Βιβλιοθήκη.
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Πώς κάνουμε μια έρευνα
Θεωρία:
Για να κάνουμε μια έρευνα:
 Ορίζουμε τις ηλικιακές ομάδες με τις οποίες θα ασχοληθούμε.
 Φτιάχνουμε ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με το θέμα που θα μελετήσουμε.
 Συγκεντρώνουμε και μετράμε τις απαντήσεις που δόθηκαν ξεχωριστά για
κάθε ηλικιακή ομάδα.
 Φτιάχνουμε στατιστικούς πίνακες και σχεδιαγράμματα.
 Γράφουμε τα συμπεράσματά μας.

1. Να κάνετε μία έρευνα στο σχολείο σας με θέμα: «Η υγιεινή διατροφή». Μέσω
της έρευνας σας θα μελετήσετε κατά πόσο η διατροφή των μαθητών του σχο-
λείου σας είναι υγιεινή.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να προσδιορίσετε το είδος τους.

Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος, που ό, τι επιθυμούσε η
καρδιά του το ’χε. Όλα τα είχε, και τον έλεγαν ευτυχισμένο, ώσπου έπαθε μια παρά-
ξενη ανορεξιά και δεν είχε όρεξη να βάλει τίποτα στο στόμα του. Σιγά σιγά αδυνάτι-
ζε, κι άρχισε να γίνεται γκρινιάρης και παράξενος. Πολλοί γιατροί επήγαιναν και τον
έβλεπαν, μα τα γιατρικά τους τίποτα δεν μπορούσαν να του κάμουν. Η ανορεξιά του
βασιλιά όλο και κρατούσε, κι εκείνος έρεβε μέρα με την ημέρα. Τίποτα δε λιμπιζό-
ταν να φάει ∙ ούτε «του πουλιού το γάλα», που λέει ο λόγος.
Οπού κάποια μέρα, έτυχε να περνάει από το παλάτι του ένας ασπρομάλλης γέρο-
ντας φτωχός, που ήταν όμως σοφός κι ήξερε από γιατρικά. Του είπανε λοιπόν για το
βασιλιά, κι ανέβηκε να τον δει. «Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου;» τον ρώτησε. «Τι
λες, γιατρέ μου;» του λέει ο βασιλιάς. «όλη μέρα ξαπλωμένος απάνου στο θρόνο
μου, ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ ο ίδιος». «Μήπως έχεις έγνοιες και
σκοτούρες για το λαό σου;» «Όχι, κάθε άλλο. Εγώ ζω ξέγνοιαστος, και καρφάκι δε
μου καίεται για κανέναν!» «Μήπως επιθύμησες ποτέ κάτι και δεν μπόρεσες να το
’χεις;» «Ούτε κι αυτό! Βασιλιάς είμαι, κι ό, τι γυρέψω, το βλέπω μπροστά μου!».
Λαϊκό παραμύθι, από τα Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α΄ Γυμνασίου
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Να γράψετε ένα συνώνυμο κι ένα αντώνυμο για τις παρακάτω λέξεις.

ΣΥΝΩΝΥΜΟ ΑΝΤΩΝΥΜΟ
υποχρεωτικός: __________________ __________________
αδιάλλακτος: __________________ __________________
δυσχέρεια: __________________ __________________
ένδεια: __________________ __________________
κωλύω: __________________ __________________
αδράνεια: __________________ __________________
αποδέχομαι: __________________ __________________
εκούσιος: __________________ __________________
κατακρίνω: __________________ __________________
αθώος: __________________ __________________
προσεχής: __________________ __________________
ακύρωση: __________________ __________________
νηφάλιος: __________________ __________________
ανάπτυξη: __________________ __________________
φθορά: __________________ __________________

3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων στις παρεν-

θέσεις.
Όταν ήμουν μικρός, η γιαγιά μου ____________ (διηγούμαι) παραμύθια.
Η χώρα τα παλιά χρόνια ____________ (παράγω) πολλά εσπεριδοειδή.
Ο Άρης ____________ (εξαρτώμαι) οικονομικά από τους γονείς του.
Έμαθες τι ____________ (συμβαίνω) χθες;
Έμαθες τα γεγονότα που ____________ (συμβαίνω) χθες;
____________ (συλλαμβάνομαι) την προηγούμενη εβδομάδα οι καταζητούμενοι.
Αυτό που υποστήριζα ____________ (αποδεικνύομαι) έμπρακτα.
Την επόμενη εβδομάδα ____________ (διεξάγομαι) οι αγώνες.
Ό, τι κι αν λες, δεν ____________ (δικαιολογούμαι) με τίποτα!
4. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο παρακάτω κείμενο και να γράψετε αν είναι

μεταβατικά (δίπτωτα ή μονόπτωτα), αμετάβατα, συνδετικά ή απρόσωπα.
Με τις φωνές και τα ουρλιαχτά ξύπνησε η Μαρία. Η Μαρία είναι πολύ ψύχραιμο
άτομο. Μια και δυο πήγε στο τηλέφωνο και πήρε το 199, που είναι η Άμεση Δράση.
Έπρεπε να ακούγατε τις σειρήνες να ουρλιάζουν. Σχεδόν αμέσως έφτασαν οι πυ-
ροσβέστες πάνω στο κόκκινο αυτοκίνητό τους με το πορτοκαλί φως να στριφογυρί-
ζει και τη σειρήνα να ξεκουφαίνει τη γειτονιά. Πίσω τους έφθαναν οι αστυνομικοί
μέσα στο άσπρο μπλε περιπολικό, με τη δική τους σειρήνα να ουρλιάζει. Χαμός, σας
λέω, γινόταν…
Όταν όλα τελείωσαν, ένας πυροσβέστης με πήρε αγκαλιά και με σήκωσε ψηλά.
Λιβανού, Μπ. , Με λένε Σόνια
από το βιβλίο της Γλώσσας Στ’ Δημοτικού

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

5. Να εμπλουτίσετε το κείμενο βάζοντας χρονικούς και τοπικούς προσδιορι-

σμούς όπου θεωρείτε απαραίτητο (να κάνετε όποια αλλαγή χρειάζεται για να
είναι κατανοητό το κείμενο)
Μου αρέσει να ταξιδεύω. Λατρεύω τα νησιά. Συνηθίζω να κολυμπάω και να ψα-
ρεύω. Ο πατέρας μου μού έμαθε πώς να ψαρεύω. Με τον αδερφό μου φτιάχνουμε
κάστρα, ξαπλώνουμε και κάνουμε ηλιοθεραπεία. Πηγαίνουμε να φάμε και εγώ πα-
ραγγέλνω καλαμαράκια, που είναι τα αγαπημένα μου.
6. Να βάλετε απόστροφο όπου χρειάζεται.

Στο τραπέζι υπάρχει ένα όμορφο τραπεζομάντιλο.
Έφτιαξα τον κήπο στην αυλή του σπιτιού μου.
Στην έφερα την μπλούζα που ήθελες.
Ψάξε μέσα στο συρτάρι.
Το μπλουζάκι αυτό στο χάρισε ο Αντώνης.
Μην στηρίζεστε στις πόρτες της αμαξοστοιχίας.
Να στις δώσω τις γόμες;
Στην τηλεόραση έδειχνε μια ωραία ταινία.
Δεν το έκανα εγώ. Στο ορκίζομαι.
Στην έδωσα την εργασία μου;

Αντωνυμίες

Απάντηση:
Θα περιμένω όση ώρα θες. Αναφορική
Ο Γιώργος το έσπασε το βάζο. Προσωπική (αδύνατος τύπος)
Θα τα καταφέρω μόνος μου. Προσωπική (αδύνατος τύπος)
Οι γυναίκες περιποιούνται πολύ τον εαυτό τους. Αυτοπαθής
Τα φώναξες τα παιδιά να έρθουν; Προσωπική (αδύνατος τύπος)
Εκείνο τον καιρό τα πράγματα ήταν δύσκολα. Δεικτική
Πόση ώρα περιμένεις; Ερωτηματική
Η μητέρα μου μού αγόρασε το ποδήλατο. Κτητική / Προσωπική (αδ. τύπος)
Οι γονείς μας είπαν ότι θα αργήσουν. Κτητική (δεν έχει τόνο)
Αυτό το παιδί είναι από άλλο σχολείο. Δεικτική / Αόριστη
Οι γονείς μάς ρώτησαν αν θα αργήσουμε. Προσωπική (αδ. τύπος - έχει τόνο)
Μου το είπε ο ίδιος ο καθηγητής. Προσωπική (αδ. τύπος) / προ-
σωπική (αδύνατος τύπος) / Οριστική
2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατάλληλη αντωνυμία.

Απάντηση:
Δεν αγόρασα τίποτα από τα καταστήματα.

Κάθε άνθρωπος έχει τις απόψεις του.

Κάθεται μόνος του στο θρανίο για να μην κάνει φασαρία.
Ο διευθυντής με κάλεσε στο γραφείο.
Ποιος μίλησε;
Μου ψιθύρισε κάτι, αλλά δεν τον άκουσα.
Εμείς πηγαίνουμε συνέχεια εκδρομές.
Έχει τόση φασαρία που δεν ακούω τίποτα.
Όποιος συμφωνεί, να σηκώσει το χέρι.
Ο Αντρέας μιλάει Αγγλικά, Γαλλικά και πολλές άλλες γλώσσες.
Εκείνη είναι η κοπέλα που σου έλεγα.
3. Να γράψετε 2 προτάσεις για κάθε είδος αντωνυμίας.

Απάντηση:
Προσωπικές
Εσύ διαβάζεις πολύ.
Μου δίνεις την κασετίνα;
Κτητικές
Μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη δική μου ξύστρα.
Κοίτα το ποδήλατό μου.
Δεικτικές
Εκείνος ο κύριος είναι ο δάσκαλός μου.
Θα ήθελα ένα τέτοιο σπίτι.
Οριστικές
Μίλησα με τον ίδιο τον υπεύθυνο.
Μου αρέσει όταν δεν είμαι μόνος μου.
Αόριστες
Κάθε πολίτης πρέπει να ενδιαφέρεται για τον δήμο του.
Μερικοί καθυστερούν να μπουν στην αίθουσα.
Ερωτηματικές
Πόση ώρα έχει περάσει;
Τι φαγητό θέλεις;
Αυτοπαθείς
Ο Αντρέας σκέφτεται μόνο τον εαυτό του.
Στο μάθημα της θεατρική αγωγής, έπρεπε να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας.
Αναφορικές
Όποιος μιλάει την ώρα του μαθήματος, θα βγει έξω!
Αγόρασα ό, τι χρειαζόμουν.
Συνώνυμα και Αντώνυμα
1. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε μια συνώνυμη.

Απάντηση:
καταστροφή: όλεθρος, χαλασμός
ατέλεια: μειονέκτημα, ελάττωμα
κινητοποίηση: ενεργοποίηση
ρύπανση: μόλυνση
παραβλέπω: αγνοώ
μοναδικός: ανάδελφος, αναντικατάστατος
αγαπητός: αξιαγάπητος
κατασκευάζω: δημιουργώ, φτιάχνω
πλησιάζω: προσεγγίζω, ζυγώνω
συμπαραστάτης: σύμμαχος
δασύς: πυκνός
άναυδος: άφωνος, κατάπληκτος
οδυνηρός: επώδυνος, δυσάρεστος
φροντίδα: μέριμνα
κομπασμός: έπαρση
2. Να διαλέξετε πέντε λέξεις από την παραπάνω άσκηση και να γράψετε προτά-
σεις.
Απάντηση:
Μετά την επιτυχία του, ξεκίνησε τους κομπασμούς.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε τους κινδύνους του διαδικτύου.
Η γάτα κάθεται στο μαξιλάρι της και απολαμβάνει τις φροντίδες του αφεντικού
της.
Ο πόλεμος είναι ένα οδυνηρό πλήγμα για μια χώρα.
Πρέπει όλοι να συμμετέχουμε στην αντιμετώπιση της ρύπανσης του περιβάλλο-
ντος.
3. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε μια αντώνυμη.

Απάντηση:
καρτερικός: ανυπόμονος
κινητικότητα: αδράνεια
κατευνάζω: οξύνω
νόθος: αυθεντικός
πομπός: δέκτης
καταστροφή: δημιουργία
αδιάλλακτος: διαλλακτικός
ακμή: παρακμή
αλαζονεία: μετριοφροσύνη
αμφισβήτηση: αποδοχή
ανέφικτος: εφικτός
βελτιώνω: επιδεινώνω
συμφωνία: διαφωνία
εχθρικός: φιλικός
υποβάθμιση: αναβάθμιση
4. Να γράψετε 4 προτάσεις χρησιμοποιώντας δύο από τις λέξεις της παραπάνω

άσκησης και τις δύο αντώνυμές τους.
Απάντηση:
Αυτό το φάρμακο κατευνάζει τον πόνο.
Στη συνέλευση οξύνθηκαν τα πνεύματα και οι συμμετέχοντες παραλίγο να τσα-
κωθούν.
Με τη βοήθεια του δασκάλου μου βελτιώθηκα στην έκθεση.
Η υγεία του επιδεινώθηκε εξαιτίας των άσχημων συνθηκών στο σπίτι του.


παρεμβαίνει, επεμβαίνουν, παράγεις
Απάντηση:
Ενεστώτας παρεμβαίνει επεμβαίνουν παράγεις
Παρατατ. παρενέβαινε επενέβαιναν παρήγες
Αόριστος παρενέβη επενέβησαν παρήγαγες
Εξ. Μέλλ. θα παρεμβαίνει θα επεμβαίνουν θα παράγεις
Στιγμ. Μέλ. θα παρέμβει θα επέμβουν θα παραγάγεις
Παρακείμ. έχει παρέμβει έχουν επέμβει έχεις παραγάγει
Υπερσυντ. είχε παρέμβει είχαν επέμβει είχες παραγάγει
Συντ. Μέλ. θα έχει παρέμβει θα έχουν επέμβει θα έχεις παραγάγει

επιδεικνύομαι, περιλαμβάνεται
Απάντηση:
Ενεστώτας επιδεικνύομαι περιλαμβάνεται
Παρατατ. επιδεικνυόμουν περιλαμβανόταν
Αόριστος επιδείχθηκα περιλήφθηκε
Εξ. Μέλλ. θα επιδεικνύομαι θα περιλαμβάνεται
Στιγμ. Μέλ θα επιδειχθώ θα περιληφθεί
Παρακείμ. έχω επιδειχθεί έχει περιληφθεί
Συντ. Μέλ. είχα επιδειχθεί είχε περιληφθεί
Υπερσυντ. θα έχω επιδειχθεί θα έχει περιληφθεί

3. Να κλίνετε στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό τα ρήματα:

εξαρτώμαι, στερούμαι
Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
εξαρτώμαι στερούμαι
εξαρτάσαι στερείσαι
εξαρτάται στερείται
εξαρτόμαστε / εξαρτιόμαστε στερούμαστε
εξαρτάστε στερείστε
εξαρτώνται στερούνται
εξαρτιόμουν στερούμουν
εξαρτιόσουν στερούσουν
εξαρτιόταν στερούνταν / στερείτο
εξαρτιόμαστε / εξαρτιόμασταν στερούμαστε / στερούμασταν
εξαρτιόσαστε / εξαρτιόσασταν στερούσασταν / στερούσαστε
εξαρτιόνταν στερούνταν


Απάντηση:
Η μητέρα αγόρασε λαχανικά και φρούτα.
Υ Ρ Α Α
Το σπίτι φαίνεται καινούριο.

Υ Ρ Κ
Φαίνεται (πως θα βρέξει).

Ρ Υ (Ρ)
Το τρένο έφτασε.
Υ Ρ
Η μητέρα αγόρασε ρούχα στο παιδί της.

Υ Ρ Α (άμεσο) Α (έμμεσο)
Ο δάσκαλος ονομάζεται Αντρέας.

Υ Ρ Κ
Ο λαγός τρέχει γρήγορα.

Υ Ρ

Επιτρέπεται το παρκάρισμα.
Ρ Υ
Επιτρέπεται (να παρκάρετε) εδώ.

Ρ Υ (Ρ) (προσδιορισμός του τόπου)
Ο Πέτρος μου χάρισε ένα μαντίλι.

Υ Α (έμμεσο) Ρ Α (άμεσο)
Αύριο, πρέπει (να ξυπνήσω) νωρίς.

(προσδ. του χρόνου) Ρ Υ (Ρ) (προσδιορισμός του χρόνου)
Ο Πάνος έκλεισε την πόρτα.

Υ Ρ Α
Διδάσκει μουσική στους μαθητές.

Ρ Α (άμεσο) Α (έμμεσο)
Θέλω γάλα και κουλουράκια.

Ρ Α Α
Φέρε μου λίγο νερό.

Ρ Α (έμμεσο) Α (άμεσο)

2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα ρήματα της παραπάνω άσκη-

σης.
Απάντηση:
ΡΗΜΑΤΑ:
Μεταβατικά Αμετάβατα Συνδετικά Απρόσωπα
Μονόπτωτα Δίπτωτα
αγόρασε αγόρασε έφτασε Φαίνεται Φαίνεται
έκλεισε χάρισε τρέχει ονομάζεται θα βρέξει
θέλω διδάσκει επιτρέπεται επιτρέπεται
φέρε να παρκάρετε πρέπει
να ξυπνήσω
Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών και τοπικών προσδιορισμών
1. Στο παρακάτω κείμενο, να υπογραμμίσετε με πράσινο χρώμα τους χρονικούς

προσδιορισμούς και με κόκκινο χρώμα τους τοπικούς προσδιορισμούς.
Απάντηση:

Πότε δύο λέξεις γράφονται σε μία
Απάντηση:
Κατά λάθος δεκαεννέα είκοσι τρία καθένας
Κατά τύχη τριάντα πέντε δεκαεπτά στο σπίτι
Κατά κράτος οπωσδήποτε σ’ το χάρισε στην αυλή
Αφενός αφετέρου δέκατος τρίτος επιτέλους

Πώς διηγούμαστε κάτι που μας συμβαίνει
1. Γράφω μια έκθεση με θέμα: «Ένα μικρό ατύχημα στο σχολείο»
Την προηγούμενη Δευτέρα, συνέβη κάτι που θα το θυμόμαστε για πολύ καιρό!
Ήταν μία συνηθισμένη ημέρα στο σχολείο. Κάναμε προσευχή και μπήκαμε στις αί-
θουσες για να κάνουμε μάθημα, όπως κάθε πρωί.
Η πρώτη ώρα κύλησε ήσυχα, ώσπου έφτασε το διάλειμμα. Βγήκαμε όλοι στο
προαύλιο και ξεκινήσαμε το παιχνίδι. Όλα τα παιδιά της τάξης χωριστήκαμε σε δύο
ομάδες για να παίξουμε κυνηγητό. Διασκεδάζαμε τόσο πολύ, ώσπου κάποια στιγμή
ένα κορίτσι από την αντίπαλη ομάδα έσπρωξε κατά λάθος έναν συμπαίκτη μου και
αυτός έπεσε κάτω. Του ζήτησε συγνώμη, όμως εκείνος νευρίασε και την κυνηγούσε
συνέχεια. Μπήκε στην αίθουσά μας και για να την πειράξει πήρε την καινούρια της
ξύστρα. Ήταν μία μεγάλη ξύστρα από αυτές που έχουν μανιβέλα που πρέπει να τη
γυρίσεις για να ξυστεί το μολύβι. Το κορίτσι του έλεγε να αφήσει την ξύστρα της,
όμως εκείνος ξαφνικά πέταξε την ξύστρα μακριά.
Η ξύστρα έπεσε πάνω στο παράθυρο της αίθουσας και το έσπασε. Η δασκάλα μας
έτρεξε γρήγορα να δει τι έχει συμβεί. Φοβήθηκε μήπως έχει χτυπήσει κάποιο παιδί
αλλά ευτυχώς όλοι βρισκόμαστε μακριά από το παράθυρο. Το αγόρι που έσπασε το
παράθυρο στεναχωρήθηκε πολύ γιατί δεν το έκανε επίτηδες. Είπε στη δασκάλα ότι
είχε θυμώσει επειδή έπεσε κάτω και γι’ αυτό πέταξε την ξύστρα. Η δασκάλα του μί-

λησε και έτσι εκείνος κατάλαβε ότι πρέπει να ελέγχει το θυμό του και ότι δεν είναι
σωστό να συμπεριφέρεται με εαυτό τον τρόπο.
Μόλις μπήκαμε για μάθημα, ζήτησε συγνώμη από το κορίτσι, από τη δασκάλα
και από όλη την τάξη που έκανε μια τόσο μεγάλη ζημιά. Υποσχέθηκε ότι από εδώ
και πέρα θα είναι πιο προσεκτικός και δεν θα θυμώνει τόσο εύκολα. Ενώ στην αρχή
όλοι είχαμε θυμώσει μαζί του, όταν μας ζήτησε συγνώμη τον συγχωρέσαμε και κα-
ταλάβαμε κι εμείς ότι ο καθένας θα μπορούσε να βρεθεί στη θέση του. Από μια μι-
κρή απερισκεψία, μπορεί να προκληθούν μεγάλες ζημιές.
Το παράθυρο επισκευάστηκε την ίδια κιόλας ημέρα. Το γεγονός αυτό έγινε μά-
θημα σε όλους μας.
Περιγραφή τρόπων συμπεριφοράς που ταιριάζουν σε συγκεκριμένες περι-

στάσεις (κανόνες)
1. Να γράψετε τους κανόνες για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στη Δημο-

τική Βιβλιοθήκη.
Απάντηση:
Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΑΣ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
1. Αποφεύγουμε τις ομιλίες. Αν χρειαστεί να μιλήσουμε, μιλάμε χαμηλόφω-

να.
2. Δεν σημειώνουμε πάνω στα βιβλία, δεν σκίζουμε σελίδες και δεν τα κατα-
στρέφουμε.
3. Χαμηλώνουμε το κινητό τηλέφωνο και δεν το χρησιμοποιούμε.
4. Δεν καταναλώνουμε τρόφιμα ή ποτά.

5. Απαγορεύεται να καπνίζουμε.
6. Μετά τη χρήση ενός βιβλίου, δεν το τοποθετούμε ξανά στο ράφι, αλλά το
αφήνουμε στο τραπέζι ανάγνωσης.
7. Χρησιμοποιούμε ακουστικά στους υπολογιστές.

Πώς κάνουμε μια έρευνα
1. Να κάνετε μία έρευνα στο σχολείο σας με θέμα: «Η υγιεινή διατροφή». Μέσω
της έρευνας σας θα μελετήσετε κατά πόσο η διατροφή των μαθητών του σχο-
λείου σας είναι υγιεινή.
Απάντηση:
Οι ηλικιακές ομάδες:
Α’ – Β’ δημοτικού
Γ’ – Δ’ δημοτικού
Ε’ – Στ’ δημοτικού
Το ερωτηματολόγιο
Κορίτσι Αγόρι
Τάξη: ____
1. Πόσα γεύματα καταναλώνετε καθημερινά;
1 2 3 4 Περισσότερα
2. Πόσο συχνά καταναλώνετε καθεμία από τις παρακάτω τροφές την εβδομά-
δα;

Κάθε Αρκετά συ- Συχνά (3- Σπάνια (1-2 Ποτέ

μέρα χνά (5-6 φο- 4 φορές) φορές)
ρές)
Κόκκινο κρέας
(μοσχάρι χοιρι-
νό)
Άσπρο κρέας
(κοτόπουλο)
Λαχανικά
Ψάρια
Θαλασσινά
Όσπρια
Ζυμαρικά
Γαλακτοκομικά
Φρούτα
3. Πόσα ποτήρια νερό πίνετε κάθε μέρα;

1-3 ποτήρια
4-6 ποτήρια
7-10 ποτήρια
Πάνω από δέκα ποτήρια
4. Πόσες φορές την εβδομάδα τρώτε φαγητό απ’ έξω (fast food);
Καμία
1 -2 φορές

3-4 φορές
5-6 φορές
Καθημερινά
5. Στο σχολείο τρώτε:

Κολατσιό που ετοιμάζετε από το σπίτι
Κολατσιό από το κυλικείο
Κολατσιό από κάποιο φούρνο
Απαντήσεις:
Αφού μοιράσουμε τα ερωτηματολόγια και μετρήσουμε τις απαντήσεις φτιά-
χνουμε σχετικά σχεδιαγράμματα για κάθε ερώτηση.
1.
16
14
12
10
Α- Β τάξη
8
Γ- Δ τάξη
6
Ε- Στ τάξης
4
2
0
1 2 3 4 περισσότερα
2.

16
14
12
10
Α-Β τάξη
8
Γ-Δ τάξη
6
Ε- Στ τάξη
4
2
0
κόκκινο κρέας Άσπρο κρέας Λαχανικά
20
15
Α-Β τάξη
10
Γ- Δ τάξη
Ε-Στ τάξη
5
0
Ψάρια Θαλασσινά όσπρια
14
12
10
8 Α-Β τάξη
6 Γ-Δ τάξη
4 Ε-Στ τάξη
2
0
Ζυμαρικά Γαλακτοκομικά Φρούτα

3.
15
10
Α-Β τάξη
Γ-Δ τάξη
5
Ε-Στ τάξη
0
1-3 ποτήρια 4-6 ποτήρια 7-10 ποτήρια πάνω από δέκα
4.
20
15
Α-Β τάξη
10
Γ-Δ τάξη
Ε-Στ τάξη
5
0
Καμία 1-2 φορές 3-4 φορές 5-6 φορές Καθημερινά
5.
20
15
Α-Β τάξη
10
Γ-Δ τάξη
Ε-Στ τάξη
5
0
Από το σπίτι Από το κυλικείο Από φούρνο
Τέλος, γράφουμε τα συμπεράσματα που προκύπτουν:

Τα περισσότερα παιδιά τρώνε 2-3 γεύματα την ημέρα. Τα φαγητά που καταναλώ-
νονται περισσότερο είναι τα ζυμαρικά, το άσπρο κρέας και τα γαλακτοκομικά. Αρ-
κετά παιδιά πίνουν λίγο νερό (1-3 ποτήρια), όμως περισσότερα παιδιά πίνουν 4-10
ποτήρια νερό την ημέρα. Η πλειοψηφία των μαθητών τρώνε φαγητό fast food 1-2
φορές την εβδομάδα και αγοράζουν κολατσιό από κυλικείο.
Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι περισσότεροι μαθητές ακολουθούν
υγιεινή διατροφή, όμως χρειάζονται ενημέρωση ώστε να βελτιώσουν τη διατροφή
τους ακόμα περισσότερο.

1. Να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να προσδιορίσετε το είδος τους.

Απάντηση:
Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος, που ό, τι επιθυμούσε η
καρδιά του το ’χε. Όλα τα είχε, και τον έλεγαν ευτυχισμένο, ώσπου έπαθε μια παρά-
ξενη ανορεξιά και δεν είχε όρεξη να βάλει τίποτα στο στόμα του. Σιγά σιγά αδυνάτι-
ζε, κι άρχισε να γίνεται γκρινιάρης και παράξενος. Πολλοί γιατροί επήγαιναν και τον
έβλεπαν, μα τα γιατρικά τους τίποτα δεν μπορούσαν να του κάμουν. Η ανορεξιά του
βασιλιά όλο και κρατούσε, κι εκείνος έρεβε μέρα με την ημέρα. Τίποτα δε λιμπιζό-
ταν να φάει ∙ ούτε «του πουλιού το γάλα», που λέει ο λόγος.
Οπού κάποια μέρα, έτυχε να περνάει από το παλάτι του ένας ασπρομάλλης γέρο-
ντας φτωχός, που ήταν όμως σοφός κι ήξερε από γιατρικά. Του είπανε λοιπόν για το
βασιλιά, κι ανέβηκε να τον δει. «Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου;» τον ρώτησε. «Τι
λες, γιατρέ μου;» του λέει ο βασιλιάς. «όλη μέρα ξαπλωμένος απάνου στο θρόνο
μου, ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ ο ίδιος». «Μήπως έχεις έγνοιες και
σκοτούρες για το λαό σου;» «Όχι, κάθε άλλο. Εγώ ζω ξέγνοιαστος, και καρφάκι δε
μου καίεται για κανέναν!» «Μήπως επιθύμησες ποτέ κάτι και δεν μπόρεσες να το
’χεις;» «Ούτε κι αυτό! Βασιλιάς είμαι, κι ό, τι γυρέψω, το βλέπω μπροστά μου!».
Λαϊκό παραμύθι, από τα Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α΄ Γυμνασίου
που: αναφορική
ό, τι: αναφορική
καρδιά του: κτητική
το ’χε: προσωπική (αδύνατος τύπος)
τα είχε: προσωπική (αδύνατος τύπος)
τον έλεγαν: προσωπική (αδύνατος τύπος)

τίποτα: αόριστη
στόμα του: κτητική
τον έβλεπα: προσωπική (αδύνατος τύπος)
γιατρικά τους: κτητική
του κάμουν: προσωπική (αδύνατος τύπος)
ανορεξιά του: κτητική
εκείνος: δεικτική
κάποια: αόριστη
παλάτι του: κτητική
του είπανε: προσωπική (αδύνατος τύπος)
τον δει: προσωπική (αδύνατος τύπος)
βασιλιά μου: κτητική
τον ρώτησε: προσωπική (αδύνατος τύπος)
τι: ερωτηματική
γιατρέ μου: κτητική
του λέει: προσωπική (αδύνατος τύπος)
θρόνο μου: κτητική
μικρό μου: κτητική
ο ίδιος: οριστική
λαό σου: κτητική
κάθε: αόριστη
άλλο: αόριστη
Εγώ: προσωπική
μου καίεται: προσωπική

κανέναν: αόριστη
κάτι: αόριστη
το ’χεις: προσωπική (αδύνατος τύπος)
αυτό: δεικτική
κι ό, τι: αναφορική
το βλέπω: προσωπική (αδύνατος τύπος)
μπροστά μου: κτητική
2. Να γράψετε ένα συνώνυμο κι ένα αντώνυμο για τις παρακάτω λέξεις.

Απάντηση:
ΣΥΝΩΝΥΜΟ ΑΝΤΩΝΥΜΟ
υποχρεωτικός: αναγκαστικός προαιρετικός
αδιάλλακτος: ανένδοτος / ασυμβίβαστος διαλλακτικός
δυσχέρεια: δυσκολία ευχέρεια
ένδεια: φτώχεια / πενία πλούτος
κωλύω: εμποδίζω διευκολύνω
αδράνεια: απραξία δράση / ενεργοποίηση
αποδέχομαι: παραδέχομαι / συναινώ απορρίπτω
εκούσιος: θεληματικός ακούσιος
κατακρίνω: κατηγορώ επαινώ
αθώος: αγνός ένοχος
προσεχής: επικείμενος / επόμενος προηγούμενος
ακύρωση: ματαίωση επικύρωση
νηφάλιος: ήρεμος ταραγμένος
ανάπτυξη: πρόοδος υπανάπτυξη / παρακμή
φθορά: αλλοίωση αφθαρσία
3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων στις παρεν-

θέσεις.
Απάντηση:
Όταν ήμουν μικρός, η γιαγιά μου διηγούνταν παραμύθια.
Η χώρα τα παλιά χρόνια παρήγε πολλά εσπεριδοειδή.
Ο Άρης εξαρτάται οικονομικά από τους γονείς του.
Έμαθες τι συνέβη χθες;
Έμαθες τα γεγονότα που συνέβησαν χθες;
Συνελήφθησαν την προηγούμενη εβδομάδα οι καταζητούμενοι.
Αυτό που υποστήριζα απεδείχθη / αποδείχθηκε έμπρακτα.
Την επόμενη εβδομάδα θα διεξαχθούν οι αγώνες.
Ό, τι κι αν λες, δεν δικαιολογείσαι με τίποτα!
4. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο παρακάτω κείμενο και να γράψετε αν είναι

μεταβατικά (δίπτωτα ή μονόπτωτα), αμετάβατα, συνδετικά ή απρόσωπα.
Απάντηση:
Με τις φωνές και τα ουρλιαχτά ξύπνησε η Μαρία. Η Μαρία είναι πολύ ψύχραιμο
άτομο. Μια και δυο πήγε στο τηλέφωνο και πήρε το 199, που είναι η Άμεση Δράση.
Έπρεπε να ακούγατε τις σειρήνες να ουρλιάζουν. Σχεδόν αμέσως έφτασαν οι πυ-
ροσβέστες πάνω στο κόκκινο αυτοκίνητό τους με το πορτοκαλί φως να στριφογυρί-
ζει και τη σειρήνα να ξεκουφαίνει τη γειτονιά. Πίσω τους έφθαναν οι αστυνομικοί
μέσα στο άσπρο μπλε περιπολικό, με τη δική τους σειρήνα να ουρλιάζει. Χαμός, σας
λέω, γινόταν…
Όταν όλα τελείωσαν, ένας πυροσβέστης με πήρε αγκαλιά και με σήκωσε ψηλά.
Λιβανού, Μπ. , Με λένε Σόνια
από το βιβλίο της Γλώσσας Στ’ Δημοτικού
ξύπνησε: αμετάβατο
είναι: συνδετικό
πήγε: αμετάβατο
πήρε: μεταβατικό μονόπτωτο
είναι: συνδετικό
έπρεπε: απρόσωπο
ακούγατε: μεταβατικό δίπτωτο
ουρλιάζουν: αμετάβατο
έφτασαν: αμετάβατο
στριφογυρίζει: αμετάβατο
ξεκουφαίνει: μεταβατικό μονόπτωτο
έφθαναν: αμετάβατο
ουρλιάζει: αμετάβατο
λέω: μεταβατικό μονόπτωτο
γινόταν: συνδετικό
τελείωσαν: αμετάβατο
πήρε: μεταβατικό δίπτωτο
σήκωσε: μεταβατικό μονόπτωτο
5. Να εμπλουτίσετε το κείμενο βάζοντας χρονικούς και τοπικούς προσδιορι-

σμούς όπου θεωρείτε απαραίτητο (να κάνετε όποια αλλαγή χρειάζεται για να
είναι κατανοητό το κείμενο)
Απάντηση:

Μου αρέσει να ταξιδεύω παντού. Λατρεύω να πηγαίνω σε νησιά. Όταν πηγαίνω

σε κάποιο νησί, συνηθίζω να κολυμπάω και να ψαρεύω στη θάλασσα. Πέρυσι, ο πα-
τέρας μου μού έμαθε πώς να ψαρεύω. Μετά το ψάρεμα, με τον αδερφό μου φτιά-
χνουμε κάστρα στην άμμο και στη συνέχεια ξαπλώνουμε στην παραλία και κάνουμε
ηλιοθεραπεία. Το απόγευμα, πηγαίνουμε να φάμε σε κάποια ταβέρνα και εγώ πάντα
παραγγέλνω καλαμαράκια, που είναι τα αγαπημένα μου.
6. Να βάλετε απόστροφο όπου χρειάζεται.

Απάντηση:
Στο τραπέζι υπάρχει ένα όμορφο τραπεζομάντιλο.
Έφτιαξα τον κήπο στην αυλή του σπιτιού μου.
Σ’ την έφερα την μπλούζα που ήθελες. (σου την έφερα)
Ψάξε μέσα στο συρτάρι.
Το μπλουζάκι αυτό σ’ το χάρισε ο Αντώνης. (σου το χάρισε)
Μην στηρίζεστε στις πόρτες της αμαξοστοιχίας.
Να σ’ τις δώσω τις γόμες; (σου τις δώσω)
Στην τηλεόραση έδειχνε μια ωραία ταινία.
Δεν το έκανα εγώ. Σ’ το ορκίζομαι. (σου το ορκίζομαι)
Σ’ την έδωσα την εργασία μου. (σου την έδωσα)

Ενότητα 11
Συγγενικές Σχέσεις
522 Ενότητα 11 [Συγγενικές Σχέσεις]
Επαναληπτικές Ασκήσεις
1. Να κάνετε χρονική αντικατάσταση στα ρήματα.

Προσοχή: Δεν αλλάζω το πρόσωπο, την έγκλιση και τη φωνή. Αλλάζω ΜΟΝΟ
το χρόνο.
διηγούνται, να συμβάλει, επίτρεψε, εισάγω
ΧΡΟΝΟΙ
Ενεστ. διηγούνται να συμβάλλει επίτρεπε εισάγω
Παρατ.
Αόριστος
Εξ. Μέλ.
Στ. Μέλ.
Παρακ.
Υπερς.
Συντ. Μέλ.
2. Στις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου του βιβλίου σας «Ώρες με τη
μητέρα μου» (σελίδα 84) να βρείτε τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσετε το είδος
τους.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
Θεωρία:
Η Γενική Πτώση μπορεί να συμπληρώνει:
 Το νόημα του ρήματος και λειτουργεί συνήθως ως έμμεσο αντικείμενο.
Ο Αντρέας μου έδωσε το βιβλίο.

Υ Α (έμμεσο / σε γενική) Ρ Α (άμεσο / σε αιτιατική)
 Το νόημα του ουσιαστικού. Στην περίπτωση αυτή δηλώνει:

 Σε ποιον ανήκει κάτι – Γενική Κτητική: η τσάντα της Μαρίας
 Τον τόπο – Γενική του τόπου: η μάχη του Μαραθώνα
 Το χρόνο – Γενική του χρόνου: ταξίδι μιας ημέρας
 Μια ιδιότητα ή χαρακτηριστικό – Γενική της ιδιότητας: ρούχα της
μόδας
 Την αιτία – Γενική της αιτίας: η χαρά της επιστροφής
 Το περιεχόμενο – Γενική του περιεχομένου: σουφλέ σοκολάτας
 Τη μέτρηση του χώρου ή του χρόνου – Γενική της μέτρησης: χωράφι
δύο στρεμμάτων
 Τον σκοπό – Γενική του σκοπού: πετσέτα προσώπου
 Ένα σύνολο που διαιρείται – Γενική Διαιρετική: τα κορίτσια του σχο-
λείου

Βίντεο: Γενική Πτώση

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω προτάσεις να επισημάνετε αν οι γενικές συμπληρώνουν ρήμα

ή ουσιαστικό.
1) Είδα μια ταινία φαντασίας. ____________
2) Το πρόσωπο της μητέρας έλαμψε. ____________
3) Δώσε μου ένα κουταλάκι του γλυκού. ____________
4) Τα αγόρια του σχολείου να πάνε στο γραφείο. ____________
5) Ήταν ταξίδι δύο ωρών. ____________
6)Μου χάρισε το παιχνίδι του. ____________
7) Αγόρασα της Άννας παπούτσια μπαλέτου. ____________
8) Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. ___________
9) Τα παπούτσια του Βαγγέλη είναι στην αυλή. ___________
2. Στις παραπάνω προτάσεις να γράψετε τι δηλώνει κάθε γενική.

1)__________________________________________________________________
2)__________________________________________________________________
3)__________________________________________________________________
4)__________________________________________________________________
5)__________________________________________________________________
6)__________________________________________________________________
7)__________________________________________________________________
8)__________________________________________________________________
9)__________________________________________________________________
3. Για κάθε κατηγορία λειτουργίας της γενικής πτώσης να γράψετε μια πρότα-
ση:
Έμμεσο αντικείμενο: __________________________
Γενική Κτητική: ______________________________
Γενική του τόπου: ____________________________
Γενική του χρόνου: ____________________________
Γενική της ιδιότητας: __________________________
Γενική της αιτίας: _____________________________
Γενική του περιεχομένου: _______________________
Γενική της μέτρησης: ___________________________
Γενική του σκοπού: ____________________________
Γενική Διαιρετική: _____________________________

Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους
Θεωρία:
Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με:
 Με παρατακτική σύνδεση:
Όταν συνδέουμε δύο όμοιες προτάσεις. Δηλαδή, όταν συνδέουμε ανεξάρτη-
τη με ανεξάρτητη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη ίδιου είδους (π.χ. χρονική
με χρονική).
[Ο Γιώργος ξύπνησε] [και έφυγε για το σχολείο]

Συνδέονται δύο κύριες προτάσεις.
Διαβάζει (ώστε να γράψει καλά) (και να περάσει τις εξετάσεις)

Συνδέονται δύο αποτελεσματικές προτάσεις.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:

Συμπλεκτικοί: και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
Αντιθετικοί: μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
Διαχωριστικοί: ή, είτε
Συμπερασματικοί: λοιπόν, επομένως, συνεπώς, άρα, ώστε
* Προσοχή

Δεν βάζουμε κόμμα πριν τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συν-
δέσμους.
Βάζουμε κόμμα πριν από τους αντιθετικούς όταν συνδέουν προτάσεις (δηλα-
δή όταν υπάρχει ρήμα πριν και μετά τον σύνδεσμο)
 Με υποτακτική σύνδεση
Όταν συνδέουμε δύο διαφορετικές προτάσεις. Δηλαδή ανεξάρτητη με εξαρ-
τημένη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη διαφορετικού είδους (π.χ. χρονική με
αιτιολογική).
[Πάρε με τηλέφωνο,] (όταν φτάσεις)

Συνδέονται μια κύρια με μια δευτερεύουσα (χρονική)
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι αυτοί που ξεκινούν δευτερεύουσες προτά-

σεις:
Ειδικοί: πως, ότι, που

Βουλητικός: να
Ενδοιαστικοί: μη, μην, μήπως
Χρονικοί: όταν, σαν, ενώ, καθώς, κάθε που, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προ-
τού, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, εφόσον, άμα, εκεί που, ευθύς ως
Αιτιολογικοί: γιατί, επειδή, καθώς, διότι, μια και, μια που
Υποθετικοί: αν, εάν, άμα, σαν
Τελικοί: να, για να
Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, που

Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί: αν και, μολονότι, παρ’ όλο που, και αν, μό-
λο που, έστω και αν, παρ’ ό,τι, ενώ
 Με ασύνδετο σχήμα
Όταν όμοιες προτάσεις βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη και συνδέονται μόνο
με κόμμα.
[Στο πάρτι φάγαμε,] [ήπιαμε,][ χορέψαμε,] [περάσαμε υπέροχα!]

Συνδέονται τέσσερις κύριες προτάσεις.
* Θυμάμαι: Πρόταση είναι μια ομάδα λέξεων που έχει νόημα. Σε μια περίοδο, οι
προτάσεις είναι όσες και τα ρήματα!

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω προτάσεις να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το

είδος σύνταξης. Υπογραμμίστε τις ανεξάρτητες με κόκκινο και τις εξαρτημένες
με πράσινο.
Δε μίλησα, δε λάλησα, δεν είπα κουβέντα.
Προχωρήσαμε λίγο ακόμα και μετά κάναμε μεταβολή και πήραμε το δρόμο του
γυρισμού.
Ντράπηκα να δείξω πως έδωσα σημασία ή πως φοβήθηκα.
Πολεμούσα να λογικευτώ και να δώσω μια εξήγηση.
Το μυστήριο λύθηκε, όμως εγώ απογοητεύτηκα.
Δεν ήθελε να φάει ούτε να βγει από το σπίτι.
Έτρεχε για να μη χάσει το τρένο.
2. Να γράψετε δύο παραδείγματα παρατακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Να γράψετε δύο παραδείγματα υποτακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

4. Να γράψετε δύο παραδείγματα ασύνδετου σχήματος.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων
Θεωρία:
Όπως είδαμε και στην 4η ενότητα:
Οι προτάσεις διακρίνονται σε ανεξάρτητες (κύριες) και εξαρτημένες (δευτερεύου-
σες).
Οι ανεξάρτητες προτάσεις είναι αυτές που μπορούν να σταθούν μόνες τους (κατα-
λαβαίνουμε δηλαδή το νόημα τους):
Η Μαρία κλαίει.
Οι εξαρτημένες είναι οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους, γι’ αυτό
βρίσκονται πάντα δίπλα σε μια ανεξάρτητη και τη συμπληρώνουν. Δηλαδή, δεν κα-
ταλαβαίνουμε το νόημα τους, αν δεν διαβάσουμε και την ανεξάρτητη πρόταση.
Η Μαρία κλαίει, επειδή χτύπησε το πόδι της.
Το βασικό νόημα της περιόδου είναι η ανεξάρτητη πρόταση: ότι «Η Μαρία κλαίει»,
ενώ η εξαρτημένη «επειδή χτύπησε το πόδι της» μας δίνει μια πρόσθετη πληροφορί-
α- το λόγο για τον οποίο κλαίει.
* Δεν θα μπορούσαμε να πούμε μόνη της την πρόταση «επειδή χτύπησε πόδι της»
χωρίς να συνοδεύεται από την ανεξάρτητη γιατί δεν θα καταλαβαίναμε το νόημα της
πρότασης.
* Ανάμεσα στην ανεξάρτητη και την εξαρτημένη πρόταση μπαίνει συνήθως κόμμα.
Οι εξαρτημένες προτάσεις διακρίνονται σε επιρρηματικές και ονοματικές.

Επιρρηματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που προσδιορίζουν συνήθως το ρήμα μιας πρότασης και λει-
τουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί ανάλογα με το αν δίνουν πληροφορίες
σχετικά με το χρόνο, την αιτία, το σκοπό κλπ.

Αιτιολογικές (γιατί, διότι, επειδή, αφού, εφόσον, μια και, μια που, που, σαν εφόσον)
Χρονικές (όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσό-
του, όσο που, όποτε, άμα, όσο, ότι, εκεί που, όσο που να, έως ότου να, κάθε που)
Υποθετικές (αν, εάν άμα)
Αποτελεσματικές/ συμπερασματικές (ώστε να, να, που)
Παραχωρητικές (και αν, και να, που να, ας.. και)
Εναντιωματικές (ενώ, μολονότι, αν και, και ας, παρόλο που, μόλο που, και που, παρ’
ότι, παρά το ότι)
Τελικές (να, για να)
Επιρρηματικές αναφορικές (εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρ-
ρήματα)
Ονοματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως όροι τη πρότασης: Υποκείμενο, Α-
ντικείμενο στο ρήμα της ανεξάρτητης και Επεξήγηση, Προσδιορισμός σε κάποιο
ουσιαστικό ή αντωνυμία της ανεξάρτητης πρότασης.
Οι ονοματικές προτάσεις είναι:

Ειδικές (ότι, πως, που)
Βουλητικές (να)
Ενδοιαστικές (μη, μην, μήπως)
Πλάγιες ερωτηματικές (αν ή το μη, μήπως, τι, ποιος, πόσος, πού, πότε, πώς, πόσο
και άλλα)
Ονοματικές αναφορικές (εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρ-
ρήματα)

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προ-
τάσεων.
Αν και κοιμήθηκα καλά, τώρα νυστάζω.
__________________________________________
Μας έπιασε βροχή, όταν μπήκαμε στο αυτοκίνητο.
__________________________________________
Με πληροφόρησε ότι το τηλέφωνό του δεν λειτουργεί.
__________________________________________
Φωνάζει τόσο δυνατά, ώστε να τον ακούσουν όλοι.
__________________________________________
Φοβάμαι μήπως δεν προλάβω το λεωφορείο.
__________________________________________
Η διευθύντρια μάς ανακοίνωσε πως αύριο θα πάμε εκδρομή.
__________________________________________
Ακόμα κι αν με εμποδίσεις, εγώ θα τα καταφέρω.
__________________________________________
Πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι μαζί για να τα καταφέρουμε.
__________________________________________
Πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση για να προστατέψουμε το περιβάλλον.
__________________________________________
Θα ήθελα πολύ να πάμε διακοπές.
__________________________________________
Με ρώτησε πού θα πάμε διακοπές.
__________________________________________
Δεν πρέπει να πετάμε κάτω τα σκουπίδια, γιατί μολύνουμε το περιβάλλον.

__________________________________________
Αν διαβάσεις σωστά, θα τα πας καλά στο διαγώνισμα.
__________________________________________
Παρ’ όλο που συνήθισε στην πόλη, πολλές φορές νοσταλγεί τη ζωή στο χωριό.
__________________________________________
2. Να γράψετε μια πρόταση για κάθε είδος εξαρτημένων προτάσεων.
Επιρρηματικές
Αναφορική:
Χρονική:
Υποθετική:
Αποτελεσματική:
Παραχωρητική:
Εναντιωματική:
Τελική:
Αιτιολογική:
Ονοματικές:
Ειδική:
Βουλητική:
Ενδοιαστική:
Πλάγια ερωτηματική:
Αναφορική:

Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα
Θεωρία:
Οι προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα συνδέονται παρατακτικούς και υποτα-
κτικούς συνδέσμους:
Με παρατακτικούς:
 Απλή σύνδεση: Οι σύνδεσμοι μα, αλλά, όμως, ωστόσο συνδέουν όμοιες μεταξύ
τους προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.
[Θύμωσε,] [αλλά δεν είπε κουβέντα]

Συνδέονται δύο ανεξάρτητες (κύριες).
 Επιδοτική αντιθετική σύνδεση: Για να τονίσουμε το δεύτερο μέρος της αντί-

θεσης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις φράσεις: όχι μόνο… αλλά, όχι μόνο
δεν… αλλά και, όχι μόνο… αλλά και δεν.
[Όχι μόνο ήρθε,] [αλλά έμεινε όλη την ημέρα]
Με υποτακτικούς:
 Οι σύνδεσμοι αν και, μολονότι, παρ’ όλο που, ακόμα κι αν ξεκινούν εξαρτημέ-
νες εναντιωματικές ή παραχωρητικές προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα με
την ανεξάρτητη.
[Δεν είπε κουβέντα,] (παρ’ όλο που θύμωσε)

Συνδέεται μια ανεξάρτητη (κύρια) με μια εξαρτημένη (δευτερεύουσα)
Ασκήσεις:
1. Να ενώσετε τις προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να δηλώνεται
αντίθεση.
Δεν διάβασα πολύ. Έγραψα καλά στο διαγώνισμα.
_________________________________________________________________
Πονούσε πολύ το πόδι του Άρη. Ο Άρης συμμετείχε στον αγώνα.
_________________________________________________________________
Μου άρεσε πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την αγόρασα.
_________________________________________________________________
Η Ματίνα ήταν κουρασμένη. Η Ματίνα προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει.
_________________________________________________________________
Βιαζόμουν πολύ. Δεν πρόλαβα το τρένο.
_________________________________________________________________
Μιλούσα ψιθυριστά. Η Μαρία με άκουσε.
_________________________________________________________________
Είχα λίγα να διαβάσω για το σχολείο. Άργησα να τα τελειώσω.
_________________________________________________________________
Ο Στέλιος είναι καλός μαθητής. Σήμερα δεν πρόσεχε στο μάθημα.
_________________________________________________________________
Μου αρέσει πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την φοράω συχνά.
_________________________________________________________________
Δεν έκλαιγε η Ανίτα. Στεναχωρήθηκε πολύ.
_________________________________________________________________

2. Να ενώσετε τις παρακάτω προτάσεις, ώστε να δίνεται έμφαση στη δεύτερη

πρόταση.
Δεν απολύθηκε. Πήρε και προαγωγή.
_________________________________________________________________
Δεν ήρθε στο ραντεβού μας. Δεν πήρε τηλέφωνο.
_________________________________________________________________
Να διαβάσεις καλά. Να κάνεις και επανάληψη.
_________________________________________________________________
Δεν πρέπει να του μιλήσεις. Δεν πρέπει να του τηλεφωνήσεις.
_________________________________________________________________
Μας επισκέφθηκε. Έμεινε δύο μέρες.
_________________________________________________________________

Οικογένειες λέξεων
Ασκήσεις:
1. Να φτιάξετε οικογένειες λέξεων με τις παρακάτω λέξεις:

άλλος, δείχνω, κινώ, πρόσωπο
Άλλος: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Δείχνω: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Κινώ: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Πρόσωπο: _________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να διαγράψετε τις λέξεις που δεν ταιριάζουν στις ομάδες.
σημαία, σημάδι, σημαδεύω, σίγουρος

φιλανθρωπία, φιλικός, τριφύλλι, φιλόσοφος
φως, φωνολήπτης, διαφωνώ, φωνάζω
χορευτής, χορωδία, χωριό, χοροπηδώ
διπλός, δύστυχο, δίστιχο, δίχρονο
καλοκαίρι, κερί, παλιόκαιρος, κακοκαιρία

Δίψηφα, δίφθογγοι, συνδυασμοί φωνηέντων
Θεωρία:
Δίψηφα ονομάζονται δύο γράμματα μαζί που παριστάνουν ένα
φθόγγο.
 Δίψηφα φωνήεντα: ου, αι, οι, ει
 Δίψηφα σύμφωνα: μπ, ντ, γκ, τσ, τζ
Δίφθογγος ονομάζονται δύο φωνήεντα που προφέρονται σε μια συλλαβή.

Παράδειγμα: νεράιδα, αηδόνι
Οι συνδυασμοί φωνηέντων αυ και ευ έχουν διπλή προφορά.

Προφέρονται αβ, εβ όταν ακολουθεί φωνήεν ή ηχηρό σύμφωνο (λ,ρ,γ).
Προφέρονται αφ, εφ όταν ακολουθεί άηχο σύμφωνο.

Ασκήσεις:
Ο σκαντζόχ__ρος
Σαν προχωρά__, μ___ζει με πελότα όλο καρφίτσες

Π__ κιν__τ__.
Σαν στέκετ__, __ναι στρογγυλός σαν κάστανο.
Μην το περιφρον__τε, ασήμαντος δεν είν__.
Π___ς θα τολμ__σει με γροθ__ να τον χτυπήσ__;
Τσου Τσεν Πάι (Κίνα, 9ος π.Χ. αι)
Ζωή! δεν είν__ τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο

απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλ__φωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσ__ γοργά κι από χαρές γεμάτη,
κι αν έρχεσ__ με βάσανα και μ’ έγν__ς και μ’ αρρώστ__ς,
ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχ__ς και του πλούτ__,
με της δουλ__ς τον ίδρωτα, με της αργίας τη γλύκα,
με την ειρήνην ήμερη, με τους αγρίους πολέμ__ς,
και μ’ όλες τις καλοκαιρ__ς και μ’ όλους τους χ__μώνες,
Ζωή, κι όπως κι αν δ__χνεσαι, Ζωή, κι ό,τι κι αν είσ__,
αν είσαι πράγμα ή όνειρο, καλή κακή κι αν είσαι,
χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδ__!
Κωστής Παλαμάς

Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
Θεωρία:
Πρόλογος
1η παρ: Ποιο είναι αυτό το πρόσωπο. Ποιο είναι το όνομά του, η ηλι-
κία του, το επάγγελμά του – Με τι ασχολείται.
2η παρ: Πώς είναι εξωτερικά;
3η παρ: Τι άνθρωπος είναι, τι χαρακτήρα έχει, τι ιδιαιτερότητες. Ποιος είναι ο τρό-
πος ζωής του, οι συνήθειές του, τα ενδιαφέροντά του.
4η – 5η παρ: Ποια είναι η σχέση μου μαζί του. Τι κάνουμε μαζί. Τι περιστατικά έ-
χουμε ζήσει μαζί του. Τι μας προσφέρει, τι του προσφέρουμε.
Επίλογος
6η παρ: Σκέψεις και συναισθήματα για το πρόσωπο αυτό.
* Χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς.
* Χρησιμοποιούμε συνήθως Ενεστώτα (αν μιλάμε για κάποιο πρόσωπο του σήμε-
ρα). Αν περιγράφουμε ένα πρόσωπο που ζούσε στο παρελθόν χρησιμοποιούμε πα-
ρελθοντικούς χρόνους.



Ασκήσεις:
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Η γιαγιά μου».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Ο καλύτερός μου φίλος».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
1. Να κάνετε εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα:

Προσοχή: Δεν αλλάζω το χρόνο, τη φωνή, το πρόσωπο. Αλλάζω ΜΟΝΟ την έ-
γκλιση.
καταβάλλεις, κατέβαλες, ντυθήκατε, κατέστρεψες
ΟΡΙΣΤΙΚΗ καταβάλλεις κατέβαλες ντυθήκατε κατέστρεψες

ΥΠΟΤΑΚΤ.
ΠΡΟΣΤΑΚΤ.
2. Να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γενικής πτώσης.

Διάβασα δέκα σελίδες του βιβλίου. ___________________
Αγόρασέ μου ένα τετράδιο. ___________________
Δώσε του Γιώργου την τσάντα. ___________________
Η τσάντα του Γιώργου είναι βαριά. ___________________
Είναι ένοχος κλοπής. ___________________
Θα φτιάξω μια σαλάτα φρούτων. ___________________
Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. ___________________
Μένουν σε ένα σπίτι πολλών τετραγωνικών μέτρων. ___________________
3. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης των παρακάτω προτάσεων.

Θύμωσε, έκλαψε, φώναξε, τώρα του πέρασε!
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Πήγαμε μια βόλτα για να δούμε την πόλη και να ψωνίσουμε μερικά πράγματα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Πάρε με ένα τηλέφωνο, όταν φτάσεις και τακτοποιηθείς.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Νύσταζα πολύ, αλλά δεν κοιμήθηκα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας το εξήγησε, όμως δεν το κατάλαβα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Αν έχει καλό καιρό θα πάμε μια εκδρομή.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας είπε πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα και πως θα είναι εύκο-
λο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ο Στέφανος είναι κουρασμένος, επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό, ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

4. Να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προτάσεων στις παραπάνω πε-

ριόδους.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Να γράψετε 3 παραδείγματα προτάσεων που συνδέονται και δείχνουν αντίθε-

ση.
1. Με παρατακτική (απλή) σύνδεση
_________________________________________________________________
2. Με παρατακτική (επιδοτική) σύνδεση

_________________________________________________________________
3. Με υποτακτική σύνδεση.
_________________________________________________________________
6. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά (είναι στην

ίδια οικογένεια λέξεων) οι παρακάτω λέξεις.
καλοκαιρινός, χρωματιστός, κινητό, παραλιακός, ομοίωμα, προσευχή, φόρεμα,
φύση, χαρίζω, άκρη, στολίδι.
Η μαμά μου ήταν πάντα ξεχωριστή. Με τον μπαμπά παντρεύτηκαν από έρωτα
στο άψε σβήσε. Και οι ευχές που τους έδωσε ο παπάς όταν τους πάντρεψε πραγμα-
τοποιήθηκαν. Απόχτησαν «καρπόν κοιλίας», δηλαδή εμένα και τον αδερφό μου.
Η μαμά δεν είχε περάσει τα σαράντα. Τα μάτια της σκούρα γαλάζια, έμοιαζαν με
τα μη με λησμόνει που φυτρώνουν την άνοιξη. Φαινόταν κοριτσάκι όταν την έβλε-
πες από πίσω, με την κομψή κορμοστασιά της και την ξανθιά κοτσίδα στην πλάτη.
Το πιο όμορφο πάνω της όμως ήταν οι κινήσεις των χεριών της, και ό, τι έκανε το
έκανε με χάρη.
Δεν ήξερα καμιά γυναίκα στο νησί να φοράει λουλούδια στα μαλλιά. Λάτρευε τις
γαρδένιες, είχαμε τρεις γλάστρες στην αυλή. Τις φρόντιζε σαν να ήταν παιδιά της κι
όταν άνθιζαν έπλεκε τα λουλούδια τους μαζί με την κοτσίδα της. Άλλες φορές πάλι
τις περνούσε σε κλωστή κι έφτιαχνε βραχιόλια. Σε κάθε κίνηση των χεριών της οι
γαρδένιες μοσχοβολούσαν. Από τότε μαμά και γαρδένια είναι ένα στο μυαλό μου.
Κάθε απόγευμα μετά τη δουλειά, χειμώνα καλοκαίρι, φορούσε αθλητική φόρμα
και παπούτσια αι χανόταν. Παραλία παραλία, έφτανε ως το ακρωτήρι με τον φάρο,
που το δέρνουν τα κύματα. Καθόταν στον αγαπημένο της βράχο. Γύριζε πάντα με τα
χέρια γεμάτα. Βότσαλα με παράξενα χρώματα, που η θάλασσα τους έδινε πότε το
σχήμα ενός πουλιού ή τη μορφή μιας γυναίκας, και ξύλα ξεβρασμένα στην άμμο,
αργασμένα από το κύμα και την αρμύρα. Με λίγες «καλλιτεχνικές επεμβάσεις», ό-
πως έλεγε η ίδια, έφτιαχνε αριστουργήματα που στόλιζαν τον κήπο και την αυλή
μας.
Λίτσα Ψαραύτη, Όνειρα από μετάξι, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002
Διασκευή από το βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού
καλοκαιρινός: _____________
χρωματιστός: ______________
κινητό: ___________________
παραλιακός: _______________

ομοίωμα: _________________
προσευχή: ____________
φόρεμα: ______________, _____________, ________________
φύση: _______________
χαρίζω: ______________
άκρη: _______________
στολίδι: _____________

1. Να κάνετε χρονική αντικατάσταση στα ρήματα.

Προσοχή: Δεν αλλάζω το πρόσωπο, την έγκλιση και τη φωνή. Αλλάζω ΜΟΝΟ
το χρόνο.
διηγούνται, να συμβάλει, επίτρεψε, εισάγω
Απάντηση:
ΧΡΟΝΟΙ
Ενεστ. διηγούνται να συμβάλλει επίτρεπε εισάγω
Παρατ. διηγούνταν - - εισήγα
Αόριστος διηγήθηκαν να συμβάλει επίτρεψε εισήγαγα
Εξ. Μέλ. θα διηγούνται - - θα εισάγω
Στ. Μέλ. θα διηγηθούν - - θα εισαγάγω
Παρακ. έχουν διηγηθεί (να έχει συμβάλει) - έχω εισαγάγει
Υπερς. είχαν διηγηθεί - είχα εισαγάγει
Συντ. Μέλ. θα έχουν διηγηθεί - θα έχω εισαγάγει
2. Στις τρεις πρώτες παραγράφου του κειμένου του βιβλίου σας «Ώρες με τη
μητέρα μου» (σελίδα 84) να βρείτε τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσετε το είδος
τους.
Απάντηση:
(η μαμά) μου: κτητική αντωνυμία

τους (έδωσε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
τους (πάντρεψε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
εμένα: προσωπική αντωνυμία
(τον αδερφό) μου: κτητική αντωνυμία
(τα μάτια) της: κτητική αντωνυμία
με (λησμόνει): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
την (έβλεπες): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
(κορμοστασιά) της: κτητική αντωνυμία
(πάνω) της: προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
(χεριών) της: κτητική αντωνυμία
ό, τι: αναφορική αντωνυμία
το (έκανε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
καμιά: αόριστη αντωνυμία
τις (φρόντιζε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος

(παιδιά) της: κτητική αντωνυμία

(λουλούδια) τους: κτητική αντωνυμία
(κοτσίδα) της: κτητική αντωνυμία
τις (περνούσε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
κάθε: αόριστη αντωνυμία
(χεριών) της: κτητική αντωνυμία
(μυαλό) μου: κτητική αντωνυμία

Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
1. Στις παρακάτω προτάσεις να επισημάνετε αν οι γενικές συμπληρώνουν ρήμα

ή ουσιαστικό.
Απάντηση:
1) Είδα μια ταινία φαντασίας. ουσιαστικό
2) Το πρόσωπο της μητέρας έλαμψε. ουσιαστικό
3) Δώσε μου ένα κουταλάκι του γλυκού. ουσιαστικό
4) Τα αγόρια του σχολείου να πάνε στο γραφείο. ουσιαστικό
5) Ήταν ταξίδι δύο ωρών. ουσιαστικό
6) Μου χάρισε το παιχνίδι του. ρήμα / ουσιαστικό
7) Αγόρασα της Άννας παπούτσια μπαλέτου. ρήμα / ουσιαστικό
8) Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. ουσιαστικό
9) Τα παπούτσια του Βαγγέλη είναι στην αυλή. ουσιαστικό
2. Στις παραπάνω προτάσεις να γράψετε τι δηλώνει κάθε γενική.

Απάντηση:
1) Γενική της ιδιότητας
2) Γενική Κτητική
3) Γενική του σκοπού
4) Γενική διαιρετική
5) Γενική της μέτρησης
6) Έμμεσο αντικείμενο / Γενική Κτητική
7) Έμμεσο αντικείμενο / Γενική του σκοπού

8) Γενική του τόπου
9) Γενική Κτητική
3. Για κάθε κατηγορία λειτουργίας της γενικής πτώσης να γράψετε μια πρότα-
ση:
Απάντηση:
Έμμεσο αντικείμενο: Μου έδωσε μια τσάντα
Γενική Κτητική: Ο υπολογιστής του Τάκη
Γενική του τόπου: Η μάχη της Κρήτης
Γενική του χρόνου: Τα ψώνια των Χριστουγέννων
Γενική της ιδιότητας: Γλυκό του κουταλιού
Γενική της αιτίας: Η πίκρα του χωρισμού
Γενική του περιεχομένου: Αποθήκη ξυλείας
Γενική της μέτρησης: Απόσταση δέκα μέτρων
Γενική του σκοπού: Ποτήρι νερού
Γενική Διαιρετική: Κομμάτια πίτσας

Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους
1. Στις παρακάτω προτάσεις να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το

είδος σύνταξης. Υπογραμμίστε τις ανεξάρτητες με κόκκινο, τις εξαρτημένες με
πράσινο.
Απάντηση:
[Δε μίλησα,] [δε λάλησα,] [δεν είπα κουβέντα]
Ασύνδετο σχήμα
[Προχωρήσαμε λίγο ακόμα] [και μετά κάναμε μεταβολή] [και πήραμε το δρόμο
του γυρισμού]
Παρατακτική Σύνδεση
[Ντράπηκα] (να δείξω) (πως έδωσα σημασία) (ή πως φοβήθηκα)

Υποτακτική Σύνδ. ( να) / Υποτακτική Σύνδ. (πως) / Παρατακτική Σύνδ. (ή)
*Ντράπηκα: ανεξάρτητη πρόταση

*να δείξω: εξαρτημένη βουλητική πρόταση
*πως έδωσα σημασία: εξαρτημένη ειδική πρόταση
*ή πως φοβήθηκα: εξαρτημένη ειδική πρόταση
[Πολεμούσα] (να λογικευτώ) (και να δώσω μια εξήγηση)

Υποτακτική Σύνδ. (να) / Παρακτική Σύνδ. (και)
*Πολεμούσα: ανεξάρτητη πρόταση

*να λογικευτώ: εξαρτημένη βουλητική πρόταση

*και να δώσω μια εξήγηση: εξαρτημένη βουλητική πρόταση

[Το μυστήριο λύθηκε,] [όμως εγώ απογοητεύτηκα]
[Δεν ήθελε να φάει] [ούτε να βγει από το σπίτι]

[Έτρεχε] (για να μη χάσει το τρένο)

Υποτακτική Σύνδεση
2. Να γράψετε δύο παραδείγματα παρατακτικής σύνδεσης.

Απάντηση:
Παίξαμε και διασκεδάσαμε πολύ στο πάρτι.
Όλο το απόγευμα διάβαζα ένα βιβλίο και παρακολουθούσα τηλεόραση.
3. Να γράψετε δύο παραδείγματα υποτακτικής σύνδεσης.

Απάντηση:
Δάκρυσε γιατί συγκινήθηκε από την ταινία.
Μου είπε ότι θα έρθει το απόγευμα.
4. Να γράψετε δύο παραδείγματα ασύνδετου σχήματος.

Απάντηση:
Σκούπισα, σφουγγάρισα, καθάρισα όλο το σπίτι.
Τα παιδιά στο σχολείο κάνουν ανάγνωση, μαθαίνουν ορθογραφία, γράφουν α-
σκήσεις.
Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων
1. Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προ-

τάσεων.
Απάντηση:
Αν και κοιμήθηκα καλά, τώρα νυστάζω.
Επιρρηματική υποθετική πρόταση
Μας έπιασε βροχή, όταν μπήκαμε στο αυτοκίνητο.

Επιρρηματική χρονική πρόταση
Με πληροφόρησε ότι το τηλέφωνό του δεν λειτουργεί.

Ονοματική ειδική πρόταση
Φωνάζει τόσο δυνατά, ώστε να τον ακούσουν όλοι.

Επιρρηματική αποτελεσματική πρόταση
Φοβάμαι μήπως δεν προλάβω το λεωφορείο.

Ονοματική ενδοιαστική πρόταση
Η διευθύντρια μας ανακοίνωσε πως αύριο θα πάμε εκδρομή.

Ονοματική ειδική πρόταση
Ακόμα κι αν με εμποδίσεις, εγώ θα τα καταφέρω.

Επιρρηματική παραχωρητική πρόταση

Πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι μαζί για να τα καταφέρουμε.

Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική τελική πρόταση
Πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση για να προστατέψουμε το περιβάλλον.

Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική τελική πρόταση
Θα ήθελα πολύ να πάμε διακοπές.

Ονοματική βουλητική πρόταση
Με ρώτησε πού θα πάμε διακοπές.

Ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση
Δεν πρέπει να πετάμε κάτω τα σκουπίδια, γιατί μολύνουμε το περιβάλλον.

Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική αιτιολογική πρόταση
Αν διαβάσεις σωστά, θα τα πας καλά στο διαγώνισμα.

Επιρρηματική υποθετική πρόταση
Παρ’ όλο που συνήθισε στην πόλη, πολλές φορές νοσταλγεί τη ζωή στο χωριό.
Επιρρηματική εναντιωματική πρόταση
2. Να γράψετε μια πρόταση για κάθε είδος εξαρτημένων προτάσεων.

Απάντηση:
Επιρρηματικές
Αναφορική: ταξιδεύει όπου θέλει.
Χρονική: Διάβαζα πολύ, όταν έδινα εξετάσεις.
Υποθετική: Αν δεν διαβάσεις τα μαθήματά σου, δεν θα πας βόλτα.

Αποτελεσματική: Τραγουδούσε τόσο ωραία, που όλοι συγκινήθηκαν.
Παραχωρητική: Δεν θα με πείσεις, ακόμα κι αν προσπαθήσεις πολύ.
Εναντιωματική: Παρ’ όλο που τον προσκάλεσαν, δεν πήγε στη γιορτή.
Τελική: Ήρθα για να σου δείξω το βιβλίο.
Αιτιολογική: Κλαίει επειδή χτύπησε το πόδι του.
Ονοματικές:
Ειδική: Η Ελένη μου είπε ότι αύριο γράφουμε διαγώνισμα.
Βουλητική: Θα ήθελα πολύ να έρθω μαζί σου.
Ενδοιαστική: Φοβάται μήπως δεν γράψει καλά στο διαγώνισμα.
Πλάγια ερωτηματική: Με ρώτησε πότε θα πάμε εκδρομή.
Αναφορική: Ο κύριος που μένει απέναντι είναι γιατρός.

Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα
1. Να ενώσετε τις προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να δηλώνεται αντίθεση.

Απάντηση:
Δεν διάβασα πολύ. Έγραψα καλά στο διαγώνισμα.
Αν και δεν διάβασα πολύ, έγραψα καλά στο διαγώνισμα.
Πονούσε πολύ το πόδι του Άρη. Ο Άρης συμμετείχε στον αγώνα.

Πονούσε πολύ το πόδι του Άρη, ωστόσο συμμετείχε στον αγώνα.
Μου άρεσε πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την αγόρασα.

Μολονότι μου άρεσε πολύ αυτή η αυτή, δεν την αγόρασα.
Η Ματίνα ήταν κουρασμένη. Η Ματίνα προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει.

Η Ματίνα ήταν κουρασμένη, όμως προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει.
Βιαζόμουν πολύ. Δεν πρόλαβα το τρένο.

Παρ’ όλο που βιαζόμουν πολύ, δεν πρόλαβα το τρένο.
Μιλούσα ψιθυριστά. Η Μαρία με άκουσε.

Μιλούσα ψιθυριστά, αλλά η Μαρία με άκουσε.
Είχα λίγα να διαβάσω για το σχολείο. Άργησα να τα τελειώσω.

Αν και είχα λίγα να διαβάσω για το σχολείο, άργησα να τα τελειώσω.
Ο Στέλιος είναι καλός μαθητής. Σήμερα δεν πρόσεχε στο μάθημα.

Ο Στέλιος είναι καλό μαθητής, αλλά σήμερα δεν πρόσεχε στο μάθημα.
Μου αρέσει πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την φοράω συχνά.

Ενώ μου αρέσει πολύ αυτή η μπλούζα, δεν την φοράω συχνά.
Δεν έκλαιγε η Ανίτα. Στεναχωρήθηκε πολύ.

Δεν έκλαιγε η Ανίτα, παρ’ όλο που στεναχωρήθηκε πολύ.
2. Να ενώσετε τις παρακάτω προτάσεις, ώστε να δίνεται έμφαση στη δεύτερη

πρόταση.
Απάντηση:
Δεν απολύθηκε. Πήρε και προαγωγή.
Όχι μόνο δεν απολύθηκε, αλλά πήρε και προαγωγή.
Δεν ήρθε στο ραντεβού μας. Δεν πήρε τηλέφωνο.

Όχι μόνο δεν ήρθε στο ραντεβού, αλλά δεν πήρε ούτε τηλέφωνο.
Να διαβάσεις καλά. Να κάνεις και επανάληψη.

Όχι μόνο να διαβάσεις καλά, αλλά να κάνεις και επανάληψη.
Δεν πρέπει να του μιλήσεις. Δεν πρέπει να του τηλεφωνήσεις.

Όχι μόνο δεν πρέπει να του μιλήσεις, αλλά δεν πρέπει ούτε να του τηλεφωνήσεις.
Μας επισκέφθηκε. Έμεινε δύο μέρες.

Όχι μόνο μας επισκέφθηκε, αλλά έμεινε και δυο μέρες.

Οικογένειες λέξεων
1. Να φτιάξετε οικογένειες λέξεων με τις παρακάτω λέξεις:

άλλος, δείχνω, κινώ, πρόσωπο
Απάντηση:
Άλλος: αλλού, αλλαγή, άλλοτε, αλλόκοτος, αλλάζω, αλλιώς ανταλλακτικά, α-
νταλλάζω, αλλιώτικο, συνάλλαγμα, αλλάζω, συναλλαγή, απαλλαγή
Δείχνω: επίδειξη, αποδεικνύω, δείκτης, δείγμα, ένδειξη, υπόδειξη, παράδειγμα,

σελιδοδείκτης, δειγματολόγιο, δειγματοληψία
Κινώ: κίνηση, παρακινώ, αυτοκίνητο, κινητός, ακίνητος, μετακίνηση, κίνημα,

δυσκίνητος, ευκίνητος, υποκινώ, εκκίνηση, κινητήρας
Πρόσωπο: προσωπείο, προσωπικός, απρόσωπος, προσωπικότητα, αντιπρόσωπος,

ταυτοπροσωπία, προσωπίδα, προσωποποίηση,
2. Να διαγράψετε τις λέξεις που δεν ταιριάζουν στις ομάδες.

Απάντηση:
σημαία, σημάδι, σημαδεύω, σίγουρος
φιλανθρωπία, φιλικός, τριφύλλι, φιλόσοφος

φως, φωνολήπτης, διαφωνώ, φωνάζω
χορευτής, χορωδία, χωριό, χοροπηδώ
διπλός, δύστυχο, δίστιχο, δίχρονο
καλοκαίρι, κερί, παλιόκαιρος, κακοκαιρία

Δίψηφα, δίφθογγοι, συνδυασμοί φωνηέντων
Απάντηση:
Ο σκαντζόχοιρος
Σαν προχωράει μοιάζει με πελότα όλο καρφίτσες

Που κινείται
Σαν στέκεται είναι στρογγυλός σαν κάστανο.
Μην το περιφρονείτε, ασήμαντος δεν είναι.
Ποιος θα τολμήσει με γροθιά να τον χτυπήσει;
Τσου Τσεν Πάι (Κίνα, 9ος π.Χ. αι)
Ζωή! δεν είναι τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο

απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλιοφωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσαι γοργά κι από χαρές γεμάτη,
κι αν έρχεσαι με βάσανα και μ’ έγνοιες και μ’ αρρώστιες,
ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχειας και του πλούτου.
με της δουλειάς τον ίδρωτα, με της αργίας τη γλύκα,
με την ειρήνην ήμερη, με τους αγρίους πολέμους,
και μ’ όλες τις καλοκαιριές και μ’ όλους τους χειμώνες,
Ζωή, κι όπως κι αν δείχνεσαι, Ζωή, κι ό,τι κι αν είσαι.
αν είσαι πράγμα ή όνειρο, καλή κακή κι αν είσαι,
χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδια!
Κωστής Παλαμάς

Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Η γιαγιά μου».

Απάντηση:
Η γιαγιά μου ονομάζεται Ελπίδα. Πρόκειται για τη μητέρα του πατέρα μου. Η
γιαγιά μου είναι 67 χρονών και μένει μαζί με τον παππού μου στο χωριό. Πριν βγει
στη σύνταξη δούλευε στην τράπεζα. Τώρα ασχολείται με το σπίτι και τον κήπο της.
Η γιαγιά Ελπίδα είναι γλυκιά και όμορφη. Είναι λίγο πιο ψηλή από εμένα, αλλά
πολύ αδύνατη. Τα μαλλιά της είναι καστανά και πάντα περιποιημένα. Συνήθως τα
έχει πιασμένα κότσο. Μου αρέσει περισσότερο όταν τα αφήνει ελεύθερα να πέφτουν
στους ώμους της, αλλά δεν το κάνει συχνά. Νομίζω ότι τα γαλάζια μάτια της μοιά-
ζουν με τα δικά μου! Γι’ αυτό, η γιαγιά μου καμαρώνει όταν λέει ότι τα μάτια τα
πήρα από κείνη. Οι ρυτίδες στο πρόσωπο της και τα γυαλιά που φοράει την κάνουν
να φαίνεται σοφή, το βλέμμα της όμως είναι ζωηρό και πάντα χαρούμενο.
Η γιαγιά μου είναι πάντα χαμογελαστή και ευγενική. Έχει ταλέντο στη ζωγραφι-
κή. Ζωγραφίζει σκίτσα σε χαρτί, αλλά και με χρώματα σε καμβά. Επίσης, της αρέσει
πολύ να ασχολείται με τον κήπο της. Έχει φυτέψει πολλά όμορφα λουλούδια, αλλά
δεν μας αφήνει να τα κόβουμε. Θέλει να τα βλέπει στην αυλή να ανθίζουν και να
μοσχοβολούν. Ωστόσο, δεν ασχολείται μόνο με τα λουλούδια της. Διαβάζει πολλά
βιβλία, κυρίως με θέμα την ιστορία. Όταν καλοκαιριάζει, μαζί με τον παππού πηγαί-
νουν βόλτες μέσα στο χωριό και στην παραλία.
Όταν κλείνουν τα σχολεία, οι γονείς μου με πηγαίνουν στο χωριό και μένω μαζί
με τη γιαγιά και τον παππού μου. Και οι δύο μας υποδέχονται με χαμόγελο. Η γιαγιά
μαγειρεύει πάντα τα αγαπημένα μου φαγητά και στο ντουλάπι κρύβει πάντα τα γλυ-
κά που μου αρέσουν. Όσο μένω μαζί τους, με κάνουν να περνάω πολύ όμορφα. Η
γιαγιά προσπαθεί να με μάθει να ζωγραφίζω όπως εκείνη. Δεν τα καταφέρνω πάντα,
αλλά, εκείνη μου λέει ότι έχω ταλέντο και αν εξασκηθώ θα τα καταφέρω. Τα απο-
γεύματα καθόμαστε στην αυλή και μου διηγείται ιστορίες από τη ζωή της. Μου μι-
λάει για την παιδική της ηλικία, για το πώς γνώρισε τον παππού. Οι καλύτερες ιστο-
ρίες είναι αυτές που μου αφηγείται από τότε που ο μπαμπάς μου ήταν μικρός.
Πολλές φορές της μαθαίνω κι εγώ διάφορα πράγματα. Ενδιαφέρεται πολύ για
τους υπολογιστές και συχνά της εξηγώ πώς να τους χρησιμοποιεί, πώς να ανοίγει το
Ίντερνετ, πώς να ακούει τραγούδια και να βλέπει φωτογραφίες μέσα από τον υπολο-
γιστή. Έχει μάθει να τον χειρίζεται καλά και μάλιστα, όταν είμαι μακριά μπορούμε
να μιλάμε με κάμερα μέσω Ίντερνετ! Όταν καθόμαστε μαζί της λέω πολλά ανέκδοτα
κι εκείνη γελάει με την καρδιά της! Ακόμη, της λέω όλα μου τα μυστικά! Την εμπι-
στεύομαι γιατί δεν λέει τίποτα σε κανέναν και πάντα μου δίνει τις καλύτερες συμ-
βουλές.
Την αγαπώ πολύ και νιώθω πολύ τυχερή που μπορώ να περνώ χρόνο μαζί της!
Χαίρομαι που μου μαθαίνει τόσα πράγματα, αλλά και που μπορώ κι εγώ να της μα-
θαίνω! Η γιαγιά μου είναι η καλύτερη παρέα!
2. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Ο καλύτερός μου φίλος».

Απάντηση:
Έχω πολλούς φίλους από το σχολείο και τη γειτονιά, αλλά ο καλύτερός μου φίλος
είναι ο Αντρέας. Πηγαίνουμε στην ίδια τάξη και μένει στη διπλανή πολυκατοικία. Ο
πατέρας του είναι δικηγόρος και η μητέρα γιατρός. Έχει μια μικρότερη αδερφή, την
Αγγελική, που την αγαπάει πολύ.

Ο Αντρέας είναι ψηλός και παχουλός. Έχει κοντά καστανά μαλλιά, μεγάλα μαύ-
ρα μάτια και τα χείλη του είναι λεπτά. Το ντύσιμό του είναι πάντα προσεγμένο και
μοντέρνο. Διαλέγει μόνος του τα ρούχα που θα φορέσει και προσέχει πάντα να ται-
ριάζουν. Οι μόνες μέρες που δεν προσέχει τι θα φορέσει είναι όταν πηγαίνουμε για
ποδόσφαιρο. Τότε, φοράει την παλιά του φόρμα για να νιώθει άνετα και να τρέχει
γρήγορα.
Είναι έξυπνος και πολύ καλός μαθητής, αλλά του αρέσουν πολύ τα Μαθηματικά
και η Φυσική. Μάλιστα, πέρυσι είχε πάρει μέρος και σε έναν πανελλήνιο διαγωνι-
σμό Μαθηματικών. Είναι πολύ ήσυχο παιδί, όμως μερικές φορές μου θυμώνει. Αμέ-
σως, όμως μου λέει τι τον ενόχλησε και τα ξαναβρίσκουμε αμέσως, γιατί δεν είναι
εγωιστής. Πάντα καταλαβαίνει πώς νιώθω, με στηρίζει και μου συμπαραστέκεται
όταν είναι ανάγκη. Σε όλους μιλάει με ευγένεια και είναι χαμογελαστός. Έχει πολύ
χιούμορ και μας κάνει συνέχεια να γελάμε με τα αστεία του.
Με τον Αντρέα γνωριστήκαμε στην πρώτη δημοτικού. Από τότε γίναμε φίλοι και
κάθε χρόνο καθόμαστε στο ίδιο θρανίο. Ένα χρόνο τώρα, που έχει μετακομίσει δί-
πλα στο σπίτι μου περνάμε περισσότερο χρόνο μαζί. Μόλις γυρίζουμε από το σχο-
λείο, χωριζόμαστε για να μελετήσουμε τα μαθήματά μας και το απόγευμα συναντιό-
μαστε και παίζουμε. Ανταλλάζουμε κάρτες και αυτοκόλλητα για τα άλμπουμ μας.
Μας αρέσει να κάνουμε αγώνες με τα αυτοκινητάκια μας και να λέμε ανέκδοτα. Τα
καλοκαίρια πηγαίνουμε στο πάρκο μαζί, όπου συναντάμε τα υπόλοιπα παιδιά και
παίζουμε ποδόσφαιρο.
Ο Αντρέας είναι ο καλύτερός μου φίλος γιατί είναι πολύ καλό παιδί και μας αρέ-
σουν τα ίδια παιχνίδια. Εύχομαι να κάθομαι στο ίδιο θρανίο μαζί του μέχρι το λύ-
κειο και να είμαστε φίλοι για πάντα!

1. Να κάνετε εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα:

Προσοχή: Δεν αλλάζω το χρόνο, τη φωνή, το πρόσωπο. Αλλάζω ΜΟΝΟ την έ-
γκλιση.
Απάντηση:
ΟΡΙΣΤΙΚΗ καταβάλλεις κατέβαλες ντυθήκατε κατέστρεψες
ΥΠΟΤΑΚΤ. να καταβάλλεις να καταβάλεις να ντυθείτε να καταστρέψεις
ΠΡΟΣΤΑΚΤ. κατάβαλλε κατάβαλε ντυθείτε κατάστρεψε
2. Να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γενικής πτώσης.

Απάντηση:
Διάβασα δέκα σελίδες του βιβλίου. Γενική Διαιρετική
Αγόρασέ μου ένα τετράδιο. Έμμεσο Αντικείμενο
Δώσε του Γιώργου την τσάντα. Έμμεσο Αντικείμενο
Η τσάντα του Γιώργου είναι βαριά. Γενική Κτητική
Είναι ένοχος κλοπής. Γενική της αιτίας
Θα φτιάξω μια σαλάτα φρούτων. Γενική του περιεχομένου
Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. Γενική του τόπου
Μένουν σε ένα σπίτι πολλών τετραγωνικών μέτρων. Γενική της μέτρησης
3. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης των παρακάτω προτάσεων.

Απάντηση:
[Θύμωσε,] [έκλαψε,] [φώναξε,] [τώρα του πέρασε!]
Ασύνδετο σχήμα

[Πήγαμε μια βόλτα] (για να δούμε την πόλη) (και να ψωνίσουμε μερικά πράγμα-
τα)
Υποτακτική σύνδεση (για να)
Παρατακτική σύνδεση (και)
[Πάρε με ένα τηλέφωνο], (όταν φτάσεις) (και τακτοποιηθείς).

Υποτακτική σύνδεση (όταν)
[Νύσταζα πολύ,] [αλλά δεν κοιμήθηκα]

Παρατακτική σύνδεση (αλλά)
[Η δασκάλα μας το εξήγησε], [όμως δεν το κατάλαβα]

Παρατακτική σύνδεση (όμως)
(Αν έχει καλό καιρό) [θα πάμε μια εκδρομή]

Υποτακτική σύνδεση (αν)
[Η δασκάλα μας είπε] (πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα) (και πως θα είναι
εύκολο)
Υποτακτική σύνδεση (πως)
[Ο Στέφανος είναι κουρασμένος,] (επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά)

Υποτακτική σύνδεση (επειδή)

[Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό,] (ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο)

Υποτακτική σύνδεση (ενώ)
4. Να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προτάσεων στις παραπάνω πε-

ριόδους.
Απάντηση:
[Θύμωσε,] [έκλαψε,] [φώναξε,] [τώρα του πέρασε!]
Ανεξάρτητες προτάσεις
Πήγαμε μια βόλτα (για να δούμε την πόλη) (και να ψωνίσουμε μερικά πράγματα)
Εξαρτημένες τελικές προτάσεις
Πάρε με ένα τηλέφωνο, (όταν φτάσεις και τακτοποιηθείς)

Εξαρτημένη χρονική πρόταση
[Νύσταζα πολύ,] [αλλά δεν κοιμήθηκα]

[Η δασκάλα μας το εξήγησε,] [όμως δεν το κατάλαβα]

(Αν έχει καλό καιρό) θα πάμε μια εκδρομή.

Εξαρτημένη υποθετική πρόταση
Η δασκάλα μας είπε (πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα) (και πως θα είναι εύ-
κολο)
Εξαρτημένες ειδικές προτάσεις ως αντικείμενο του ρήματος ‘είπε’
Ο Στέφανος είναι κουρασμένος, (επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά)

Εξαρτημένη αιτιολογική πρόταση
[Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό,] [ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο]

5. Να γράψετε 3 παραδείγματα προτάσεων που συνδέονται και δείχνουν αντίθε-

ση.
Απάντηση:
1. Με παρατακτική (απλή) σύνδεση
Ήθελα να διαβάσω ένα βιβλίο, αλλά δεν πρόλαβα.
2. Με παρατακτική (επιδοτική) σύνδεση

Όχι μόνο δεν έφαγε τίποτα, αλλά δεν ήπιε ούτε νερό.
3. Με υποτακτική σύνδεση.
Παρ’ όλο που πεινούσα πολύ, δεν έφαγα τίποτα.
6. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά (είναι στην

ίδια οικογένεια λέξεων) οι παρακάτω λέξεις.
καλοκαιρινός, χρωματιστός, κινητό, παραλιακός, ομοίωμα, προσευχή, φόρεμα,
φύση, χαρίζω, άκρη, στολίδι.

Η μαμά μου ήταν πάντα ξεχωριστή. Με τον μπαμπά παντρεύτηκαν από έρωτα
στο άψε σβήσε. Και οι ευχές που τους έδωσε ο παπάς όταν τους πάντρεψε πραγμα-
τοποιήθηκαν. Απόχτησαν «καρπόν κοιλίας», δηλαδή εμένα και τον αδερφό μου.
Η μαμά δεν είχε περάσει τα σαράντα. Τα μάτια της σκούρα γαλάζια, έμοιαζαν με
τα μη με λησμόνει που φυτρώνουν την άνοιξη. Φαινόταν κοριτσάκι όταν την έβλε-
πες από πίσω, με την κομψή κορμοστασιά της και την ξανθιά κοτσίδα στην πλάτη.
Το πιο όμορφο πάνω της όμως ήταν οι κινήσεις των χεριών της, και ό, τι έκανε το
έκανε με χάρη.
Δεν ήξερα καμιά γυναίκα στο νησί να φοράει λουλούδια στα μαλλιά. Λάτρευε τις
γαρδένιες, είχαμε τρεις γλάστρες στην αυλή. Τις φρόντιζε σαν να ήταν παιδιά της κι
όταν άνθιζαν έπλεκε τα λουλούδια τους μαζί με την κοτσίδα της. Άλλες φορές πάλι
τις περνούσε σε κλωστή κι έφτιαχνε βραχιόλια. Σε κάθε κίνηση των χεριών της οι
γαρδένιες μοσχοβολούσαν. Από τότε μαμά και γαρδένια είναι ένα στο μυαλό μου.
Κάθε απόγευμα μετά τη δουλειά, χειμώνα καλοκαίρι, φορούσε αθλητική φόρμα
και παπούτσια και χανόταν. Παραλία παραλία, έφτανε ως το ακρωτήρι με τον φάρο,
που το δέρνουν τα κύματα. Καθόταν στον αγαπημένο της βράχο. Γύριζε πάντα με τα
χέρια γεμάτα. Βότσαλα με παράξενα χρώματα, που η θάλασσα τους έδινε πότε το
σχήμα ενός πουλιού ή τη μορφή μιας γυναίκας, και ξύλα ξεβρασμένα στην άμμο,
αργασμένα από το κύμα και την αρμύρα. Με λίγες «καλλιτεχνικές επεμβάσεις», ό-
πως έλεγε η ίδια, έφτιαχνε αριστουργήματα που στόλιζαν τον κήπο και την αυλή
μας.
Λίτσα Ψαραύτη, Όνειρα από μετάξι, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002
Διασκευή από το βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού

Απάντηση:
καλοκαιρινός: καλοκαίρι
χρωματιστός: χρώματα
κινητό: κίνηση
παραλιακός: παραλία
ομοίωμα: έμοιαζαν
προσευχή: ευχές
φόρεμα: φοράει, φορούσε, φόρμα
φύση: φυτρώνουν
χαρίζω: χάρη
άκρη: ακρωτήρι
στολίδι: στόλιζαν

Ενότητα 12
25η Μαρτίου
η
582 Ενότητα 12 [25 Μαρτίου]
Ασκήσεις:
1. Να γράψετε μια συνώνυμη και μια αντώνυμη για τις παρακάτω λέξεις.
Συνώνυμη Αντώνυμη
ακατάλληλος __________________ ____________________
δεινός __________________ ____________________
άψογος __________________ ____________________
θίγω __________________ ____________________
γεμάτος __________________ ____________________
επιτρέπω __________________ ____________________
κατόρθωμα __________________ ____________________
βέβαιος __________________ ____________________
αντέχω __________________ ____________________
αποβάλλω __________________ ____________________
2. Να κάνετε εγκλιτική και χρονική αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα:

κατεβαίνεις, επικεντρώθηκες, να τραβάτε, να τραβήξετε, δακρύστε
Εγκλιτική Αντικατάσταση
κατεβαίνεις
επικεντρώθηκες
να τραβάτε
να τραβήξετε
δακρύστε

η
Χρονική Αντικατάσταση
Ενεστώτας κατεβαίνεις να τραβάτε
Αόριστος επικεντρώθηκες
Συν. Μέλλοντας
Ενεστώτας
Αόριστος να τραβήξετε
Εξακολουθ. Μέλλοντας
Σιάζεται λίγο ο Λευτέρης και ξεκινάει. Με τα μάτια ρωτάει το Μιαούλη τι συμ-

βαίνει, σαν φτάνει κοντά του.
— Γράμμα από τα γονικά σου, του λέει ο καπετάνιος.

η
Με λαχτάρα χουφτιάζει το παιδί το γράμμα, μα σύγκαιρα νιώθει πως ο καπετάνι-

ος άλλο ήθελε να του πει και τον φώναξε κοντά του.
— Θέλεις να ξαναδουλέψεις στα μπουρλότα; τον ρωτάει απότομα.
Ο Λευτέρης δεν προλαβαίνει να δώσει απόκριση και ο καπετάνιος συνεχίζει:
— Μέχρι τώρα δεν είχαμε πολλά μπουρλότα, μόλο που το ’δαμε τι αξίζουν. Από
δω και πέρα δεν πρόκειται να μας λείψουν, όμως δε γίνεται τίποτα, σαν δεν έχει ο
μπουρλοτιέρης καρδιά...
Σταμάτησε ο Μιαούλης, είδε το κύμα που ’παιζε με το καράβι.
— Ξέρεις πού έχουμε φτάσει, συνέχισε. Η Χίος καταστράφηκε από τους Τούρ-
κους. Έκαψαν την πολιτεία και τα χωριά. Μωρά, γυναίκες και γερόντοι σφαχτήκανε
σαν τα τραγιά· τα κορίτσια τα πήραν στα σκλαβοπάζαρα...
Ο Λευτέρης ανατριχιάζει ολόκληρος. Εδώ κι ένα μήνα νιώθει την ίδια ανατριχί-
λα, όταν ακούει να μιλάνε για τη Χίο. Είχαν χαθεί και οι δυο στη μαύρη εικόνα. Γέ-
ρασε, θαρρείς, στο λεπτό ο καπετάνιος· τέτοιος πόνος ξεχύθηκε στο πρόσωπό του.
Οι πλάτες του, στο βάρος της συμφοράς, κύρτωσαν. «Και μεις;», ήταν σαν να ρω-
τούσε τον εαυτό του.
— Και μεις; Ο στόλος μας αδυνάτισε. Βλέπεις, τρωγόμαστε μεταξύ μας... Πρέπει
όμως να χτυπήσουμε την αρμάδα.
— Πώς, αφού αδυνάτισε ο στόλος;
— Λέω να κάνουμε την αποκοτιά με τα μπουρλότα. Μ’ αυτά θ’ αγωνιστούμε...
Σταμάτησε για λίγο ο Μιαούλης. Τώρα φαινόταν πως ζύγιαζε τα λόγια του.
Γρηγοριάδου – Σουρέλη Γ., Ο μικρός μπουρλοτιέρης
Από το Ανθολόγιο Ε’- Στ’ Δημοτικού

η
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________

η
4. Να κάνετε συντακτική αναγνώριση στις παρακάτω περιόδους.

Το καλοκαίρι είναι η καλύτερη εποχή.
_________________________________________________________________
Μου είπε ότι θα γράψουμε διαγώνισμα τη Δευτέρα.
_________________________________________________________________
Στεναχωρήθηκα πολύ, γιατί δεν το περίμενα.
_________________________________________________________________
Η Μαρία μου χάρισε ένα ρολόι.
_________________________________________________________________
Τα παπούτσια της Αγγελικής φαίνονται όμορφα.
_________________________________________________________________
Πρέπει να διαβάσω σήμερα.
_________________________________________________________________
Ο Αντρέας κάθεται στο γραφείο του.
_________________________________________________________________
Αυτή την εβδομάδα διάβασα εκατό σελίδες του βιβλίου.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η Αναστασία και η Ευγενία διδάσκουν γαλλικά στους μαθητές τους.
_________________________________________________________________

η
5. Να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος τους. Υπογραμμίστε

τις ανεξάρτητες με κόκκινο και τις εξαρτημένες με πράσινο.
Όταν ήμουν παιδί, έπαιζα με τα αδέρφια μου στην παιδική χαρά.
________________________________________________________________
Ήταν τόσο κουρασμένος, που έπεσε αμέσως για ύπνο.
________________________________________________________________
Η μητέρα μάς είπε ότι θα κοιμηθούμε νωρίς.
________________________________________________________________
Θα επιθυμούσα να πάω διακοπές σε ένα νησί.
________________________________________________________________
Ξάπλωσε στον καναπέ, επειδή ήταν κουρασμένος.
________________________________________________________________
Ακόμα κι αν δεν θέλεις, θα πας να διαβάσεις!
________________________________________________________________
Αν και είναι πολύ πλούσιος, ζει σε ένα φτωχικό σπίτι.
________________________________________________________________
Αν φας πολλές καραμέλες, θα σε πονέσει κοιλιά σου.
________________________________________________________________

η
Πώς γράφουμε μια βιογραφία

Θεωρία:
Η βιογραφία είναι μια σύντομη γραπτή παρουσία της ζωής και του
έργου κάποιου ατόμου.
Τι γράφουμε στη βιογραφία:

 Όνομα, επώνυμο, τόπος καταγωγής, ημερομηνία γέννησης
 Σπουδές, πτυχία, επάγγελμα, ιδιότητα
 Λίγα λόγια για το έργο τους / τα κατορθώματά τους
 Πότε πέθαναν (και με ποιο τρόπο)
* Η βιογραφία μπορεί να είναι γραμμένη με ρηματικές ή ονοματικές φράσεις.

* Τα γεγονότα πρέπει να είναι γραμμένα με χρονολογική σειρά.
Βίντεο: Πως γράφουμε βιογραφία

η
Ανάπτυξη Λόγου
1. Να βρείτε πληροφορίες και να γράψετε το βιογραφικό σημείωμα για τον Ο-

δυσσέα Ελύτη.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________

η
2. Να βρείτε πληροφορίες και να γράψετε το βιογραφικό σημείωμα για τον Διο-

νύσιο Σολωμό.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
η
1. Να δώσετε έναν τίτλο για το παρακάτω κείμενο και να γράψετε την περίληψή
του.
Μια μέρα κάθισε και παίδεψε το κεφάλι του. Το ’βαλε κάτω και το παίδεψε, το
’πλεξε όπως είδε να κάνουν οι γύφτοι με το καλάθι. Στο τέλος το βρήκε: Θα ’πιανε
φιλία με τα βιβλία. Θα γύρευε να μάθει από κει, αυτά που του ’κρυβαν οι μεγάλοι
πίσω απ’ τα παραμύθια που λέγανε αυτοί οι μικροί χάρτινοι «παππούδες» που κάθο-
νται στα γόνατά σου και σου λένε τις ιστορίες τους χωρίς καμώματα και παρακάλια.
Μα στο χωριό, που δούλευε παραπαίδι, δεν είχε χαρτοπουλειά. Έπρεπε, λοιπόν,
να παρακαλέσει κανένα μπάρμπα απ’ αυτούς που κατεβαίνανε στην πολιτεία και
πουλούσανε το καλαμπόκι τους να του φέρει ένα. Και μια μέρα αυτό έγινε. Έπιασε
έναν τέτοιο γερούλη, του ’βαλε στη χούφτα καναδυό μεταλλίκια και, «σε παρακα-
λώ», του λέει, «αν βρεις, εκεί που πας, κανένα βιβλίο που να λέει καλές ιστορίες,
πάρ’ το μου. Ε; Πολύ θα σε περικαλέσω, όμως...».
Έβαλε ο παππούς τα μεταλλίκια στην απαλάμη του, τα πασπάτεψε με το δάχτυλο,
αναποδογύρισε ένα, για να δει τι έχει από κάτω... έστρωσε με το δάχτυλο τα μου-
στάκια του... και του τα ’δωσε πίσω. «Πάρ’ τα», του λέει. «Αν τα χαρτιά λένε καλά
παραμύθια... μου τα λες και μένα και ξεχρεώνουμε. Αν, πάλι, δε λένε, θα σου πάρω
ένα αυτί. Ε;...». Το παιδί τρόμαξε. Ο γέρος τότε έβαλε τα γέλια... «Άιντε, άιντε...
Σύχασε...», είπε. «Δε σου παίρνω αυτί, σου παίρνω ένα μεταλλίκι. Σύμφωνοι;».
Σε τρεις μέρες του ’φερε ένα χαρτί, λίγο πιο χοντρό απ’ το βαγγέλιο, και του το
’δωσε. «Το πασπάτεψα από παντού», λέει στο παιδί. «Δε βγαίνει τίποτα. Για πάρ’ το
εσύ, μην ’πα και σε γνωρίζει και συνεννοηθείτε».

η
Το παιδί τ’ άνοιξε τρέμοντας. Ήταν σαν μικρό σπιτάκι, «Ιστορία Σεβάχ του Θα-
λασσινού» έλεγε το ξώφυλλό του. Αυτό ήταν! Το παιδί έπεσε πάνου στο βιβλίο με
τα μούτρα. Και το διάβαζε, το διάβαζε ολόκληρο το χειμώνα. Το διάβαζε και ξανά
το διάβαζε και πάλι το ξαναδιάβαζε, και το ’μαθε νεράκι. Κείνος ο μπάρμπας, που
του το ’χε φέρει, τ’ άκουε και τρέμανε τα μουστάκια του. Όμορφο βιβλίο. Μόνο που
είχε μια παραξενιά. Έλεγε την ιστορία του μονάχα σ’ όποιον ήθελε.
Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία.
Λουντέμης, Μ., Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα
από Ανθολόγιο Ε’ – Στ’ Δημοτικού
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
η
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
η
του.
Μια μέρα, στη στενή πρασιά ενός δρόμου της πόλης, έπεσε, ποιος ξέρει από πού,
μια ριπή σπορίων και φύτρωσαν μανιτάρια. Κανείς δεν τα πρόσεξε, εκτός από τον
αχθοφόρο Μαρκοβάλντο που κάθε πρωί έπαιρνε αποκεί το τραμ.
Τα μάτια αυτού του Μαρκοβάλντο ήταν άμαθα στη ζωή της πόλης: πινακίδες,
σηματοδότες, βιτρίνες, φωτεινές επιγραφές, αφίσες, όσο κι αν ήταν μελετημένες να
τραβήξουν την προσοχή, ποτέ δεν προσείλκυαν το βλέμμα του που γλιστρούσε πάνω
τους, όπως στην άμμο της ερήμου. Κι από την άλλη, ένα φύλλο που κιτρίνιζε σ’ ένα
κλαδί, ένα φτερό που είχε μπλεχτεί στα κεραμίδια δεν του ξέφευγαν ποτέ: δεν υπήρ-
χε αλογόμυγα σε άλογο, τρύπα από σαράκι σε τραπέζι, φλούδα σύκου πατημένη στο
πεζοδρόμιο, που να μην τραβήξει την προσοχή του Μαρκοβάλντο και να μη γίνει
αντικείμενο στοχασμών, καθώς του αποκάλυπτε τις αλλαγές των εποχών, τους πό-
θους της ψυχής και τις αθλιότητες της ύπαρξής του.
Έτσι, ένα πρωί, ενώ περίμενε το τραμ που θα τον πήγαινε στην εταιρεία Svav,
όπου εργαζόταν σαν αχθοφόρος, παρατήρησε κάτι ασυνήθιστο κοντά στη στάση,
στο κομμάτι της άγονης και σκασμένης γης που περιέβαλλε τα δέντρα του δρόμου:
σε μερικά σημεία, στα πόδια των δέντρων, ξεπρόβαλλαν καρούμπαλα που εδώ κι
εκεί ανοίγονταν κι άφηναν να φαίνονται στρογγυλά υπόγεια σώματα.
Έσκυψε να δέσει τα κορδόνια του και κοίταξε καλύτερα: ήταν μανιτάρια, πραγ-
ματικά μανιτάρια που ξεμύτιζαν μες στην καρδιά της πόλης! O Μαρκοβάλντο ένιω-
σε λες και ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει
κρυμμένους θησαυρούς, οπότε θα μπορούσε να περιμένει κάτι περισσότερο πέρα
από την ωριαία αποζημίωση της συλλογικής σύμβασης, το επίδομα ακρίβειας, το
οικογενειακό επίδομα και την αποζημίωση του ψωμιού.
Στη δουλειά του ήταν πιο αφηρημένος απ’ ό, τι συνήθως· σκεφτόταν ότι όσο ε-
κείνος καθόταν και ξεφόρτωνε δέματα και κιβώτια, τα μανιτάρια, που μόνο αυτός
η
γνώριζε την ύπαρξή τους, μεγάλωναν αργά και σιωπηλά, η πορώδης σάρκα τους ω-
ρίμαζε, απομυζούσαν τους υπόγειους χυμούς, έσπαζαν το φλοιό της γης. «Μια νύχτα
να βρέξει», έλεγε μέσα του, «και θα είναι έτοιμα». Και δεν έβλεπε την ώρα ν’ ανα-
κοινώσει την ανακάλυψή του στη γυναίκα και στα παιδιά του.
– Ακούστε τι θα σας πω, είπε, καθώς έτρωγαν το φτωχικό τους γεύμα. Μες στη
βδομάδα θα φάμε μανιτάρια! Μια ωραία τηγανιά! Όπως σας βλέπω και με βλέπετε!
Και περιέγραψε με θέρμη στα μικρότερα παιδιά, που δεν ήξεραν τι ήταν τα μανι-
τάρια, την ομορφιά των διαφόρων ειδών, τη λεπτή τους γεύση και το πώς έπρεπε να
μαγειρευτούν· έτσι παρέσυρε στη συζήτηση και τη γυναίκα του, την Ντομιτίλα, που
ως εκείνη τη στιγμή ήταν μάλλον δύσπιστη και αμέτοχη.
– Και πού είναι αυτά τα μανιτάρια;, ρώτησαν τα παιδιά. Πες μας πού φυτρώνουν!
Στην απορία αυτή μια καχύποπτη σκέψη συγκράτησε τον ενθουσιασμό του Μαρ-
κοβάλντο: «Αν τους πω το μέρος, θα μαζέψουν μια συμμορία αλητάκια, θα παν να
τα βρουν, θα μαθευτεί στη γειτονιά και τα μανιτάρια θα καταλήξουν σε ξένες κα-
τσαρόλες!». Έτσι η ανακάλυψη εκείνη, που του είχε γεμίσει την καρδιά με αγάπη
για όλο τον κόσμο, τώρα του δημιουργούσε τη μανία της ιδιοκτησίας, τον τύλιγε μέ-
σα σ’ ένα ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο.
– Το μέρος των μανιταριών το ξέρω εγώ και μόνο εγώ, είπε στα παιδιά του, κι α-
λίμονό σας αν σας ξεφύγει κουβέντα.
Το άλλο πρωί ο Μαρκοβάλντο, καθώς πλησίαζε στη στάση του τραμ, ήταν γεμά-
τος ανησυχία. Έσκυψε στην πρασιά και με ανακούφιση είδε ότι τα μανιτάρια είχαν
μεγαλώσει λίγο, μια σταλίτσα μόνο, το χώμα συνέχιζε να τα κρύβει σχεδόν ολότελα.
Εκεί που ήταν γονατισμένος, ένιωσε κάποιον πίσω του. Μονομιάς σηκώθηκε και
προσπάθησε να παραστήσει τον αδιάφορο. Ένας οδοκαθαριστής τον κοίταζε στη-
ριγμένος στη σκούπα του. Αυτός ο οδοκαθαριστής, στου οποίου την επικράτεια βρί-
σκονταν τα μανιτάρια, ήταν ένας διοπτροφόρος και κρεμανταλάς νεαρός. Λεγόταν
Αμάντιτζι και ο Μαρκοβάλντο τον αντιπαθούσε από καιρό, ίσως για εκείνα τα γυα-
η
λιά του που ξεψάχνιζαν την άσφαλτο των δρόμων, για να βρουν ίχνη της φύσης και
να τα σβήσουν με τη σκούπα.
Ήταν Σάββατο· ο Μαρκοβάλντο πέρασε την ημιαργία του τριγυρίζοντας δήθεν
άσκοπα κοντά στην πρασιά, παρακολουθώντας από μακριά τον οδοκαθαριστή και τα
μανιτάρια και υπολογίζοντας πόσο καιρό ήθελαν να μεγαλώσουν. Τη νύχτα έβρεξε:
όπως οι αγρότες, που έπειτα από μήνες ξηρασίας ξυπνούν και χορεύουν από χαρά
στον ήχο των πρώτων σταγόνων, έτσι κι ο Μαρκοβάλντο ήταν ο μόνος στην πόλη
που ξύπνησε, ανακάθισε στο κρεβάτι και φώναξε τους δικούς του: «Βρέχει, βρέχει»
και ανέπνευσε τη μυρωδιά της βρεγμένης σκόνης και της δροσερής υγρασίας που
ερχόταν απέξω.
Τα χαράματα –ήταν Κυριακή– έτρεξε γρήγορα στην πρασιά μαζί με τα παιδιά του
και ένα δανεικό καλάθι. Και να τα μανιτάρια, στητά στους κορμούς τους, με τις
κουκούλες τους να ξεπροβάλλουν από το μουσκεμένο ακόμα χώμα.
– Ζήτω!, και όρμησαν να τα μαζέψουν.
– Μπαμπά, κοίτα εκείνο τον κύριο πόσα έχει μαζέψει!, είπε ο Μικελίνο, και ο πα-
τέρας του, σηκώνοντας το κεφάλι, είδε τον Αμάντιτζι να στέκεται δίπλα τους μ’ ένα
καλάθι γεμάτο μανιτάρια στο χέρι.
– Α, κι εσείς μαζεύετε; είπε ο οδοκαθαριστής. Ώστε τρώγονται, ε; Μάζεψα λίγα,
αλλά δεν ήξερα αν μπορούν να φαγωθούν… Πιο κάτω, στο δρόμο, έχει κι άλλα με-
γαλύτερα… Εντάξει, τώρα που ξέρω, πάω να ειδοποιήσω τους δικούς μου που κά-
θονται εκεί και συζητάνε αν πρέπει να τα μαζέψουμε ή να τ’ αφήσουμε… – και α-
πομακρύνθηκε βιαστικά.
O Μαρκοβάλντο έμεινε άναυδος: να υπάρχουν μεγαλύτερα μανιτάρια και να μην
τα έχει προσέξει, μια τέτοια ανέλπιστη σοδειά και να του την κλέψουν κάτω από τη
μύτη; Για μια στιγμή σχεδόν κοκάλωσε από οργή, από λύσσα, έπειτα – όπως συχνά
συμβαίνει– οι προσωπικές εμπάθειες μεταμορφώθηκαν σε μια παρόρμηση γενναιο-

η
δωρίας. Την ώρα εκείνη πολύς κόσμος περίμενε το τραμ, με τις ομπρέλες κρεμασμέ-
νες στο μπράτσο, διότι ο καιρός ήταν ακόμα υγρός και αβέβαιος.
– Έι, εσείς! Θέλετε να φάτε τηγανητά μανιτάρια απόψε;, φώναξε ο Μαρκοβάλντο
στον κόσμο που ήταν μαζεμένος στη στάση. Έχουν βγει μανιτάρια εδώ, στο δρόμο!
Ελάτε μαζί μου! Έχει για όλους! – και πήρε από πίσω τον Αμάντιτζι μ’ ένα τσούρμο
ανθρώπους να τον ακολουθεί.
Βρήκαν αρκετά μανιτάρια για όλους και, επειδή δεν είχαν καλάθια, τα έβαλαν
στις ανοιχτές τους ομπρέλες. Κάποιος είπε:
– Ωραία θα ήταν να τρώγαμε όλοι μαζί!
Όμως ο καθένας πήρε τα μανιτάρια του και πήγε σπίτι του.
Ωστόσο σύντομα ξανασυναντήθηκαν, το ίδιο κιόλας βράδυ, στον ίδιο θάλαμο του
νοσοκομείου, έπειτα από την πλύση στομάχου που τους έσωσε όλους από δηλητηρί-
αση: όχι σοβαρή, διότι κανείς τους δεν είχε φάει μεγάλη ποσότητα.
O Μαρκοβάλντο και ο Αμάντιτζι ήταν σε διπλανά κρεβάτια και αγριοκοίταζαν ο
ένας τον άλλο.
Ί. Καλβίνο, Μαρκοβάλντο ή Oι εποχές στην πόλη,
μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, Καστανιώτης
Από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α’ Γυμνασίου
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
η
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
η
3. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Περιγράφω ένα αγαπημένο μου πρόσωπο».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
η
4. Η τάξη σας έκανε μια έρευνα σχετικά με το πόσο υγιεινά τρώνε οι μαθητές
του σχολείου σας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι περισσότεροι
μαθητές δεν ακολουθούν τις σωστές διατροφικές συνήθειες. Για την εκδήλωση
που οργανώνει η τάξη σας με θέμα την υγιεινή διατροφή, γράψτε ένα κείμενο
στο οποίο θα παρουσιάζετε τα οφέλη που έχουμε όταν τρώμε υγιεινά. Προσπα-
θήστε να πείσετε τους συμμαθητές σας να την ακολουθήσουν.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________

η
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
η
1. Να γράψετε μια συνώνυμη και μια αντώνυμη για τις παρακάτω λέξεις.
Απάντηση:
Συνώνυμη Αντώνυμη
ακατάλληλος αταίριαστος κατάλληλος
δεινός φοβερός εύκολος
άψογος τέλειος ατελής
θίγω προσβάλλω τιμώ
γεμάτος πλήρης άδειος
επιτρέπω εγκρίνω απαγορεύω
κατόρθωμα επίτευγμα αποτυχία
βέβαιος σίγουρος αβέβαιος
αποβάλλω απομακρύνω προσκαλώ
αντέχω υπομένω αντιδρώ
2. Να κάνετε εγκλιτική και χρονική αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα:

κατεβαίνεις, επικεντρώθηκες, να τραβάτε, να τραβήξετε, δακρύστε
Απάντηση:
Εγκλιτική Αντικατάσταση
κατεβαίνεις να κατεβαίνεις κατέβαινε
επικεντρώθηκες να επικεντρωθείς επικεντρώσου

η
τραβάτε να τραβάτε τραβάτε

τραβήξατε να τραβήξετε τραβήξτε
δακρύσατε να δακρύσετε δακρύστε
Χρονική Αντικατάσταση
Ενεστώτας κατεβαίνεις επικεντρώνεσαι να τραβάτε
Παρατατικός κατέβαινες επικεντρωνόσουν -
Αόριστος κατέβηκες επικεντρώθηκες να τραβήξετε
Εξ. Μέλλοντας θα κατεβαίνεις θα επικεντρώνεσαι -
Συν. Μέλλοντας θα κατέβεις θα επικεντρωθείς -
Παρακείμενος έχεις κατέβει έχεις επικεντρωθεί (να έχετε τραβήξει)
Υπερσυντέλικος είχες κατέβει είχες επικεντρωθεί -
Συντ. Μέλλοντας θα έχεις κατέβει θα έχεις επικεντρωθεί -
Ενεστώτας να τραβάτε δακρύζετε

Παρατατικός - -
Αόριστος να τραβήξετε δακρύστε
Εξακολουθ. Μέλλοντας - -
Συνοπτικός Μέλλοντας - -
Παρακείμενος (να έχετε τραβήξει) (έχετε δακρύσει)
Υπερσυντέλικος - -
Συντ. Μέλλοντας - -

Απάντηση:

η
Σιάζεται λίγο ο Λευτέρης και ξεκινάει. Με τα μάτια ρωτάει το Μιαούλη τι συμ-

βαίνει, σαν φτάνει κοντά του.
— Γράμμα από τα γονικά σου, του λέει ο καπετάνιος.
Με λαχτάρα χουφτιάζει το παιδί το γράμμα, μα σύγκαιρα νιώθει πως ο καπετάνι-
ος άλλο ήθελε να του πει και τον φώναξε κοντά του.
— Θέλεις να ξαναδουλέψεις στα μπουρλότα; τον ρωτάει απότομα.
Ο Λευτέρης δεν προλαβαίνει να δώσει απόκριση και ο καπετάνιος συνεχίζει:
— Μέχρι τώρα δεν είχαμε πολλά μπουρλότα, μόλο που το ’δαμε τι αξίζουν. Από
δω και πέρα δεν πρόκειται να μας λείψουν, όμως δε γίνεται τίποτα, σαν δεν έχει ο
μπουρλοτιέρης καρδιά...
Σταμάτησε ο Μιαούλης, είδε το κύμα που ’παιζε με το καράβι.
— Ξέρεις πού έχουμε φτάσει, συνέχισε. Η Χίος καταστράφηκε από τους Τούρ-
κους. Έκαψαν την πολιτεία και τα χωριά. Μωρά, γυναίκες και γερόντοι σφαχτήκανε
σαν τα τραγιά· τα κορίτσια τα πήραν στα σκλαβοπάζαρα...
Ο Λευτέρης ανατριχιάζει ολόκληρος. Εδώ κι ένα μήνα νιώθει την ίδια ανατριχί-
λα, όταν ακούει να μιλάνε για τη Χίο. Είχαν χαθεί και οι δυο στη μαύρη εικόνα. Γέ-
ρασε, θαρρείς, στο λεπτό ο καπετάνιος· τέτοιος πόνος ξεχύθηκε στο πρόσωπό του.
Οι πλάτες του, στο βάρος της συμφοράς, κύρτωσαν. «Και μεις;», ήταν σαν να ρω-
τούσε τον εαυτό του.
— Και μεις; Ο στόλος μας αδυνάτισε. Βλέπεις, τρωγόμαστε μεταξύ μας... Πρέπει
όμως να χτυπήσουμε την αρμάδα.
— Πώς, αφού αδυνάτισε ο στόλος;
— Λέω να κάνουμε την αποκοτιά με τα μπουρλότα. Μ’ αυτά θ’ αγωνιστούμε...
Σταμάτησε για λίγο ο Μιαούλης. Τώρα φαινόταν πως ζύγιαζε τα λόγια του.
Γρηγοριάδου – Σουρέλη Γ., Ο μικρός μπουρλοτιέρης
Από το Ανθολόγιο Ε’- Στ’ Δημοτικού

η
τι συμβαίνει: ερωτηματική αντωνυμία

κοντά του: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
γονικά σου: κτητική αντωνυμία
του λέει: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
άλλο ήθελε: αόριστη αντωνυμία
να του πει: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
τον φώναξε: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
κοντά του: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
τον ρωτάει: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
το ’δαμε: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
τι αξίζουν: ερωτηματική αντωνυμία
να μας λείψουν: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
δε γίνεται τίποτα: αόριστη αντωνυμία
τα πήραν: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
την ίδια: οριστική αντωνυμία
τέτοιος: δεικτική αντωνυμία
στο πρόσωπό του: κτητική αντωνυμία
πλάτες του: κτητική αντωνυμία
και μεις: προσωπική αντωνυμία
τον εαυτό του: αυτοπαθής αντωνυμία
και μεις: προσωπική αντωνυμία
στόλος μας: κτητική αντωνυμία
μεταξύ μας: προσωπική αντωνυμία (αδύνατος τύπος)
μ’ αυτά: δεικτική αντωνυμία
λόγια του: κτητική αντωνυμία

η
4. Να κάνετε συντακτική αναγνώριση στις παρακάτω περιόδους.

Απάντηση:
Το καλοκαίρι είναι η καλύτερη εποχή.
Υ Ρ Κ
Μου είπε (ότι θα γράψουμε διαγώνισμα τη Δευτέρα)

Α (έμμεσο) Ρ Ρ Α Επιρρηματικός Προσδιορισμός του χρόνου
Η πρόταση «ότι θα γράψουμε διαγώνισμα τη Δευτέρα) είναι εξαρτημένη ονοματική ειδική πρόταση που λειτουργεί ως Α-
ντικείμενο του ρήματος ‘είπε’.
Στεναχωρήθηκα πολύ, γιατί δεν το περίμενα.

Ρ Α Ρ
Η Μαρία μου χάρισε ένα ρολόι.

Υ Α (έμμεσο) Ρ Α (άμεσο)
Τα παπούτσια της Αγγελικής φαίνονται όμορφα.

Υ Γενική Κτητική Ρ Κ
Πρέπει (να διαβάσω σήμερα)

Ρ Ρ Επιρρηματικός Προσδιορισμός του χρόνου
Η πρόταση «να διαβάσω σήμερα» είναι εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση που λειτουργεί ως Υποκείμενο στο
απρόσωπο ρήμα ‘Πρέπει’
Ο Αντρέας κάθεται στο γραφείο του.

Υ Ρ Επιρρηματικός Προσδιορισμός του τόπου

η
Αυτή την εβδομάδα διάβασα εκατό σελίδες του βιβλίου.

Επιρρηματικός Προσδιορισμός του χρόνου Ρ Α Γενική Διαιρετική
Ρ Υ
Απαγορεύεται (να καπνίζετε)

Ρ
Η πρόταση «να καπνίζετε» είναι εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση που λειτουργεί ως Υποκείμενο του Απρόσω-
που ρήματος ‘απαγορεύεται’.
Η Αναστασία και η Ευγενία διδάσκουν γαλλικά στους μαθητές τους.

Υ Υ Ρ Α (άμεσο) Α (έμμεσο)
5. Να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος τους. Υπογραμμίστε

τις ανεξάρτητες με κόκκινο και τις εξαρτημένες με πράσινο.
Απάντηση:
(Όταν ήμουν παιδί,) [έπαιζα με τα αδέρφια μου στην παιδική χαρά.]
Εξαρτημένη επιρρηματική χρονική πρόταση
[Ήταν τόσο κουρασμένος,] (που έπεσε αμέσως για ύπνο.)

Εξαρτημένη επιρρηματική αποτελεσματική πρόταση
[Η μητέρα μάς είπε] (ότι θα κοιμηθούμε νωρίς.)

Εξαρτημένη ονοματική ειδική πρόταση
[Θα επιθυμούσα] (να πάω διακοπές σε ένα νησί.)

η
Εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση
[Ξάπλωσε στον καναπέ,] (επειδή ήταν κουρασμένος.)

Εξαρτημένη επιρρηματική αιτιολογική πρόταση
(Ακόμα κι αν δεν θέλεις,) [θα πας να διαβάσεις!]

Εξαρτημένη επιρρηματική παραχωρητική πρόταση
(Αν και είναι πολύ πλούσιος,) [ζει σε ένα φτωχικό σπίτι.]

Εξαρτημένη επιρρηματική εναντιωματική πρόταση
(Αν φας πολλές καραμέλες,) [θα σε πονέσει κοιλιά σου.]

Εξαρτημένη επιρρηματική υποθετική πρόταση

η
Πώς γράφουμε μια βιογραφία
1. Να βρείτε πληροφορίες και να γράψετε το βιογραφικό σημείωμα για τον Ο-

δυσσέα Ελύτη.
Απάντηση:
Ο Οδυσσέας Ελύτης ή Αλεπουδέλης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, ήταν
ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές. Ανήκει στη λογοτεχνική γενιά του
’30.
Γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Πατέρας του ήταν
ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης και η μητέρα του η Μαρία Βρανά από τη Λέσβο.
Μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο γράφτηκε στη Νομική Σχολή. Από μικρός ξόδευε
όλα του τα χρήματα για να αγοράζει βιβλία, ασχολήθηκε όμως και με τον αθλητι-
σμό. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στον πόλεμο της Αλβανίας. Εγκαταστάθηκε δύο
φορές στο Παρίσι. Εκεί παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας και ήρθε σε επαφή
με σπουδαίους ζωγράφους και ποιητές.
Ο Οδυσσέας Ελύτης βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1960 και με
το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, αλ-
λά και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Σημαντικότερα ποιήματά του είναι το
Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί, Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον
χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, Το Μονόγραμμα.
Πέθανε στις 18 Μαρτίου 1996 σε ηλικία 84 ετών.

η
2. Να βρείτε πληροφορίες και να γράψετε το βιογραφικό σημείωμα για τον Διο-

νύσιο Σολωμό.
Απάντηση:
Ο Διονύσιος Σολωμός είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές.
Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1789. Πατέρας του ήταν ο Νικόλαος Σολωμός και μητέ-
ρα του η Αγγελική Νίκλη.
Από μικρή ηλικία έμεινε ορφανός, όμως περιουσία που του άφησαν οι γονείς του
τον βοήθησε να συνεχίσει τις σπουδές του. Το 1808 έφυγε για σπουδές στην Ιταλία
με τη συνοδεία του Ιταλού δασκάλου του. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανε-
πιστημίου της Παβίας. Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές, επέστρεψε στη Ζάκυνθο,
όπου γνώρισε ανθρώπους που ασχολούνταν με την ποίηση, τη φιλολογία και τη φι-
λοσοφία.
Τα πρώτα του ποιήματα ήταν γραμμένα στην ιταλική γλώσσα, ενώ όταν επέ-
στρεψε στη Ζάκυνθο ξεκίνησε να γράφει στα ελληνικά. Ένα από τα πρώτα του ελ-
ληνικά ποιήματα είναι η «Ξανθούλα». Το πιο σημαντικό έργο του είναι ο «Ύμνος
εις την Ελευθερία», μέρος του οποίου καθιερώθηκε ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλά-
δας. Για το λόγο αυτό, ο Διονύσιος Σολωμός χαρακτηρίζεται ως ο εθνικός μας ποιη-
τής.
Άλλα σημαντικά έργα του είναι οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Η καταστροφή
των Ψαρών», «Ο Κρητικός».
Στις 3 Φεβρουαρίου του 1849 παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σω-
τήρος, καθώς «με την ποίηση του διέγειρε τα αισθήματα του λαού στον αγώνα για
εθνική ανεξαρτησία».
Πέθανε στην Κέρκυρα στις 9 Φεβρουαρίου 1857.

η
του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: «Η αγάπη ενός παιδιού για τα βιβλία»
1η παράγραφος: Το φτωχό παιδί αποφάσισε πως ο μόνο τρόπος για να μάθει όσα
ήθελε ήταν να διαβάσει πολλά βιβλία.
2η παράγραφος: Επειδή στο χωριό του δεν υπήρχαν βιβλιοπωλεία, είπε σε έναν
γεράκο να του αγοράσει ένα βιβλίο από την πόλη.
3η παράγραφος: Ο γεράκος συμφώνησε, αλλά δεν πήρε όλα τα χρήματα που του
έδινε το παιδί.
4η παράγραφος: Του έφερε ένα πολύ χοντρό βιβλίο με τίτλο «Ιστορία Σεβάχ του
Θαλασσινού».
5η παράγραφος: Το παιδί ενθουσιάστηκε τόσο πολύ, που διάβαζε το βιβλίο ξανά
και ξανά, μέχρι που το έμαθε απέξω.
6η παράγραφος: Από τότε, διάβαζε συνέχεια βιβλία.
Σύμφωνα με το κείμενο, ένα φτωχό παιδί αποφάσισε πως ο μόνος τρόπος για να
μάθει όσα ήθελε ήταν να διαβάσει πολλά βιβλία. Επειδή στο χωριό του δεν υπήρχαν
βιβλιοπωλεία, είπε σε έναν γεράκο να του αγοράσει ένα βιβλίο από την πόλη. Ο γε-
ράκος συμφώνησε, αλλά δεν πήρε όλα τα χρήματα που του έδινε το παιδί. Μετά από
τρεις μέρες, του έφερε ένα πολύ χοντρό βιβλίο με τίτλο «Ιστορία Σεβάχ του Θαλασ-

η
σινού». Το παιδί ενθουσιάστηκε τόσο πολύ, που διάβαζε το βιβλίο ξανά και ξανά,
μέχρι που το έμαθε απέξω. Από τότε, διάβαζε συνέχεια βιβλία.
του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: «Ο Μαρκοβάλντο και τα μανιτάρια» ή «Προσοχή στα μανιτάρια!»
1η παράγραφος: Μερικά μανιτάρια φύτρωσαν στην πρασιά ενός δρόμου.
2η παράγραφος: Ο Μαρκοβάλντο, ήταν ένας αχθοφόρος που ήταν πολύ παρατη-
ρητικός.
3η παράγραφος: Παρατήρησε τα μανιτάρια που φύτρωσαν κοντά στη στάση που
περίμενε το τραμ.
4η παράγραφος: Όταν τα είδε, χάρηκε πάρα πολύ.
5η παράγραφος: Όσο ήταν στη δουλειά, το μυαλό του τριγύριζε στην ανακάλυψή
του!
6η παράγραφος: Μόλις γύρισε στο σπίτι, αποκάλυψε το μυστικό του στην οικογέ-
νειά του.
7η παράγραφος: Τα παιδιά τον ρώτησαν πού βρίσκονται τα μανιτάρια, όμως εκεί-
νος δεν τους είπε γιατί φοβόταν ότι αν μαθευτεί θα πάνε οι άλλοι και θα τα κόψουν.
8η παράγραφος: Την άλλη μέρα, ενώ παρατηρούσε τα μανιτάρια του, κατάλαβε
ότι και ο οδοκαθαριστής τα είχε προσέξει.
9η παράγραφος: Εκείνο το βράδυ έβρεξε και ο Μαρκοβάλντο σκέφτηκε ότι τα
μανιτάρια θα ήταν έτοιμα για κόψιμο.
10η παράγραφος: Πήγε μαζί με την οικογένειά του να τα κόψει και συνάντησε και
τον οδοκαθαριστή που μάζευε κι αυτός μανιτάρια.
η
11η παράγραφος: Ο Μαρκοβάλντο το ξανασκέφτηκε και θεώρησε ότι είναι σωστό

να μοιραστεί τα μανιτάρια με άλλους ανθρώπους.
12η παράγραφος: Έτσι, μάζεψαν μανιτάρια, όμως το βράδυ βρέθηκαν όλοι στον
νοσοκομείο, αφού ήταν δηλητηριώδη!
13η παράγραφος: Ο Μαρκοβάλντο και ο οδοκαθαριστής κοιτάζονταν άγρια, γιατί
ο ένας θεωρούσε υπεύθυνο τον άλλο για το πάθημά τους.
Ένα πρωί, μερικά μανιτάρια φύτρωσαν στην πρασιά ενός δρόμου. Ο Μαρκοβάλ-
ντο, που ήταν αχθοφόρος, ήταν πολύ παρατηρητικός. Έτσι, παρατήρησε και τα μανι-
τάρια που φύτρωσαν κοντά στη στάση που περίμενε το τραμ για να πάει στη δου-
λειά του. Όταν τα είδε χάρηκε πάρα πολύ. Όσο ήταν στη δουλειά, το μυαλό του τρι-
γύριζε στην ανακάλυψή του! Μόλις γύρισε στο σπίτι, αποκάλυψε το μυστικό του
στην οικογένειά του. Τα παιδιά τον ρώτησαν πού βρίσκονται τα μανιτάρια, όμως
εκείνος δεν τους είπε γιατί φοβόταν ότι αν μαθευτεί θα πάνε οι άλλοι και θα τα κό-
ψουν. Την άλλη μέρα, ενώ παρατηρούσε τα μανιτάρια του, κατάλαβε ότι και ο οδο-
καθαριστής τα είχε προσέξει. Εκείνο το βράδυ έβρεξε και ο Μαρκοβάλντο σκέφτηκε
ότι τα μανιτάρια θα ήταν έτοιμα για κόψιμο. Πήγε μαζί με την οικογένειά του να τα
κόψει και συνάντησε και τον οδοκαθαριστή που μάζευε κι αυτός μανιτάρια. Ο Μαρ-
κοβάλντο το ξανασκέφτηκε και θεώρησε ότι είναι σωστό να τα μοιραστεί και με άλ-
λους ανθρώπους. Έτσι, μάζεψαν μανιτάρια, όμως το βράδυ βρέθηκαν όλοι στον νο-
σοκομείο, αφού ήταν δηλητηριώδη! Ο Μαρκοβάλντο και ο οδοκαθαριστής αγριο-
κοιτάζονταν, γιατί ο ένας θεωρούσε υπεύθυνο τον άλλο για το πάθημά τους.
3. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Περιγράφω ένα αγαπημένο μου πρόσωπο»

Απάντηση:

η
Το όνομα του αδερφού μου είναι Δημήτρης. Είναι 2 χρόνια μεγαλύτερος από μέ-
να και πηγαίνει Β’ Γυμνασίου. Μοιραζόμαστε το ίδιο δωμάτιο και το κρεβάτι του
είναι δίπλα στο δικό μου.
Ο Δημήτρης είναι ψηλός και αδύνατος. Τα μαλλιά του είναι καστανά και τα μά-
τια του μεγάλα και μελί. Έχει καλοσχηματισμένη μύτη και λεπτά χείλη. Είναι γυ-
μνασμένος, γιατί του αρέσει πολύ ο αθλητισμός. Πιστεύω ότι ο αδερφός μου μοιάζει
περισσότερο με τη μητέρα μας, ενώ εγώ μοιάζω με τον πατέρα μας. Ωστόσο, πολλοί
λένε ότι μοιάζουμε. Ντύνεται συνήθως απλά, με αθλητικά ρούχα. Φέτος, φόρεσε
σιδεράκια στα δόντια και τον ενοχλούν λίγο, αλλά σε λίγο καιρό ελπίζω να τα συνη-
θίσει.
Ο αδερφός μου έχει πολύ καλό χαρακτήρα. Είναι ευχάριστος και έχει πολύ χιού-
μορ. Πάντα μας λέει αστεία για να γελάμε. Ωστόσο, είναι πολύ αγχώδης. Αγχώνεται
πολύ για όλα, κυρίως για τα μαθήματα του σχολείου. Ειδικά τώρα που είναι στο Γυ-
μνάσιο θέλει να τα κάνει όλα τέλεια και διαβάζει πολύ. Του αρέσει να ασχολείται με
τον αθλητισμό και είναι πολύ καλός στο ποδόσφαιρο. Συμμετέχει στην ομάδα ποδο-
σφαίρου του σχολείου και συνήθως παίρνει τη θέση του τερματοφύλακα.
Περνάμε πολύ χρόνο μαζί, κυρίως όταν έχουμε διακοπές. Συνήθως, παίζουμε πο-
δόσφαιρο που είναι κα το δικό μου το αγαπημένο άθλημα. Το βράδυ, όταν πέφτουμε
για ύπνο, πριν κοιμηθούμε συζητάμε ό, τι μας απασχολεί. Του λέω όλα μου τα μυ-
στικά κι εκείνος μου εκμυστηρεύεται τα δικά του. Σπάνια, μαλώνουμε. Ο πιο συχνός
λόγος που μου φωνάζει είναι γιατί είμαι λίγο ακατάστατος και δεν βάζω στη θέση
τους τα πράγματά μου.
Με τον Δημήτρη είμαστε πολύ καλοί φίλοι. Νιώθω πολύ τυχερός που έχω έναν
τέτοιο αδερφό που με προσέχει και μου μαθαίνει πολλά!
4. Η τάξη σας έκανε μια έρευνα σχετικά με το πόσο υγιεινά τρώνε οι μαθητές
του σχολείου σας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι περισσότεροι
η
μαθητές δεν ακολουθούν τις σωστές διατροφικές συνήθειες. Για την εκδήλωση
που οργανώνει η τάξη σας με θέμα την υγιεινή διατροφή, γράψτε ένα κείμενο
στο οποίο θα παρουσιάζετε τα οφέλη που έχουμε όταν τρώμε υγιεινά. Προσπα-
θήστε να πείσετε τους συμμαθητές σας να την ακολουθήσουν.
Απάντηση:
Πρόσφατα κάναμε μια έρευνα στο σχολείο μας με θέμα την υγιεινή διατροφή. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι οι περισσότεροι μαθητές του σχολείου μας τρώνε πολύ
ανθυγιεινά. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους μαθητές του σχολείου μας, αλλά και για
πολλούς ανθρώπους ανεξάρτητα από την ηλικία.
Με τον όρο «υγιεινή διατροφή» εννοούμε τις σωστές συνήθειες διατροφής, τις
οποίες πρέπει να ακολουθούμε όλοι για να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας. Μια
σχηματική απεικόνιση του τρόπου διατροφής αποτελεί η «Πυραμίδα της Διατρο-
φής». Στη βάση της πυραμίδας αυτής βρίσκονται τα τρόφιμα που πρέπει να τρώμε
πιο συχνά, δηλαδή τα δημητριακά, το ψωμί, οι πατάτες, το ρύζι. Ακολουθούν τα
φρούτα και τα λαχανικά, ενώ πιο σπάνια πρέπει να τρώμε κρέας, γαλακτοκομικά
προϊόντα και αυγά. Στην κορυφή της πυραμίδας τοποθετούνται τα τρόφιμα που πρέ-
πει να καταναλώνουμε σπάνια. Αυτά είναι τα γλυκά, το βούτυρο και τα αναψυκτικά.
Όλοι οι άνθρωποι, αλλά κυρίως εμείς τα παιδιά πρέπει να συνηθίσουμε από τώρα
να τρώμε σωστά, γιατί η κακή διατροφή επηρεάζει αρνητικά τον οργανισμό μας.
Αρχικά, η κακή διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία. Κατά συνέπεια, προ-
καλούνται πολλά προβλήματα υγείας. Ο οργανισμός δεν αναπτύσσεται σωστά και οι
αντοχές μειώνονται. Ένας παχύσαρκος άνθρωπος κουράζεται γρήγορα όταν αθλείται
και επομένως πολλές φορές δεν γυμνάζεται καθόλου. Παράλληλα, η καθιστική ζωή
επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τον οργανισμό μας.
Ωστόσο, τα προβλήματα που προκαλούνται από τη μη ισορροπημένη διατροφή
δεν είναι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχολογικά. Κάθε παιδί, αλλά και ενήλικας
μπορεί να νιώσει άγχος εξαιτίας των προβλημάτων υγείας που δημιουργούνται. Επί-
η
σης, η παχυσαρκία γίνεται συχνά λόγος για να κοροϊδέψουν το άτομο με τα παραπά-

νω κιλά, ειδικά στο σχολείο. Αυτό τον επηρεάζει αρνητικά, καθώς νιώθει περιθωρι-
οποιημένος.
Αντίθετα, όταν τρώμε υγιεινά νιώθουμε πιο δυνατοί. Με τις σωστές τροφές ο ορ-
γανισμός μας δεν είναι ευαίσθητος κι έτσι δεν αρρωσταίνουμε καθόλου συχνά.
Μπορούμε να γυμναζόμαστε και να κινούμαστε, χωρίς να νιώθουμε κούραση. Η
σωματική υγεία επηρεάζει θετικά και την ψυχολογία μας. Επίσης, έχουν γίνει πολλές
έρευνες που δείχνουν ότι η σωστή διατροφή σχετίζεται και με τις υψηλές επιδόσεις
στο σχολείο.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ακολουθήσουμε τη σωστή διατροφή, αρκεί να το
αποφασίσουμε. Άλλωστε, η διατροφή είναι μια συνήθεια. Αν συνηθίσουμε στις γεύ-
σεις και στον τρόπο αυτό σίγουρα θα τα καταφέρουμε όλοι! Πρέπει να το προσπα-
θήσουμε για το καλό της υγείας μας!

Ενότητα 13
τρόποι ζωής και επαγγέλματα
618 Ενότητα 13 [Τρόποι ζωής και επαγγέλματα]
Σχηματισμός επιθέτων όπως στα αρχαία
Θεωρία:
Τα επίθετα σε –ύς, –ιά, –υ, –ών –ούσα, –όν και –ης, –ης, –ες διατη-
ρούν την κλίση των αρχαίων ελληνικών.
ο βαθύς, η βαθιά, το βαθύ

Ονομαστική ο βαθύς η βαθιά το βαθύ
Γενική του βαθιού / του της βαθιάς του βαθιού / του
βαθύ βαθύ
Αιτιατική τον βαθύ τη βαθιά το βαθύ
Κλητική - βαθύ - βαθιά - βαθύ
Ονομαστική οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
Γενική των βαθιών των βαθιών των βαθιών
Αιτιατική τους βαθιούς τις βαθιές τα βαθιά
Κλητική - βαθιοί - βαθιές - βαθιά

ο αληθής, η αληθής, το αληθές

Ονομαστική ο αληθής η αληθής το αληθές
Γενική του αληθούς της αληθούς του αληθούς
Αιτιατική τον αληθή την αληθή το αληθές
Κλητική - αληθή - αληθή - αληθές
Ονομαστική οι αληθείς οι αληθείς τα αληθή
Γενική των αληθών των αληθών των αληθών
Αιτιατική τους αληθείς τις αληθείς τα αληθή
Κλητική - αληθείς - αληθείς - αληθή
ο ενδιαφέρων, η ενδιαφέρουσα, το ενδιαφέρον

Ονομαστική ο ενδιαφέρων η ενδιαφέρουσα το ενδιαφέρον
Γενική του ενδιαφέροντος της ενδιαφέρουσας του ενδιαφέροντος
Αιτιατική τον ενδιαφέροντα την ενδιαφέρουσα το ενδιαφέρον
Κλητική - - -
Ονομαστική οι ενδιαφέροντες οι ενδιαφέρουσες τα ενδιαφέροντα
Γενική των ενδιαφερόντων των ενδιαφερουσών των ενδιαφερόντων
Αιτιατική τους ενδιαφέροντες τις ενδιαφέρουσες τα ενδιαφέροντα
Κλητική - - -

Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις.

Παρακολουθώ τη συνέντευξη ενός ____________ (διεθνής) ποδοσφαιριστή.
Διάβασα ένα άρθρο για τις ____________ (μεγαλοφυή) προσωπικότητες του πε-
ρασμένου αιώνα.
Αυτή είναι μια ____________ (αμμώδης) περιοχή.
Το καράβι δέθηκε στον κάβο του ____________ (ασφαλής) λιμανιού.
Ήρθε ένα φορτηγό για να μεταφέρει τα ____________ (ογκώδης) αντικείμενα.
Σήμερα δόθηκε το επίδομα των ____________ (ευπαθής) ομάδων.
Η πρόβλεψη των ____________ (ασθενής) βροχοπτώσεων ήταν ____________
(ακριβής).
Κάλεσε όλους τους ____________ (συγγενής).
Δεν άντεξε την πίεση του ____________ (συνεχής) ωραρίου και παραιτήθηκε.
Το αποτέλεσμα της ____________ (συνεχής) προσπάθειάς σου είναι θετικό.
Ο ____________ (αγενής) άνδρας βγήκε από την αίθουσα.
Η σωστή διατροφή δημιουργεί ένα ____________ (υγιής) σώμα.
Οι ____________ (συνεχής) αγώνες θα αποδώσουν καρπούς.
Οι οικολόγοι προστατεύουν αυτήν τη ____________ (δασώδης) περιοχή.
Η νοσοκόμα φροντίζει τον ____________ (ασθενής).
2. Να βάλετε τις φράσεις στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

το μακρύ φόρεμα ________________________
το φλέγον ζήτημα ________________________
του πρωτεύοντος προβλήματος ________________________

των βαριών τσαντών ________________________
ο ενδιαφέρων άνθρωπος ________________________
τα ελαφριά φαγητά ________________________
τη φλέγουσα συζήτηση ________________________
η φαρδιά μπλούζα ________________________
οι φαρδιοί ώμοι ________________________
του βαθιού φαραγγιού ________________________
τη βαθιά θάλασσα ________________________
η υπάρχουσα κατάσταση ________________________
του μακρύ διαδρόμου ________________________
οι μακριές φούστες ________________________
την επείγουσα επιστολή ________________________
τις παχιές κοπέλες ________________________
τον μέλλοντα σύζυγο ________________________
τους βαριούς χειμώνες ________________________
τον ελαφρύ σάκο ________________________
της τραχιάς επιφάνειας ________________________
ο βαθύς ποταμός ________________________

ο ευγενής άνθρωπος
η ειλικρινής άποψη
το υγιές σώμα

ο ευγενής άνθρωπος η ειλικρινής άποψη το υγιές σώμα
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
οι ευγενείς άνθρωποι οι ειλικρινείς απόψεις τα υγιή σώματα
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________

ο φαρδύς δρόμος
η φαρδιά μπλούζα
το φαρδύ παντελόνι
ο φαρδύς δρόμος η φαρδιά μπλούζα το φαρδύ παντελόνι
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
οι ………………… οι …………………… τα ……………………
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________

_________________ _________________ ______________

ο πρωτεύων λόγος
η παρούσα μαθήτρια
το φλέγον θέμα
ο πρωτεύων λόγος η παρούσα μαθήτρια το φλέγον θέμα
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
οι …………………… οι …………………… τα …………………..
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________
_________________ _________________ ______________

Πώς μετατρέπουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο
Θεωρία:
Ευθύς ονομάζεται ο λόγος, κατά τον οποίο μεταδίδονται τα λό-
για κάποιου άμεσα, δηλαδή όπως ακριβώς τα είπε. Στον ευθύ λόγο, τα λόγια του ο-
μιλητή μπαίνουν σε εισαγωγικά («…») ή πριν από τα λόγια μπαίνει παύλα (-).
«Τι μαγείρεψες σήμερα;» ή

- Τι μαγείρεψες σήμερα;
Πλάγιος ονομάζεται ο λόγος, κατά τον οποίο τα λόγια κάποιου μεταδίδονται έμ-
μεσα. Δηλαδή, όχι ακριβώς όπως τα είπε ο ίδιος, αλλά όπως τα μεταφέρει ένα άλλο
πρόσωπο. Στον πλάγιο λόγο δεν χρησιμοποιούμε εισαγωγικά ούτε παύλα.
Τον ρώτησα τι μαγείρεψε σήμερα.
Για να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:
 Προσθέτουμε τα ονόματα των προσώπων που μιλούν είτε βάζουμε κάποια

αντωνυμία στη θέση τους.
 Χρησιμοποιούμε συνδέσμους (ότι, πως, να, αν…) για να ενώσουμε τις
προτάσεις. Μετατρέπουμε δηλαδή τις ανεξάρτητες σε εξαρτημένες.

 Πριν από τα λόγια του προσώπου που μιλά, βάζουμε ρήματα όπως λέω,
ρωτώ, ανακοινώνω, υποστηρίζω, ζητώ, παρακαλώ, απαντώ.
 Βάζουμε τα πρόσωπα των ρημάτων (συνήθως) στο τρίτο πρόσωπο ενικού
ή πληθυντικού.
 Βγάζουμε τα εισαγωγικά, την παύλα και το ερωτηματικό (αν υπάρχει).
 Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουμε τους χρόνους.
 Αλλάζουμε τα χρονικά επιρρήματα:
o Τώρα – τότε
o Αύριο – την επόμενη μέρα
o Σήμερα – την ίδια μέρα
o Χθες – την προηγούμενη ημέρα
o Αυτή τη στιγμή – εκείνη τη στιγμή
«Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα», ανακοίνωσε η δασκάλα στα παιδιά
Η δασκάλα ανακοίνωσε στα παιδιά ότι αύριο θα γράψουν διαγώνισμα.
Βίντεο: Πλάγιος Λόγος

Ασκήσεις
1. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο

«Θα σε κρεμάσω που με γέλασες!», του φώναξε ο βασιλιάς μόλις τον είδε.
«Το ψωμί που σου ζύμωσαν, δεν ήταν τόσο γλυκό όσο έπρεπε!», είπε ο γέροντας
«Αν θέλεις να δοκιμάσεις στ’ αληθινά το ψωμί που θα σε γιατρέψει, πρέπει να
’ρθεις μαζί μου για τρεις μέρες μονάχα και να κάνεις ό, τι σου λέω», του είπε ο γέ-
ροντας ύστερα από λίγο.
Ξημερώνοντας, έδωκε ο γέροντας στο βασιλιά ένα δρεπάνι και του είπε: «Έλα να
θερίσουμε!».
«Πεινάω πολύ!» λέει ο βασιλιάς του γέρου.
«Περίμενε και θα φας!», του απάντησε εκείνος.
«Βασιλιά μου, η ζάχαρη του ψωμιού σου ήταν ο ιδρώτας που έχυσες για να το
φτιάξεις», είπε ο γέροντας.
Στη συνέχεια τον συμβούλεψε: «Κοίτα μονάχα να δουλεύεις, και θα δεις πως η
όρεξη δεν θα σου λείψει».
Νεοελληνικά λαογραφικά κείμενο, επιμέλεια Δ. Λουκάτος,
Βασική Βιβλιοθήκη, Ζαχαρόπουλος (διασκευασμένο)
Από το Ανθολόγιο της Ε’ – Στ’ Δημοτικού
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

Διάβασα στην εφημερίδα πως έγινε ένας μεγάλος σεισμός στην Ιαπωνία.
_________________________________________________________________
Του φώναξε θυμωμένος να πάει γρήγορα στο δωμάτιό του.

_________________________________________________________________
Ο Αντώνης ρώτησε τον Τάκη αν έλαβε το μήνυμα που του έστειλε.

_________________________________________________________________
Η Αντιγόνη είπε πως δεν φοβάται όταν μένει μόνη της στο σπίτι.
_________________________________________________________________
Αναρωτήθηκε αν τελικά θα γυρίσουν νωρίς σπίτι.

_________________________________________________________________
Ο Σάκης σκέφτηκε πως ο Αλέξης ίσως ήταν θυμωμένος μαζί του.

_________________________________________________________________
Η μητέρα τον ρώτησε αν τελείωσε τις ασκήσεις της Γλώσσας.

_________________________________________________________________
Πώς ενώνονται οι προτάσεις μεταξύ τους
Θεωρία:
Όπως είδαμε και στην 11η ενότητα:
Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με:
 Με παρατακτική σύνδεση:
Όταν συνδέουμε δύο όμοιες προτάσεις. Δηλαδή, όταν συνδέουμε ανεξάρτη-
τη με ανεξάρτητη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη ίδιου είδους (π.χ. χρονική
με χρονική).
[Ο Γιώργος ξύπνησε] [και έφυγε για το σχολείο]

Συνδέονται δύο κύριες προτάσεις.
Διαβάζει (ώστε να γράψει καλά) (και να περάσει τις εξετάσεις)

Συνδέονται δύο αποτελεσματικές προτάσεις.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:

Συμπλεκτικοί: και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
Αντιθετικοί: μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
Διαχωριστικοί: ή, είτε
Συμπερασματικοί: λοιπόν, επομένως, συνεπώς, άρα, ώστε
* Προσοχή:

- Δεν βάζουμε κόμμα πριν τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συνδέ-
σμους.
- Βάζουμε κόμμα πριν από τους αντιθετικούς όταν συνδέουν προτάσεις (δηλα-
δή όταν υπάρχει ρήμα πριν και μετά τον σύνδεσμο)
 Με υποτακτική σύνδεση
Όταν συνδέουμε δύο διαφορετικές προτάσεις. Δηλαδή ανεξάρτητη με εξαρ-
τημένη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη διαφορετικού είδους (π.χ. χρονική με
αιτιολογική).
[Πάρε με τηλέφωνο,] (όταν φτάσεις)

Συνδέονται μια κύρια με μια δευτερεύουσα (χρονική)
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι αυτοί που ξεκινούν δευτερεύουσες προτά-

σεις:
Ειδικοί: πως, ότι, που

Βουλητικός: να
Ενδοιαστικοί: μη, μην, μήπως
Χρονικοί: όταν, σαν, ενώ, καθώς, κάθε που, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προ-
τού, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, εφόσον, άμα, εκεί που, ευθύς ως
Αιτιολογικοί: γιατί, επειδή, καθώς, διότι, μια και, μια που
Υποθετικοί: αν, εάν, άμα, σαν
Τελικοί: να, για να
Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, που
Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί: αν και, μολονότι, παρ’ όλο που, και αν, μό-
λο που, έστω και αν, παρ’ ό,τι, ενώ
 Με ασύνδετο σχήμα
Όταν όμοιες προτάσεις βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη και συνδέονται μόνο
με κόμμα.
[Στο πάρτι φάγαμε,] [ήπιαμε,][ χορέψαμε,] [περάσαμε υπέροχα!]

Συνδέονται τέσσερις κύριες προτάσεις.
* Θυμάμαι: Πρόταση είναι μια ομάδα λέξεων που έχει νόημα. Σε μια περίοδο, οι προ-
τάσεις είναι όσες και τα ρήματα!

Ασκήσεις
1. Στις παρακάτω περιόδους, να υπογραμμίσετε τους συνδέσμους.
Ποιες προτάσεις συνδέουν και ποιο είναι το είδος της σύνδεσης (υπο-
τακτική ή παρατακτική);
Ξένες φυλές από το Βορρά και την Ανατολή εισέρχονταν στην περιοχή με ειρη-
νικό ή βίαιο τρόπο, ενώ Χριστιανοί της Δύσης, κυρίως οι Βένετοι, εκμεταλλεύονταν
τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια, με αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό των
εντοπίων.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Αν και θεωρητικά οι Οθωμανοί Σουλτάνοι παραχωρούσαν κάποιες ελευθερίες

στους «απίστους» υπηκόους τους, στην καθημερινή ζωή οι περιορισμοί ήταν πολλοί,
ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Εκκλησία δεν είχε μόνο θρησκευτικά
καθήκοντα αλλά αποφάσιζε και για ποικίλες υποθέσεις.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Η Αναγέννηση εμφανίστηκε πρώτα στην περιοχή της Βόρειας Ιταλίας και μέσα
σε δυο αιώνες διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να σεβαστούν την τοπική ηγεσία κάθε χωριού, επειδή

οι ίδιοι δεν είχαν κατάλληλα οργανωμένο διοικητικό μηχανισμό για να υπολογίζουν
τον φόρο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Οι Αρματολοί, παρόλο που ήταν βοηθητικά στρατεύματα των Τούρκων, συνερ-

γάζονταν συνήθως με τους κλέφτες.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Έως τον 16ο αιώνα δεν τους επιτρεπόταν η συμμετοχή στη διοίκηση, ενώ οι Βέ-
νετοι κατείχαν τα ανώτερα θρησκευτικά αξιώματα και την περιουσία της Εκκλησίας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Είχαν αξιόλογη μόρφωση, γνώριζαν ξένες γλώσσες, ανελάμβαναν υψηλά αξιώ-

ματα στην οθωμανική διοίκηση.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Οι προτάσεις βρίσκονται στο βιβλίο

της Ιστορίας Της Στ’ Δημοτικού

Θεωρία
Με βάση τη Γραμματική της ενότητας, θυμάμαι:
–ύς, – ιά, –ύ
* Όπως το επίθετο ο βαθύς, η βαθιά, το βαθύ κλίνονται τα επίθετα:
ελαφρύς, βαρύς, μακρύς, παχύς, πλατύς, φαρδύς, τραχύς και άλλα.
* Σε επίσημο ύφος, κάποια επίθετα σχηματίζονται όπως τα επίθετα σε –ύς, – εία,

–ύ και χρησιμοποιούνται σε στερεοτυπικές εκφράσεις, όπως: ταχεία αμαξοστοιχία,
οξεία γωνία και άλλα.
– ής, – ής, –ές

* Όπως το επίθετο ο αληθής, η αληθής, το αληθές κλίνονται τα επίθετα:
ευγενής, ασθενής, δημοφιλής, επιμελής, επιεικής, διεθνής, αγενής και άλλα.
* Προσέχω: το αρσενικό και το θηλυκό έχουν ίδιες καταλήξεις.
– ών, – ούσα, –όν

* Όπως το επίθετο ο ενδιαφέρων, η ενδιαφέρουσα, το ενδιαφέρον κλίνονται τα
επίθετα:
πρωτεύων, δευτερεύων, μέλλων, εποπτεύων, υπάρχων, φλέγων, επείγων και άλλα.

Ασκήσεις
1. Να διορθώσετε τα λάθη
ο αληθείς το αγενή παιδί οι στοιχειώδες γνώσεις
η ειλικρινή γνώμη η ενδιαφέρον συζήτηση το φαρδί παντελόνι
τα φλέγον θέματα οι επιμελές μαθήτριες το υγιή σώμα
οι πλατείς δρόμοι οι συνεχοί αγώνες τον πρωτεύον παράγοντα
τις δασώδους περιοχές της αμμώδης παραλίας τους ελαφρείς σάκους
τους αγενούς άνδρες ο βαθής ωκεανός τον επιμελές υπάλληλο
2. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες και να

τα βάλετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
Η Σαχάρα είναι η αμμώδης έκταση ερήμου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος
της βόρειας Αφρικής. Πρόκειται για περιοχή ακαλλιέργητη και με δύσκολες συνθή-
κες διαβίωσης.
Εκτός της αμμώδους έκτασης, που παρόλα αυτά είναι και η μικρότερη, διαθέτει
πετρώδεις εκτάσεις και αρκετά βραχώδη όρη, στα οποία περιλαμβάνονται το ό-
ρος Αχαγκάρ και τα όρη Σαϊρ.
Κατά την τεταρτογενή εποχή όταν την έρημο διέσχιζαν μεγάλοι ποταμοί σχημα-
τίστηκαν οι κοιλάδες Ουάντι, με ένα μικρό αριθμό από αυτές να διατηρείται έως
σήμερα.
Μερικές από τις χώρες της Σαχάρας, όπως το Μαρόκο, η Αίγυπτος και η Τυνησία
είναι χώρες φιλόξενες και ασφαλείς.
Απόσπασμα από el.wikipedia.org (διασκευή)

η __________ οι ______________
____________ ________________
____________ ________________
____________ ________________
____________ ________________
____________ ________________

Πώς παίρνουμε πληροφορίες κάνοντας ερωτήσεις
Θεωρία
Για να πάρουμε πληροφορίες από κάποιον πρέπει να κάνουμε τις κατάλληλες ε-

ρωτήσεις. Μπορούμε να ζητήσουμε κάποιες πληροφορίες για τη ζωή του, το επάγ-
γελμά του, τα όνειρά του. Πρέπει ωστόσο να επικεντρωθούμε στο θέμα για το οποίο
θέλουμε να του πάρουμε συνέντευξη.

Ασκήσεις
1. Μπορείτε κι εσείς να γίνετε δημοσιογράφοι!
Γνωρίζετε κάποιο παιδί στο σχολείο ή τη γειτονιά σας που ασχολείται με τον
αθλητισμό; Να γράψετε τις ερωτήσεις που θα του κάνετε όταν του πάρετε συνέ-
ντευξη.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Περιγραφή μιας προσωπικής εμπειρίας
Θεωρία
Πρόλογος
Πού και πότε συνέβη.
Ποια πρόσωπα συμμετέχουν. Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι αναγνώστες για
Ποια είναι τα συναισθήματα των προσώπων; Πώς αλλάζουν τα συναισθήματά
τους;
Επίλογος


* ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ερωτήσεις του σχεδιαγράμματος είναι βοηθητικές προς τη ροή


Ασκήσεις
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα

«Ένα καλοκαίρι στην κατασκήνωση. Περιγράφω την εμπειρία μου».
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς φτιάχνουμε μια εικονογραφημένη ιστορία
Θεωρία
Για να φτιάξουμε μια εικονογραφημένη ιστορία:
1) Γράφουμε ή βρίσκουμε την ιστορία που θέλουμε να εικονογραφήσουμε.

2) Χωρίζουμε την ιστορία σε μέρη / σκηνές.
3) Για κάθε σκηνή της ιστορίας φτιάχνουμε ένα πλαίσιο.
4) Ζωγραφίζουμε τους ήρωες και το χώρο.
5) Φτιάχνουμε «συννεφάκια» και μέσα γράφουμε τα λόγια των ηρώων.
Προσέχω:
* Τα λόγια των ηρώων πρέπει να είναι σύντομα και σαφή.
* Βάζουμε τα κατάλληλα σημεία στίξης για να εκφράσουμε τα συναισθήματα των
ηρώων.

Ασκήσεις
1. Οι θεοί του Ολύμπου βρίσκονται στο γάμο της Θέτιδας, όπου η Έριδα έχει
αφήσει το μήλο για να το πάρει «η καλλίστη» (= η καλύτερη). Η Αθηνά, η Δή-
μητρα και η Αφροδίτη διεκδικούν το μήλο. Ο Ερμής οδηγεί τις τρεις θεές στην
Τροία, στον Πάρη ώστε να αποφασίσει εκείνος σε ποια θα δώσει το μήλο.
Να γράψετε τα λόγια που φαντάζεστε ότι λένε οι θεές στην ιστορία.
* Αν δεν θυμάστε την ιστορία, μπορείτε να ανατρέξετε στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄
Δημοτικού.
* Η αριστερή θεά είναι η Αθηνά, στη μέση βρίσκεται η Αφροδίτη και δεξιά η Ήρα.




Οι εικόνες των θεών βρίσκονται

στη σελίδα: 52dim-irakl.ira.sch.gr

1. Να συμπληρώσετε ό, τι λείπει. Όλα τα παρακάτω επίθετα είναι αρσενικά.

ο ασθεν__ οι φλέγ__ οι δημοφιλ__
τον ελώδ__ του φλέγ__ οι βαθ__
των επιμελ__ των επειγ__ τους δευτερεύ__
τους ελαφρ__ του πλατ__ τον υπάρχ__
ο φαρδ__ του βαθ__ ο μέλλ__
τον ελαφρ__ του ανακριβ__ των βαρ__
τους διεθν__ του δευτερεύ__
2. Να μεταφέρετε τα παραπάνω επίθετα στην ίδια πτώση του θηλυκού και του
ουδετέρου.
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ

ο ασθενής η ασθενής το ασθενές
οι φλέγοντες ____________ ____________
οι δημοφιλείς ____________ ____________
τον ελώδη ____________ ____________
του φλέγοντος ____________ ____________
οι βαθιοί ____________ ____________
των επιμελών ____________ ____________
των επειγόντων ____________ ____________
τους δευτερεύοντες ____________ ____________
τους ελαφριούς ____________ ____________
του πλατιού ____________ ____________
τον υπάρχοντα ____________ ____________
ο φαρδύς ____________ ____________

του βαθιού ____________ ____________
ο μέλλων ____________ ____________
τον ελαφρύ ____________ ____________
του ανακριβούς ____________ ____________
των βαριών ____________ ____________
τους διεθνείς ____________ ____________
του δευτερεύοντος ____________ ____________
3. Να μεταφέρετε τα λόγια των ηρώων της παραπάνω εικονογραφημένης ιστο-

ρίας στον πλάγιο λόγο.
1η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
6η εικόνα:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Να γράψετε 4 παραδείγματα παρατακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. Να γράψετε 4 παραδείγματα υποτακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________


Απάντηση:
Παρακολουθώ τη συνέντευξη ενός διεθνούς (διεθνής) ποδοσφαιριστή.
Διάβασα ένα άρθρο για τις μεγαλοφυείς (μεγαλοφυή) προσωπικότητες του περα-
σμένου αιώνα.
Αυτή είναι μια αμμώδης (αμμώδης) περιοχή.
Το καράβι δέθηκε στον κάβο του ασφαλούς (ασφαλής) λιμανιού.
Ήρθε ένα φορτηγό για να μεταφέρει τα ογκώδη (ογκώδης) αντικείμενα.
Σήμερα δόθηκε το επίδομα των ευπαθών (ευπαθής) ομάδων.
Η πρόβλεψη των ασθενών (ασθενής) βροχοπτώσεων ήταν ακριβής (ακριβής).
Κάλεσε όλους τους συγγενείς (συγγενής).
Δεν άντεξε την πίεση του συνεχούς (συνεχής) ωραρίου και παραιτήθηκε.
Το αποτέλεσμα της συνεχούς (συνεχής) προσπάθειάς σου είναι θετικό.
Ο αγενής (αγενής) άνδρας βγήκε από την αίθουσα.
Η σωστή διατροφή δημιουργεί ένα υγιές (υγιής) σώμα.
Οι συνεχείς (συνεχής) αγώνες θα αποδώσουν καρπούς.
Οι οικολόγοι προστατεύουν αυτήν τη δασώδη (δασώδης) περιοχή.
Η νοσοκόμα φροντίζει τον ασθενή (ασθενής).

2. Να βάλετε τις φράσεις στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

Απάντηση:
το μακρύ φόρεμα τα μακριά φορέματα
το φλέγον ζήτημα τα φλέγοντα ζητήματα
του πρωτεύοντος προβλήματος των πρωτευόντων προβλημάτων
των βαριών τσαντών της βαριάς τσάντας
ο ενδιαφέρων άνθρωπος οι ενδιαφέροντες άνθρωποι
τα ελαφριά φαγητά το ελαφρύ φαγητό
τη φλέγουσα συζήτηση τις φλέγουσες συζητήσεις
η φαρδιά μπλούζα οι φαρδιές μπλούζες
οι φαρδιοί ώμοι ο φαρδύς ώμος
του βαθιού φαραγγιού των βαθιών φαραγγιών
τη βαθιά θάλασσα τις βαθιές θάλασσες
η υπάρχουσα κατάσταση οι υπάρχουσες καταστάσεις

του μακρύ διαδρόμου των μακριών διαδρόμων
οι μακριές φούστες η μακριά φούστα
την επείγουσα επιστολή τις επείγουσες επιστολές
τις παχιές κοπέλες την παχιά κοπέλα
τον μέλλοντα σύζυγο τους μέλλοντες συζύγους
τους βαριούς χειμώνες τον βαρύ χειμώνα
τον ελαφρύ σάκο τους ελαφριούς σάκους
της τραχιάς επιφάνειας των τραχιών επιφανειών
ο βαθύς ποταμός οι βαθιοί ποταμοί

Ο ευγενής άνθρωπος
Η ειλικρινής άποψη
Το υγιές σώμα
Απάντηση:
ο ευγενής άνθρωπος η ειλικρινής άποψη το υγιές σώμα
του ευγενούς ανθρώπου της ειλικρινούς άποψης του υγιούς σώματος
τον ευγενή άνθρωπο την ειλικρινή άποψη το υγιές σώμα

- ευγενή άνθρωπε - ειλικρινή άποψη - υγιές σώμα
οι ευγενείς άνθρωποι οι ειλικρινείς απόψεις τα υγιή σώματα
των ευγενών ανθρώπων των ειλικρινών απόψεων των υγιών σωμάτων
τους ευγενείς ανθρώπους τις ειλικρινείς απόψεις τα υγιή σώματα
- ευγενείς άνθρωποι - ειλικρινείς απόψεις - υγιή σώματα

Ο φαρδύς δρόμος
Η φαρδιά μπλούζα
Το φαρδύ παντελόνι
Απάντηση:
ο φαρδύς δρόμος η φαρδιά μπλούζα το φαρδύ παντελόνι
του φαρδιού δρόμου της φαρδιάς μπλούζας του φαρδιού παντελονιού
τον φαρδύ δρόμο τη φαρδιά μπλούζα το φαρδύ παντελόνι
- φαρδύ δρόμε - φαρδιά μπλούζα - φαρδύ παντελόνι
οι φαρδιοί δρόμοι οι φαρδιές μπλούζες τα φαρδιά παντελόνια
των φαρδιών δρόμων των φαρδιών μπλουζών των φαρδιών παντελονιών
τους φαρδιούς δρόμους τις φαρδιές μπλούζες τα φαρδιά παντελόνια
- φαρδιοί δρόμοι - φαρδιές μπλούζες - φαρδιά παντελόνια


ο πρωτεύων λόγος
η παρούσα μαθήτρια
το φλέγον θέμα
Απάντηση:
ο πρωτεύων λόγος η παρούσα μαθήτρια το φλέγον θέμα
του πρωτεύοντος λόγου της παρούσας μαθήτριας του φλέγοντος θέματος
τον πρωτεύοντα λόγο την παρούσα μαθήτρια το φλέγον θέμα
- - -
οι πρωτεύοντες λόγοι οι παρούσες μαθήτριες τα φλέγοντα θέματα
των πρωτευόντων λόγων των παρουσών μαθητριών των φλεγόντων θεμάτων
τους πρωτεύοντες λόγους τις παρούσες μαθήτριες τα φλέγοντα θέματα
- - -

Πώς μετατρέπουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο
1. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο

Απάντηση:
Μόλις τον είδε ο βασιλιάς του φώναξε ότι θα τον κρεμάσει που τον γέλασε.
Ο γέροντας είπε πως το ψωμί που του ζύμωσαν δεν ήταν τόσο γλυκό όσο έπρεπε.
Ύστερα από λίγο, ο γέροντας του είπε αν θέλει να δοκιμάσει στ’ αληθινά το ψω-
μί που θα τον γιατρέψει, πρέπει να πάει μαζί του για τρεις μέρες μονάχα και να κά-
νει ό, τι του λέει.
Ξημερώνοντας έδωκε ο γέροντας στο βασιλιά ένα δρεπάνι και του είπε να πάει
να θερίσουν.
Ο βασιλιάς είπε του γέρου ότι πεινάει πολύ.
Εκείνος του απάντησε να περιμένει και θα φάει.
Ο γέροντας είπε στο βασιλιά ότι η ζάχαρη του ψωμιού του ήταν ο ιδρώτας που
έχυσε για να το φτιάξει.
Στη συνέχεια τον συμβούλεψε να κοιτάει μονάχα να δουλεύει και θα δει πως η
όρεξη δεν θα του λείψει.
2. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.
Απάντηση:
Διάβασα στην εφημερίδα πως έγινε ένας μεγάλος σεισμός στην Ιαπωνία.
«Έγινε ένας μεγάλος σεισμός στην Ιαπωνία», διάβασα στην εφημερίδα.
Του φώναξε θυμωμένος να πάει γρήγορα στο δωμάτιό του.

«Πήγαινε γρήγορα στο δωμάτιό σου!», του φώναξε θυμωμένος.
Ο Αντώνης ρώτησε τον Τάκη αν έλαβε το μήνυμα που του έστειλε.

«Τάκη, έλαβες το μήνυμα που σου έστειλα;», ρώτησε ο Αντώνης.
Η Αντιγόνη είπε πως δεν φοβάται όταν μένει μόνη της στο σπίτι.
«Δεν φοβάμαι όταν μένω μόνη μου στο σπίτι», είπε η Αντιγόνη.
Αναρωτήθηκε αν τελικά θα γυρίσουν νωρίς σπίτι.

«Τελικά θα γυρίσουμε νωρίς σπίτι;», αναρωτήθηκε.
Ο Σάκης σκέφτηκε πως ο Αλέξης ίσως ήταν θυμωμένος μαζί του.

«Ίσως ο Αλέξης είναι θυμωμένος μαζί μου», σκέφτηκε ο Σάκης.
Η μητέρα τον ρώτησε αν τελείωσε τις ασκήσεις της Γλώσσας.

«Τελείωσες τις ασκήσεις της Γλώσσας;», τον ρώτησε η μητέρα.

Πώς ενώνονται οι προτάσεις μεταξύ τους
1. Στις παρακάτω περιόδους, να υπογραμμίσετε τους συνδέσμους. Ποιες προτά-

σεις συνδέουν και ποιο είναι το είδος της σύνδεσης (υποτακτική ή παρατακτι-
κή);
Απάντηση:
[Ξένες φυλές από το Βορρά και την Ανατολή εισέρχονταν στην περιοχή με ειρη-
νικό ή βίαιο τρόπο,] [ενώ Χριστιανοί της Δύσης, κυρίως οι Βένετοι, εκμεταλλεύο-
νταν τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια, με αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό
των εντοπίων.]
Συνδέονται δύο ανεξάρτητες προτάσεις με το σύνδεσμο «ενώ» – Παρατακτική Σύν-
δεση
(Αν και θεωρητικά οι Οθωμανοί Σουλτάνοι παραχωρούσαν κάποιες ελευθερίες

στους «απίστους» υπηκόους τους,) [στην καθημερινή ζωή οι περιορισμοί ήταν πολ-
λοί, ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας.]
Συνδέεται μια εξαρτημένη επιρρηματική εναντιωματική πρόταση με μία ανεξάρτητη
με τον σύνδεσμο «αν και» – Υποτακτική σύνδεση
[Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Εκκλησία δεν είχε μόνο θρησκευτικά
καθήκοντα] [αλλά αποφάσιζε και για ποικίλες υποθέσεις.]
Συνδέονται δύο ανεξάρτητες προτάσεις με τον σύνδεσμο «αλλά» – Παρατακτική
Σύνδεση

[Η Αναγέννηση εμφανίστηκε πρώτα στην περιοχή της Βόρειας Ιταλίας] [και μέσα
σε δυο αιώνες διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη.]
Συνδέονται δύο ανεξάρτητες προτάσεις με τον σύνδεσμο «και» – Παρατακτική
Σύνδεση
[Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν] (να σεβαστούν την τοπική ηγεσία κάθε χωριού,) (ε-
πειδή οι ίδιοι δεν είχαν κατάλληλα οργανωμένο διοικητικό μηχανισμό) (για να υπο-
λογίζουν τον φόρο.)
Συνδέονται:
Ανεξάρτητη πρόταση «Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν»
Εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση «να σεβαστούν την τοπική ηγεσία κάθε
χωριού»
Εξαρτημένη επιρρηματική αιτιολογική πρόταση «επειδή οι ίδιοι δεν είχαν κατάλλη-
λα οργανωμένο διοικητικό μηχανισμό»
Εξαρτημένη επιρρηματική τελική πρόταση «για να υπολογίζουν τον φόρο»
Υποτακτική Σύνδεση
[Οι Αρματολοί, (παρόλο που ήταν βοηθητικά στρατεύματα των Τούρκων,) συ-
νεργάζονταν συνήθως με τους κλέφτες.]
Συνδέεται μια ανεξάρτητη πρόταση με μία εξαρτημένη επιρρηματική εναντιωματική
πρόταση με τον σύνδεσμο «παρόλο που» – Υποτακτική Σύνδεση

[Έως τον 16ο αιώνα δεν τους επιτρεπόταν η συμμετοχή στη διοίκηση,] [ενώ οι
Βένετοι κατείχαν τα ανώτερα θρησκευτικά αξιώματα και την περιουσία της Εκκλη-
σίας.]
Συνδέονται δύο ανεξάρτητες προτάσεις με τον σύνδεσμο «ενώ» – Παρατακτική
Σύνδεση
[Είχαν αξιόλογη μόρφωση,] [γνώριζαν ξένες γλώσσες,] [ανελάμβαναν υψηλά

αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση.]
Οι προτάσεις είναι ανεξάρτητες και συνδέονται με κόμμα – Ασύνδετο σχήμα
Οι προτάσεις βρίσκονται στο βιβλίο
της Ιστορίας Της Στ’ Δημοτικού

1. Να διορθώσετε τα λάθη
ο αληθής το αγενές παιδί οι στοιχειώδεις γνώσεις
η ειλικρινής γνώμη η ενδιαφέρουσα συζήτηση το φαρδύ παντελόνι
τα φλέγοντα θέματα οι επιμελείς μαθήτριες το υγιές σώμα
οι πλατιοί δρόμοι οι συνεχείς αγώνες τον πρωτεύοντα παράγοντα
τις δασώδεις περιοχές της αμμώδους παραλίας τους ελαφριούς σάκους
τους αγενείς άνδρες ο βαθύς ωκεανός τον επιμελή υπάλληλο
2. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες και να

τα βάλετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
Απάντηση:
Η Σαχάρα είναι η αμμώδης έκταση ερήμου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος
της βόρειας Αφρικής. Πρόκειται για περιοχή ακαλλιέργητη και με δύσκολες συνθή-
κες διαβίωσης.
Εκτός της αμμώδους έκτασης, που παρόλα αυτά είναι και η μικρότερη, διαθέτει
πετρώδεις εκτάσεις και αρκετά βραχώδη όρη, στα οποία περιλαμβάνονται το ό-
ρος Αχαγκάρ και τα όρη Σαϊρ.
Κατά την τεταρτογενή εποχή όταν την έρημο διέσχιζαν μεγάλοι ποταμοί σχημα-
τίστηκαν οι κοιλάδες Ουάντι, με ένα μικρό αριθμό από αυτές να διατηρείται έως
σήμερα.
Μερικές από τις χώρες της Σαχάρας, όπως το Μαρόκο, η Αίγυπτος και η Τυνησία
είναι χώρες φιλόξενες και ασφαλείς.
Απόσπασμα από el.wikipedia.org (διασκευή)
η αμμώδης οι αμμώδεις
της αμμώδους των αμμωδών
πετρώδεις πετρώδη (αιτιατική) *
βραχώδη βραχώδες (αιτιατική) *
την τεταρτογενή τις τεταρτογενείς
ασφαλείς ασφαλής (ονομαστική) *
* Καταλαβαίνω ότι οι λέξεις «πετρώδεις» και «βραχώδη» είναι σε πτώση αιτιατι-

κή, αφού είναι Αντικείμενα του ρήματος (τι διαθέτει;), ενώ η λέξη «ασφαλείς» είναι
σε πτώση ονομαστική, αφού είναι Κατηγορούμενο (συνδετικό ρήμα: είναι).

Πώς παίρνουμε πληροφορίες κάνοντας ερωτήσεις
1. Μπορείτε κι εσείς να γίνετε δημοσιογράφοι!

Γνωρίζετε κάποιο παιδί στο σχολείο ή τη γειτονιά σας που ασχολείται με τον
αθλητισμό; Να γράψετε τις ερωτήσεις που θα του κάνετε όταν του πάρετε συνέ-
ντευξη.
Απάντηση: Οι ερωτήσεις:
Με ποιο άθλημα ασχολείσαι;
Γιατί επέλεξες αυτό το άθλημα;
Σε ποια ηλικία ξεκίνησες να ασχολείσαι με τον αθλητισμό;
Ποια είναι η πορεία σου όλα αυτά τα χρόνια;
Ποιες είναι οι δυσκολίες αυτού του αθλήματος;
Ποια είναι τα όνειρά σου για το μέλλον;
Ποια πιστεύεις ότι είναι τα οφέλη του αθλητισμού;
Τι θα συμβούλευες σε κάποιο παιδί που ξεκινάει το άθλημα αυτό;
Πώς μπορούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι πρέπει να αθλούνται;

Περιγραφή μιας προσωπικής εμπειρίας
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα

«Ένα καλοκαίρι στην κατασκήνωση. Περιγράφω την εμπειρία μου».
Απάντηση:
Το περασμένο καλοκαίρι ήταν ένα από τα πιο όμορφα καλοκαίρια που έχω περά-
σει. Από την άνοιξη είχα πείσει τους γονείς μου να με αφήσουν να πάω στην κατα-
σκήνωση μαζί με τον ξάδερφό μου, τον Αντρέα. Έτσι, μόλις έκλεισαν τα σχολεία
ετοιμάσαμε τις βαλίτσες μας και ήμασταν έτοιμοι για την κατασκήνωση!
Η πρώτη μέρα ήταν λίγο περίεργη. Χωριστήκαμε σε ομάδες και πήγαμε στα σπι-
τάκια μας να φτιάξουμε τα πράγματά μας. Ο ξάδερφός μου κι εγώ διαλέξαμε διπλα-
νά κρεβάτια, για να είμαστε κοντά και να μιλάμε. Γνωριστήκαμε με τα υπόλοιπα
παιδιά και αμέσως γίναμε μια όμορφη παρέα. Το απόγευμα πήγαμε όλοι μαζί μια
βόλτα για να εξερευνήσουμε την κατασκήνωση. Ο ομαδάρχης μάς εξήγησε τους κα-
νόνες της κατασκήνωσης και το πρόγραμμα που θα ακολουθούσαμε.
Κάθε πρωί στις 8 ακριβώς ακουγόταν μια κεφάτη μουσική από τα μεγάφωνα.
Έτσι, ξυπνούσαμε όλοι ευχάριστα! Αμέσως, ντυνόμασταν, στρώναμε τα κρεβάτια
μας και τακτοποιούσαμε τα πράγματά μας. Κάθε μέρα, δύο παιδιά ήταν υπεύθυνα να
καθαρίσουν το σπιτάκι μας με τη βοήθεια του ομαδάρχη. Στη συνέχεια, πηγαίναμε
για το πρωινό, που ήταν πάντα πλούσιο και γευστικό! Η καλύτερη ώρα της ημέρας
ήταν όταν πριν το μεσημεριανό φαγητό, πηγαίναμε για μπάνιο. Το απόγευμα είχαμε
ελεύθερη ώρα και συνήθως πηγαίναμε όλοι μαζί να παίξουμε μπάσκετ ή άλλα παι-
χνίδια.
Κάθε βράδυ, και μια ομάδα οργάνωνε μια παράσταση για να παρακολουθήσουν
οι υπόλοιποι. Η ομάδα μου οργάνωσε δύο παραστάσεις. Την πρώτη φορά, ανεβάσα-
με ένα θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά, που άρεσε σε όλους πάρα πολύ. Τη δεύτερη

φορά, γράψαμε μόνοι μας το θεατρικό. Συνεργαστήκαμε όλα τα παιδιά της ομάδας,
είπαμε της ιδέες μας και ο ξάδερφός μου, που είναι καλός στην Έκθεση, ανέλαβε να
γράψει τις ιδέες μας αυτές και να φτιάξει το θεατρικό μας. Αν και είχαμε λίγη αγω-
νία, τελικά όλα πήγαν καλά!
Οι μέρες κυλούσαν τόσο ευχάριστα, που δεν καταλάβαμε πότε πέρασε ο καιρός.
Την τελευταία μέρα κάναμε μια μεγάλη γιορτή αποχαιρετισμού και όλοι συγκινηθή-
καμε πολύ. Κάθε ομαδάρχης έδωσε στα παιδιά της ομάδας του ένα αναμνηστικό δί-
πλωμα και μερικές φωτογραφίες. Το βράδυ εκείνο, μας επέτρεψαν να μείνουμε ξύ-
πνιοι μέχρι αργά. Την επόμενη, ξυπνήσαμε νωρίς και πήραμε το δρόμο της επιστρο-
φής.
Ήταν μία υπέροχη εμπειρία και ακόμα νοσταλγώ τις μέρες που βρισκόμουν στην
κατασκήνωση. Ανυπομονώ να έρθει το καλοκαίρι για να πάω πάλι μαζί με τον ξά-
δερφό μου!

Πώς φτιάχνουμε μια εικονογραφημένη ιστορία
1. Οι θεοί του Ολύμπου βρίσκονται στο γάμο της Θέτιδας, όπου η Έριδα έχει
αφήσει το μήλο για να το πάρει «η καλλίστη» (= η καλύτερη). Η Αθηνά, η Δή-
μητρα και η Αφροδίτη διεκδικούν το μήλο. Ο Ερμής οδηγεί τις τρεις θεές στην
Τροία, στον Πάρη ώστε να αποφασίσει εκείνος σε ποια θα δώσει το μήλο.
Να γράψετε τα λόγια που φαντάζεστε ότι λένε οι θεές στην ιστορία.
Απάντηση:






1. Να συμπληρώσετε ό, τι λείπει. Όλα τα παρακάτω επίθετα είναι αρσενικά.

Απάντηση:
ο ασθενής οι φλέγοντες οι δημοφιλείς
τον ελώδη του φλέγοντος οι βαθιοί
των επιμελών των επειγόντων τους δευτερεύοντες
τους ελαφριούς του πλατιού τον υπάρχοντα
ο φαρδύς του βαθιού ο μέλλων
τον ελαφρύ του ανακριβούς των βαριών
τους διεθνείς του δευτερεύοντος
2. Να μεταφέρετε τα παραπάνω επίθετα στην ίδια πτώση του θηλυκού και του
ουδετέρου.
Απάντηση:
οι φλέγοντες οι φλέγουσες τα φλέγοντα
οι δημοφιλείς οι δημοφιλείς τα δημοφιλή
τον ελώδη την ελώδη το ελώδες
του φλέγοντος της φλέγουσας του φλέγοντος
οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
των επιμελών των επιμελών των επιμελών
των επειγόντων των επειγουσών των επειγόντων
τους δευτερεύοντες τις δευτερεύουσες τα δευτερεύοντα

τους ελαφριούς τις ελαφριές τα ελαφριά

του πλατιού της πλατιάς του πλατιού
τον υπάρχοντα την υπάρχουσα το υπάρχον
ο φαρδύς η φαρδιά το φαρδύ
του βαθιού της βαθιάς του βαθιού
ο μέλλων η μέλλουσα το μέλλον
τον ελαφρύ την ελαφριά το ελαφρύ
του ανακριβούς της ανακριβούς του ανακριβούς
των βαριών των βαριών των βαριών
τους διεθνείς τις διεθνείς τα διεθνή
του δευτερεύοντος της δευτερεύουσας του δευτερεύοντος
3. Να μεταφέρετε τα λόγια των ηρώων της παραπάνω εικονογραφημένης ιστο-

ρίας στον πλάγιο λόγο.
Απάντηση:
1η εικόνα:
Η θεά Αθηνά ρώτησε τις άλλες θεές τι είναι αυτό το χρυσό μήλο.
Η θεά Αφροδίτη είπε ότι δεν ήταν εκεί όταν ήρθαν και ρώτησε ποιος το έβαλε
πάνω στο τραπέζι.
Η θεά Ήρα είπε ότι είναι πολύ όμορφο και φώναξε στις άλλες θεές να κοιτάξουν
γιατί κάτι γράφει.
2η εικόνα:
Η Αφροδίτη διάβασε ότι το μήλο εκείνο ανήκει στην καλύτερη και νόμιζε ότι κά-
ποιος το άφησε για εκείνη.

Η Αθηνά είπε στην Αφροδίτη ότι η καλύτερη είναι εκείνη και ότι το μήλο ανήκει
σε αυτήν.
Η Ήρα είπε στις θεές ότι γελιούνται και ανακοίνωσε ότι για εκείνη είναι αυτό το
μήλο.
3η εικόνα:
Ο Ερμής συμβούλεψε τις θεές να μη μαλώνουν και τους ανακοίνωσε ότι ο Δίας
τον συμβούλεψε να πάνε στη Τροία, στον Πάρη. Τους είπε ότι εκείνος θα αποφασί-
σει σε ποια ανήκει το μήλο και τις προέτρεψε να τον ακολουθήσουν.
4η εικόνα:
Ο Ερμής ρώτησε τον Πάρη αν θα μπορέσει να τους πει εκείνος σε ποια θεά ανή-
κει το χρυσό μήλο.
Ο Πάρης αναρωτήθηκε πώς μπορεί εκείνος, ένας θνητός να κρίνει ποια θεά είναι
καλύτερη.
5η εικόνα:
Η Ήρα είπε στον Πάρη πως αν επιλέξει εκείνη θα τον κάνει βασιλιά στην Ευρώ-
πη και την Ασία.
Η Αφροδίτη του ανακοίνωσε πως εκείνη μπορεί να του χαρίσει την αγάπη της
ομορφότερης γυναίκας του κόσμου, της Ελένης, βασίλισσας της Σπάρτης.
Η Αθηνά του είπε πως θα του χαρίσει σοφία και επιδεξιότητα στις μάχες και ότι
θα γίνει ο πιο σοφός και ο καλύτερος πολεμιστής.
6η εικόνα:
Ο Πάρης απάντησε πως είναι τόσο δύσκολο να επιλέξει και ότι είναι κι οι τρεις
πανέμορφες. Τελικά αποφάσισε να δώσει το μήλο στην Αφροδίτη.
Η Αφροδίτη είπε στον Πάρη ότι έκανε τη σωστή επιλογή και ότι τον ευχαριστεί
πολύ που της έδωσε το μήλο. Τον διαβεβαίωσε ότι η ωραία Ελένη σύντομα θα είναι
δική του.
4. Να γράψετε 4 παραδείγματα παρατακτικής σύνδεσης.

Απάντηση:
1. Θα ήθελα να πάω διακοπές και να ξεκουραστώ.
2. Θα ερχόταν στην εκδρομή του σχολείου, αλλά τελικά το μετάνιωσε.
3. Ένιωθε άρρωστος, όμως δεν είχε πυρετό.
4. Δεν απάντησε ούτε είπε τίποτα άλλο.
5. Να γράψετε 4 παραδείγματα υποτακτικής σύνδεσης.

Απάντηση:
1. Ο Άρης ξύπνησε πριν ξημερώσει.
2. Η Αλίκη δεν ήθελε να συμμετέχει στην παράσταση.
3. Βιαζόταν πολύ επειδή είχε αργήσει.
4. Διάβασα πολύ χθες για να γράψω καλά στο διαγώνισμα.

Ενότητα 14
Πάσχα
678 Ενότητα 14 [Πάσχα]
Ασκήσεις:

ο φαρδύς
η ενδιαφέρουσα
οι επείγοντες
ο ασθενής
την επιμελή
οι αγενείς
του ακριβούς
τον πλατύ
των ευγενών
τους διεθνείς
της πλατιάς
τους υπάρχοντες
των πλατιών
του επείγοντος
οι βαθιοί
των δευτερευουσών
τις ελαφριές
την μέλλουσα

2. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.

- Πώς θα περάσετε τις διακοπές του Πάσχα φέτος; ρώτησε η δασκάλα τα παιδιά.
- Εγώ θα πάω στο χωριό μου στη Μακεδονία, απάντησε ο Αντώνης.
- Εμείς θα περάσουμε τις διακοπές μας στο σπίτι γιατί θα μας επισκεφθούν μερι-
κοί φίλοι, είπε η Μαρίνα.
- Εγώ, την Κυριακή του Πάσχα, θα πάω στο σπίτι του θείου μου που γιορτάζει,
φώναξε η Έλενα.
- Εσείς τι θα κάνετε, κυρία; ρώτησε ο Κωνσταντίνος.
- Κι εγώ θα πάω στο χωριό μου για να περάσω το Πάσχα μαζί με τους συγγενείς
μου, απάντησε η δασκάλα.
- Καλά να περάσετε! της ευχήθηκαν τα παιδιά με μια φωνή.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3. Να φτιάξετε οικογένειες λέξεων (παράγωγα και σύνθετα).

αίσθηση, βιος, γράφω, δήμος
___αίσθηση____ ____βίος_____ ___γράφω___ _____δήμος_____

_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________
_____________ _____________ ____________ ______________

4. Να διορθώσετε τις λέξεις που είναι γραμμένες λάθος.

Κατεβήτε μιλίστε κρατέισου ο φαρδής
Οι αποδείξοις μεταφορηκός δανίστε δανιστήτε
Δανείστικες προβολλή προβάλω εσείς παίζεται
Τα αγενοί οι επιβλαβοίς τους επιβλαβούς φωτινός
Ντειθύτε κυρρήτω εικοσιένα επείγωντα
5. Να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και να γράψετε το είδος τους.

Όταν σε κάποιον πονά το κεφάλι του, οι υπόλοιποι πρέπει να κάνουν ησυχία.
_________________________________________________________________
Κανείς δεν μπαίνει, αν δεν πάρει πρώτα άδεια.
_________________________________________________________________
Και ο μπαμπάς γκρινιάζει πως όλο το σπίτι βρομά σκόρδο.
_________________________________________________________________
Γενικά, φαίνεται πως ο μπαμπάς ήταν πολύ ήσυχο παιδί.
_________________________________________________________________
Όταν γίναμε πέντε κι έξι χρονών, φορέσαμε τη στολή του πιερότου και κλαίγαμε,
γιατί έχει πάνω της κάτι κουδουνάκια.
_________________________________________________________________
Αλλά ο μπαμπάς είπε πως κι αυτός έκλαιγε, γιατί και σ’ αυτόν δεν άρεσαν τα
κουδουνάκια.
_________________________________________________________________
Προτιμούσε τη στολή μιας νεράιδας, αλλά δεν της την πήρανε για να μη χαλάσει
η παράδοση.
_________________________________________________________________

Εφέτος όμως πρέπει να υποστώ την παράδοση του ιππότη.

_________________________________________________________________
Οι προτάσεις είναι παρμένες από:
Μ. Κοντολέων «Αποκριάτικη Ιστορία»,
από το Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε’ – Στ’ Δημοτικού
6. Να γράψετε τις ονοματικές προτάσεις της παραπάνω άσκησης και να ανα-

γνωρίσετε το συντακτικό τους ρόλο.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Να παρακολουθήσετε το παρακάτω βίντεο και να γράψετε μια έκ-

θεση με θέμα «Τα έθιμα του Πάσχα στην Ελλάδα».
Βίντεο: Πάσχα
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Τα περισσότερα παιδιά σπαταλούν πολλές ώρες μπροστά από την τηλεόραση.

Με ποια επιχειρήματα θα μπορούσατε να τα πείσετε ότι πρέπει να παρακολου-
θούν λιγότερη ώρα;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα «Ένα ταξίδι με αεροπλάνο».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
του.
Τις προάλλες φώναξα στο γραφείο μου τη δεσποινίδα Ιουλία, τη δασκάλα των
παιδιών. Έπρεπε να της δώσω το μισθό της.
– Κάθισε να κάνουμε το λογαριασμό, της είπα. Θα ’χεις ανάγκη από χρήματα και
συ ντρέπεσαι να ανοίξεις το στόμα σου… Λοιπόν… Συμφωνήσαμε για τριάντα ρού-
βλια το μήνα…
– Για σαράντα.
– Όχι, για τριάντα, το έχω σημειώσει. Εγώ πάντοτε τριάντα ρούβλια δίνω στις
δασκάλες… Λοιπόν, έχεις δύο μήνες εδώ…
– Δύο μήνες και πέντε μέρες…
– Δύο μήνες ακριβώς… Το ’χω σημειώσει… Λοιπόν, έχουμε εξήντα ρούβλια.
Πρέπει να βγάλουμε εννιά Κυριακές… δε δουλεύετε τις Κυριακές. Πηγαίνετε περί-
πατο με τα παιδιά. Έπειτα έχουμε τρεις γιορτές…
Η Ιουλία έγινε κατακόκκινη και άρχισε να τσαλακώνει νευρικά την άκρη του
φουστανιού της, μα δεν είπε λέξη.
– Τρεις γιορτές… μας κάνουν δώδεκα ρούβλια το μήνα… Ο Κόλιας ήταν άρρω-
στος τέσσερις μέρες και δεν του έκανες μάθημα… Μονάχα με τη Βαρβάρα ασχολή-
θηκες… Τρεις μέρες είχες πονόδοντο και η γυναίκα μου σου είπε να αναπαυτείς με-
τά το φαγητό… Δώδεκα και εφτά δεκαεννιά. Αφαιρούμε, μας μένουν… Χμ! σαρά-
ντα ένα ρούβλια… Σωστά;
Το αριστερό μάτι της Ιουλίας έγινε κατακόκκινο και νότισε. Άρχισε να τρέμει το
σαγόνι της. Την έπιασε ένας νευρικός βήχας, έβαλε το μαντίλι στη μύτη της, μα δεν
έβγαλε άχνα.

– Την παραμονή της πρωτοχρονιάς έσπασες ένα φλιτζάνι του τσαγιού με το πια-
τάκι του… Βγάζουμε δύο ρούβλια… Το φλιτζάνι κάνει ακριβότερα γιατί είναι οικο-
γενειακό κειμήλιο, μα δεν πειράζει… Τόσο το χειρότερο! Προχωρούμε! Μια μέρα
δεν πρόσεξες τον Κόλια, ανέβηκε ο μικρός στο δέντρο και έσκισε το σακάκι του…
Βγάζουμε άλλα δέκα ρούβλια… Άλλη μια μέρα που δεν πρόσεχες, έκλεψε μια κα-
μαριέρα τα μποτάκια της Βαρβάρας. Πρέπει να ’χεις τα μάτια σου τέσσερα, γι’ αυτό
σε πληρώνουμε… Λοιπόν, βγάζουμε άλλα πέντε ρούβλια. Στις δέκα του Γενάρη σου
δάνεισα δέκα ρούβλια…
– Όχι, δεν έγινε τέτοιο πράμα… μουρμούρισε η Ιουλία.
– Το ’χω σημειώσει!
– Καλά…
– Βγάζουμε είκοσι επτά ρούβλια, μας μένουν δεκατέσσερα…
Τα μάτια της Ιουλίας γέμισαν δάκρυα. Κόμποι ιδρώτα γυάλιζαν πάνω στη μύτη
της. Κακόμοιρο κορίτσι!
– Μα εγώ μια φορά μονάχα δανείστηκα χρήματα. Μονάχα τρία ρούβλια, από την
κυρία, μουρμούρισε η Ιουλία και η φωνή της έτρεμε… Αυτά είναι όλα όλα που δα-
νείστηκα.
– Μπα; Και ’γω δεν τα είχα σημειώσει αυτά. Λοιπόν, δεκατέσσερα έξω τρία, μας
μένουν έντεκα. Πάρε τα χρήματά σου, αγαπητή μου! Τρία… τρία, τρία… ένα και
ένα… Πάρ’ τα… Και της έδωσα έντεκα ρούβλια. Τα πήρε με τρεμουλιαστά δάχτυλα
και τα έβαλε στην τσέπη της.
– Ευχαριστώ, ψιθύρισε.
Πετάχτηκα ορθός και άρχισα να βηματίζω πέρα δώθε στο γραφείο. Με έπιασαν
τα δαιμόνια μου.
– Και γιατί με ευχαριστείς;
– Για τα χρήματα.
– Μα, εγώ σε έκλεψα, σε λήστεψα! Και μου λες κι ευχαριστώ;
– Οι άλλοι δε μου ’διναν τίποτα!…
– Δε σου ’διναν τίποτα. Φυσικά! Σου έκανα μια φάρσα για να σου γίνει σκληρό
μάθημα. Πάρε τα ογδόντα σου ρούβλια! Τα είχα έτοιμα στο φάκελο! Μα γιατί δε
φωνάζεις για το δίκιο σου; Γιατί στέκεσαι έτσι σαν χαζή; Μπορείς να ζήσεις σ’ αυτό
τον κόσμο αν δεν πατήσεις λίγο πόδι, αν δε δείξεις τα δόντια σου; Γιατί είσαι άβου-
λη;
Μουρμούρισε μερικά ευχαριστώ και βγήκε.

Ά. Τσέχωφ, Διηγήματα,
μτφρ. Κ. Σιμόπουλος, Θεμέλιο
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
του.
Με το ράγισμα του κελύφους των αυγών, οι νεοσσοί αναρριχώνται ομαδικά στην
επιφάνεια της άμμου και κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Προτιμούν νυχτερινές
ώρες ή το πρώτο και ελάχιστο φως του ήλιου κατά το χάραμα. Ο προορισμός της
πορείας τους επηρεάζεται από τον φωτεινότερο ορίζοντα που συναντούν κατά την
έξοδό τους. Μια πορεία δύσκολη, με πολλούς εχθρούς να παραμονεύουν στο σκοτά-
δι ή το ημίφως: καβούρια, γλάροι, ψάρια, επίδραση από τις ανθρώπινες δραστηριό-
τητες, όπως τα φώτα της παραλίας, είναι μερικοί μόνο από αυτούς. Μόνο ένα στα
χίλια χελωνάκια θα καταφέρει να φτάσει στο τέλος αυτής της πορείας και να ενηλι-
κιωθεί. Μια πορεία που οδηγεί στη θάλασσα και τη ζωή. Μια ζωή σαν από θαύμα
δοσμένη.
Το πρώτο ταξίδι μιας Caretta caretta είναι και το σημαντικότερο της ζωής της,
καθώς στηρίζεται στο ένστικτο και το DNA της για να βρει τον προσανατολισμό
της. Μόνο αν τα καταφέρει την πρώτη φορά θα ξαναγυρίσει μετά από μερικές δεκα-
ετίες στην ίδια περιοχή για να γεννήσει τα μικρά της και να διαιωνίσει το μοναδικό
της είδος.
Η χελώνα καρέτα είναι ίσως ένα από τα πιο εμβληματικά είδη των μεσογειακών
και ελληνικών θαλασσών και ένα από τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρ-
χουν στον πλανήτη. Αν καταφέρει να ξεφύγει από τους φυσικούς εχθρούς της αλλά
και από τις ανθρώπινες επιδράσεις και απειλές, θα ζήσει περίπου 80 χρόνια. Όταν
μεγαλώσει, περίπου μετά από δύο έως τρεις δεκαετίες και έρθει η ώρα της αναπαρα-
γωγής της, θα επιστρέψει στην ίδια περιοχή και θα επιλέξει την παραλία όπου γεν-
νήθηκε και η ίδια για να κάνει τη φωλιά της. Αυτή η επιστροφή καθιστά τις παραλί-
ες ωοτοκίας ιδιαίτερα πολύτιμες για την προστασία της και τη δυνατότητα διαιώνι-
σης του είδους.

Σε κάθε περίοδο ωοτοκίας, η θαλάσσια χελώνα θα γεννήσει δύο έως τρεις φορές.
Θα δημιουργήσει τη φωλιά της με τα πίσω της πτερύγια σε αμμώδεις παραλίες και
σε βάθος περίπου 60 εκατοστών. Σε κάθε φωλιά φιλοξενούνται μέχρι και 120 αυγά,
τα οποία εκκολάπτονται για 55 ημέρες. Το φύλο των νεοσσών καθορίζεται από τη
θερμοκρασία μέσα στη φωλιά, κάτι που υποδηλώνει πόσο σημαντική είναι η ποιότη-
τα της άμμου των παραλιών ωοτοκίας ώστε να μην επηρεάζονται οι πληθυσμοί και η
κατανομή τους.
www.wwf.gr
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
του.
Κάποια μέρα ο Δημιουργός, ξεκουραζόταν και καθισμένος κοιτούσε μερικά παι-
διά που έπαιζαν σε ένα χωριό, γελώντας και τραγουδώντας. Καθώς τα κοιτούσε άρ-
χισε να σκέφτεται ότι τα παιδιά αυτά κάποια στιγμή θα γεράσουν. Το δέρμα τους θα
ζαρώσει. Τα μαλλιά τους θα γκριζάρουν. Τα δόντια τους θα πέσουν. Τα αξιολά-
τρευτα κοριτσάκια μεγαλώνοντας θα γίνουν άσχημες γριές γυναίκες. Αλλά ακόμα
και τα παιχνιδιάρικα κουτάβια θα γίνουν γέρικοι, τυφλοί και ψωριάρικοι σκύλοι. Τα
τόσο όμορφα λουλούδια θα μαραθούν. Κι αυτά τα φύλλα από τα δέντρα θα πέσουν
και θα ξεραθούν.
Αυτά σκεφτόταν ο Δημιουργός και γινόταν όλο και πιο λυπημένος. Ήταν φθινό-
πωρο και η σκέψη του χειμώνα, που ακολουθούσε, του βάραινε την καρδιά. Ο και-
ρός βέβαια ήταν ακόμα ζεστός και ο ήλιος έλαμπε. Ο Δημιουργός παρατήρησε το
παιχνίδισμα του φωτός στο έδαφος και τα κίτρινα φύλλα που τα παρέσυρε ο άνεμος
εδώ κι εκεί. Κοίταξε το γαλάζιο του ουρανού, το λευκό του καλαμποκάλευρου και
ξαφνικά χαμογέλασε. Όλα αυτά τα χρώματα, σκέφτηκε, πρέπει να διατηρηθούν. Θα
φτιάξω κάτι που θα με κάνει χαρούμενο, κάτι που θα το βλέπουν τα παιδιά και θα
διασκεδάζουν.
Έτσι ο Δημιουργός πήρε την τσάντα του και άρχισε να μαζεύει χρώματα: μια η-
λιαχτίδα, μια χούφτα μπλε του ουρανού, λευκό από το καλαμποκάλευρο, λίγη σκιά
από τα παιδιά που έπαιζαν, μαύρο από τα όμορφα μαλλιά ενός κοριτσιού, κίτρινο
από τα φύλλα που έπεφταν, πράσινο από τις πευκοβελόνες, κόκκινο, μωβ και πορ-
τοκαλί από τα λουλούδια. Αφού τα έβαλε όλα αυτά, στην τσάντα του, πρόσθεσε και
τα τραγούδια των πουλιών. Τότε περπάτησε ως το σημείο που έπαιζαν τα παιδιά και
τους είπε:
- Παιδιά, αυτό είναι για εσάς, τους έδωσε την τσάντα και συνέχισε
- Ανοίξτε το, υπάρχει κάτι όμορφο μέσα.
Τα παιδιά άνοιξαν την τσάντα και τότε εκατοντάδες πολύχρωμες πεταλούδες

ξεχύθηκαν έξω από αυτήν, πέταξαν χορεύοντας γύρω από τα παιδιά, κάθισαν λίγο
στα μαλλιά τους και ξανασηκώθηκαν πετώντας κατά κύματα από το ένα λουλούδι
στο άλλο. Τα παιδιά γοητευμένα από το θέαμα, είπαν ότι δεν είχαν ξαναδεί κάτι τό-
σο όμορφο. Τότε οι πεταλούδες άρχισαν να τραγουδάνε, ενώ τα παιδιά τις χάζευαν
χαμογελώντας.
Καθώς γίνονταν όλα αυτά, ένα πουλί ήρθε πετώντας και κάθισε στον ώμο του
Δημιουργού, λέγοντας του:
- Δεν είναι σωστό, που έδωσες τα τραγούδια μας σε αυτά τα όμορφα νέα πλάσμα-
τα. Όταν μας δημιούργησες, μας είπες ότι κάθε πουλί θα έχει το τραγούδι του. Τώρα
έδωσες και αλλού αυτά τα τραγούδια. Δεν είναι αρκετό που έδωσες στα πλάσματα
αυτά, τα χρώματα του ουράνιου τόξου;
- Έχεις δίκιο, είπε ο Δημιουργός, έδωσα σε κάθε πουλί από ένα τραγούδι και δεν
έπρεπε να σας πάρω ότι σας ανήκει.
Έτσι πήρε πίσω τα τραγούδια από τις πεταλούδες και γι' αυτό από τότε εκείνες εί-
ναι σιωπηλές. Ακόμα και έτσι είναι όμορφες!
Ινδιάνικος Μύθος
από: www.paidika.gr

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Απάντηση:
ο φαρδύς η φαρδιά το φαρδύ
ο ενδιαφέρων η ενδιαφέρουσα το ενδιαφέρον
οι επείγοντες οι επείγουσες τα επείγοντα
τον επιμελή την επιμελή το επιμελές
οι αγενείς οι αγενείς τα αγενή
του ακριβούς της ακριβούς του ακριβούς
τον πλατύ την πλατιά το πλατύ
των ευγενών των ευγενών των ευγενών
τους διεθνείς τις διεθνείς τα διεθνή
του πλατιού / του πλατύ της πλατιάς του πλατιού/ του πλατύ
τους υπάρχοντες τις υπάρχουσες τα υπάρχοντα
των πλατιών των πλατιών των πλατιών
του επείγοντος της επείγουσας του επείγοντος
οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
των δευτερευόντων των δευτερευουσών των δευτερευόντων
τους ελαφριούς τις ελαφριές τα ελαφριά
τον μέλλοντα την μέλλουσα το μέλλον

2. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.

Απάντηση:
Η δασκάλα ρώτησε τα παιδιά πώς θα περάσουν τις διακοπές του Πάσχα.
Ο Αντώνης απάντησε πως εκείνος θα πάει στο χωριό του στη Μακεδονία.
Η Μαρίνα είπε ότι εκείνοι θα περάσουν τις διακοπές τους στο σπίτι γιατί θα τους
επισκεφθούν μερικοί φίλοι.
Η Έλενα φώναξε ότι την Κυριακή του Πάσχα θα πάει στο σπίτι του θείου της που
γιορτάζει.
Ο Κωνσταντίνος ρώτησε την κυρία τι θα κάνει.
Η δασκάλα απάντησε πως κι εκείνη θα πάει στο χωριό της για να περάσει το Πά-
σχα μαζί με τους γονείς της.
Τα παιδιά με μια φωνή της ευχήθηκαν να περάσει καλά.
3. Να φτιάξετε οικογένειες λέξεων (παράγωγα και σύνθετα).

Απάντηση:
αίσθηση βιος γράφω δήμος
αισθάνομαι βίωμα γράμμα δημοτικός
αισθητικός βιωματικός γραμματική δημοκρατία
αίσθημα βιώνω συγγραφέας δήμαρχος
συναίσθημα συμβίωση γραμμόφωνο δημότης
διαίσθηση διαβίωση ορθογραφία δημοκρατικός
ευαισθησία βιολογία καταγράφω αποδημητικός
ευαίσθητος μικρόβιο αντιγραφή δημαρχείο
αναίσθητος αντιβίωση διαγράφω δημοψήφισμα
προαίσθημα βιογραφία πρόγραμμα αποδημητικός
συναισθηματικός βιοτεχνία σχεδιάγραμμα επιδημία
4. Να διορθώσετε τις λέξεις που είναι γραμμένες λάθος.

Απάντηση:
κατεβείτε μιλήστε κρατήσου ο φαρδύς
οι αποδείξεις μεταφορικός δανείστε δανειστείτε
δανείστηκες προβολή προβάλλω εσείς παίζετε
τα αγενή οι επιβλαβείς τους επιβλαβείς φωτεινός
ντυθείτε κηρύττω είκοσι ένα επείγοντα
5. Να υπογραμμίσετε τις εξαρτημένες προτάσεις και να γράψετε το είδος τους.

Απάντηση:
Όταν σε κάποιον πονά το κεφάλι του, οι υπόλοιποι πρέπει να κάνουν ησυχία.
Εξαρτημένη επιρρηματική χρονική πρόταση Εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση
Κανείς δεν μπαίνει, αν δεν πάρει πρώτα άδεια.

Εξαρτημένη επιρρηματική υποθετική πρόταση
Και ο μπαμπάς γκρινιάζει πως όλο το σπίτι βρομά σκόρδο.

Γενικά, φαίνεται πως ο μπαμπάς ήταν πολύ ήσυχο παιδί.

Όταν γίναμε πέντε κι έξι χρονών, φορέσαμε τη στολή του πιερότου και κλαίγαμε,
Εξαρτημένη επιρρηματική χρονική πρόταση
γιατί έχει πάνω της κάτι κουδουνάκια.

Εξαρτημένη επιρρηματική αιτιολογική πρόταση

Αλλά ο μπαμπάς είπε πως κι αυτός έκλαιγε, γιατί και σ’ αυτόν δεν άρεσαν τα
Εξαρτημένη ονοματική ειδική πρόταση Εξαρτημένη επιρρηματική αιτιολογική πρόταση
κουδουνάκια.
Προτιμούσε τη στολή μιας νεράιδας, αλλά δεν της την πήρανε για να μη χαλάσει
Εξαρτημένη επιρρηματική τελική πρόταση
η παράδοση.
Εφέτος όμως πρέπει να υποστώ την παράδοση του ιππότη.

Εξαρτημένη ονοματική βουλητική πρόταση
Οι προτάσεις είναι παρμένες από:

Μ. Κοντολέων «Αποκριάτικη Ιστορία»,
από το Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε’ – Στ’ Δημοτικού
6. Να γράψετε τις ονοματικές προτάσεις της παραπάνω άσκησης και να ανα-

γνωρίσετε το συντακτικό τους ρόλο.
Απάντηση:
πρέπει να κάνουν ησυχία: Υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος «πρέπει»
γκρινιάζει πως όλο το σπίτι βρομά σκόρδο: Αντικείμενο του ρήματος «γκρινιά-
ζει»
φαίνεται πως ο μπαμπάς ήταν πολύ ήσυχο παιδί: Υποκείμενο του απρόσωπου
ρήματος «φαίνεται»
είπε πως κι αυτός έκλαιγε: Αντικείμενο του απρόσωπου ρήματος «είπε»
πρέπει να υποστώ την παράδοση του ιππότη: Υποκείμενο του απρόσωπου ρήμα-
τος «πρέπει»


μα «Τα έθιμα του Πάσχα στην Ελλάδα».
Απάντηση:
Η γιορτή του Πάσχα αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές γιορτές στην Ελλάδα.
Κάθε χρόνο, οι Έλληνες τιμούν την Ανάσταση του Χριστού με πολλά έθιμα, ανάλο-
γα με την περιοχή.
Τα έθιμα ξεκινούν το Σάββατο του Λαζάρου, ακριβώς πριν τη Μεγάλη Εβδομά-
δα. Εκείνη την ημέρα τα παιδιά γυρίζουν στις γειτονιές τραγουδώντας τον «Λάζα-
ρο» για να μαζέψουν χρήματα και κόκκινα αυγά. Οι γυναίκες ζυμώνουν κουλουρά-
κια που λέγονται «λαζαράκια». Η επόμενη μέρα είναι η Κυριακή των Βαΐων. Οι πι-
στοί πηγαίνουν στην εκκλησία για να πάρουν τα βάγια. Εκείνη τη μέρα, το τραπέζι
περιλαμβάνει ψάρια.
Ξημερώνει η Μεγάλη Εβδομάδα, η Εβδομάδα των Παθών του Χριστού. Κάθε
απόγευμα οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία. Η Μεγάλη Τρίτη είναι η μέρα κατά
την οποία οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα πασχαλινά κουλουράκια. Τη Μεγάλη Τετάρτη
κάνουν το καθάρισμα και άλλες δουλειές του σπιτιού. Τη Μεγάλη Πέμπτη, βάφουν
κόκκινα τα αυγά. Το βράδυ, μαζεύονται οι κοπέλες στην εκκλησία για να στολίσουν
τον Επιτάφιο. Η Μεγάλη Παρασκευή θεωρείται ημέρα πένθους, γι’ αυτό το φαγητό
πρέπει να είναι φτωχό και συνήθως περιλαμβάνει ξίδι. Το βράδυ γίνεται η περιφορά
του Επιτάφιου και ο κόσμος ακολουθεί από πίσω κρατώντας αναμμένα κεριά.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η λειτουργία της Ανάστασης. Όλοι οι

πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία με τις λαμπάδες τους για να τις ανάψουν με το Άγιο
Φως. Μόλις τελειώσει η λειτουργία, κρατούν αναμμένες τις λαμπάδες για να σχε-
διάσουν με τη φλόγα έναν σταυρό πάνω από την πόρτα και να ανάψουν ένα καντήλι.
Μόλις μπουν στο σπίτι τσουγγρίζουν τα αυγά και στη συνέχεια, στρώνουν το τραπέ-
ζι με τη μαγειρίτσα, τη γαλατόπιτα και άλλα καλούδια. Η Κυριακή είναι η ημέρα της
Ανάστασης και οι πιστοί παρακολουθούν τη λειτουργία της Αγάπης. Το μεσημέρι
ψήνουν το αρνί στη σούβλα και μοιράζουν ευχές ο ένας στον άλλο.
Αυτά είναι μερικά από τα έθιμα των ημερών του Πάσχα στην Ελλάδα. Ανάλογα
με την περιοχή, μπορούμε να συναντήσουμε κάθε έθιμο με μερικές διαφοροποιήσεις
ή να συναντήσουμε διαφορετικά έθιμα.
2. Τα περισσότερα παιδιά σπαταλούν πολλές ώρες μπροστά από την τηλεόραση.

Με ποια επιχειρήματα θα μπορούσατε να τα πείσετε ότι πρέπει να παρακολου-
θούν λιγότερη ώρα;
Απάντηση:
Κάθε σπίτι διαθέτει τουλάχιστον μία τηλεόραση και μάλιστα στο δωμάτιο που
κάθεται συνήθως η οικογένεια. Για πολλούς ανθρώπους έχει γίνει συνήθεια. Έτσι,
και τα παιδιά κάθονται πολλές ώρες μπροστά από την τηλεόραση και παρακολου-
θούν οποιοδήποτε πρόγραμμα παρουσιάζει. Η τηλεόραση έχει κάποια θετικά, αλλά
και κάποια αρνητικά στοιχεία.
Αρχικά, μέσω της τηλεόρασης μπορούμε να περνάμε την ώρα μας και να ψυχα-
γωγούμαστε παρακολουθώντας εκπομπές και ταινίες. Από τα δελτία ειδήσεων ενη-
μερωνόμαστε και μαθαίνουμε τι συμβαίνει όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε όλο τον
κόσμο. Παράλληλα, μπορούμε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας, καθώς προβάλλο-
νται ντοκιμαντέρ με διάφορα θέματα, όπως τα ζώα, η ιστορία και η γεωγραφία. Τέ-
λος, μέσα από διάφορες δράσεις, η τηλεόραση ευαισθητοποιεί τους ανθρώπους σχε-
τικά με τα προβλήματα που υπάρχουν στον κόσμο.
Από την άλλη μεριά, οι πολλές ώρες παρακολούθησης μπορεί να μας επηρεάσουν
αρνητικά. Πρώτα από όλα, η ακτινοβολία που εκπέμπει είναι βλαβερή για τα μάτια
μας. Επίσης, δεν είναι όλες οι εκπομπές κατάλληλες για παιδιά, καθώς πολλές φορές
προβάλλονται σκηνές βίας, καθώς και αρνητικά πρότυπα που μπορεί να επηρεάσουν
όποιον τις παρακολουθεί. Οι διαφημίσεις αποτελούν έναν ακόμη αρνητικό παράγο-
ντα της τηλεόρασης. Μέσα σε μια ημέρα, προβάλλονται πάρα πολλές διαφημίσεις
που κάνουν τα παιδιά να θέλουν συνέχεια να αγοράζουν τα προϊόντα που βλέπουν.
Ένα άλλο αρνητικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι αποξενώνει τους ανθρώπους,
ξεκινώντας από την ίδια την οικογένεια. Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να κάθο-
νται μαζί και να βλέπουν τηλεόραση, ωστόσο απορροφημένοι από αυτήν δεν συζη-
τούν καθόλου μεταξύ τους. Μπορεί ακόμη να βρίσκεται ο καθένας στο δωμάτιό του
γιατί θέλουν να παρακολουθούν διαφορετικά προγράμματα. Τέλος, η τηλεόραση
μας κάνει να περνάμε ξεκούραστα την ώρα μας και μας απομακρύνει από οποιοδή-
ποτε άλλο χόμπι, όπως για παράδειγμα το διάβασμα ενός βιβλίου ή τη γυμναστική.
Επομένως, μπορούμε να παρακολουθούμε τηλεόραση, αλλά οφείλουμε να είμα-
στε προσεκτικοί τόσο ως προς τα προγράμματα που βλέπουμε, όσο και ως προς το
χρόνο που αφιερώνουμε καθημερινά.
3. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα «Ένα ταξίδι με αεροπλάνο».

Απάντηση:
Η θεία μου, αδερφή της μητέρας μου μένει στην Ιταλία. Πέρυσι το καλοκαίρι, με
προσκάλεσε να περάσω μερικές μέρες από τις διακοπές μου εκεί. Έτσι, λοιπόν, ε-
τοίμασα με ανυπομονησία τα πράγματά μου και πήγα στο αεροδρόμιο. Δεν είχα τα-
ξιδέψει ποτέ ξανά με αεροπλάνο, γι’ αυτό φοβόμουν λίγο.
Επιβιβάστηκα στο αεροπλάνο και η αεροσυνοδός με βοήθησε να βρω τη θέση

μου. Σιγά σιγά, όλοι κάθισαν στις θέσεις τους. Δίπλα μου καθόταν ένας κύριος που
είδε ότι φοβάμαι και έτσι άρχισε να μου μιλά για τα ταξίδια που έχει κάνει ο ίδιος.
Πριν ακόμα ξεκινήσουμε, μου είχε πει για όλα τα όμορφα τοπία που βλέπεις από
ψηλά. Με τα λόγια του και τις όμορφες περιγραφές του, όχι μόνο με έκανε να νιώσω
πιο καλά και να μη φοβάμαι, αλλά ανυπομονούσα κιόλας να απογειωθούμε!
Η αεροσυνοδός μας είπε να δέσουμε τις ζώνες μας, μας έδινε οδηγίες και έκανε
επίδειξη σχετικά με το πώς πρέπει να αντιδράσουμε σε περίπτωση κινδύνου. Ξαφνι-
κά, ένιωσα ένα ελαφρύ τράνταγμα. Ο κύριος δίπλα μου μού είπε ότι το αεροπλάνο
απογειώνεται και μου έδωσε να μασήσω μια τσίχλα για να προστατέψω την ακοή
μου. Με συμβούλεψε να κοιτάζω έξω για να μη χάσω ούτε στιγμή από το υπέροχο
θέαμα. Έβλεπα τους ανθρώπους και τα αυτοκίνητα να μικραίνουν όλο και περισσό-
τερο, ενώ σιγά σιγά έβλεπα να απομακρυνόμαστε από τα βουνά τις Ελλάδας και την
απέραντη γαλάζια θάλασσα. Φαίνονταν όλα σαν φωτογραφία. Μου φάνηκε σαν να
κοιτούσα το χάρτη που έχουμε στο βιβλίο της Γεωγραφίας!
Μέσα σε λίγα λεπτά τα σύννεφα φαίνονταν σαν να είναι δίπλα μας ή κάτω από
μας! Έβλεπα μερικούς σχηματισμούς ομίχλης χωρίς να μπορώ να διακρίνω τίποτα
από κάτω. Χαζεύοντας από το παράθυρο, νομίζω ότι αποκοιμήθηκα για λίγο. Άνοιξα
τα μάτια μου και είδα τη θάλασσα και μερικούς σχηματισμούς στεριάς. Ήταν η Ιτα-
λία. Μέσα στα επόμενα λεπτά θα φθάναμε στον προορισμό μας.
Το αεροπλάνο άρχισε σιγά σιγά να χαμηλώνει μέχρι που ακούστηκε ένας δυνατός
θόρυβος. Ο κύριος δίπλα μου με καθησύχασε καθώς μου εξήγησε ότι ακουμπήσαμε
στο έδαφος. Το αεροπλάνο σταμάτησε και το ταξίδι μας ολοκληρώθηκε! Ήταν μια
υπέροχη εμπειρία και η θέα από ψηλά ήταν εκπληκτική!

του.
Απάντηση:
Τίτλος: «Η φάρσα του αφεντικού»
Πλαγιότιτλοι:
1η παράγραφος: Το αφεντικό της δεσποινίδος Ιουλίας τη φώναξε στο γραφείο του
για να της δώσει το μισθό της.
2η παράγραφος: Ξεκίνησε να κάνει το λογαριασμό για να δει πόσα χρήματα της
χρωστά, όμως συνέχεια αφαιρούσε χρήματα χωρίς λόγο.
3η παράγραφος: Η δεσποινίς Ιουλία είχε θυμώσει, αλλά δεν τολμούσε να του πει
ότι δεν κάνει σωστά το λογαριασμό.
4η παράγραφος: Εκείνος συνέχισε να αφαιρεί χρήματα, ώσπου της είπε ότι τελικά
της χρωστά μόνο 11 ρούβλια.
5η παράγραφος: Της έδωσε τα χρήματα κι εκείνη τα πήρε χωρίς να διαμαρτυρηθεί
καθόλου.
6η παράγραφος: Το αφεντικό της ξαφνιάστηκε με την παθητικότητα της Ιουλίας
και τη συμβούλεψε να γίνει πιο δυναμική και να ζητά ό, τι της ανήκει, δίνοντάς τη
τα χρήματα που πραγματικά της χρωστούσε.
7η παράγραφος: Η δεσποινίς Ιουλία τον ευχαρίστησε κι έφυγε.
Το αφεντικό της δεσποινίδος Ιουλίας τη φώναξε στο γραφείο του για να της δώ-
σει το μισθό της. Αμέσως, ξεκίνησε να κάνει το λογαριασμό για να δει πόσα της
χρωστά, όμως συνέχεια αφαιρούσε χρήματα χωρίς λόγο. Η δεσποινίς Ιουλία είχε
θυμώσει, αλλά δεν τολμούσε να του πει ότι δεν κάνει σωστά το λογαριασμό. Εκεί-
νος συνέχισε να αφαιρεί χρήματα, ώσπου της είπε ότι τελικά της χρωστά μόνο 11
ρούβλια. Η δεσποινίς Ιουλία δεν αντέδρασε παρόλο που είχε αναστατωθεί από την
αδικία. Της έδωσε τα χρήματα κι εκείνη τα πήρε χωρίς να διαμαρτυρηθεί καθόλου.
Το αφεντικό της ξαφνιάστηκε με την παθητικότητα της Ιουλίας και τη συμβούλεψε
να γίνει πιο δυναμική και να ζητά ό, τι της ανήκει. Στο τέλος, της έδωσε τα χρήματα
που πραγματικά της χρωστούσε και η δεσποινίς Ιουλία τον ευχαρίστησε κι έφυγε.
του.
Τίτλος: «Η χελώνα Καρέτα – Καρέτα»
1η παράγραφος: Όταν εκκολαφθούν τα αυγά, τα μικρά χελωνάκια κατευθύνονται
προς το φως για να φθάσουν στη θάλασσα.
2η παράγραφος: Μετά από χρόνια, όσα χελωνάκια κατάφεραν να φθάσουν στη
θάλασσα, επιστρέφουν στο ίδιο μέρος για να γεννήσουν τα αυγά τους.
3η παράγραφος: Η Μεσόγειος θάλασσα αποτελεί το σπίτι της χελώνας Καρέτα –
Καρέτα, η οποία ζει περίπου 80 χρόνια.
4η παράγραφος: Γεννάει δύο έως τρεις φορές σε περίοδο ωοτοκίας και δείχνει ι-
διαίτερη προσοχή για το μέρος όπου θα γεννήσει τα αυγά της.
Όταν εκκολαφθούν τα αυγά, τα μικρά χελωνάκια κατευθύνονται προς το φως για
να φθάσουν στη θάλασσα. Μετά από χρόνια, όσα χελωνάκια κατάφεραν να φθάσουν
στη θάλασσα, επιστρέφουν στο ίδιο μέρος για να γεννήσουν τα αυγά τους. Η Μεσό-
γειος θάλασσα αποτελεί το σπίτι της χελώνας Καρέτα – Καρέτα, η οποία ζει περίπου

80 χρόνια. Γεννάει δύο έως τρεις φορές σε περίοδο ωοτοκίας και δείχνει ιδιαίτερη
προσοχή για το μέρος όπου θα γεννήσει τα αυγά της.
του.
Τίτλος: «Η γέννηση των πεταλούδων»
1η παράγραφος: Ο Δημιουργός παρατηρώντας τη φύση διαπίστωσε πως κάποτε
όλα θα γεράσουν.
2η παράγραφος: Ο Δημιουργός ήθελε να φτιάξει κάτι όμορφο που θα τους κάνει
όλους χαρούμενους.
3η παράγραφος: Μάζεψε όλα τα χρώματα του ουρανού και μαζί με τα τραγούδια
των πουλιών τα έβαλε σε μια τσάντα και τα πρόσφερε στα παιδιά.
4η παράγραφος: Τα παιδιά άνοιξαν την τσάντα και από μέσα βγήκαν πολύχρωμες
πεταλούδες που τραγουδούσαν. Όλοι θαύμασαν το υπέροχο αυτό θέαμα.
5η παράγραφος: Μόνο τα πουλιά ενοχλήθηκαν, καθώς ο Δημιουργός είχε δώσει
το τραγούδι τους στις πεταλούδες.
6 παράγραφος: Ο Δημιουργός κατάλαβε πως τα πουλιά έχουν δίκιο, κι έτσι πήρε
πίσω το τραγούδι, αφήνοντάς τους τα υπέροχα χρώματα.
Σύμφωνα με τον ινδιάνικο μύθο, μια μέρα ο Δημιουργός παρατηρώντας τη φύση
διαπίστωσε πως κάποτε όλα θα γεράσουν. Γι’ αυτό, ήθελε να φτιάξει κάτι όμορφο
που θα τους κάνει όλους χαρούμενους. Έτσι, μάζεψε όλα τα χρώματα του ουρανού
και μαζί με τα τραγούδια των πουλιών τα έβαλε σε μια τσάντα και τα πρόσφερε στα
παιδιά. Τα παιδιά άνοιξαν την τσάντα και από μέσα βγήκαν πολύχρωμες πεταλούδες
που τραγουδούσαν. Όλοι θαύμασαν το υπέροχο αυτό θέαμα. Μόνο τα πουλιά ενο-
χλήθηκαν, καθώς ο Δημιουργός είχε δώσει το τραγούδι τους στις πεταλούδες. Όμως,
κατάλαβε πως τα πουλιά έχουν δίκιο, κι έτσι πήρε πίσω το τραγούδι, αφήνοντάς
τους τα υπέροχα χρώματα.

Ενότητα 15
κινηματογράφος – θέατρο
712 Ενότητα 15 [Κινηματογράφος – Θέατρο]
Πότε και πώς χρησιμοποιούμε την παρομοίωση και τη μεταφορά
Θεωρία:
Κυριολεξία: είναι η χρήση των λέξεων με την πραγματική τους ση-
μασία.
π.χ. χρυσό δαχτυλίδι
Μεταφορά: είναι η χρήση μιας λέξης όχι με την πραγματική της σημασία αλλά με
άλλη. Η σημασία της λέξης «μεταφέρεται» σε μια άλλη.
π.χ. χρυσή καρδιά
Παρομοίωση: για να τονίσουμε μια ιδιότητα ενός προσώπου ή ενός πράγματος,

το συσχετίζουμε (συγκρίνουμε) με κάτι άλλο πολύ γνωστό, που έχει την ίδια ιδιότη-
τα αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό. Χρησιμοποιούμε για τη σύγκριση τις λέξεις: σαν,
όπως, λες και, σάμπως, καθώς.
π.χ. Τρέχει γρήγορα σαν λαγός.
* Προσέχω: Δεν μπερδεύω το χρονικό «σαν» με το «σαν» που δηλώνει παρομοί-

ωση:
Παράδειγμα: Σαν ξημερώσει, θα φύγουμε. (σαν = όταν)
Είναι ψηλός σαν κυπαρίσσι. (σαν = όπως)
* Η μεταφορά και η παρομοίωση είναι σχήματα λόγου.

Ασκήσεις:
1. Να συμπληρώσετε τις παρομοιώσεις
Έλιωσε σαν ____________________________.
Είναι ____________________________ σαν μετάξι.
Σκαρφαλώνει στα δέντρα σαν____________________________.
Είναι ____________________________ όπως το μέλι.
Είναι κοφτερό σαν ____________________________.
Είναι ξινό σαν ____________________________.
Περπατάει ____________________________ λες και είναι χελώνα.
Είναι ____________________________ όπως η παπαρούνα.
2. Να συμπληρώσετε μέσα στο κουτάκι (Π) για την παρομοίωση, (Μ) για τη με-
ταφορά και (Κ) για την κυριολεξία.
Ο Αλέξανδρος πεινάει όπως ο λύκος.
Μας είπε πικρά λόγια.
Άνοιξε την πόρτα κι έφυγε.
Ο Μάριος είναι κλειστός άνθρωπος.
Στεκόταν ακίνητος λες και ήταν άγαλμα.
Κουράστηκε πολύ και δεν μπορεί να πάρει τα πόδια του.

Τα παιδιά πετούν την μπάλα.
Τσακώνονται σαν τον σκύλο με τη γάτα.
Πήρε το δρόμο του γυρισμού.
3. Να γράψετε ένα κείμενο στο οποίο θα περιγράφετε ένα όμορφο τοπίο, χρησι-
μοποιώντας παρομοιώσεις και μεταφορές. Υπογραμμίστε με πράσινο τις παρο-
μοιώσεις και με μπλε τις μεταφορές.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Να γράψετε δίπλα από κάθε πρόταση (Π) αν το σαν δηλώνει παρομοίωση και
(Χ) αν είναι χρονικό.
Σαν τελειώσω τα μαθήματά μου, θα βγούμε να παίξουμε.
Θα με καταλάβεις, σαν έρθει η μέρα που θα φθάσεις στην ηλικία μου.
Έγινε κίτρινος, σαν το λεμόνι.
Κοιμήθηκε, σαν έπεσε η νύχτα.
Κοιμήθηκε σαν πουλάκι.
Σαν δελφίνι κολυμπάς!

5. Να γράψετε δύο προτάσεις με κάθε λέξη: μία με τη μεταφορική και μία με

την κυριολεκτική της σημασία.
παίρνω, ανοιχτός, βαθύς, ακτινοβολία, κόβω, βάρος
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

Συνώνυμες Λέξεις
Θεωρία:
Συνώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν την ίδια σημασία:
Άφθονος – μπόλικος

Ασκήσεις:
1. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.

αναπληρώνω: __________________
συμβάλλω: __________________
φθείρω: __________________
λιτότητα: __________________
απέραντος: __________________
μέριμνα: __________________
υποχρεώνω: __________________
ξοδεύω: __________________
ωχρός: __________________
ακμή: __________________
πράττω: __________________
σπάνιος: __________________
απωθώ: __________________
2. Να σβήσετε τη λέξη που δεν ταιριάζει

ψεγάδι, ελάττωμα, ατέλεια, προσόν
φθίνω, τονώνομαι, ατονώ, εξασθενώ
κατσουφιασμένος, χαρούμενος, εύθυμος, κεφάτος
ορθώνω, υψώνω, γκρεμίζω, σηκώνω
δυσνόητος, σαφής, ξεκάθαρος, ολοφάνερος
πράος, ήμερος, φιλήσυχος, άγριος
ξεφεύγω, διαφεύγω, παγιδεύομαι, γλιτώνω

Επίθετο πολύς – πολλή – πολύ
Θεωρία:
Ενικός Αριθμός
ο πολύς η πολλή το πολύ
(του πολύ) της πολλής (του πολύ)
τον πολύ την πολλή τον πολύ
- - -
Πληθυντικός Αριθμός
οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
των πολλών των πολλών των πολλών
τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
- - -
* Προσέχω: Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ γράφεται με ένα –λ και –υ στον ενικό
του αρσενικού και του ουδετέρου, ενώ με δύο –λλ γράφεται στον πληθυντικό και
στο θηλυκό.
* Όταν το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ παίρνει ένα –λ βάζω πάντα –υ!!
*ΔΕΝ μπερδεύω το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ με το επίρρημα πολύ:
 Το επίρρημα πολύ γράφεται πάντα με ένα –λ και –υ.

 Το επίρρημα πολύ συνοδεύει ρήματα, επιρρήματα, επίθετα ή μετοχές.

 Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ συνοδεύει ουσιαστικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!
Πολλοί μικροί κήποι (= Οι κήποι είναι πολλοί και μικροί).

Η λέξη «πολλοί» συνοδεύει το ουσιαστικό «κήποι», άρα είναι επίθετο.
ΑΛΛΑ
Πολύ μικροί κήποι (= Οι κήποι είναι πολύ μικροί).

Η λέξη «πολύ» συνοδεύει το επίθετο «μικροί», άρα είναι επίρρημα.
Βίντεο: Επίθετο Πολύς-Πολλή-Πολύ

Ασκήσεις:

Έχω βάλει πολύ αλάτι στις πατάτες.
Αυτή η τούρτα είναι πολλή ωραία, αλλά έχει πολύ ζάχαρη.
Να είστε πολλοί προσεκτικοί!
Εχθές το βράδυ έβρεξε πολύ.
Εχθές το βράδυ έριξε πολύ βροχή.
Πολλοί άνθρωποι ήταν απελπισμένοι.
Οι άνθρωποι ήταν πολλοί απελπισμένοι.
Πρέπει να διαβάζεις με πολλή προσοχή.
Είναι πολλή μικρή ακόμη για να δει αυτή την ταινία.
Στην παράσταση μας τίμησαν πολλοί φίλοι μας.
2. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο το επίρρημα πολύ και με πράσινο το επίθετο

πολύς –πολλή –πολύ.
Μη βάζετε πολύ χρώμα στις ζωγραφιές σας.
Θα ήθελα πολύ ένα παγωτό.
Μου αρέσει πολύ το καλοκαίρι.
Μαζεύτηκαν πολλοί άνθρωποι στον δρόμο.
Μου αρέσει να βρίσκομαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο.
Έκανε πολύ θόρυβο και ξύπνησαν όλοι.
Κάνει πολύ κρύο.
Κρυώνω πολύ σήμερα.

Μη φωνάζεις τόσο πολύ.

Ο Γιώργος τρέχει πολύ γρήγορα.
Ο Γιώργος είναι πολύ γρήγορος.

Επιθετικοί Προσδιορισμοί
Θεωρία:
Επιθετικός Προσδιορισμός είναι μια λέξη σε θέση επιθέτου που
προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, προσδίδει στο ουσιαστικό μια ιδιότητα.
Ως επιθετικός προσδιορισμός μπορεί να λειτουργήσει:
Ένα επίθετο – όμορφος κήπος
Ένα ουσιαστικό – Άγγλος τουρίστας
Ένα εμπρόθετο ουσιαστικό – τοίχος από τούβλα
Μία αντωνυμία – κάποιος άνθρωπος
Μία μετοχή – λυπημένο παιδί
Ένα αριθμητικό – δύο παιδιά
Ένα επίρρημα με άρθρο – το πάνω διαμέρισμα

Ασκήσεις:
1. Στο παρακάτω κείμενο να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς.

Κάποτε, στην άκρη ενός δάσους, ζούσε με τη μαμά του ένα όμορφο κοριτσάκι.
Την έλεγαν Κοκκινοσκουφίτσα, επειδή φορούσε συνέχεια ένα κόκκινο σκουφάκι.
Κάποια μέρα η μαμά της, της είπε «Κοκκινοσκουφίτσα μου, η γιαγιά είναι άρρω-
στη. Πήγαινε να τη δεις και πάρε να της δώσεις αυτό το καλαθάκι. Πρόσεχε όμως
γιατί στο δάσος ζει ο κακός λύκος και είναι πολύ επικίνδυνος».
Η Κοκκινοσκουφίτσα ξεκίνησε χαρούμενη για το μακρινό σπίτι της γιαγιάς.
Ξάφνου, ενώ μάζευε λουλούδια για τη γιαγιά της πετάγεται μπροστά της ο κακός
λύκος.
Η Κοκκινοσκουφίτσα, ξεχνώντας τη συμβουλή της μαμάς της, απάντησε στο λύ-
κο: «Πάω αυτό το καλαθάκι στην άρρωστη γιαγιά μου».
Ο λύκος κοίταξε την Κοκκινοσκουφίτσα και ξερογλείφτηκε. «Και που μένει η γι-
αγιά σου, κοριτσάκι μου;» Η Κοκκινοσκουφίτσα του έδειξε προς τα πού ήταν το
σπίτι της γιαγιάς και συνέχισε να μαζεύει λουλούδια, ενώ ο λύκος έφυγε τρέχοντας.
Σε λίγο, ο λύκος είχε φτάσει στο σπίτι της γιαγιάς και χτύπησε τη πόρτα. «Ποιος
είναι;».
Ρώτησε η γιαγιά.
Ο λύκος, άλλαξε τη φωνή του και είπε με γλυκό τρόπο:
«Είμαι η εγγονούλα σου και σου φέρνω ένα καλαθάκι».
«Αχ, Κοκκινοσκουφίτσα μου, εσύ είσαι; Έλα μέσα, η πόρτα δεν είναι κλειδωμέ-
νη».

Με μιας ο λύκος μπαίνει μέσα και κάνει τη γιαγιά μια χαψιά! Έπειτα φόρεσε τη
νυχτικιά της και χώθηκε κάτω από τις κουβέρτες για να περιμένει την Κοκκινο-
σκουφίτσα. Σε λίγο έφτασε στο σπίτι η Κοκκινοσκουφίτσα.
Χαιρέτησε τη γιαγιά της, άλλα της φάνηκε λίγο διαφορετική όταν πλησίασε στο
κρεβάτι.
-Γιαγιά γιατί έχεις τόσο μεγάλα αφτιά;
-Για να σ’ ακούω καλύτερα, παιδάκι μου, απάντησε ο λύκος με πιο λεπτή φωνή.
-Και γιατί έχεις τόσο μεγάλο στόμα;
-Για να σε φάω καλύτερα! Είπε και την έκανε μια χαψιά!
Ο σκασμένος απ’ το πολύ φαΐ λύκος ξάπλωσε στο κρεβάτι και αποκοιμήθηκε.
Για κακή του τύχη όμως εκείνη την ώρα περνούσε απ’ το σπίτι ένας κυνηγός.
Μπαίνει μέσα, βλέπει τη φουσκωμένη κοιλιά του λύκου και κατάλαβε αμέσως τι
είχε γίνει.
Παίρνει λοιπόν ένα κοφτερό μαχαίρι ανοίγει τη κοιλιά του λύκου και βγάζει από
μέσα την Κοκκινοσκουφίτσα και τη γιαγιά της.
Η γιαγιά και η Κοκκινοσκουφίτσα ευχαρίστησαν τον θαρραλέο κυνηγό και η
Κοκκινοσκουφίτσα υποσχέθηκε πως από δω και πέρα θα άκουγε πάντα τις συμβου-
λές της μαμάς της.
Τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ

paramithia.net

Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών προσδιορισμών
Θεωρία:
Για να δείξουμε το χρόνο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά
ή επίθετα με λειτουργία επιρρήματος και χρονικές προτάσεις.
Για να βρούμε τους προσδιορισμούς του χρόνου μέσα σε μια πρόταση ρωτά-
με «Πότε;»
σήμερα, χθες, αύριο, σε λίγο, τώρα, μετά, αργότερα, ύστερα, έπειτα, κατό-
πιν, πέρυσι, νωρίς, φέτος, απόψε, συνέχεια, συχνά, σπάνια, ξανά, γρήγορα,
αργά, πάντα, πάντοτε, ποτέ, κάποτε, ,άλλοτε, τακτικά, συνήθως, πότε πό-
τε………

χρόνο.
Ουσιαστικά: το πρωί, το απόγευμα, το μεσημέρι, το βράδυ, στο παρελθόν,

στο μέλλον, προς το παρόν, τη νύχτα, την (μια) μέρα, μια φορά κι έναν
καιρό………
Επίθετα: σύντομος, προηγούμενος, επόμενος, σημερινός, χθεσινός, αυρια-
νός, φετινός, περσινός, πολυετής………


όταν, μόλις, ωσότου, αφού, αφότου, μόλις , καθώς, κάθε που, ενώ, όποτε,
όσο που, πριν, προτού, σαν, άμα , ώσπου, ………

Ασκήσεις:
1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τους χρονικούς προσ-
διορισμούς.
Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σ' ένα καταπράσινο αγρόκτημα μια πάπια. Είχε
φτιάξει ανάμεσα σε κάτι καλάμια μια μικρή φωλιά κι εκεί κλωσούσε τα αυγά της.
Κάθε μέρα καθόταν ώρες ολόκληρες πάνω στα αβγουλάκια, τα ζέσταινε και περίμε-
νε πως και πως να βγουν από μέσα τους τα μικρά παπάκια.
Ώσπου μια μέρα τα αυγά άρχισαν να ραγίζουν κι από μέσα ξεπρόβαλαν όμορφα,
κίτρινα παπάκια. Η πάπια καμάρωνε τα παιδάκια της, αλλά κοιτούσε με ανησυχία
ένα αυγό που δεν είχε ακόμα σπάσει…
Όταν έσπασε από μέσα δε βγήκε ένα παπάκι όπως τα προηγούμενα! Η πάπια κοί-
ταξε με περιέργεια αυτό το πλασματάκι που είχε γκρίζο τρίχωμα και ήταν πιο άσχη-
μο απ τα άλλα παπάκια.
-Λες το αυγό να ήταν από γαλοπούλα;
Σκεφτόταν η πάπια καθώς καμάρωνε τα παπάκια της.
-Θα δούμε… Αν είναι γαλόπουλο θα φοβάται να μπει στο νερό..
Έτσι όταν πέρασαν λίγες μέρες η πάπια πήρε τα παπάκια της και πήγαν στην λι-
μνούλα που ήταν εκεί κοντά. Όλα τα παπάκια ακόμα και το γκρίζο παπάκι βούτηξαν
χαρούμενα στο νερό και ακλούθησαν τη μανούλα τους. Η πάπια σαν είδε και το
γκρίζο παπί να μπαίνει στο νερό πείστηκε πως ήταν σίγουρα δικό της και αποφάσισε
να το αγαπάει όπως και τα άλλα της παιδιά.
Ο καιρός περνούσε κι ενώ τα αδέρφια του γινόταν όλο και πιο όμορφα αυτό φαι-
νόταν όλο και πιο άσχημο δίπλα τους. Τα ζώα του αγροκτήματος το κορόιδευαν, το
ίδιο και τα αδέρφια του.

Εκείνο στενοχωρημένο έτρεχε και κρυβόταν κάτω από τα πούπουλα της μαμάς-
πάπιας. Μην στενοχωριέσαι παιδάκι μου, του έλεγε εκείνη που το αγαπούσε. Δεν
είσαι άσχημο, είσαι απλά διαφορετικό.
Μια μέρα όμως μια από τις κότες στο αγρόκτημα το πήρε στο κυνήγι τσιμπώντας
το. Τα άλλα ζώα βρήκαν την ευκαιρία και άρχισαν να υποστηρίζουν την κότα.
Το παπάκι απογοητευμένο αποφάσισε να φύγει. Πήδηξε το φράχτη της αυλής και
ξεκίνησε να βρει ένα μέρος που δεν θα το κορόιδευαν πια. Με τα πολλά έφτασε σε
μια απομονωμένη λίμνη και κει κρύφτηκε σε μια σπηλιά.
Μια μέρα εκεί που βγήκε από τη σπηλιά μήπως έβρισκε τίποτα σκουληκάκια για
να φάει είδε στον ουρανό κάτι πανέμορφα πουλιά να πετούν.
Τα θαύμαζε πολλή ώρα μα μόλις πλησίασαν τη λίμνη τρομαγμένο μη το κοροϊ-
δέψουν για την ασχήμια του κρύφτηκε πάλι στη σπηλιά του. Πέρασε το καλοκαίρι,
το φθινόπωρο και ο χειμώνας και ήρθε ξανά η άνοιξη.
Είχε περάσει κιόλας ένας χρόνος από τότε που το παπάκι είχε φύγει από το σπίτι
του. Μόλις είχαν λιώσει λίγο τα χιόνια βγήκε από τη σπηλιά του για να κολυμπήσει
στη λίμνη.
Ξάφνου εκεί που κολυμπούσε είδε στα νερά της λίμνης το είδωλο του! Έμεινε
έκπληκτο να κοιτάει. Γιατί δεν ήταν πια το γκρίζο και άσχημο παπάκι αλλά ένας με-
γάλος και όμορφος κύκνος! Λίγο πιο κει είδε τα όμορφα πουλιά που είχε θαυμάσει
τότε, την ώρα που πετούσαν. Ένα από αυτά, το πλησίασε.
Για δες ένας κύκνος. Είσαι αδελφός μας, λοιπόν. Θες να έρθεις μαζί μας; Να μας
ακολουθείς στα μακρινά μας ταξίδια; Το παπάκι που είχε γίνει πια ένας πανέμορφος
κύκνος δέχτηκε με χαρά. Αποφάσισε να ακολούθησε τους κύκνους στα μακρινά τα-
ξίδια τους και έτσι γνώρισε όλο τον κόσμο.
Καμιά φορά περνούσε απ' το αγρόκτημα να δει τη μαμά του. Κι όλα τα ζώα το
θαύμαζαν και το ζήλευαν γιατί ήταν ένας όμορφος κύκνος. Κι η μαμά πάπια ήταν
περήφανη για το γιο της, το άσχημο παπί που έγινε ο ομορφότερος κύκνος.
Συλλαβισμός
Θεωρία:
Ποιοι είναι οι κανόνες συλλαβισμού:
1. Τα δίψηφα φωνήεντα, οι δίφθογγοι, οι καταχρηστικές δίφθογγοι
και οι συνδυασμοί αυ και ευ, δεν χωρίζονται (υπολογίζονται ως ένα φωνήεν).
αί-θου-σα, νε-ράι-δα, θειά-φι, ναυ-της, κά-ποιος
2. Δυο σύμφωνα δεν χωρίζονται, όταν από αυτά αρχίζει ελληνική λέξη.
πα-τρί-δα, α-κρί-δα, ε-θνι-κός
ΑΛΛΑ
αρ-κού-δα, παρ-τί-δα, άν-θος
3. Τρία ή περισσότερα σύμφωνα δεν χωρίζονται αν από το σύμπλεγμα των τριών ή
των δύο πρώτων συμφώνων αρχίζει ελληνική λέξη
ε-χθρός, ά-στρο
ΑΛΛΑ
άν-θρω-πος, εκ-στρα-τεί-α
4. Τα δίψηφα σύμφωνα μπ, ντ, γκ δεν χωρίζονται.
α-μπε-λώ-νας, έ-ντι-μος
5. Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται πάντα.
γράμ-μα, άμ-μος
6. Οι λέξεις «μία» και «δύο» θεωρούνται μία συλλαβή όταν δεν τονίζονται:
μία (μί-α) αλλά μια
δύο (δύ-ο) αλλά δυο.

* Προσέχω το συχνό λάθος: Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν τους κανόνες συλ-

λαβισμού!
προ-σέ-χω έ-ξο-δος
(και ΟΧΙ προσ-έ-χω, έξ-ο-δος)

Ασκήσεις:
1. Να συλλαβίσετε τις παρακάτω λέξεις.

εκκλησία: ________________
εισβολή: ________________
θαλπωρή: ________________
Ιωάννινα: ________________
διαβασμένος: ________________
μαγνήτης: ________________
αρνούμαι: ________________
οινόπνευμα: ________________
ωοθήκη: ________________
τέτοιος: ________________
ποιος: ________________
δραχμή: ________________
έχτισα: ________________
αηδόνι: ________________
ηλιακός: ________________
κελαηδώ: ________________
παύση: ________________
άσπρος: ________________
μπανιέρα: ________________
κόκκινος: ________________
ευχαριστώ: ________________
βρεγμένος: ________________
αστραπή: ________________

2. Να διορθώσετε τα λάθη στον συλλαβισμό.

επι-κρο-τώ: ________________
χα-λι-ά: ________________
ασ-τυ-νό-μος: ________________
εν-το-νος: ________________
κά-ποι-ος: ________________
ακ-ρά-τη-τος: ________________
κα-ρτέ-λα: ________________
άτ-ρω-τος: ________________
αγ-νός: ________________
φά-ρμα: ________________
ξεχ-νώ: ________________
άσ-τρω-τος: ________________
αντι-γρα-φή: ________________
τη-λεό-ρα-ση: ________________
γει-τό-νι-σσα: ________________
ε-κδρο-μή: ________________
ά-δει-ο: ________________
γι-α-γι-ά: ________________
να-ύτης: ________________

Πώς παρουσιάζουμε και σχολιάζουμε ένα καλλιτεχνικό θέαμα
(ταινία) αναλυτικά και περιληπτικά
Θεωρία:
Για να παρουσιάσουμε και να σχολιάσουμε ένα καλλιτεχνικό θέα-
μα:
1. Αναφέρουμε:
 Τον τίτλο του έργου / της ταινίας
 Το είδος του έργου / της ταινίας (κωμωδία, δράμα, αστυνομικό)
 Τους συντελεστές (τον συγγραφέα, τον σκηνοθέτη, τους ηθοποιούς,
τον συνθέτη)
 Τη διάρκεια του έργου / της ταινίας
 Τη χώρα προέλευσης του έργου / της ταινίας
 Τη χρονιά που παρουσιάστηκε.
2. Παρουσιάζουμε την υπόθεση του έργου χωρίς λεπτομέρειες και χωρίς να α-
ποκαλύψουμε το τέλος.
3. Γράφουμε στο τέλος το σχόλιό μας, που περιλαμβάνει τη γενική μας εντύ-
πωση, τη γνώμη μας και τα συναισθήματα που μας προκάλεσε.

Ασκήσεις:
1. Να παρουσιάσετε μια ταινία που είδατε πρόσφατα και σας άρεσε

πολύ. Το κείμενό σας θα αναρτηθεί στη μαθητική εφημερίδα του σχολείου σας.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς φτιάχνουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση (ανα-

κοίνωση, αφίσα, προσκλήσεις, πρόγραμμα)
Θεωρία:
Για να φτιάξουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση, αναφέ-
ρουμε:
1. Ποιος είναι ο τίτλος του έργου.
2. Ποιο είναι το θέμα του έργου.
3. Ποιος διοργανώνει την παράσταση.
4. Πού και πότε γίνεται η παράσταση.
5. Ποιοι είναι οι συντελεστές (σκηνοθέτης, ηθοποιοί, υπεύθυνοι μουσικής, σκη-
νικών, κουστουμιών)
Αν θέλουμε γράφουμε μία πρόσκληση, αναφέρουμε επίσης:

1. Την προσφώνηση (κύριε, αγαπητέ) – Αν θέλουμε να προσκαλέσουμε όλο τον
κόσμο, γράφουμε: Σας περιμένουμε…
2. Τον σκοπό της πρόσκλησης (θεατρική παράσταση του συλλόγου, συναυλία
του σχολείου κλπ).
3. Διάφορες άλλες πληροφορίες (τιμή εισιτηρίου κλπ).

Ασκήσεις:
1. Η τάξη σας οργανώνει μια θεατρική παράσταση για το τέλος της σχολικής
χρονιάς. Το έργο που θα παρουσιάσετε είναι «Ο νευρικός κύριος» του Δημήτρη
Ψαθά. Να φτιάξετε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για να ενημερώσετε και να προ-
σκαλέσετε τον κόσμο στην εκδήλωση που διοργανώνετε.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

1. Να υπογραμμίσετε με γαλάζιο τις μεταφορές και με κόκκινο τις παρομοιώ-

σεις του παρακάτω ποιήματος.
Θαλασσινά τραγούδια – Γεώργιος Δροσίνης
Γλυκά φυσά ο μπάτης*, * μπάτης = ελαφρό θαλασσινό αεράκι
η θάλασσα δροσίζεται,
στα γαλανά νερά της
ο ήλιος καθρεφτίζεται·
και λες πως παίζουν μ’ έρωτα
πετώντας δίχως έννοια
ψαράκια χρυσοφτέρωτα
σε κύματ’ ασημένια.
Στου καραβιού το πλάι
ένα τρελό δελφίνι
γοργόφτερο πετάει
και πίσω μάς αφήνει·
και σαν να καμαρώνεται
της θάλασσας το άτι* * άτι = άλογο
με τους αφρούς του ζώνεται* * ζώνεται = τυλίγεται
και μας γυρνά την πλάτη.

Χιονοπλασμένοι γλάροι,
που ’χουν φτερούγια ατίμητα* * ατίμητα = ανεκτίμητα
και για κανένα ψάρι

τα μάτια τους ακοίμητα,
στα ξάρτια* τριγυρίζοντας * ξάρτια = τα σκοινιά των πλοίων που στηρίζουν τα πανιά
ακούραστοι πετούνε
ή με χαρά σφυρίζοντας
στο πέλαγος βουτούνε.
Και γύρω καραβάκια
στη θάλασσ’ αρμενίζουν
σαν άσπρα προβατάκια
που βόσκοντας γυρίζουν
με χαρωπά πηδήματα
στους κάμπους όλη μέρα,
κι έχουν βοσκή τα κύματα,
βοσκό τους τον αέρα.
Λ. Πολίτη, Ποιητική Ανθολογία, τόμ. 6, Δωδώνη

λακωνικός, λιτός, περιληπτικός, φλύαρος
καθοδηγώ, κατευθύνω, παραπλανώ, προσανατολίζω
άγονος, άκαρπος, ατελέσφορος, καρποφόρος
ήπιος, πράος, σφοδρός, ήσυχος
αφανής, ξακουστός, θρυλικός, πασίγνωστος
αρχίζω, καταλήγω, τελειώνω, τερματίζω
συνηθισμένος, παράξενος, περίεργος, αλλόκοτος

3. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου πολύς -

πολλή – πολύ και το επίρρημα πολύ.
Έχω έρθει να σε δω __________ φορές.
Μου αρέσει __________ το παγωτό βανίλια.
Στην πλατεία συγκεντρώθηκαν __________ άνθρωποι.
Τα αυτοκίνητα κάνουν __________ θόρυβο.
Μη μου βάλεις __________ ζάχαρη στο τσάι.
Παρακολουθώ __________ ώρες τηλεόραση.
Διαβάζει πάρα __________.
Διαβάζει πάρα __________ ώρες.
Επικράτησε η γνώμη των __________ ανθρώπων.
Δουλεύει με __________ κέφι και με __________ όρεξη.
Πρέπει να δουλεύεις με __________ προσοχή.
Ο Άρης είναι __________ καλός μαθητής.
Μου έδωσες μία __________ έξυπνη ιδέα.
4. Στις παραπάνω προτάσεις να υπογραμμίσετε με πράσινο το επίρρημα πολύ.
5. Να γράψετε προτάσεις χρησιμοποιώντας ως επιθετικούς προσδιορισμούς:

Ένα επίθετο: _______________________________________________________
Ένα ουσιαστικό:____________________________________________________
Ένα εμπρόθετο ουσιαστικό:___________________________________________
Μία αντωνυμία:____________________________________________________
Μία μετοχή:_______________________________________________________
Ένα αριθμητικό:____________________________________________________
Ένα επίρρημα με άρθρο:______________________________________________
6. Να γράψετε τρεις προτάσεις που να περιλαμβάνουν χρονικούς προσδιορι-

σμούς.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

κόλπο: __________________
πλοίαρχος: __________________
πέτρα: __________________
κομπολόι: __________________
κάγκελο: __________________
άλσος: __________________
συρματόπλεγμα: __________________
καΐκι: __________________
ρολόι: __________________
αποστολή: __________________
βαμβάκι: __________________
γυαλί: __________________
ευχή: __________________
έρχομαι: __________________
θάρρος: __________________
ανεύθυνος: __________________
ερπετό: __________________

Πότε και πώς χρησιμοποιούμε την παρομοίωση και τη μεταφορά
1. Να συμπληρώσετε τις παρομοιώσεις

Απάντηση:
Έλιωσε σαν το κερί
Είναι απαλό σαν μετάξι.
Σκαρφαλώνει στα δέντρα σαν μαϊμού
Είναι γλυκό όπως το μέλι.
Είναι κοφτερό σαν μαχαίρι.
Είναι ξινό σαν λεμόνι.
Περπατάει αργά λες και είναι χελώνα.
Είναι κόκκινο όπως η παπαρούνα.
2. Να συμπληρώσετε μέσα στο κουτάκι (Π) για την παρομοίωση, (Μ) για τη με-
ταφορά και (Κ) για την κυριολεξία.
Απάντηση:
Ο Αλέξανδρος πεινάει όπως ο λύκος. Π
Μας είπε πικρά λόγια. Μ

Άνοιξε την πόρτα κι έφυγε. Κ
Ο Μάριος είναι κλειστός άνθρωπος. Μ
Στεκόταν ακίνητος λες και ήταν άγαλμα. Π
Κουράστηκε πολύ και δεν μπορεί να πάρει τα πόδια του. Μ
Τα παιδιά πετούν την μπάλα. Κ
Τσακώνονται σαν τον σκύλο με τη γάτα. Π
Πήρε το δρόμο του γυρισμού. Μ
3. Να γράψετε ένα κείμενο στο οποίο θα περιγράφετε ένα όμορφο τοπίο, χρησι-
μοποιώντας παρομοιώσεις και μεταφορές. Υπογραμμίστε με πράσινο τις παρο-
μοιώσεις και με μπλε τις μεταφορές.
Απάντηση:
Τέσσερις μέρες αργότερα στεκόμουν στον Υμηττό κοιτώντας κάτω το τεράστιο
σύμπλεγμα Αθήνας και Πειραιά, πόλεις και προάστια, σπίτια πεταμένα σαν εκατομ-
μύρια ζάρια πάνω στην αττική πεδιάδα. Στο νότο, απλωνόταν το καθαρό γαλανό της
θάλασσας στο τέλος του καλοκαιριού, χλωμά νησιά στο χρώμα της ελαφρόπετρας,
και πέρα από αυτά, τα γαλήνια βουνά της Πελοποννήσου πάνω από τον ορίζοντα σε
μια υπέροχη ακινητοποιημένη συνέχεια γης και νερού. Γαλήνια, υπέροχη, μεγα-
λειώδης, δοκίμασα επίθετα λιγότερο χρησιμοποιημένα, όμως καθετί άλλο έμοιαζε

λιγότερο βαρυσήμαντο. Μπορούσα να δω ογδόντα μίλια μακριά και όλα ήταν αγνά,
όλα ευγενικά, φωτεινά, απέραντα, όλα όπως ήταν πάντα.
Ήταν σαν ένα ταξίδι στο διάστημα. Στεκόμουν πάνω στον Άρη, βουτηγμένος ως
τα γόνατα στο θυμάρι.
Όταν το απόλυτο μεσογειακό φως έπεσε πάνω στον γύρω μου κόσμο, μπόρεσα
να δω πως ήταν υπέροχα όμορφο. Ήταν σαν να βρισκόμουν στην αρχή μιας ανάκρι-
σης κάτω από προβολείς.
Αργότερα εκείνη την ημέρα στεκόμουν στο παράθυρο του ξενοδοχείου. Σκύβο-
ντας έξω και κοιτώντας ανατολικά μπορούσα να δω τον Υμηττό, όπου είχα σταθεί
σήμερα το πρωί, με την πλαγιά του που έβλεπε τη δύση του ήλιου να έχει ένα έντονο
ανοικτό ροζ-βιολετί, σαν κυκλάμινο.
(απόσπασμα) Τζ. Φώουλς, O Μάγος
μτφρ. Φαίδων Ταμβακάκης,
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
4. Να γράψετε δίπλα από κάθε πρόταση (Π) αν το σαν δηλώνει παρομοίωση και
(Χ) αν είναι χρονικό.
Απάντηση:
Σαν τελειώσω τα μαθήματά μου, θα βγούμε να παίξουμε. Χ
Θα με καταλάβεις, σαν έρθει η μέρα που θα φθάσεις στην ηλικία μου. Χ
Έγινε κίτρινος, σαν το λεμόνι. Π
Κοιμήθηκε, σαν έπεσε η νύχτα. Χ
Κοιμήθηκε σαν πουλάκι. Π
Σαν δελφίνι κολυμπάς! Π

5. Να γράψετε δύο προτάσεις με κάθε λέξη: μία με τη μεταφορική και μία με

την κυριολεκτική της σημασία.
παίρνω, ανοιχτός, βαθύς, ακτινοβολία, κόβω, βάρος
Απάντηση:
Κ: Πέρασε από το σπίτι για να πάρει την τσάντα του.
Μ: Ετοίμασε τα πράγματά του και πήρε το δρόμο του γυρισμού.
Κ: Το παράθυρο είναι ανοιχτό από το πρωί.

Μ: Ο Τάκης είναι ανοιχτός άνθρωπος.
Κ: Το ποτάμι είναι βαθύ.

Μ: Έπεσε σε έναν βαθύ ύπνο.
Κ: Τα κινητά εκπέμπουν ακτινοβολία.

Μ: Μετά από τόσα χρόνια, ο πολιτικός αυτός έχει χάσει την ακτινοβολία του.
Κ: Με το ψαλίδι έκοψε το χαρτί σε τριγωνικό σχήμα.

Μ: Κόψαμε δρόμο για να φθάσουμε πιο γρήγορα.
Κ: Κάνει δίαιτα για να χάσει βάρος.

Μ: Όλο το βάρος της συζήτησης έπεσε στη λύση που πρέπει να δοθεί στο πρό-
βλημα.

Συνώνυμες Λέξεις
1. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.
Απάντηση:
αναπληρώνω: αντικαθιστώ
συμβάλλω: συνεισφέρω
φθείρω: καταστρέφω
λιτότητα: απλότητα
απέραντος: ατέλειωτος
μέριμνα: φροντίδα
υποχρεώνω: αναγκάζω
ξοδεύω: σπαταλώ
ωχρός: χλωμός
ακμή: ανάπτυξη
πράττω: κάνω
σπάνιος: δυσεύρετος
απωθώ: διώχνω

Απάντηση:
ψεγάδι, ελάττωμα, ατέλεια, προσόν
φθίνω, τονώνομαι, ατονώ, εξασθενώ
κατσουφιασμένος, χαρούμενος, εύθυμος, κεφάτος
ορθώνω, υψώνω, γκρεμίζω, σηκώνω
δυσνόητος, σαφής, ξεκάθαρος, ολοφάνερος

πράος, ήμερος, φιλήσυχος, άγριος

ξεφεύγω, διαφεύγω, παγιδεύομαι, γλιτώνω
Επίθετο πολύς – πολλή – πολύ

Απάντηση:
Έχω βάλει πολύ αλάτι στις πατάτες.
Αυτή η τούρτα είναι πολύ ωραία, αλλά έχει πολλή ζάχαρη.
Να είστε πολύ προσεκτικοί!
Εχθές το βράδυ έβρεξε πολύ.
Εχθές το βράδυ έριξε πολλή βροχή.
Πολλοί άνθρωποι ήταν απελπισμένοι.
Οι άνθρωποι ήταν πολύ απελπισμένοι.
Πρέπει να διαβάζεις με πολλή προσοχή.
Είναι πολύ μικρή ακόμη για να δει αυτή την ταινία.
Στην παράσταση μας τίμησαν πολλοί φίλοι μας.
2. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο το επίρρημα πολύ και με πράσινο το επίθετο

πολύς –πολλή –πολύ.
Απάντηση:
Μη βάζετε πολύ χρώμα στις ζωγραφιές σας.
Θα ήθελα πολύ ένα παγωτό.
Μου αρέσει πολύ το καλοκαίρι.
Μαζεύτηκαν πολλοί άνθρωποι στον δρόμο.
Μου αρέσει να βρίσκομαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο.
Έκανε πολύ θόρυβο και ξύπνησαν όλοι.

Κάνει πολύ κρύο.

Κρυώνω πολύ σήμερα.
Μη φωνάζεις τόσο πολύ.
Ο Γιώργος τρέχει πολύ γρήγορα.
Ο Γιώργος είναι πολύ γρήγορος.

Επιθετικοί Προσδιορισμοί
1. Στο παρακάτω κείμενο να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς.

Απάντηση:
Κάποτε, στην άκρη ενός δάσους, ζούσε με τη μαμά του ένα όμορφο κοριτσάκι.
Την έλεγαν Κοκκινοσκουφίτσα, επειδή φορούσε συνέχεια ένα κόκκινο σκουφάκι.
Κάποια μέρα η μαμά της, της είπε «Κοκκινοσκουφίτσα μου, η γιαγιά είναι άρρω-
στη. Πήγαινε να τη δεις και πάρε να της δώσεις αυτό το καλαθάκι. Πρόσεχε όμως
γιατί στο δάσος ζει ο κακός λύκος και είναι πολύ επικίνδυνος».
Η Κοκκινοσκουφίτσα ξεκίνησε χαρούμενη για το μακρινό σπίτι της γιαγιάς.
Ξάφνου, ενώ μάζευε λουλούδια για τη γιαγιά της πετάγεται μπροστά της ο κακός
λύκος.
Η Κοκκινοσκουφίτσα, ξεχνώντας τη συμβουλή της μαμάς της, απάντησε στο λύ-
κο: «Πάω αυτό το καλαθάκι στην άρρωστη γιαγιά μου».
Ο λύκος κοίταξε την Κοκκινοσκουφίτσα και ξερογλείφτηκε. «Και πού μένει η γι-
αγιά σου, κοριτσάκι μου;» Η Κοκκινοσκουφίτσα του έδειξε προς τα πού ήταν το
σπίτι της γιαγιάς και συνέχισε να μαζεύει λουλούδια, ενώ ο λύκος έφυγε τρέχοντας.
Σε λίγο, ο λύκος είχε φτάσει στο σπίτι της γιαγιάς και χτύπησε τη πόρτα. «Ποιος
είναι;».
Ρώτησε η γιαγιά.
Ο λύκος άλλαξε τη φωνή του και είπε με γλυκό τρόπο:
«Είμαι η εγγονούλα σου και σου φέρνω ένα καλαθάκι».

«Αχ, Κοκκινοσκουφίτσα μου, εσύ είσαι; Έλα μέσα, η πόρτα δεν είναι κλειδωμέ-
νη».
Με μιας ο λύκος μπαίνει μέσα και κάνει τη γιαγιά μια χαψιά! Έπειτα φόρεσε τη
νυχτικιά της και χώθηκε κάτω από τις κουβέρτες για να περιμένει την Κοκκινο-
σκουφίτσα. Σε λίγο έφτασε στο σπίτι η Κοκκινοσκουφίτσα.
Χαιρέτησε τη γιαγιά της, άλλα της φάνηκε λίγο διαφορετική όταν πλησίασε στο
κρεβάτι.
-Γιαγιά γιατί έχεις τόσο μεγάλα αφτιά;
-Για να σ’ ακούω καλύτερα, παιδάκι μου, απάντησε ο λύκος με πιο λεπτή φωνή.
-Και γιατί έχεις τόσο μεγάλο στόμα;
-Για να σε φάω καλύτερα! Είπε και την έκανε μια χαψιά!
Ο σκασμένος απ’ το πολύ φαΐ λύκος ξάπλωσε στο κρεβάτι και αποκοιμήθηκε.
Για κακή του τύχη όμως εκείνη την ώρα περνούσε απ’ το σπίτι ένας κυνηγός.
Μπαίνει μέσα, βλέπει τη φουσκωμένη κοιλιά του λύκου και κατάλαβε αμέσως τι
είχε γίνει.
Παίρνει λοιπόν ένα κοφτερό μαχαίρι ανοίγει τη κοιλιά του λύκου και βγάζει από
μέσα την Κοκκινοσκουφίτσα και τη γιαγιά της.
Η γιαγιά και η Κοκκινοσκουφίτσα ευχαρίστησαν τον θαρραλέο κυνηγό και η
Κοκκινοσκουφίτσα υποσχέθηκε πως από δω και πέρα θα άκουγε πάντα τις συμβου-
λές της μαμάς της.
Τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ

paramithia.net

Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών προσδιορισμών
1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τους χρονικούς προσδιορισμούς.

Απάντηση:
Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σ' ένα καταπράσινο αγρόκτημα μια πάπια. Είχε
φτιάξει ανάμεσα σε κάτι καλάμια μια μικρή φωλιά κι εκεί κλωσούσε τα αυγά της.
Κάθε μέρα καθόταν ώρες ολόκληρες πάνω στα αβγουλάκια, τα ζέσταινε και περίμε-
νε πώς και πώς να βγουν από μέσα τους τα μικρά παπάκια.
Ώσπου μια μέρα τα αυγά άρχισαν να ραγίζουν κι από μέσα ξεπρόβαλαν όμορφα,
κίτρινα παπάκια. Η πάπια καμάρωνε τα παιδάκια της, αλλά κοιτούσε με ανησυχία
ένα αυγό που δεν είχε ακόμα σπάσει…
Όταν έσπασε από μέσα δε βγήκε ένα παπάκι όπως τα προηγούμενα! Η πάπια κοί-
ταξε με περιέργεια αυτό το πλασματάκι που είχε γκρίζο τρίχωμα και ήταν πιο άσχη-
μο απ’ τα άλλα παπάκια.
-Λες το αυγό να ήταν από γαλοπούλα;
Σκεφτόταν η πάπια καθώς καμάρωνε τα παπάκια της.
-Θα δούμε… Αν είναι γαλόπουλο θα φοβάται να μπει στο νερό..
Έτσι όταν πέρασαν λίγες μέρες η πάπια πήρε τα παπάκια της και πήγαν στην λι-
μνούλα που ήταν εκεί κοντά. Όλα τα παπάκια ακόμα και το γκρίζο παπάκι βούτηξαν
χαρούμενα στο νερό και ακολούθησαν τη μανούλα τους. Η πάπια σαν είδε και το
γκρίζο παπί να μπαίνει στο νερό πείστηκε πως ήταν σίγουρα δικό της και αποφάσισε
να το αγαπάει όπως και τα άλλα της παιδιά.
Ο καιρός περνούσε κι ενώ τα αδέρφια του γινόταν όλο και πιο όμορφα αυτό φαι-
νόταν όλο και πιο άσχημο δίπλα τους. Τα ζώα του αγροκτήματος το κορόιδευαν, το
ίδιο και τα αδέρφια του.

Εκείνο στενοχωρημένο έτρεχε και κρυβόταν κάτω από τα πούπουλα της μαμάς-
πάπιας. Μην στενοχωριέσαι παιδάκι μου, του έλεγε εκείνη που το αγαπούσε. Δεν
είσαι άσχημο, είσαι απλά διαφορετικό.
Μια μέρα όμως μια από τις κότες στο αγρόκτημα το πήρε στο κυνήγι τσιμπώντας
το. Τα άλλα ζώα βρήκαν την ευκαιρία και άρχισαν να υποστηρίζουν την κότα.
Το παπάκι απογοητευμένο αποφάσισε να φύγει. Πήδηξε το φράχτη της αυλής και
ξεκίνησε να βρει ένα μέρος που δεν θα το κορόιδευαν πια. Με τα πολλά έφτασε σε
μια απομονωμένη λίμνη και κει κρύφτηκε σε μια σπηλιά.
Μια μέρα εκεί που βγήκε από τη σπηλιά μήπως έβρισκε τίποτα σκουληκάκια για
να φάει είδε στον ουρανό κάτι πανέμορφα πουλιά να πετούν.
Τα θαύμαζε πολλή ώρα μα μόλις πλησίασαν τη λίμνη τρομαγμένο μην το κοροϊ-
δέψουν για την ασχήμια του κρύφτηκε πάλι στη σπηλιά του. Πέρασε το καλοκαίρι,
το φθινόπωρο και ο χειμώνας και ήρθε ξανά η άνοιξη.
Είχε περάσει κιόλας ένας χρόνος από τότε που το παπάκι είχε φύγει από το σπίτι
του. Μόλις είχαν λιώσει λίγο τα χιόνια βγήκε από τη σπηλιά του για να κολυμπήσει
στη λίμνη.
Ξάφνου εκεί που κολυμπούσε είδε στα νερά της λίμνης το είδωλο του! Έμεινε
έκπληκτο να κοιτάει. Γιατί δεν ήταν πια το γκρίζο και άσχημο παπάκι αλλά ένας με-
γάλος και όμορφος κύκνος! Λίγο πιο κει είδε τα όμορφα πουλιά που είχε θαυμάσει
τότε, την ώρα που πετούσαν. Ένα από αυτά, το πλησίασε.
Για δες ένας κύκνος. Είσαι αδελφός μας, λοιπόν. Θες να έρθεις μαζί μας; Να μας
ακολουθείς στα μακρινά μας ταξίδια; Το παπάκι που είχε γίνει πια ένας πανέμορφος
κύκνος δέχτηκε με χαρά. Αποφάσισε να ακολουθήσει τους κύκνους στα μακρινά
ταξίδια τους και έτσι γνώρισε όλο τον κόσμο.
Καμιά φορά περνούσε απ' το αγρόκτημα να δει τη μαμά του. Κι όλα τα ζώα το
θαύμαζαν και το ζήλευαν γιατί ήταν ένας όμορφος κύκνος. Κι η μαμά πάπια ήταν
περήφανη για το γιο της, το άσχημο παπί που έγινε ο ομορφότερος κύκνος.
Συλλαβισμός

Απάντηση:
εκκλησία: εκ-κλη-σί-α
εισβολή: ει-σβο-λή
θαλπωρή: θαλ-πω-ρή
Ιωάννινα: Ι-ω-άν-νι-να
διαβασμένος: δια-βα-σμέ-νος
μαγνήτης: μα-γνή-της
αρνούμαι: αρ-νού-μαι
οινόπνευμα: οι-νό-πνευ-μα
ωοθήκη: ω-ο-θή-κη
τέτοιος: τέ-τοιος
ποιος: ποιος (αποτελεί μία συλλαβή)
δραχμή: δραχ-μή
έχτισα: έ-χτι-σα
αηδόνι: άη-δο-νι
ηλιακός: η-λι-α-κός
κελαηδώ: κε-λαη-δώ
παύση: παύ-ση
άσπρος: ά-σπρος
μπανιέρα: μπα-νιέ-ρα
κόκκινος: κόκ-κι-νος
ευχαριστώ: ευ-χα-ρι-στώ
βρεγμένος: βρεγ-μέ-νος
αστραπή: α-στρα-πή
2. Να διορθώσετε τα λάθη στον συλλαβισμό.

Απάντηση:
ε-πι-κρο-τώ
χα-λιά
α-στυ-νό-μος
ε-ντο-νος
κά-ποιος
α-κρά-τη-τος
καρ-τέ-λα
ά-τρω-τος
α-γνός
φάρ-μα
ξε-χνώ
ά-στρω-τος
α-ντι-γρα-φή
τη-λε-ό-ρα-ση
γει-τό-νισ-σα
εκ-δρο-μή
ά-δειο
για-γιά
ναύ-της

Πώς παρουσιάζουμε και σχολιάζουμε ένα καλλιτεχνικό θέαμα

(ταινία) αναλυτικά και περιληπτικά
1. Να παρουσιάσετε μια ταινία που είδατε πρόσφατα και σας άρεσε πολύ. Το
κείμενό σας θα αναρτηθεί στη μαθητική εφημερίδα του σχολείου σας.
Απάντηση:
Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ 4:
Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΗΠΕΙΡΩΝ
Είδος: κωμωδία, κινούμενα σχέδια, 3D
Σκηνοθεσία: Στιβ Μαρτίνο, Μάικλ Θερμάγιερ
Σενάριο: Μάικλ Τζ. Γουίλσον, Μάικλ Μπεργκ
Μουσική: Τζον Πάουελ
Τις φωνές στα ελληνικά δάνεισαν: Γιάννης Μπέζος, Πέτρος Φιλιππίδης, Λεωνί-
δας Κακούρης, Μαρίνα Τσιγωνάκη, Γρηγόρης Πατρικαρέας, Αντέλα Μέρμηγκα,
Δημήτρης Μαρίζας, Βασίλης Μήλιος, Πηνελώπη Σκαλκώτου, Δημήτρης Παπαδάτος
και Άγγελος Μπούρας.
Διάρκεια: 94'
Παραγωγή: Αμερικανική
Έτος: 2012
Η ταινία εκτυλίσσεται την Εποχή των Παγετώνων. Ήρωες είναι παλαιολιθικά

ζώα που μπλέκουν σε διάφορες περιπέτειες.

Ο Σκαρτ, ο προϊστορικός σκίουρος, προσπαθώντας να θάψει το βελανίδι του,

προκαλεί μια μεγάλη καταστροφή. Το φυσικό περιβάλλον ξαφνικά αλλάζει, ένα
κομμάτι πάγου αποκόβεται και ο Μάνι, το μαμούθ, ο Σιντ, ο βραδύποδας και ο
Ντιέγκο, ο τίγρης αποχωρίζονται βίαια τους υπόλοιπους φίλους τους και βρίσκονται
κάπου στη θάλασσα. Με διάφορους τρόπους προσπαθούν να επιστρέψουν στον τόπο
τους. Το ταξίδι αυτό είναι μια ηρωική περιπέτεια. Οι τρεις φίλοι έρχονται αντιμέτω-
ποι με εξωτικά θαλάσσια πλάσματα και οι δοκιμασίες τους δεν έχουν τέλος.
Η ταινία είναι απολαυστική και κρατά τους θεατές σε συνεχή αγωνία μέσα από
τις ξεκαρδιστικές περιπέτειες των ηρώων.

Πώς φτιάχνουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση (ανα-

κοίνωση, αφίσα, προσκλήσεις, πρόγραμμα)
1. Η τάξη σας οργανώνει μια θεατρική παράσταση για το τέλος της σχολικής
χρονιάς. Το έργο που θα παρουσιάσετε είναι «Ο νευρικός κύριος» του Δημήτρη
Ψαθά. Να φτιάξετε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για να ενημερώσετε και να προ-
σκαλέσετε τον κόσμο στην εκδήλωση που διοργανώνετε.
Απάντηση:
Σας περιμένουμε στην εκδήλωση που διοργανώνει η Στ’ τάξη του 4ου Δημοτικού
Σχολείου Πατρών, που θα γίνει το Σάββατο 2 Μαΐου 2015, στις 7 μ. μ. στο αμφιθέα-
τρο του σχολείου μας.
Θα παρουσιαστεί η θεατρική παράσταση «Ο νευρικός κύριος» του Δημήτρη Ψα-
θά από τους μαθητές της Στ’ τάξης.
Η είσοδος είναι δωρεάν.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 15ης ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Να υπογραμμίσετε με γαλάζιο τις μεταφορές και με κόκκινο τις παρομοιώ-

σεις του παρακάτω ποιήματος.
Απάντηση:
Θαλασσινά τραγούδια – Γεώργιος Δροσίνης
Γλυκά φυσά ο μπάτης*, * μπάτης = ελαφρό θαλασσινό αεράκι
η θάλασσα δροσίζεται,
στα γαλανά νερά της
ο ήλιος καθρεφτίζεται·
και λες πως παίζουν μ’ έρωτα
πετώντας δίχως έννοια
ψαράκια χρυσοφτέρωτα
σε κύματ’ ασημένια.
Στου καραβιού το πλάι
ένα τρελό δελφίνι
γοργόφτερο πετάει
και πίσω μάς αφήνει·
και σαν να καμαρώνεται
της θάλασσας το άτι* * άτι = άλογο
με τους αφρούς του ζώνεται* * ζώνεται = τυλίγεται
και μας γυρνά την πλάτη.

Χιονοπλασμένοι γλάροι,
που ’χουν φτερούγια ατίμητα* * ατίμητα = ανεκτίμητα
και για κανένα ψάρι

τα μάτια τους ακοίμητα,

στα ξάρτια* τριγυρίζοντας * ξάρτια = τα σκοινιά των πλοίων που στηρίζουν τα πανιά
ακούραστοι πετούνε
ή με χαρά σφυρίζοντας
στο πέλαγος βουτούνε.
Και γύρω καραβάκια
στη θάλασσ’ αρμενίζουν
σαν άσπρα προβατάκια
που βόσκοντας γυρίζουν
με χαρωπά πηδήματα
στους κάμπους όλη μέρα,
κι έχουν βοσκή τα κύματα,
βοσκό τους τον αέρα.
Λ. Πολίτη, Ποιητική Ανθολογία, τόμ. 6, Δωδώνη

Απάντηση:
λακωνικός, λιτός, περιληπτικός, φλύαρος
καθοδηγώ, κατευθύνω, παραπλανώ, προσανατολίζω
άγονος, άκαρπος, ατελέσφορος, καρποφόρος
ήπιος, πράος, σφοδρός, ήσυχος
αφανής, ξακουστός, θρυλικός, πασίγνωστος
αρχίζω, καταλήγω, τελειώνω, τερματίζω
συνηθισμένος, παράξενος, περίεργος, αλλόκοτος

3. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου πολύς -

πολλή – πολύ και το επίρρημα πολύ.
Απάντηση:
Έχω έρθει να σε δω πολλές φορές.
Μου αρέσει πολύ το παγωτό βανίλια.
Στην πλατεία συγκεντρώθηκαν πολλοί άνθρωποι.
Τα αυτοκίνητα κάνουν πολύ θόρυβο.
Μη μου βάλεις πολλή ζάχαρη στο τσάι.
Παρακολουθώ πολλές ώρες τηλεόραση.
Διαβάζει πάρα πολύ.
Διαβάζει πάρα πολλές ώρες.
Επικράτησε η γνώμη των πολλών ανθρώπων.
Δουλεύει με πολύ κέφι και με πολλή όρεξη.
Πρέπει να δουλεύεις με πολλή προσοχή.
Ο Άρης είναι πολύ καλός μαθητής.
Μου έδωσες μία πολύ έξυπνη ιδέα.
4. Στις παραπάνω προτάσεις να υπογραμμίσετε με πράσινο το επίρρημα πολύ.

Απάντηση:
Μου έδωσες μία πολύ έξυπνη ιδέα. (συνοδεύει το επίθετο «έξυπνη»)
Διαβάζει πάρα πολύ. (συνοδεύει το ρήμα «διαβάζει»)
Ο Άρης είναι πολύ καλός μαθητής. (συνοδεύει το επίθετο «καλός»)
Μου αρέσει πολύ το παγωτό βανίλια. (συνοδεύει το ρήμα «αρέσει»

5. Να γράψετε προτάσεις χρησιμοποιώντας ως επιθετικούς προσδιορισμούς:

Απάντηση:
Ένα επίθετο
Το παιδιά παίζουν στην παιδική χαρά.
Ένα ουσιαστικό
Στο εστιατόρια αυτό δουλεύει ένας Ιταλός μάγειρας.
Ένα εμπρόθετο ουσιαστικό

Έχτισε μια μάντρα από πέτρα.
Μία αντωνυμία:
Κάποια μέρα θα πάμε εκδρομή.
Μία μετοχή
Το λυπημένο παιδί καθόταν στο παγκάκι για ώρα.
Ένα αριθμητικό
Αγόρασα πέντε κουλούρια.
Ένα επίρρημα με άρθρο

Ο φούρνος βρίσκεται στο απέναντι πεζοδρόμιο.
6. Να γράψετε τρεις προτάσεις που να περιλαμβάνουν χρονικούς προσδιορι-

σμούς.
Απάντηση:
1. Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα.

2. Γυρίζει νωρίς στο σπίτι συνήθως.
3. Ενώ κοιμόμουν, χτύπησε το κουδούνι.

Απάντηση:
κόλπο: κόλ-πο
πλοίαρχος: πλοί-αρ-χος
πέτρα: πέ-τρα
κομπολόι: κο-μπο-λό-ι
κάγκελο: κά-γκε-λο
άλσος: άλ-σος
συρματόπλεγμα: συρ-μα-τό-πλεγ-μα
καΐκι: κα-ΐ-κι
ρολόι: ρο-λό-ι
αποστολή: α-πο-στο-λή
βαμβάκι: βαμ-βά-κι
γυαλί: γυα-λί
ευχή: ευ-χή
έρχομαι: έρ-χο-μαι
θάρρος: θάρ-ρος
ανεύθυνος: α-νεύ-θυ-νος
ερπετό: ερ-πε-τό

Ενότητα 16
μουσεία
764 Ενότητα 16 [Μουσεία]
Θεωρία:
Αρχαιόκλιτα είναι τα ρήματα που κλίνονται όπως στην αρχαία ελ-
ληνική γλώσσα. Χρησιμοποιούμε δηλαδή και σήμερα κάποιους τύπους
από τα αρχαία ελληνικά. Η κλίση αυτή λέγεται λόγια.
Τέτοια ρήματα είναι:
το βαίνω και τα σύνθετά του (συμβαίνω, αποβαίνω)
το άγω και τα σύνθετά του (διάγω, εξάγω, παράγω)
το λαμβάνω και τα σύνθετά του (συλλαμβάνω, απολαμβάνω)
το δεικνύομαι και τα σύνθετά του (επιδεικνύομαι, αποδεικνύομαι)
Στα παραπάνω ρήματα οι τύποι που παίρνουμε από τα αρχαία ελληνικά είναι κυ-
ρίως το γ’ ενικό και πληθυντικό αορίστου (συνέβη / συνέβησαν, συνελήφθη /
συνελήφθησαν, απεδείχθη / απεδείχθησαν).
Τύπους από την αρχαία ελληνική συναντούμε και στην κλίση:

των ρημάτων β’ συζυγίας α΄ (εγγυώμαι, εξαρτώμαι)
των ρημάτων β’ συζυγίας β΄ τάξης (θεωρούμαι, στερούμαι)
Ενεστώτας: συμβαίνει εισάγω
Παρατατικός: συνέβαινε εισήγα
Αόριστος: συνέβη εισήγαγα
Εξ. Μέλλοντας: θα συμβαίνει θα εισάγω
Στ. Μέλλοντας: θα συμβεί θα εισαγάγω

Παρακείμενος: έχει συμβεί έχω εισαγάγει
Υπερσυντέλικος: είχε συμβεί είχα εισαγάγει
Συντ. Μέλλοντας: θα έχει συμβεί θα έχω εισαγάγει
αποδεικνύω συλλαμβάνω
απεδείκνυα συλλάμβανα
απέδειξα συνέλαβα
θα αποδεικνύω θα συλλαμβάνω
θα αποδείξω θα συλλάβω
έχω αποδείξει έχω συλλάβει
είχα αποδείξει είχα συλλάβει
θα έχω αποδείξει θα έχω συλλάβει
Ενεστώτας: εισάγομαι αποδεικνύομαι
Παρατατικός: εισαγόμουν αποδεικνυόμουν
Αόριστος: εισήχθη / εισήχθηκα αποδείχθηκα / απεδείχθην
Εξ. Μέλλοντας: θα εισάγομαι θα αποδεικνύομαι
Στ. Μέλλοντας: θα εισαχθώ θα αποδειχθώ
Παρακείμενος: έχω εισαχθεί έχω αποδειχθεί
Υπερσυντέλικος: είχα εισαχθεί είχα αποδειχθεί
Συντ. Μέλλοντας: θα έχω εισαχθεί θα έχω αποδειχθεί
Ενεστώτας: συλλαμβάνομαι
Παρατατικός: συλλαμβανόμουν
Αόριστος: συνελήφθην
Εξ. Μέλλοντας: θα συλλαμβάνομαι

Στ. Μέλλοντας: θα συλληφθώ
Παρακείμενος: έχω συλληφθεί
Υπερσυντέλικος: είχα συλληφθεί
Συντ. Μέλλοντας: θα έχω συλληφθεί
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
θεωρούμαι εγγυώμαι
θεωρείσαι εγγυάσαι
θεωρείται εγγυάται
θεωρούμαστε εγγυόμαστε
θεωρείστε εγγυάστε
θεωρούνται εγγυώνται
θεωρούμουν εγγυόμουν
θεωρούσουν εγγυόσουν
θεωρούνταν / θεωρείτο εγγυόταν
θεωρούμαστε / θεωρούμασταν εγγυόμαστε / εγγυόμασταν
θεωρούσαστε / θεωρούσασταν εγγυόσαστε / εγγυόσασταν
θεωρούνταν εγγυόνταν / εγγυούνταν

Ασκήσεις:
1. Να κάνετε χρονική αντικατάσταση στα ρήματα:

εισήχθησαν, ελήφθησαν, καταβλήθηκε
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
ΑΟΡΙΣΤΟΣ εισήχθησαν ελήφθησαν καταβλήθηκε
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ.
ΣΥΝ. ΜΕΛ.
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ

Ο Αντρέας ____________ (θεωρούμαι) καλός παίκτης.
Την περίοδο της Κατοχής οι άνθρωποι ____________ (στερούμαι) τα βασικά αγαθά.
Παλαιότερα, η χώρας μας ____________ (εξάγω) εσπεριδοειδή για πολλά χρό-νια.
Την περσινή χρονιά, η χώρα μας ____________ (εξάγω) 10.000 τόνους λάδι.
Στον χθεσινό αγώνα ποδοσφαίρου ____________ (επεμβαίνω) η αστυνομία επειδή
έγιναν φασαρίες.
Η εταιρία μας σας ____________ (εγγυώμαι) ότι τα προϊόντα είναι εξαιρετικής
ποιότητας.
Εχθές, ο ληστής ____________ (συλλαμβάνομαι) από την αστυνομία.
Εχθές, η αστυνομία ____________ (συλλαμβάνω) τον ληστή.

Πώς ξεχωρίζουμε την ενεργητική από την Παθητική σύνταξη
Θεωρία:
Χρησιμοποιούμε την ενεργητική σύνταξη, όταν θέλουμε να δώ-
σουμε έμφαση στο Υποκείμενο. Τοποθετούμε τους όρους σε τέτοια σειρά ώστε να
φαίνεται ότι το Υποκείμενο κάνει κάτι.
Στην ενεργητική σύνταξη, το ρήμα βρίσκεται σε ενεργητική φωνή.
Παράδειγμα: Οι εργάτες έχτισαν το σπίτι.
Χρησιμοποιούμε την παθητική σύνταξη, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση

στην ενέργεια που έχει γίνει. Τοποθετούμε τους όρους σε τέτοια σειρά, ώστε να
φαίνεται ότι το Υποκείμενο παθαίνει κάτι από κάποιον άλλο.
Στην παθητική σύνταξη, το ρήμα βρίσκεται σε παθητική φωνή.
Παράδειγμα: Το σπίτι χτίστηκε από τους εργάτες.
* Η φράση «από τους εργάτες» λέγεται ποιητικό αίτιο.

Το ποιητικό αίτιο εκφράζει το πρόσωπο ή πράγμα από το οποίο δέχεται μια ε-
νέργεια το υποκείμενο.
Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με την πρόθεση από + αιτιατική.
Για να μετατρέψουμε την Ενεργητική σύνταξη σε Παθητική:
1. Μετατρέπουμε το Αντικείμενο σε Υποκείμενο.

2. Μετατρέπουμε το ρήμα από Ενεργητική σε Παθητική φωνή.
3. Μετατρέπουμε το Υποκείμενο σε Ποιητικό Αίτιο.
Οι εργάτες έχτισαν το σπίτι.
Υ Ρ Α
Το σπίτι χτίστηκε από τους εργάτες.

Υ Ρ Ποιητικό Αίτιο
*Προσοχή: Αν το ρήμα είναι δίπτωτο, ακολουθούμε την παρακάτω διαδικασία:

1. Μετατρέπουμε το άμεσο Αντικείμενο σε Υποκείμενο.
2. Μετατρέπουμε το ρήμα από Ενεργητική σε Παθητική φωνή.
3. Μετατρέπουμε το Υποκείμενο σε Ποιητικό Αίτιο.
4. Το έμμεσο Αντικείμενο παραμένει αντικείμενο.
Η ζωή δεν του χάρισε τίποτα.
Υ έμμεσο Αντικείμενο Ρ άμεσο Αντικείμενο
Τίποτα δεν του χαρίστηκε από τη ζωή.

Υ Α Ρ Ποιητικό Αίτιο

Για να μετατρέψουμε την Παθητική σύνταξη σε Ενεργητική:

1. Μετατρέπουμε το Ποιητικό Αίτιο σε Υποκείμενο.
2. Μετατρέπουμε το ρήμα από Παθητική σε Ενεργητική φωνή.
3. Μετατρέπουμε το Υποκείμενο σε Αντικείμενο.
Το σπίτι χτίστηκε από τους εργάτες.

Υ Ρ Ποιητικό Αίτιο
Οι εργάτες έχτισαν το σπίτι.

Υ Ρ Α
Βίντεο: Ενεργητική και Παθητική Σύνταξη

Ασκήσεις:
1. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.
Το δυνατό χαλάζι κατέστρεψε τις καλλιέργειες.

____________________________________________________________________
Το 1929, ο Αντώνης Μπενάκης ίδρυσε το γνωστό μουσείο της Αθήνας, το Μουσεί-

ο Μπενάκη, στη μνήμη του πατέρα του Εμμανουήλ.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Ο υπουργός πρέπει να εγκρίνει την πρόταση του συμβουλίου.

____________________________________________________________________
Η δασκάλα μας οργάνωσε με επιμέλεια την εκδήλωση.

____________________________________________________________________
Οι καθηγητές δεν του έδωσαν σημασία.

____________________________________________________________________
Το συνεχόμενο διάβασμα κούρασε πολύ τους μαθητές.

____________________________________________________________________

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
Τα λουλούδια του όμορφου κήπου ποτίστηκαν από τη βροχή.

____________________________________________________________________
Δεν του δόθηκε η ευκαιρία από τους αντιπάλους.

____________________________________________________________________
Τα παιδιά διδάσκονται χορό από την κυρία Λάμπρου.

____________________________________________________________________
Τα απαραίτητα έγγραφα είχαν σταλεί το πρωί από τη γραμματέα.

____________________________________________________________________
Ο κύριος Νικολάου ανακηρύχθηκε πρόεδρος από τα μέλη του συλλόγου.

____________________________________________________________________
Θεωρείται από πολλούς ο καλύτερος ποδοσφαιριστής της ομάδας.

____________________________________________________________________

Πώς ξεχωρίζουμε τα μεταβατικά από τα αμετάβατα, καθώς και τα ρή-

ματα που παίρνουν αντικείμενο από αυτά που παίρνουν κατηγορούμενο
Θεωρία:
Πώς βρίσκουμε τους όρους της πρότασης:
Πρώτα, βρίσκουμε το ρήμα και στη συνέχεια τους υπόλοιπους όρους.
 Υποκείμενο λέγεται εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση.

Για να βρούμε το Υποκείμενο,
ρωτάμε με το ποιος, ποια, ποιο, ποιοι, ποιες, ποια;
Το Υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση Ονομαστική.

Υποκείμενο: (ποιος έγραψε;) ο μαθητής
 Αντικείμενο λέγεται το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ε-

νέργεια του ρήματος.
Για να βρούμε το Αντικείμενο,
ρωτάμε με το τι, ποιον, ποια, ποιο, ποιους, ποιες, ποια;
Το Αντικείμενο του ρήματος βρίσκεται συνήθως σε πτώση Αιτιατική.

Αντικείμενο: (τι έγραψε;) διαγώνισμα
ΤΟ ΡΗΜΑ
Μεταβατικό Αμετάβατο Συνδετικό Απρόσωπο
μονόπτωτο δίπτωτο
Το ρήμα μπορεί να είναι:

 Μεταβατικό: το ρήμα που παίρνει ένα ή περισσότερα αντικείμενα ως α-
παραίτητο συμπλήρωμα.
o Μονόπτωτο είναι το μεταβατικό ρήμα που παίρνει ένα μόνο αντι-
κείμενο (ή περισσότερα που συνδέονται με το ‘και’)
Η κυρία αγόρασε μολύβια.

Υ Ρ Α
Η κυρία αγόρασε μολύβια και τετράδια.

Υ Ρ Α Α
o Δίπτωτο είναι το μεταβατικό ρήμα που παίρνει δύο αντικείμενα

(που δεν συνδέονται με το και)
Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο, το ένα αντικείμενο είναι άμεσο και το

άλλο είναι έμμεσο.

Άμεσο είναι το αντικείμενο που βρίσκεται σε αιτιατική και απαντά

στην ερώτηση «τι»;
Έμμεσο είναι το αντικείμενο που βρίσκεται σε γενική ή είναι ε-

μπρόθετο και απαντά στην ερώτηση «σε ποιον»;
Η κυρία αγόρασε στο γιο της μολύβια.

Υ Ρ Α (έμμεσο) Α (άμεσο)
Η Μαρία μού έδωσε το τετράδιο.

Υ Α (έμμεσο ) Ρ Α (άμεσο)
 Αμετάβατο: το ρήμα που δεν χρειάζεται αντικείμενο για να συμπληρωθεί

το νόημά του.
Ο Αντρέας έφυγε.
Ο Αντρέας και η Πόπη χορεύουν.
 Συνδετικό: το ρήμα που συνδέει το ρήμα της πρότασης με το κατηγορού-

μενο για να του δώσει μια ιδιότητα.
Συνδετικά είναι τα ρήματα: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, ονομάζομαι, εμφανίζο-
μαι, παρουσιάζομαι, διορίζομαι, λέγομαι, θεωρούμαι…
Ο ήλιος είναι λαμπερός.

Υ Ρ Κ
Η Κατερίνα διορίστηκε δασκάλα.

Υ Ρ Κ

 Απρόσωπο: είναι το ρήμα που χρησιμοποιείται στο γ΄ ενικό και ως υπο-

κείμενο δεν έχει πρόσωπο, πράγμα ή αντωνυμία αλλά μία ολόκληρη πρό-
ταση που ξεκινά με το ‘να’, το ‘ότι’ και το ‘πως’.
Ως απρόσωπα ρήματα χρησιμοποιούνται: πρέπει, πρόκειται, συμφέρει,
χιονίζει, βρέχει, απαγορεύεται, επιτρέπεται και άλλα.
Ρ Υ
* Προσέχω: Μερικά ρήματα μπορεί να χρησιμοποιούνται και ως προσωπικά

αλλά και ως απρόσωπα.
Ρ Υ

Ρ Υ
ποιος απαγορεύεται; Ως Υποκείμενο θεωρούμε ‘να


Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα του παρακάτω κειμένου και να συμπληρώσετε

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας δράκος που δεν είχε μήτε όνομα μήτε και
δουλειά. Οι παροιμίες λένε πως, όταν δεν έχει κανείς δουλειά, σκέφτεται κακά
πράγματα.
Αυτά έκανε και αυτός ο δράκος, που τον φώναζαν Δράκο, γιατί δεν είχε άλλο ό-
νομα.
Καθισμένος με τις πιτζάμες του κάθε μέρα, κάθε μέρα, κάθε μέρα, μπροστά στην
έγχρωμη τηλεόραση, παρακολουθούσε όλα τα σίριαλ. Κι εκεί που χαλάρωνε, του
ήρθε μια ιδέα: «Δεν κάνω μια συμμορία;».
Να, γι’ αυτό είναι σοφές οι παροιμίες.
Και πώς θα την έκανε τη συμμορία ο δράκος, που τον έλεγαν Δράκο, γιατί δεν εί-
χε άλλο όνομα; Μα δεν είχε κανένα πρόβλημα. Θα το αντέγραφε από την τηλεόρα-
ση. Είδε, λοιπόν, πολλές τέτοιες ταινίες και πήρε ένα σωρό ιδέες.
Μετά, φόρεσε το στενό του το μπλουτζίν, έβαλε και το πουκαμισάκι με τη μάρκα
στο τσεπάκι, έχωσε στις τσέπες του δυο πιστόλια, ανέβηκε σε μια μοτοσικλέτα για-
πωνέζικη και να σου τον στο στέκι των δράκων.
Το στέκι των δράκων δεν ήταν σπηλιά, κάθε άλλο. Ήταν μια ωραία ντισκοτέκ με
χιλιάδες χρωματιστά φώτα και χορευτική μουσική. Την έλεγαν «Ντρακοντισκοτέκ»,
γιατί στους δράκους αρέσουν πολύ οι ξένες γλώσσες
Αγγελική Βαρελλά
Δρακοπαραμύθι

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ


Ο Αντώνης φαίνεται κουρασμένος σήμερα.
Η Ντίνα χάρισε στην Άννα το δαχτυλίδι της.
Ο Μάκης και η Μαρία μιλούν δυνατά.
Πρέπει να φύγετε γρήγορα.
Ο Νίκος θεωρείται καλός ποδοσφαιριστής.
Η Άννα της έδωσε το τετράδιο.
Η Άννα έδωσε στη Γιάννα το τετράδιο.
Μου βάζεις λίγο νερό;
Το τρένο έφτασε στον προορισμό του.
Αγόρασα βιβλία και τετράδια.
Σου αγόρασα βιβλία και τετράδια.

3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα χρησιμοποιώντας τα ρήματα των παραπάνω

προτάσεων.
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ
ΔΙΠΤΩΤΑ ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ

Θεωρία:
Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι εξαρτημένες επιρρηματικές προ-
τάσεις που φανερώνουν την αιτία μιας πράξης.
Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους γιατί, διότι, αφού, επειδή, με τις
λέξεις καθώς, που και με τις φράσεις μια και, μια που.
Συνήθως χρησιμοποιούμε τις αιτιολογικές προτάσεις για να στηρίξουμε τα επι-
χειρήματά μας.
Η Άννα δε διάβασε για το διαγώνισμα, γιατί δεν πρόλαβε.
Πιστεύω ότι πρέπει να προστατεύουμε το περιβάλλον, γιατί μας δίνει ζωή.

Ασκήσεις
1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις.

Σήμερα, το πρωί ξύπνησα νωρίς, μιας και είχα χορτάσει τον ύπνο. Αμέσως, πήρα
το πρωινό μου και έφυγα για το σχολείο. Ήταν πολύ σημαντική ημέρα, καθώς σήμε-
ρα δίνονταν οι έλεγχοι με τους βαθμούς. Ανυπομονούσα να περάσει η ώρα για να δω
τους βαθμούς μου! Επιτέλους, η ώρα των ελέγχων έφτασε. Όλοι οι γονείς ήρθαν και
εγώ περίμενα ανυπόμονα τη μητέρα μου. Όμως, δεν φαινόταν πουθενά. Είχα πάει
στην πόρτα και κοιτούσα μήπως την δω από μακριά. Μετά από δέκα λεπτά ήρθε.
Μου ζήτησε συγνώμη για την αργοπορία της. Δεν πρόλαβε να έρθει νωρίτερα επειδή
είχε πολλή κίνηση στο δρόμο. Πήγαμε γρήγορα γρήγορα να βρούμε τη δασκάλα,
γιατί η ώρα είχε περάσει. Τελικά, πήραμε τον έλεγχο και οι βαθμοί μου σε όλα τα
μαθήματα ήταν αρκετά καλοί, εκτός από το βαθμό στα Μαθηματικά, γιατί η δασκά-
λα θέλει να προσπαθήσω λίγο παραπάνω. Θα προσπαθήσω και στο επόμενο τρίμη-
νο, ο βαθμός μου θα είναι καλύτερος!
2. Να γράψετε τρεις αιτιολογικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά δια-

φορετικό σύνδεσμο.
1._________________________________________________
2._________________________________________________
3._________________________________________________

«Εφεβρέτες» του συστήματος σόναρ, εξαιρετικοί ακροβάτες, δεινοί κολημβυτές,
θιασώτες του έρωτα, οι πλέον κοινωνικοί κάτηκοι των εληνικών θαλασών. Τα δελ-
φίνια είναι τόσο μοναδικά είδη που έχουν κερδίσει τον θαβμασμό μας με το σπαθί
τους… ή μάλλον με το βλέμα τους.
Τα εληνικά πελάγοι έχουν το προνόμιο να φιλοξενούν τέσσερα είδη δελφινιών.
Το ζωνοδέλφινο, το ρινοδέλφινο, το σταχτοδέλφινο και το κινό δελφίνι. Όλα τα
δελφίνια έχουν ένα σύστημα ηχοεντοπισμού με τη βοήθηα του οποίου προσανατο-
λήζωνται, εντοπίζουν την τροφή τους και επικυνωνούν μεταξύ τους. Μια επικηνω-
νία με κόδικες που δεν θα μπορούσε εύκολα να φανταστεί κανείς για ένα θαλάσιο
θηλαστικό. Μια επικοινωνία πεχνιδιάρικη, κηνωνική και ερωτική.
wwf.gr
2. Να συμπληρώσετε τα κενά του κειμένου.

Η ζωή του ζωνοδέλφινου
Το ξέρατε ότι στον Κορινθιακό ζει το μικρότερο είδος ζωνοδέλφινου στον κό-
σμο;
Το ζωνοδέλφινο δεν είναι μόνο το μικρότερο στην «__κογέν__ά» του. Είναι ε-
πίσ__ς αυτό που συναντάμε πιο σ__χνά στα ελ__νικά νερά. Με γκρι χρώμα, πήρε το
όνομά του από τη μαύρη γραμ__ (ζώνη) που ξεκ__νάει από το μάτι και κα-
τευθ__νετ__ προς την κοιλιά του. Με μέσο μήκος 1,65 μέτρα είναι μικρότερο από
τα υπόλ__πα δελφίνια. Ζει σχεδόν σε όλες τις περιοχές της χώρας, σε μεγάλο βάθος
αλλά κοντά στις ακτές. Ένας απομον__μένος πληθυσμός ζει στον κλειστό Κορινθι-
ακό κόλπο.
Δ__νός κολυμβητής, αναπτ__σει συνήθως ταχύτ__τες μέχρι τα 35 χλμ/ώρα, αν
και στις βιασ__νες του… μπορεί να φτάσει τα 60 χλμ/ώρα. Τρέφετ__ κυρίως με κα-
λαμάρια αλλά και με αφρόψαρα όπως ο γαύρος. Εν__λ__κιώνετ__ στα 11 με 12
χρόνια του, ενώ επιλέγει τους θερμούς μήνες για να φέρει στη ζωή τους απογ__νους
του, περίπου κάθε 3 χρόνια. Το μέγιστο προσδόκ__μο της ζωής του είναι τα 45 χρό-
νια. Αυτά τα χαρακτ__ριστικά σίγουρα δεν προδιαθέτουν κάπ__ον για ένα είδος το
οποίο απειλ__τ__. Παρόλα αυτά, το ζωνοδέλφινο θεωρ__τ__ είδος «Τρωτό», σύμ-
φωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών Ζώων της Ελλάδας (Αθήνα,
2009).
wwf.gr

Θεωρία:
Πρόλογος
Ποια πρόσωπα συμμετέχουν. Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι αναγνώστες για
Ποια είναι τα συναισθήματα των προσώπων; Πώς αλλάζουν τα συναισθήματά
τους;
Επίλογος

* Η αφήγηση πρέπει να είναι γρήγορη και παραστατική. Δεν γράφουμε πολλά

λόγια για θέματα που δεν σχετίζονται άμεσα με την ιστορία.
* ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ερωτήσεις του σχεδιαγράμματος είναι βοηθητικές προς τη ροή


1. Γράφω μια έκθεση με θέμα: «Ένα ατύχημα στο δρόμο»
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Περίληψη
Θεωρία:
Για να γράψω μια περίληψη:



Περίληψη
1. Να δώσετε ένα τίτλο στο παρακάτω κείμενο και να γράψετε την
περίληψή του.
Καθημερινά από τις έξι και μισή το πρωί οι δρόμοι του Άμστερνταμ γεμίζουν με
ποδήλατα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται κυκλοφοριακό πρόβλημα πίσω από τον
κεντρικό σταθμό του τρένου. Η πόλη είναι γνωστή για την ευρεία χρήση ποδηλάτου
όπως η Βενετία για τις γόνδολες.
Το ποδήλατο αποτελεί μέσο μεταφοράς τόσο για τους νεότερους όσο και για τις
μεγαλύτερες ηλικίες. Οι γονείς συχνά το επιλέγουν για να μετακινούνται με τα παι-
διά τους και να τα πηγαίνουν στο σχολείο. Ελάχιστοι φορούν κράνος. Όλο και πε-
ρισσότεροι κάτοικοι λένε πως αυτή η κατάσταση θα ήταν αδιανόητη μερικά χρόνια
πριν. Πλέον υπάρχουν πάρα πολλά ποδήλατα. Ενώ άλλες πόλεις του κόσμου κατα-
βάλλουν μεγάλη προσπάθεια για να προωθήσουν το ποδήλατο ως μέσο μετακίνη-
σης, το Άμστερνταμ προσπαθεί να ελέγξει το μεγάλος πλήθος. Στους 800.000 κα-
τοίκους της πόλης αντιστοιχούν 880.000 ποδήλατα και η κυβέρνηση υπολογίζει πως
είναι τέσσερις φορές περισσότερα από τα αυτοκίνητα.
Οι κάτοικοι δεν προβληματίζονται τόσο για το κυκλοφοριακό πρόβλημα που δη-
μιουργείται αλλά περισσότερο για το πού θα παρκάρουν τα ποδήλατά τους σε μια
περιοχή όπου υπάρχει πιο πολύ νερό παρά πλακόστρωτες επιφάνειες. «Ακούω όλη
την ώρα παράπονα», δήλωσε ο Ζεμ Σμιτ, εργαζόμενος σε δημόσιο πάρκινγκ για πο-
δήλατα στο κέντρο της πόλης. «Ο χώρος δεν είναι κατάλληλος για ποδήλατα», πρό-
σθεσε. Το εν λόγω πάρκινγκ χωράει 140 ποδήλατα, αλλά συνήθως υπάρχουν αρκετά
περισσότερα. «Έχουμε πραγματικό πρόβλημα με τη στάθμευση των ποδηλάτων»,
είπε ο Τόμας Κρουν, εργαζόμενος στο τμήμα μεταφορών και κυκλοφορίας του Άμ-
στερνταμ. «Δεν πιστεύουμε, όμως, πως έχει δημιουργηθεί κάποια κρίση. Φανταστεί-

τε όλα αυτά τα ποδήλατα να ήταν αυτοκίνητα», εξήγησε. Μέρος του προβλήματος

αποτελεί το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι του Άμστερνταμ έχουν πάνω από ένα πο-
δήλατο.
Ταυτόχρονα η πόλη έχει να αντιμετωπίσει και άλλα ζητήματα. Ένα από αυτά εί-
ναι η πρόσφατη αύξηση των μηχανών σκούτερ, που ενίοτε χρησιμοποιούν τους δρό-
μους για τα ποδήλατα προκαλώντας συχνά ατυχήματα. Αν και τα σκούτερ αποτε-
λούν μόλις το 3% των οχημάτων ευθύνονται για το 16% των ατυχημάτων. Η μεγα-
λύτερη πρόκληση είναι πάντως το ανεξέλεγκτο παρκάρισμα των ποδηλάτων. Ο κε-
ντρικός σταθμός του Άμστερνταμ αποτελεί την καρδιά του προβλήματος.
Την τελευταία δεκαετία η Netherlands Railways έχει δημιουργήσει περισσότερες
από 10.000 θέσεις για παρκάρισμα ποδηλάτων. Έως το 2020 ο αριθμός αναμένεται
να έχει φτάσει τις 17.000 θέσεις ως μέρος της κατασκευής ενός υπόγειου γκαράζ
αξίας 27 εκατ. δολαρίων μπροστά στο υπάρχον κτίριο. Μία δεκαετία πριν ένα τριώ-
ροφο γκαράζ ποδηλάτων είχε κατασκευασθεί δημιουργώντας 2.500 θέσεις στάθμευ-
σης. «Αποτελεί πλέον αξιοθέατο για τους τουρίστες», δήλωσε υπάλληλος του σταθ-
μού, ο οποίος κατέχει και ο ίδιος τρία ποδήλατα και χρησιμοποιεί το ένα από αυτά
για να πάει στη δουλειά του καθημερινά. «Είναι το πιο φωτογραφημένο σημείο στο
Άμστερνταμ», πρόσθεσε.
Η Καθημερινή / The New York Times
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς κάνουμε έναν απολογισμό (για όσα είδαμε, ακούσαμε,

μάθαμε και αισθανθήκαμε) μετά από επίσκεψη σε κάποιο χώρο
Θεωρία
Όταν θέλουμε να δώσουμε πληροφορίες για μια επίσκεψη που κάνα-
με αναφέρουμε:
Πρόλογος
Πότε και γιατί πήγαμε εκεί; Με ποιους και πως;
Γράφουμε τη γενική εντύπωση του τόπου (η πρώτη ματιά).
Περιγραφή του τόπου με περισσότερες λεπτομέρειες. Τι μας έκανε εντύπωση;
(ΘΥΜΑΜΑΙ: η περιγραφή γίνεται από το γενικό στο συγκεκριμένο)
Τι κάναμε εκεί; Αναφέρω μερικά ενδιαφέροντα περιστατικά.
Επίλογος
Ποια είναι τα συναισθήματα μου και οι σκέψεις μου για τον τόπο αυτό;

1. Να γράψετε μερικές πληροφορίες για ένα χώρο που επισκεφθήκατε πρόσφα-

τα και σας έκανε εντύπωση.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς πείθουμε κάποιον, δικαιολογώντας αυτά που λέμε
Θεωρία
Για να στηρίξουμε την άποψή μας και να πείσουμε τους άλλους
ότι είναι σωστή χρησιμοποιούμε επιχειρήματα.
Πολλές φορές καλούμαστε να στείλουμε μια επιστολή για να πείσουμε κάποιον

σχετικά με τη άποψή μας. Σε αυτή την περίπτωση, δεν ξεχνάμε τα βασικά στοιχεία
της επιστολής:
Ημερομηνία, εκφώνηση (αξιότιμε, αγαπητέ…), αποφώνηση (με εκτίμηση, φιλι-
κά…)
Πρόλογος
Αναφέρουμε γιατί υποστηρίζουμε αυτή την άποψη. Ποια είναι τα θετικά ή τα αρ-
νητικά της άποψής μας, τα θετικά και τα αρνητικά της αντίθετης άποψης. Αναλύου-
με τα επιχειρήματά μας.
Επίλογος
 φράσεις όπως: έχω τη γνώμη ότι, η άποψή μου είναι, πιστεύω ότι, νομίζω ό-
τι, θεωρώ ότι…

 αιτιολογικές προτάσεις
 φράσεις που δείχνουν τα συναισθήματά μας ή προκαλούν το συναίσθημα των
άλλων.

Έκθεση
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα:
«Η τάξη σας οργανώνει μια μονοήμερη εκδρομή κοντά στην περιοχή σας.
Γράψτε μια έκθεση με στόχο να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι αξίζει να επι-
σκεφθείτε το μέρος αυτό».
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Πώς επιλέγουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από ενη-

μερωτικά κείμενα
Θεωρία
Όταν διαβάζουμε ένα ενημερωτικό κείμενο, επιλέγουμε τις βασι-
κές πληροφορίες, που μας ενδιαφέρουν. Για παράδειγμα, αν διαβάζουμε πληροφορί-
ες για μουσεία, μας ενδιαφέρει το όνομα του μουσείου, το περιεχόμενό του, η οδός
όπου βρίσκεται, οι ώρες λειτουργίας, η τιμή εισόδου.

Ασκήσεις:
1. Οι γονείς σας θέλουν να επισκεφθούν το Μουσείο της Ακρόπολης.
Λόγω της δουλειάς τους μπορούν να πάνε κάποιο Σαββατοκύριακο του Μαΐου.
Διαβάστε τις παρακάτω πληροφορίες και σημειώστε όσα θα ενδιέφεραν τους
γονείς σας.
Σήμερα, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι στο σύνολό του 25,000 τ.μ. και δι-
αθέτει εκθεσιακούς χώρους με εμβαδόν 14,000 τ.μ., δέκα φορές μεγαλύτερους από
ότι στο παλιό Μουσείο. Το νέο Μουσείο προσφέρει όλες τις υπηρεσίες που απαι-
τούνται από ένα παγκόσμιο μουσείο του 21ου αιώνα.
Διεύθυνση και Επικοινωνία

Μουσείο Ακρόπολης
Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15, 11742 Αθήνα.
Πληροφορίες:
Τηλ.: 210 9000900
Ώρες λειτουργίας
1 Απριλίου – 31 Οκτωβρίου:
Δευτέρα: 8:00 π.μ. – 4:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 3:30 μ.μ.)
Τρίτη έως Κυριακή: 8:00 π.μ. – 8:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 7:30 μ.μ.)
Παρασκευή: 8:00 π.μ – 10:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 9:30 μ.μ.)
1 Νοεμβρίου – 31 Μαρτίου:

Δευτέρα έως Πέμπτη: 9:00 π.μ. – 5:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 4:30 μ.μ.)
Παρασκευή: 9:00 π.μ. – 10:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 9:30 μ.μ.)
Σάββατο και Κυριακή: 9:00 π.μ. – 8:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 7:30 μ.μ.)
Κλειστό: 1 Ιανουαρίου, Κυριακή και Δευτέρα του Πάσχα, 1 Μαΐου, 25 και 26

Δεκεμβρίου
Εισιτήριο
Γενική είσοδος: 5 ευρώ.
Ημέρες ελεύθερης εισόδου: 25 Μαρτίου, 18 Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων),

28 Οκτωβρίου
www.theacropolismuseum.gr
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

απαλλάσσομαι, επεμβαίνει, διεξάγει
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ απαλλάσσομαι επεμβαίνει διεξάγει

ΑΟΡΙΣΤΟΣ
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ.
ΣΥΝ. ΜΕΛ.
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ

αθλούνται, αναρριχώμαι
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ αθλούνται αναρριχώμαι

ΑΟΡΙΣΤΟΣ
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ.
ΣΥΝ. ΜΕΛ.
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ

3. Να μετατρέψετε τις προτάσεις από ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το

αντίστροφο.
Το συνεργείο καθάρισε προσεκτικά το δωμάτιο.
____________________________________________________________________
Το φαγητό ετοιμάστηκε από τον μάγειρα.

____________________________________________________________________
Του δόθηκε βραβείο ποίησης από τον πολιτιστικό σύλλογο του δήμου.
____________________________________________________________________
Η διευθύντρια διέκοψε το μάθημα την ώρα που γράφαμε έκθεση.

____________________________________________________________________
Τα παιδιά στόλισαν την τάξη με τις όμορφες ζωγραφιές τους και με λουλούδια.
____________________________________________________________________
4. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα ρήματα και να συμπληρώσετε

ρα έδιναν τους ελέγχους με τους βαθμούς. Ανυπομονούσα να περάσει η ώρα για να
δω τους βαθμούς μου! Επιτέλους, η ώρα των ελέγχων έφτασε. Όλοι οι γονείς έφτα-
σαν και εγώ περίμενα ανυπόμονα τη μητέρα μου. Όμως, δεν την έβλεπα πουθενά.
Είχα πάει στην πόρτα και κοιτούσα μήπως την δω από μακριά. Μετά από δέκα λε-
πτά έφτασε. Μου ζήτησε συγνώμη για την αργοπορία της. Δεν πρόλαβε να φτάσει
νωρίτερα επειδή είχε πολλή κίνηση στο δρόμο. Πήγαμε γρήγορα γρήγορα να βρούμε
τη δασκάλα, γιατί η ώρα είχε περάσει. Τελικά, η δασκάλα μας έδωσε τον έλεγχο και
οι βαθμοί μου σε όλα τα μαθήματα ήταν αρκετά καλοί, εκτός από το βαθμό στα
Μαθηματικά, γιατί η δασκάλα θέλει να προσπαθήσω λίγο παραπάνω. Θα προσπα-
θήσω και στο επόμενο τρίμηνο, ο βαθμός μου θα είναι καλύτερος!


5. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με αιτιολογικές προτάσεις.

Οι γονείς μου βλέπουν τηλεόραση ____________________________________
Ο Αντρέας πήρε τη ζακέτα του _______________________________________
Οι μαθητές είναι ενθουσιασμένοι ______________________________________
Αύριο θα ξυπνήσω νωρίς ___________________________________________
Η μητέρα έφτιαξε μια τούρτα ________________________________________
Ο πατέρας δεν έχει γυρίσει ακόμα _____________________________________

1. Να κάνετε χρονική αντικατάσταση στα ρήματα:

εισήχθησαν, ελήφθησαν, καταβλήθηκε
Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ εισάγονται λαμβάνονται καταβάλλεται
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ εισάγονταν λαμβάνονταν καταβαλλόταν
ΑΟΡΙΣΤΟΣ εισήχθησαν ελήφθησαν καταβλήθηκε
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ. θα εισάγονται θα λαμβάνονται θα καταβάλλεται
ΣΥΝ. ΜΕΛ. θα εισαχθούν θα ληφθούν θα καταβληθεί
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχουν εισαχθεί έχουν ληφθεί έχει καταβληθεί
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχαν εισαχθεί είχαν ληφθεί είχε καταβληθεί
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ θα έχουν εισαχθεί θα έχουν ληφθεί θα έχει καταβληθεί

Απάντηση:
Ο Αντρέας θεωρείται καλός παίκτης.
Την περίοδο της Κατοχής οι άνθρωποι στερούνταν τα βασικά αγαθά.
Παλαιότερα, η χώρας μας εξήγε εσπεριδοειδή για πολλά χρόνια.
Την περσινή χρονιά, η χώρα μας εξήγαγε 10.000 τόνους λάδι.
Στον χθεσινό αγώνα ποδοσφαίρου επενέβη η αστυνομία επειδή έγιναν φασαρίες.
Η εταιρία μας σας εγγυάται ότι τα προϊόντα είναι εξαιρετικής ποιότητας.

Εχθές, ο ληστής συνελήφθη από την αστυνομία.
Εχθές, η αστυνομία συνέλαβε τον ληστή.

Πώς ξεχωρίζουμε την ενεργητική από την Παθητική

σύνταξη
1. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Απάντηση:
Το δυνατό χαλάζι κατέστρεψε τις καλλιέργειες.
Οι καλλιέργειες καταστράφηκαν από το δυνατό χαλάζι.
Το 1929, ο Αντώνης Μπενάκης ίδρυσε το γνωστό μουσείο της Αθήνας, το Μου-

σείο Μπενάκη, στη μνήμη του πατέρα του Εμμανουήλ.
Το 1929, το γνωστό μουσείο της Αθήνας, το Μουσείο Μπενάκη ιδρύθηκε από
τον Αντώνη Μπενάκη, στη μνήμη του πατέρα του Εμμανουήλ.
Ο υπουργός πρέπει να εγκρίνει την πρόταση του συμβουλίου.

Η πρόταση του συμβουλίου πρέπει να εγκριθεί από τον υπουργό.
Η δασκάλα μας οργάνωσε με επιμέλεια την εκδήλωση.

Η εκδήλωση οργανώθηκε με επιμέλεια από τη δασκάλα μας.
Οι καθηγητές δεν του έδωσαν σημασία.

Δεν του δόθηκε σημασία από τους καθηγητές.
Το συνεχόμενο διάβασμα κούρασε πολύ τους μαθητές.

Οι μαθητές κουράστηκαν πολύ από το συνεχόμενο διάβασμα.
2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Απάντηση:
Τα λουλούδια του όμορφου κήπου ποτίστηκαν από τη βροχή.
Η βροχή πότισε τα λουλούδια του όμορφου κήπου.
Δεν του δόθηκε η ευκαιρία από τους αντιπάλους.

Οι αντίπαλοι δεν του έδωσαν την ευκαιρία.
Τα παιδιά διδάσκονται χορό από την κυρία Λάμπρου.

Η κυρία Λάμπρου διδάσκει χορό στα παιδιά
Τα απαραίτητα έγγραφα είχαν σταλεί το πρωί από τη γραμματέα.

Η γραμματέας είχε στείλει το πρωί τα απαραίτητα έγγραφα.
Ο κύριος Νικολάου ανακηρύχθηκε πρόεδρος από τα μέλη του συλλόγου.

Τα μέλη του συλλόγου ανακήρυξαν πρόεδρο τον κύριο Νικολάου.
Θεωρείται από πολλούς ο καλύτερος ποδοσφαιριστής της ομάδας.

Πολλοί τον θεωρούν τον καλύτερο ποδοσφαιριστή της ομάδας.

Πώς ξεχωρίζουμε τα μεταβατικά από τα αμετάβατα, καθώς

και τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο από αυτά που παίρ-
νουν κατηγορούμενο
1. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα του παρακάτω κειμένου και να συμπληρώσετε

Απάντηση:
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας δράκος που δεν είχε μήτε όνομα μήτε και
δουλειά. Οι παροιμίες λένε πως, όταν δεν έχει κανείς δουλειά, σκέφτεται κακά
πράγματα.
Αυτά έκανε και αυτός ο δράκος, που τον φώναζαν Δράκο, γιατί δεν είχε άλλο ό-
νομα.
Καθισμένος με τις πιτζάμες του κάθε μέρα, κάθε μέρα, κάθε μέρα, μπροστά στην
έγχρωμη τηλεόραση, παρακολουθούσε όλα τα σίριαλ. Κι εκεί που χαλάρωνε, του
ήρθε μια ιδέα: «Δεν κάνω μια συμμορία;».
Να, γι’ αυτό είναι σοφές οι παροιμίες.
Και πώς θα την έκανε τη συμμορία ο δράκος, που τον έλεγαν Δράκο, γιατί δεν εί-
χε άλλο όνομα; Μα δεν είχε κανένα πρόβλημα. Θα το αντέγραφε από την τηλεόρα-
ση. Είδε, λοιπόν, πολλές τέτοιες ταινίες και πήρε ένα σωρό ιδέες.
Μετά, φόρεσε το στενό του το μπλουτζίν, έβαλε και το πουκαμισάκι με τη μάρκα
στο τσεπάκι, έχωσε στις τσέπες του δυο πιστόλια, ανέβηκε σε μια μοτοσικλέτα για-
πωνέζικη και να σου τον στο στέκι των δράκων.
Το στέκι των δράκων δεν ήταν σπηλιά, κάθε άλλο. Ήταν μια ωραία ντισκοτέκ με
χιλιάδες χρωματιστά φώτα και χορευτική μουσική. Την έλεγαν «Ντρακοντισκοτέκ»,
γιατί στους δράκους αρέσουν πολύ οι ξένες γλώσσες
Αγγελική Βαρελλά
Δρακοπαραμύθι


είχε χαλάρωνε ήταν
λένε ανέβηκε Είναι
έχει ήταν
σκέφτεται ήταν
έκανε
φώναζαν
είχε
παρακολουθούσε
ήρθε
κάνω
θα έκανε
έλεγαν
είχε
είχε
θα αντέγραφε
είδε
πήρε
φόρεσε
έβαλε
έχωσε
έλεγαν
αρέσουν


Απάντηση:
Ο Αντώνης φαίνεται κουρασμένος σήμερα.
Υ Ρ Κ επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
Η Ντίνα χάρισε στην Άννα το δαχτυλίδι της.

Υ Ρ Έμμεσο Α Άμεσο Α
Ο Μάκης και η Μαρία μιλούν δυνατά.

Υ Ρ
Πρέπει (να φύγετε γρήγορα).

Ρ Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ως Υ στο απρόσωπο ρήμα «πρέπει»
Ο Νίκος θεωρείται καλός ποδοσφαιριστής.

Υ Ρ Επιθετικός Προσδιορισμός Κ
Η Άννα της έδωσε το τετράδιο.

Υ Έμμεσο Α Ρ Άμεσο Α
Η Άννα έδωσε στη Γιάννα το τετράδιο.

Υ Ρ Έμμεσο Α Άμεσο Α
Μου βάζεις λίγο νερό;

Έμμεσο Α Ρ Επιθετικός Προσδιορισμός Άμεσο Α

Το τρένο έφτασε στον προορισμό του.

Υ Ρ Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου
Αγόρασα βιβλία και τετράδια.

Ρ Α Α
Σου αγόρασα βιβλία και τετράδια.

Έμμεσο Α Ρ Άμεσο Α
3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα χρησιμοποιώντας τα ρήματα των παραπάνω

προτάσεων.
Απάντηση:
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ
χάρισε αγόρασα (βιβλία μιλούν πρέπει φαίνεται
και τετράδια)
έδωσε να φύγετε θεωρείται
έδωσε έφτασε
βάζεις
(σου) αγόρασα
(βιβλία και τε-
τράδια)

1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις.

Απάντηση:
ρα δίνονταν οι έλεγχοι με τους βαθμούς. Ανυπομονούσα να περάσει η ώρα για να δω
τους βαθμούς μου! Επιτέλους, η ώρα των ελέγχων έφτασε. Όλοι οι γονείς ήρθαν και
εγώ περίμενα ανυπόμονα τη μητέρα μου. Όμως, δεν φαινόταν πουθενά. Είχα πάει
στην πόρτα και κοιτούσα μήπως την δω από μακριά. Μετά από δέκα λεπτά ήρθε.
Μου ζήτησε συγνώμη για την αργοπορία της. Δεν πρόλαβε να έρθει νωρίτερα επειδή
είχε πολλή κίνηση στο δρόμο. Πήγαμε γρήγορα γρήγορα να βρούμε τη δασκάλα,
γιατί η ώρα είχε περάσει. Τελικά, πήραμε τον έλεγχο και οι βαθμοί μου σε όλα τα
μαθήματα ήταν αρκετά καλοί, εκτός από το βαθμό στα Μαθηματικά, γιατί η δασκά-
λα θέλει να προσπαθήσω λίγο παραπάνω. Θα προσπαθήσω και στο επόμενο τρίμη-
νο, ο βαθμός μου θα είναι καλύτερος!
2. Να γράψετε τρεις αιτιολογικές προτάσεις χρησιμοποιώντας κάθε φορά δια-

φορετικό σύνδεσμο.
Απάντηση:
1. Θα ήθελα ένα ποτήρι νερό, επειδή είμαι πολύ διψασμένος.
2. Μην μιλάς δυνατά, γιατί στο δωμάτιο κοιμάται ο πατέρας.
3. Συμφώνησα μαζί του, αφού δεν είχα άλλη επιλογή.

Απάντηση:
«Εφευρέτες» του συστήματος σόναρ, εξαιρετικοί ακροβάτες, δεινοί κολυμβητές,
θιασώτες του έρωτα, οι πλέον κοινωνικοί κάτοικοι των ελληνικών θαλασσών. Τα
δελφίνια είναι τόσο μοναδικά είδη που έχουν κερδίσει τον θαυμασμό μας με το σπα-
θί τους… ή μάλλον με το βλέμμα τους.
Τα ελληνικά πελάγη έχουν το προνόμιο να φιλοξενούν τέσσερα είδη δελφινιών.
Το ζωνοδέλφινο, το ρινοδέλφινο, το σταχτοδέλφινο και το κοινό δελφίνι. Όλα τα
δελφίνια έχουν ένα σύστημα ηχοεντοπισμού με τη βοήθεια του οποίου προσανατο-
λίζονται, εντοπίζουν την τροφή τους και επικοινωνούν μεταξύ τους. Μια επικοινω-
νία με κώδικες που δεν θα μπορούσε εύκολα να φανταστεί κανείς για ένα θαλάσσιο
θηλαστικό. Μια επικοινωνία παιχνιδιάρικη, κοινωνική και ερωτική.
http://www.wwf.gr
2. Να συμπληρώσετε τα κενά του κειμένου.

Απάντηση:
Η ζωή του ζωνοδέλφινου
Το ξέρατε ότι στον Κορινθιακό ζει το μικρότερο είδος ζωνοδέλφινου στον κό-
σμο;
Το ζωνοδέλφινο δεν είναι μόνο το μικρότερο στην «οικογένειά» του. Είναι επί-
σης αυτό που συναντάμε πιο συχνά στα ελληνικά νερά. Με γκρι χρώμα, πήρε το ό-
νομά του από τη μαύρη γραμμή (ζώνη) που ξεκινάει από το μάτι και κατευθύνεται
προς την κοιλιά του. Με μέσο μήκος 1,65 μέτρα είναι μικρότερο από τα υπόλοιπα
δελφίνια. Ζει σχεδόν σε όλες τις περιοχές της χώρας, σε μεγάλο βάθος αλλά κοντά
στις ακτές. Ένας απομονωμένος πληθυσμός ζει στον κλειστό Κορινθιακό κόλπο.
Δεινός κολυμβητής, αναπτύσσει συνήθως ταχύτητες μέχρι τα 35 χλμ/ώρα, αν και
στις βιασύνες του… μπορεί να φτάσει τα 60 χλμ/ώρα. Τρέφεται κυρίως με καλαμά-
ρια αλλά και με αφρόψαρα όπως ο γαύρος. Ενηλικιώνεται στα 11 με 12 χρόνια του,
ενώ επιλέγει τους θερμούς μήνες για να φέρει στη ζωή τους απογόνους του, περίπου
κάθε 3 χρόνια. Το μέγιστο προσδόκιμο της ζωής του είναι τα 45 χρόνια. Αυτά τα
χαρακτηριστικά σίγουρα δεν προδιαθέτουν κάποιον για ένα είδος το οποίο απειλεί-
ται. Παρόλα αυτά, το ζωνοδέλφινο θεωρείται είδος «Τρωτό», σύμφωνα με το Κόκ-
κινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών Ζώων της Ελλάδας (Αθήνα, 2009).
http://www.wwf.gr

1. Γράφω μια έκθεση με θέμα:

«Ένα ατύχημα στο δρόμο»
Απάντηση:
Την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε πάει εκδρομή με το σχολείο. Από το λεωφο-
ρείο, είδαμε ένα ατύχημα που συνέβη στο δρόμο, το οποίο μας έκανε όλους να τρο-
μάξουμε.
Ένα αυτοκίνητο προχωρούσε με αρκετά μεγάλη ταχύτητα. Μέσα επέβαιναν δύο
μικρά αγόρια και ένα κορίτσι. Ο οδηγός ήταν μάλλον ο πατέρας τους. Ξαφνικά, ένα
μικρό σκυλάκι άρχισε να τρέχει στο δρόμο, χωρίς να έχει δει ότι το αυτοκίνητο κα-
τευθυνόταν κατά πάνω του. Ο οδηγός πάτησε πολύ απότομα το φρένο. Ακούστηκε
ένας πολύ δυνατός ήχος φρεναρίσματος, αλλά δυστυχώς το αυτοκίνητο δεν κατάφε-
ρε να σταματήσει έγκαιρα. Ο οδηγός και τα τρία παιδιά βγήκαν από το αμάξι για να
δουν αν το σκυλάκι είναι καλά. Ο ίδιος φαινόταν πολύ ανήσυχος, ενώ τα παιδιά έ-
κλαιγαν.
Όλοι είχαμε μείνει με κομμένη την ανάσα. Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε αυτό
που είχε συμβεί μπροστά στα μάτια μας και ελπίζαμε το σκυλάκι να μην έχει χτυπή-
σει σοβαρά. Ο οδηγός πλησίασε και το σκυλάκι προσπαθούσε να σηκωθεί! Όλοι α-
νακουφιστήκαμε που μπορούσε να κουνηθεί. Είχε χτυπήσει μόνο τα πίσω πόδια του.
Μαζεύτηκε πολύς κόσμος και του έφεραν ένα μπολ με νερό. Αφού ήπιε λίγο σηκώ-
θηκε με δυσκολία και περπάτησε κουτσαίνοντας. Ο οδηγός πήρε στα χέρια του το
σκυλάκι και το έβαλε μέσα στο αμάξι για το πάει σε έναν κτηνίατρο.

Όλοι εμείς παρόλο που αναστατωθήκαμε, όταν είδαμε πως ο οδηγός πήρε το
σκυλάκι για το φροντίσει νιώσαμε καλύτερα. Αυτό το περιστατικό μας έκανε να κα-
ταλάβουμε ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο δρόμο.
Περίληψη
1. Να δώσετε ένα τίτλο στο παρακάτω κείμενο και να γράψετε την περίληψή
του.
Απάντηση:
Ο τίτλος: «Πρόβλημα στάθμευσης ποδηλάτων στην Ολλανδία»
1η παράγραφος: Στο Άμστερνταμ δημιουργείται κυκλοφοριακό πρόβλημα καθώς
όλοι οι άνθρωποι μετακινούνται με ποδήλατα.
2η παράγραφος: Τα ποδήλατα είναι περισσότερα από τους κατοίκους, ενώ το
πάρκινγκ αποτελεί το πιο σημαντικό πρόβλημα των ποδηλατών.
3η παράγραφος: Οι χώροι στάθμευσης ποδηλάτων στην πόλη είναι λιγοστοί.
4η παράγραφος: Εξαιτίας της αύξησης των σκούτερ, προκαλούνται συχνά ατυχή-
ματα.
5η παράγραφος: Για να λυθεί το πρόβλημα, κατασκευάστηκε ένα υπόγειο γκαράζ
με πολλές θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων.
Σύμφωνα με το άρθρο, στο Άμστερνταμ δημιουργείται κυκλοφοριακό πρόβλημα
καθώς όλοι οι άνθρωποι μετακινούνται με ποδήλατα. Τα ποδήλατα είναι περισσότε-

ρα από τους κατοίκους, αφού όλοι διαθέτουν παραπάνω από ένα ποδήλατο. Το πάρ-
κινγκ αποτελεί το πιο σημαντικό πρόβλημα των ποδηλατών, καθώς οι χώροι στάθ-
μευσης ποδηλάτων στην πόλη είναι λιγοστοί. Ένα άλλο πρόβλημα αποτελούν τα
σκούτερ, εξαιτίας των οποίων, προκαλούνται συχνά ατυχήματα. Για να λυθεί, όμως
το πρόβλημα του πάρκινγκ, κατασκευάστηκε ένα υπόγειο γκαράζ με πολλές θέσεις
στάθμευσης ποδηλάτων και αναμένεται οι θέσεις να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια.

Πώς κάνουμε έναν απολογισμό (για όσα είδαμε, ακούσαμε,

μάθαμε και αισθανθήκαμε) μετά από επίσκεψη σε κάποιο χώρο
1. Να γράψετε μερικές πληροφορίες για ένα χώρο που επισκεφθήκατε πρόσφα-

τα και σας έκανε εντύπωση.
Απάντηση:
Την προηγούμενη εβδομάδα πήγαμε με το σχολείο εκδρομή στο Μουσείο Γου-
λανδρή, Φυσικής Ιστορίας. Η δασκάλα μάς είχε μιλήσει για το μουσείο αυτό και
ήμασταν όλοι πολύ ενθουσιασμένοι που θα το επισκεπτόμασταν. Ετοιμάσαμε όλοι
από το βράδυ τις τσάντες μας και περιμέναμε με ανυπομονησία να ξημερώσει.
Επιτέλους, ξημέρωσε. Μαζευτήκαμε στο σχολείο και μπήκαμε στο λεωφορείο.
Στη διαδρομή συζητούσαμε για όλα όσα πρόκειται να δούμε και ρωτούσαμε συνέ-
χεια τη δασκάλα. Εκείνη χαμογελαστή μας έλεγε να κάνουμε υπομονή και όλες οι
απορίες θα μας λυθούν μόλις φτάσουμε στο μουσείο. Είχε φέρει μαζί της και μερι-
κές φωτογραφίες για να μας δώσει μια ιδέα του τι πρόκειται να δούμε.
Όταν φθάσαμε, παραταχθήκαμε ο ένας πίσω από τον άλλο έξω από το μουσείο.
Ήταν ένα μεγάλο νεοκλασικό κτίριο, με πολλά παράθυρα και κεραμιδένια στέγη.
Μπήκαμε ήσυχα μέσα και εκεί μας περίμενε ο υπεύθυνος, ο οποίος μας είπε λίγα
λόγια για την ιστορία του Μουσείου Γουλανδρή και για το τι θα περιλάβει η ξενά-
γησή μας. Το μουσείο ιδρύθηκε ο 1991 και έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις
και βραβεία για το έργο του.
Στη συνέχεια, ήρθε μία ξεναγός και ξεκινήσαμε την περιπλάνησή μας στο μου-
σείο. Πρώτη στάση ήταν στη συλλογή με τα φυτά και έντομα. Ακούγαμε με ιδιαίτε-
ρο ενδιαφέρον όλα όσα μας έλεγε. Είδαμε πολλά είδη φυτών και εντόμων. Μερικά
από αυτά δεν τα είχα ξαναδεί. Περπατήσαμε λίγο ακόμα και φτάσαμε στα ζώα της

θάλασσας και του γλυκού νερού. Υπήρχαν μάλιστα και κάποια δείγματα κοχυλιών
που μας εντυπωσίασαν όλους. Ωστόσο, η πιο ενδιαφέρουσα συλλογή ήταν εκείνη με
τα σπονδυλωτά ζώα. Πουλιά, ερπετά και θηλαστικά από όλο τον κόσμο παρουσιά-
ζονταν μπροστά μας κι εμείς τα κοιτούσαμε με θαυμασμό. Τέλος, είδαμε τη συλλο-
γή ορυκτών και απολιθωμάτων. Ήταν σαν να κάνουμε ένα ταξίδι στη ζωή του αν-
θρώπου από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα.
Μετά την ξενάγηση, κάναμε διάφορες δραστηριότητες, στις οποίες συμμετείχαμε
ενεργά. Οι δραστηριότητες ήταν σχετικές με του υδροβιότοπους την αξία τους και
τους κινδύνους που υπάρχουν για αυτούς. Γίναμε κι εμείς μικροί υδροβιολόγοι! Στο
τέλος, είδαμε ένα βίντεο σχετικό με την υδρόγειο σφαίρα. Είδαμε πώς εξελίχθηκε η
γη από τη γέννησή της μέχρι σήμερα και την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο,
αλλά και γύρω από τον εαυτό της. Φεύγοντας πήραμε μερικές φωτογραφίες και
φυλλάδια.
Ήταν μια απίστευτη εμπειρία. Από το Μουσείο Γουλανδρή μάθαμε πολλά πράγ-
ματα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ευαισθητοποιηθήκαμε σχετικά με την προ-
στασία του περιβάλλοντος.

Πώς πείθουμε κάποιον, δικαιολογώντας αυτά που λέμε
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα:

«Η τάξη σας οργανώνει μια μονοήμερη εκδρομή κοντά στην περιοχή σας.
Γράψτε μια έκθεση με στόχο να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι αξίζει να επι-
σκεφθείτε το μέρος αυτό».
Απάντηση:
Μία πολύ ενδιαφέρουσα εκδρομή θα ήταν στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ι-
στορίας. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1991 και ασχολείται με την έρευνα και την κατα-
γραφή του φυσικού πλούτου της χώρας. Έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις και
βραβεία για το έργο του.
Πιστεύω πως όλα τα σχολεία οφείλουν να οργανώσουν μια εκδρομή στο Μου-
σείο Γουλανδρή, καθώς σχετίζεται με το φυσικό περιβάλλον. Έτσι, τα παιδιά έρχο-
νται σε επαφή με τη φύση μέσα από όλες τις συλλογές που υπάρχουν. Μαθαίνουν
για το πώς ζουν και αναπτύσσονται τα έντομα, τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα πουλιά
καθώς και τα διάφορα είδη φυτών. Επίσης, στο μουσείο τους δίνεται η ευκαιρία να
δουν πολλά είδη φυτών και ζώων που μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι υπάρχουν.
Ταυτόχρονα, κάνουν ένα ταξίδι στο παρελθόν ανακαλύπτοντας τη ζωή του αν-
θρώπου και της φύσης από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα. Παρουσιάζονται, ακόμη
και διάφορες εκθέσεις που αφορούν την ίδια τη Γη. Οι επισκέπτες μπορούν να πα-
ρακολουθήσουν την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο και γύρω από τον εαυτό
της, καθώς και την ιστορία της από τη γέννησή της μέχρι σήμερα. Τέλος, δίνεται η
δυνατότητα ενεργής συμμετοχής των μαθητών, έτσι ώστε να κατανοήσουν καλύτερα
και με ευχάριστο τρόπο όλα όσα παρουσιάζονται στο μουσείο. Το σημαντικό είναι
πως ευαισθητοποιούνται σχετικά με τη φύση και συνειδητοποιούν την ανάγκη προ-
στασίας της, με έναν διασκεδαστικό τρόπο.

Επομένως, μια εκδρομή στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή θα φανεί όχι
μόνο ενδιαφέρουσα, αλλά και διασκεδαστική.
Πώς επιλέγουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από ενη-

μερωτικά κείμενα
1. Οι γονείς σας θέλουν να επισκεφθούν το Μουσείο της Ακρόπολης. Λόγω της

δουλειάς τους μπορούν να πάνε κάποιο Σαββατοκύριακο του Μαΐου. Διαβάστε
τις παρακάτω πληροφορίες και σημειώστε όσα θα ενδιέφεραν τους γονείς σας.
Σήμερα, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι στο σύνολό του 25,000 τ.μ. και δι-
αθέτει εκθεσιακούς χώρους με εμβαδόν 14,000 τ.μ., δέκα φορές μεγαλύτερους από
ότι στο παλιό Μουσείο. Το νέο Μουσείο προσφέρει όλες τις υπηρεσίες που απαι-
τούνται από ένα παγκόσμιο μουσείο του 21ου αιώνα.

Τηλ.: 210 9000900
Δευτέρα: 8:00 π.μ. – 4:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 3:30 μ.μ.)

Παρασκευή: 8:00 π.μ – 10:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 9:30 μ.μ.)
1 Νοεμβρίου – 31 Μαρτίου:
Δευτέρα έως Πέμπτη: 9:00 π.μ. – 5:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 4:30 μ.μ.)
Παρασκευή: 9:00 π.μ. – 10:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 9:30 μ.μ.)
Σάββατο και Κυριακή: 9:00 π.μ. – 8:00 μ.μ. (Ώρα τελευταίας εισόδου: 7:30 μ.μ.)
Κλειστό: 1 Ιανουαρίου, Κυριακή και Δευτέρα του Πάσχα, 1 Μαΐου, 25 και 26

Δεκεμβρίου
Εισιτήριο
Ημέρες ελεύθερης εισόδου: 25 Μαρτίου, 18 Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων),

28 Οκτωβρίου
http://www.theacropolismuseum.gr
Απάντηση:
Οι πληροφορίες που μας ενδιαφέρουν είναι οι εξής:

Τηλ.: 210 9000900
(Οι ώρες λειτουργίας των υπόλοιπων ημερών αλλά και από Νοέμβριο έως Μάρ-
τιο δεν μας ενδιαφέρουν, καθώς οι γονείς μου θέλουν να πάνε ένα Σάββατο ή Κυρι-
ακή του Μαΐου).
Εισιτήριο
Ημέρες ελεύθερης εισόδου: 18 Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων)


απαλλάσσομαι, επεμβαίνει, διεξάγει
Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ απαλλάσσομαι επεμβαίνει διεξάγει
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ απαλλασσόμουν επενέβαινε διεξήγε
ΑΟΡΙΣΤΟΣ απαλλάχθηκα επενέβη διεξήγαγε
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ. θα απαλλάσσομαι θα επεμβαίνει θα διεξάγει
ΣΥΝ. ΜΕΛ. θα απαλλαχθώ θα επέμβει θα διεξαγάγει
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχω απαλλαχθεί έχει επέμβει έχει διεξαγάγει
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχα απαλλαχθεί είχε επέμβει είχε διεξαγάγει
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ θα έχω απαλλαχθεί θα έχει επέμβει θα έχει διεξαγάγει

αθλούνται, αναρριχώμαι
Απάντηση:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ αθλούνται αναρριχώμαι
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ αθλούνταν αναρριχιόμουν
ΑΟΡΙΣΤΟΣ αθλήθηκαν αναρριχήθηκα
ΕΞΑΚ. ΜΕΛ. θα αθλούνται θα αναρριχώμαι
ΣΥΝ. ΜΕΛ. θα αθληθούν θα αναρριχηθώ
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχουν αθληθεί έχω αναρριχηθεί
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχαν αθληθεί είχα αναρριχηθεί
ΣΥΝΤ. ΜΕΛ θα έχουν αθληθεί θα έχω αναρριχηθεί

3. Να μετατρέψετε τις προτάσεις από ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το

αντίστροφο.
Απάντηση:
Το συνεργείο καθάρισε προσεκτικά το δωμάτιό.
Το δωμάτιο καθαρίστηκε προσεκτικά από το συνεργείο.
Το φαγητό ετοιμάστηκε από τον μάγειρα.

Ο μάγειρας ετοίμασε το φαγητό.
Του δόθηκε βραβείο ποίησης από τον πολιτιστικό σύλλογο του δήμου.
Ο πολιτιστικός σύλλογος του δήμου του έδωσε βραβείο ποίησης.
Η διευθύντρια διέκοψε το μάθημα την ώρα που γράφαμε έκθεση.

Το μάθημα διακόπηκε από τη διευθύντρια την ώρα που γράφαμε έκθεση.
Τα παιδιά στόλισαν την τάξη με τις όμορφες ζωγραφιές τους και με λουλούδια.
Η τάξη στολίστηκε από τα παιδιά με τις όμορφες ζωγραφιές τους και με λουλού-
δια.
4. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε τα ρήματα και να συμπληρώσετε

Απάντηση:
ρα έδιναν τους ελέγχους με τους βαθμούς. Ανυπομονούσα να περάσει η ώρα για να
δω τους βαθμούς μου! Επιτέλους, η ώρα των ελέγχων έφτασε. Όλοι οι γονείς έφτα-
σαν και εγώ περίμενα ανυπόμονα τη μητέρα μου. Όμως, δεν την έβλεπα πουθενά.
Είχα πάει στην πόρτα και κοιτούσα μήπως την δω από μακριά. Μετά από δέκα λε-
πτά έφτασε. Μου ζήτησε συγνώμη για την αργοπορία της. Δεν πρόλαβε να φτάσει
νωρίτερα επειδή είχε πολλή κίνηση στο δρόμο. Πήγαμε γρήγορα γρήγορα να βρούμε
τη δασκάλα, γιατί η ώρα είχε περάσει. Τελικά, η δασκάλα μας έδωσε τον έλεγχο και
οι βαθμοί μου σε όλα τα μαθήματα ήταν αρκετά καλοί, εκτός από το βαθμό στα
Μαθηματικά, γιατί η δασκάλα θέλει να προσπαθήσω λίγο παραπάνω. Θα προσπα-
θήσω και στο επόμενο τρίμηνο, ο βαθμός μου θα είναι καλύτερος!

ζήτησε είχα ξύπνησα ήταν
έδωσε πήρα έφυγα ήταν
έδιναν να περάσει θα είναι
ανυπομονούσα έφτασε
να δω έφτασαν
περίμενα είχα πάει
έβλεπα κοιτούσα
δω έφτασε
πρόλαβε να φτάσει
είχε πήγαμε
να βρούμε είχε περάσει
θέλει να προσπαθήσω
θα προσπαθήσω

5. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με αιτιολογικές προτάσεις.

Απάντηση:
Οι γονείς μου βλέπουν τηλεόραση, γιατί έχει την αγαπημένη τους ταινία.
Ο Αντρέας πήρε τη ζακέτα του, επειδή κρύωνε πολύ.
Οι μαθητές είναι ενθουσιασμένοι, καθώς θα πάνε εκδρομή.
Αύριο θα ξυπνήσω νωρίς, γιατί έχω πολλές δουλειές.
Η μητέρα έφτιαξε μια τούρτα, καθώς έχει γενέθλια ο αδερφός μου.
Ο πατέρας δεν έχει γυρίσει ακόμα, γιατί έχει πολλή δουλειά.

Ενότητα 17
πόλεμος και ειρήνη
832 Ενότητα 17 [Πόλεμος και Ειρήνη]
Πώς σχηματίζεται ο αόριστος οριστικής σε ρήματα με εσωτε-
ρική αύξηση
Θεωρία:
Όταν κλίνουμε ένα ρήμα, μερικές φορές στον Αόριστο και τον Πα-
ρατατικό χρειάζεται να βάλουμε ένα «ε». Αυτό το «ε» είναι η αύξηση!
γράφω – έγραφα - έγραψα
Στα σύνθετα ρήματα, η αύξηση μπαίνει ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα και
ονομάζεται εσωτερική αύξηση.
καταγράφω – κατέγραφα – κατέγραψα
* Η αύξηση μπαίνει μόνο όταν τονίζεται. Όταν δεν τονίζεται φεύγει.

έγραφα – γράφαμε
κατέγραφα - καταγράφαμε
* Αύξηση παίρνουν τα ρήματα που ξεκινούν από σύμφωνο.
* Η αύξηση μπαίνει ΜΟΝΟ στην Οριστική Έγκλιση. Στις άλλες εγκλίσεις (Υπο-
τακτική, Προστακτική) φεύγει.
Οριστική: έγραψα κατέγραψα
Υποτακτική: να γράψω να καταγράψω
Προστακτική: γράψε κατάγραψε

Βίντεο: Πόλεμος και Ειρήνη

Ασκήσεις:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
αναπνέω
συνδέεις
περιγράφουμε
περιγράφω
επιλέγετε
καταστρέφω
αμφιβάλλει
συλλαμβάνεις
συλλαμβάνουμε
συγγράφω
επιτρέπω
ανατρέχω
2. Να βάλετε τα παραπάνω ρήματα στη Συνοπτική Υποτακτική (στο πρόσωπο

που βρίσκονται) και στη Συνοπτική Προστακτική (στο β’ ενικό και πληθυντι-
κό).
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

3. Να κλίνετε τα παρακάτω ρήματα στον Ενεστώτα, τον Παρατατικό και τον

Αόριστο: επιβάλλω, περιγράφω, εμπλέκω, επιστρέφω
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Απρόσωπα ρήματα
Θεωρία:
Απρόσωπα λέγονται τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο γ΄ ενικό και ως υπο-
κείμενο δεν έχουν πρόσωπο, πράγμα ή αντωνυμία αλλά μία ολόκληρη πρόταση που
ξεκινά με το ‘να’, το ‘ότι’ και το ‘πως’.
Ως απρόσωπα ρήματα χρησιμοποιούνται: πρέπει, πρόκειται, συμφέρει, χιονίζει,

βρέχει, απαγορεύεται, επιτρέπεται, υποτίθεται, ενδέχεται και άλλα.
Ρ Υ
Επίσης, ως απρόσωπα χρησιμοποιούνται τα ρήματα που φανερώνουν φυσικά

φαινόμενα: βρέχει, χιονίζει, φυσάει, φέγγει, ξημερώνει, νυχτώνει, χειμωνιάζει, κα-
λοκαιριάζει και άλλα. Τα ρήματα αυτά ΔΕΝ έχουν υποκείμενο (είτε εννοείται ο και-
ρός).
Την ίδια λειτουργία με τα απρόσωπα ρήματα έχουν και οι απρόσωπες εκφράσεις.
Ως απρόσωπες εκφράσεις χρησιμοποιούνται το ρήμα είναι με:

 επίθετο ή μετοχή σε ουδέτερο: είναι καλό, είναι δυνατόν, είναι δίκαιο
 τροπικό επίρρημα: είναι χειρότερα, είναι καλύτερα
 (ή το ρήμα υπάρχει με) κάποιο ουσιαστικό: είναι καιρός, υπάρχει περίπτωση
* Προσέχω: Μερικά ρήματα μπορεί να χρησιμοποιούνται και ως προσωπικά αλλά

και ως απρόσωπα.
Ρ Υ

Ρ Υ
ποιος απαγορεύεται; Ως Υποκείμενο θεωρούμε ‘να


Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και

να βρείτε τα Υποκείμενά τους.
Φαίνεται ότι είναι κουρασμένος σήμερα.
Ενδέχεται να πάμε εκδρομή αύριο.
Η δασκάλα μού είπε πως είναι καλό να διαβάζω περισσότερο.
Δεν πρόκειται να βρέξει σήμερα.
Νομίζω πως είναι ώρα να φύγουμε.
Φαίνεται πως απαγορεύεται η είσοδος.
Φαίνεται πως απαγορεύεται να μπούμε.
Δεν συμφέρει να χαλάσουμε τόσα χρήματα.
Νομίζω πως είναι άδικο που δεν κέρδισες.
Είναι αλήθεια ότι το σπίτι σου είναι πολύ όμορφο.
2. Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενα τους στις παρακάτω προτάσεις και

να συμπληρώσετε τον πίνακα.
Πρέπει να τακτοποιήσεις το δωμάτιό σου.
Δεν χρειάζεται να πάρεις πολλά πράγματα μαζί σου.
Η δασκάλα φαίνεται κουρασμένη σήμερα.

Φαίνεται ότι θα αργήσουμε λίγο.

Μπορεί να έρθω. Δεν έχω αποφασίσει ακόμα.
Είναι εύκολο να κερδίσουμε σε αυτό το παιχνίδι.
Ο αγώνας πρέπει να διακοπεί.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ / ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
ΡΗΜΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΡΗΜΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
3. Να γράψετε τέσσερις προτάσεις χρησιμοποιώντας απρόσωπα ρήματα ή α-

πρόσωπες εκφράσεις.
1.__________________________________________________________________.
2.__________________________________________________________________.
3.__________________________________________________________________.
4.__________________________________________________________________.

Τελικές και αποτελεσματικές προτάσεις
Θεωρία:
Στο συντακτικό της 4ης ενότητας μπορείτε να βρείτε τη θεωρία γενι-
κά για τις προτάσεις.
ΟΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι τελικές είναι εξαρτημένες επιρρηματικές προτάσεις που δείχνουν τον σκοπό.
Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους για να, να.
Φωνάζει δυνατά για να τον ακούν όλοι.
Έσκυψε να πιάσει το μολύβι.
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω τις τελικές προτάσεις (δηλώνουν σκοπό) που εισάγο-
νται με τον σύνδεσμο ‘να’ με τις βουλητικές (δηλώνουν επιθυμία). Για να τις ξεχω-
ρίσω μπορώ στη θέση του ‘να’ να βάλω το σύνδεσμο ‘για να’ ή τη φράση ‘με σκοπό
να’. Αν ταιριάζει, τότε η πρόταση είναι τελική!
Ήρθα να διαβάσω (= Ήρθα για να διαβάσω / με σκοπό να διαβάσω) Τελική
Θέλω να διαβάσω (Τι θέλω; να διαβάσω) Η πρόταση ‘να διαβάσω’ είναι
Αντικείμενο του ρήματος ‘θέλω’. Το ρήμα είναι βουλητικό. Άρα, η πρόταση είναι Βου-
λητική.

ΟΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι αποτελεσματικές/ συμπερασματικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις
που φανερώνουν το αποτέλεσμα μιας πράξης. Εισάγονται με τους συνδέσμους ώστε,
που ή με τις φράσεις ώστε να, με αποτέλεσμα να. Συνήθως στην ανεξάρτητη πρόταση
υπάρχει το επίρρημα ‘τόσο’ ή ‘έτσι’
Διάβασε τόσο πολύ, ώστε έγραψε πολύ καλά στο διαγώνισμα.
Έχει τόση ζέστη που έχω ιδρώσει.
* Προσοχή: Δεν μπερδεύω τον συμπερασματικό σύνδεσμο ‘που’ με την αναφορι-

κή αντωνυμία ‘που’. Στις συμπερασματικές/ αποτελεσματικές προτάσεις, μπορώ να
αντικαταστήσω το ‘που’ με το ‘ώστε’, ενώ το αναφορικό ‘που’ αντικαθιστάται με το
‘ο οποίος, η οποία, το οποίο’
Το τραγούδι αυτό μου αρέσει τόσο πολύ, που το ακούω όλη μέρα. (=Το τραγούδι
αυτό μου αρέσει τόσο πολύ, ώστε το ακούω όλη μέρα)
Το τραγούδι αυτό, που μου αρέσει πολύ, το ακούω όλη μέρα. (=Το τραγούδι αυτό,
το οποίο μου αρέσει πολύ, το ακούω όλη μέρα)

Ασκήσεις:
1. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο τις αποτελεσματικές, με πράσινο τις τελικές

και με μπλε τις βουλητικές προτάσεις. Να προσδιορίσετε τον συντακτικό τους
ρόλο.
Θέλω να φύγω νωρίς για να προλάβω το λεωφορείο.
Το παιδί που καθόταν δίπλα μου μιλούσε τόσο δυνατά, που δεν μπορούσα να α-
κούσω κανέναν άλλο.
Αγόρασε τόσα πολλά ρούχα, που δεν χωρούν στην ντουλάπα της.
Έφαγε τόσες πολλές καραμέλες, ώστε πονούσε το στομάχι του.
Άναψα το τζάκι για να ζεσταθεί το σπίτι.
Άνοιξε το παράθυρο να μπει ο ήλιος.
Πρέπει να διαβάσω πολύ για να γράψω καλά στο διαγώνισμα.
2. Να γράψετε 3 τελικές προτάσεις και 3 αποτελεσματικές.

Τελικές:
1._______________________________________________________________.
2._______________________________________________________________.
3._______________________________________________________________.
Αποτελεσματικές:
1._______________________________________________________________.
2._______________________________________________________________.

3._______________________________________________________________.
3. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε όλες τις εξαρτημένες προτάσεις και

να προσδιορίσετε το είδος τους.
Πρέπει να αναφερθεί ότι, στον πίνακα του CCPI οι τρεις πρώτες θέσεις παραμέ-
νουν κενές. Κι αυτό διότι καμία χώρα δεν έχει αρκετά φιλόδοξες πολιτικές που να
στοχεύουν σε συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης κατά τουλάχι-
στον δύο βαθμούς Κελσίου. Η καλύτερη επίδοση ανήκει στη Δανία η οποία κατα-
λαμβάνει την 4η θέση.
Η Greenpeace και το WWF Ελλάς τονίζουν ότι οι πολιτικές της ελληνικής Πολι-
τείας «ρίχνουν» την Ελλάδα στο… κόκκινο του πίνακα κατάταξης, μαζί με χώρες
όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία. Με κράτη δηλαδή, τα οποία ιστορικά υπονο-
μεύουν τις διεθνείς διαπραγματεύσεις για την προστασία του κλίματος και την υιο-
θέτηση πολιτικών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην απεξάρτηση της παγκό-
σμιας οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα.
Πλέον, απομένουν λίγα χρόνια για να σταματήσουμε τις μη - αναστρέψιμες
κλιματικές αλλαγές και στην κυβέρνηση ακόμα ευαγγελίζονται νέες επενδύσεις
σε ορυκτά καύσιμα.
tovima.gr

Πώς γίνεται μια επαυξημένη πρόταση απλή και το αντίστροφο
Θεωρία:
Βασικοί όροι της πρότασης: Υποκείμενο, Ρήμα, Αντικείμενο ή Κα-
τηγορούμενο.
Μπορούμε να διακρίνουμε τις προτάσεις με βάση τη δομή τους:
να
που εξηγούν ή συμπληρώνουν τους κύριους όρους. Αυτοί ονομάζονται δευτερεύο-
ντες όροι και μπορεί να είναι επίθετα, επιρρήματα, προσδιορισμοί, φράσεις με προ-
θέσεις κλπ.

Για να φτιάξω εύκολα επαυξημένες προτάσεις:

Έχω την πρόταση: Ο Γιάννης κοιμάται.
Σκέφτομαι τις ερωτήσεις: Πότε; Πού; Πώς; Κάθε βράδυ, ο Γιάννης
κοιμάται στο δωμάτιό του ήσυχα.

Ασκήσεις:
1. Να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων με βάση τη δομή τους.

1. Η Μαρία αγόρασε λαχανικά.
2. Τα παιδιά μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση.
3. Το μεσημέρι ο Αντώνης ψάρευε παρέα με τον παππού.
4. Η Κατερίνα έφαγε ένα μήλο.
5. Εχθές, η Άννα παρακολούθησε μια ωραία ταινία.
6. Ο πατέρας φροντίζει τον κήπο.
7. Ο Αντρέας και η Άννα παίζουν κρυφτό κάθε μέρα στο σχολείο.
8. Τα λουλούδια είναι όμορφα.
2. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε απλές.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε επαυξημένες.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Παραγωγή και σύνθεση λέξεων
Θεωρία:
Για να φτιάξω παράγωγες λέξεις αρκεί να προσθέσω καταλήξεις σε
λέξεις που ήδη υπάρχουν.
Γράφω: γράμμα (κατάληξη –μα)
γραφή (κατάληξη –η)
γραφείο (κατάληξη –είο)
Για να φτιάξω σύνθετες λέξεις αρκεί να ενώσω δύο λέξεις ή μια λέξη με μια πρό-
θεση.
Γράφω:
αντιγραφή (αντί + γράφω)
α’ συνθετικό β’ συνθετικό
γραφολόγος (γράφω + λόγος)

γραμματόσημο (γράφω + σήμα)


Ασκήσεις:
1. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε 5 παράγωγες λέξεις και 5
σύνθετες: κόσμος, πόλη, φύση, κινώ
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

2. Να διαγράψετε τη λέξη που δεν ταιριάζει.

νέφος – συννεφιά – ανώφελος – ανέφελος
κοινωνία – κυνηγός – κοινωνικός – κοινός
παραγωγή – αγωγός – γονιός – εξαγωγή
ανηφορικός – άνοιξη – ανοιχτός – ανοιξιάτικος
μεταφορά – φορείο – φορητός – φωτεινός
καφενείο – καυτός – έγκαυμα – καυσαέριο

Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον για την άποψή μας
Θεωρία:
Για να στηρίξουμε την άποψή μας και να πείσουμε τους άλλους ότι
είναι σωστή χρησιμοποιούμε επιχειρήματα.
Πολλές φορές καλούμαστε να στείλουμε μια επιστολή για να πείσουμε κάποιον

σχετικά με τη άποψή μας. Σε αυτή την περίπτωση, δεν ξεχνάμε τα βασικά στοιχεία
της επιστολής:
Ημερομηνία, εκφώνηση (αξιότιμε, αγαπητέ…), αποφώνηση (με εκτίμηση, φιλι-
κά…)
Πρόλογος
Αναφέρουμε γιατί υποστηρίζουμε αυτή την άποψη. Ποια είναι τα θετικά ή τα αρ-
νητικά της άποψής μας, τα θετικά και τα αρνητικά της αντίθετης άποψης. Αναλύου-
με τα επιχειρήματά μας.
Επίλογος

 φράσεις όπως: έχω τη γνώμη ότι, η άποψή μου είναι, πιστεύω ότι, νομίζω ό-
τι, θεωρώ ότι…
 αιτιολογικές προτάσεις
 φράσεις που δείχνουν τα συναισθήματά μας ή προκαλούν το συναίσθημα των
άλλων.

Έκθεση:
1. Μερικοί συμμαθητές σας υποστηρίζουν πως δεν θέλουν να μάθουν ξένες

γλώσσες, γιατί το πρόγραμμά τους είναι ήδη φορτωμένο και δεν προλαβαίνουν.
Να γράψετε μια έκθεση με σκοπό να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι οι ξένες
γλώσσες αποτελούν απαραίτητη γνώση για όλους.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα ρήματα.

εισπράττω, επιτρέπω, επιλέγω, αμφιβάλλω
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

2. Να χαρακτηρίσετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων ως απρόσωπα ή

προσωπικά και να βρείτε το Υποκείμενό τους.
Μπορεί να έρθω αύριο από το σπίτι.
Είναι δύσκολες αυτές οι εξετάσεις, αλλά αξίζει να προσπαθήσει κανείς.
Αστράφτει και βρέχει από το πρωί σήμερα.
Είναι σίγουρο ότι θα γράψουμε διαγώνισμα.
Ακούγεται ότι θα κλείσει το εργοστάσιο.
Δεν είναι σωστό να κατακρίνουμε τους άλλους.
Εννοείται ότι σας περιμένουμε με ανυπομονησία.
Φαίνεται πως όταν γυρίσουμε, μας περιμένει πολλή δουλειά.
Πρέπει να ετοιμαστείτε γρήγορα.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ / ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ


3. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο τις τελικές προτάσεις και με πράσινο τις απο-

τελεσματικές.
Θα έρθω να σε βοηθήσω.
Τους είπε να μην κάνουν φασαρία, για να μπορέσει να διαβάσει.
Αργήσαμε τόσο πολύ, που τελικά χάσαμε το αεροπλάνο.
Βγήκε έξω να πάρει λίγο αέρα.
Μας έδωσε τόσο σαφείς οδηγίες, που βρήκαμε αμέσως το σπίτι του.
Μας μίλησε έτσι, ώστε να τον καταλάβουμε όλοι.
Ήθελε να κοιμηθεί για να ξεκουραστεί.
Φόρεσα καπέλο για να προστατευτώ από τον ήλιο.
Να μιλάς έτσι, ώστε να μην προσβάλλεις τους άλλους.
4. Να γράψετε δύο απλές προτάσεις, δύο επαυξημένες, δύο σύνθετες και δύο ελ-
λειπτικές.
Απλές
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Σύνθετες
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Επαυξημένες
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Ελλειπτικές
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε παράγωγες και σύνθετες:
καλώ, καλός, απολύω
καλώ καλός απολύω

σελ. Γλώσσα Στ Δημοτικού [Επαναληπτικές ασκήσεις]
Πώς σχηματίζεται ο αόριστος οριστικής σε ρήματα με εσωτε-

ρική αύξηση

Απάντηση:
αναπνέω ανέπνεα ανέπνευσα
συνδέεις συνέδεες συνέδεσες
περιγράφουμε περιγράφαμε περιγράψαμε
περιγράφω περιέγραφα περιέγραψα
επιλέγετε επιλέγατε επιλέξατε
καταστρέφω κατέστρεφα κατέστρεψα
αμφιβάλλει αμφέβαλλα αμφέβαλα
συλλαμβάνεις συλλάμβανες / συνελάμβανες) συνέλαβες
συλλαμβάνουμε συλλαμβάναμε συλλάβαμε
συγγράφω συνέγραφα συνέγραψα
επιτρέπω επέτρεπα επέτρεψα
ανατρέχω ανέτρεχα ανέτρεξα

2. Να βάλετε τα παραπάνω ρήματα στη Συνοπτική Υποτακτική (στο πρόσωπο

που βρίσκονται) και στη Συνοπτική Προστακτική (στο β’ ενικό και πληθυντι-
κό).
Απάντηση:
Συνοπτική Υποτακτική Συνοπτική Προστακτική
αναπνέω: να αναπνεύσω ανάπνευσε
αναπνεύστε
συνδέεις: να συνδέσεις σύνδεσε
συνδέστε
περιγράφουμε: να περιγράψουμε περίγραψε
περιγράψτε
περιγράφω: να περιγράψω περίγραψε
περιγράψτε
επιλέγετε: να επιλέξετε επίλεξε
επιλέξτε
καταστρέφω: να καταστρέψω κατάστρεψε
καταστρέψτε
αμφιβάλλει: να αμφιβάλω αμφίβαλε
αμφιβάλετε
συλλαμβάνεις: να συλλάβω σύλλαβε
συλλάβετε
συλλαμβάνουμε: να συλλάβουμε σύλλαβε
συλλάβετε
συγγράφω: να συγγράψω σύγγραψε
συγγράψτε
επιτρέπω: να επιτρέψω επίτρεψε
επιτρέψτε
ανατρέχω: να ανατρέξω ανάτρεξε

ανατρέξτε
3. Να κλίνετε τα παρακάτω ρήματα στον Ενεστώτα, τον Παρατατικό και τον

Αόριστο.
επιβάλλω, περιγράφω, εμπλέκω, επιστρέφω
Απάντηση:
επιβάλλω επέβαλλα επέβαλα
επιβάλλεις επέβαλλες επέβαλες
επιβάλλει επέβαλλε επέβαλε
επιβάλλουμε επιβάλλαμε επιβάλαμε
επιβάλλετε επιβάλλατε επιβάλατε
επιβάλλουν επέβαλλαν επέβαλαν

περιγράφω περιέγραφα περιέγραψα
περιγράφεις περιέγραφες περιέγραψες
περιγράφει περιέγραφε περιέγραψε
περιγράφουμε περιγράφαμε περιγράψαμε
περιγράφετε περιγράφατε περιγράψατε
περιγράφουν περιέγραφαν περιέγραψαν

εμπλέκω ενέπλεκα ενέπλεξα
εμπλέκεις ενέπλεκες ενέπλεξες
εμπλέκει ενέπλεκε ενέπλεξε
εμπλέκουμε εμπλέκαμε εμπλέξαμε

εμπλέκετε εμπλέκατε εμπλέξατε
εμπλέκουν ενέπλεκαν ενέπλεξαν

επιστρέφω επέστρεφα επέστρεψα
επιστρέφεις επέστρεφες επέστρεψες
επιστρέφει επέστρεφε επέστρεψε
επιστρέφουμε επιστρέφαμε επιστρέψαμε
επιστρέφετε επιστρέφατε επιστρέψατε
επιστρέφουν επέστρεφαν επέστρεψαν

1. Να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκ-

φράσεις και να βρείτε τα Υποκείμενά τους.
Απάντηση:
Φαίνεται ότι είναι κουρασμένος σήμερα.
Ρ Υ
Ενδέχεται να πάμε εκδρομή αύριο.

Ρ Υ
Η δασκάλα μού είπε πως είναι καλό να διαβάζω περισσότερο.

Ρ (απρόσωπη έκφραση) Υ
Δεν πρόκειται να βρέξει σήμερα.

Ρ Υ
Νομίζω πως είναι ώρα να φύγουμε.

Φαίνεται πως απαγορεύεται η είσοδος.

Ρ Υ
Φαίνεται πως απαγορεύεται να μπούμε.

Ρ Υ (του ρήματος φαίνεται) Υ (του ρήματος απαγορεύεται)

(Απρόσωπο) Ρ
Δεν συμφέρει να χαλάσουμε τόσα χρήματα.

Ρ Υ
Νομίζω πως είναι άδικο που δεν κέρδισες.

Είναι αλήθεια ότι το σπίτι σου είναι πολύ όμορφο.

2. Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενα τους στις παρακάτω προτάσεις και

να συμπληρώσετε τον πίνακα.
Απάντηση:
Πρέπει να τακτοποιήσεις το δωμάτιό σου.
Δεν χρειάζεται να πάρεις πολλά πράγματα μαζί σου.
Η δασκάλα φαίνεται κουρασμένη σήμερα.
Φαίνεται ότι θα αργήσουμε λίγο.
Μπορεί να έρθω. Δεν έχω αποφασίσει ακόμα.
Είναι εύκολο να κερδίσουμε σε αυτό το παιχνίδι.
Ο αγώνας πρέπει να διακοπεί.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ / ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
να τακτοποιήσεις (εννοείται) εσύ πρέπει να τακτοποιήσεις

το δωμάτιό σου
να πάρεις (εννοείται) εσύ (δεν) χρειάζεται να πάρεις πολλά
πράγματα μαζί σου
φαίνεται η δασκάλα μας φαίνεται ότι θα αργήσουμε
λίγο
θα αργήσουμε (εννοείται) εμείς μπορεί να έρθω
να έρθω (εννοείται) εγώ είναι εύκολο να κερδίσουμε σε
αυτό το παιχνίδι
(δεν) έχω αποφα- (εννοείται) εγώ πρέπει να διακοπεί
σίσει
να κερδίσουμε (εννοείται) εμείς
να διακοπεί ο αγώνας
3. Να γράψετε τέσσερις προτάσεις χρησιμοποιώντας απρόσωπα ρήματα ή α-

πρόσωπες εκφράσεις.
Απάντηση:
1. Ενδέχεται να γράψουμε διαγώνισμα στη Γλώσσα αύριο.
2. Πρέπει να φύγουμε αμέσως, γιατί θα καθυστερήσουμε.
3. Υπάρχει περίπτωση να έρθεις μαζί μας αύριο;
4. Σήμερα βρέχει από το πρωί.

Τελικές και αποτελεσματικές προτάσεις
1. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο τις αποτελεσματικές, με πράσινο τις τελικές

και με μπλε τις βουλητικές προτάσεις. Να προσδιορίσετε τον συντακτικό τους
ρόλο.
Απάντηση:
Θέλω να φύγω νωρίς για να προλάβω το λεωφορείο.
Α του ρήματος «θέλω» (λειτουργεί) ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
Το παιδί που καθόταν δίπλα μου μιλούσε τόσο δυνατά, που δεν μπορούσα
ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος
να ακούσω κανέναν άλλο.

Α του ρήματος «μπορούσα»
Αγόρασε τόσα πολλά ρούχα, που δεν χωρούν στην ντουλάπα της.
Έφαγε τόσες πολλές καραμέλες, ώστε πονούσε το στομάχι του.

Άναψα το τζάκι για να ζεσταθεί το σπίτι.

ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
Άνοιξε το παράθυρο να μπει ο ήλιος.

ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού

Πρέπει να διαβάσω πολύ για να γράψω καλά στο διαγώνισμα.

Υ του απρόσωπου ρήματος «πρέπει» ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
2. Να γράψετε 3 τελικές προτάσεις και 3 αποτελεσματικές.

Απάντηση:
Τελικές:
1. Αγόρασα όλα τα υλικά για να φτιάξω ένα κέικ.
2. Θα κοιμηθώ νωρίς για να είμαι ξεκούραστος αύριο.
3. Χρειάζομαι λίγο χρόνο για να ολοκληρώσω την εργασία μου.
Αποτελεσματικές:
1. Μιλούσε τόσο όμορφα, που όλοι είχαμε απορροφηθεί από τα λόγια του.
2. Είναι τόσο αυστηρός, ώστε όλοι τον φοβούνται.
3. Τα εξηγούσε έτσι, ώστε να τα καταλάβουν όλοι.
3. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε όλες τις εξαρτημένες προτάσεις και

να προσδιορίσετε το είδος τους.
Απάντηση:
να αναφερθεί: βουλητική πρόταση
ότι, στον πίνακα του CCPI οι τρεις πρώτες θέσεις παραμένουν κενές: ειδική πρό-
ταση
διότι καμία χώρα δεν έχει αρκετά φιλόδοξες πολιτικές: αιτιολογική πρόταση
που να στοχεύουν σε συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης κατά
τουλάχιστον δύο βαθμούς Κελσίου: αναφορική πρόταση
η οποία καταλαμβάνει την 4η θέση: αναφορική πρόταση

ότι οι πολιτικές της ελληνικής Πολιτείας «ρίχνουν» την Ελλάδα στο… κόκκινο
του πίνακα κατάταξης, μαζί με χώρες όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία: ειδική
πρόταση
τα οποία ιστορικά υπονομεύουν τις διεθνείς διαπραγματεύσεις για την προστασία
του κλίματος και την υιοθέτηση πολιτικών: αναφορική πρόταση
που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην απεξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας
από τα ορυκτά καύσιμα: αναφορική πρόταση
για να σταματήσουμε τις μη - αναστρέψιμες κλιματικές αλλαγές: τελική πρόταση

Πώς γίνεται μια επαυξημένη πρόταση απλή και το αντίστροφο
1. Να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων με βάση τη δομή τους.

Απάντηση:
1. Η Μαρία αγόρασε λαχανικά.
Απλή πρόταση
2. Τα παιδιά μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση.

Σύνθετη πρόταση
3. Το μεσημέρι ο Αντώνης ψάρευε παρέα με τον παππού.

Επαυξημένη πρόταση
4. Η Κατερίνα έφαγε ένα μήλο.

5. Εχθές, η Άννα παρακολούθησε μια ωραία ταινία.

Επαυξημένη πρόταση
6. Ο πατέρας φροντίζει τον κήπο.

7. Ο Αντρέας και η Άννα παίζουν κρυφτό κάθε μέρα στο σχολείο.

Σύνθετη και επαυξημένη πρόταση
8. Τα λουλούδια είναι όμορφα.

2. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε απλές.

Απάντηση:
2. Τα παιδιά μαθαίνουν γραφή.
3. Ο Αντώνης ψάρευε.
5. Η Άννα παρακολούθησε μια ωραία ταινία.
7. Ο Αντρέας παίζει κρυφτό.
3. Να μετατρέψετε τις παραπάνω προτάσεις σε επαυξημένες.

Απάντηση:
1. Η Μαρία αγόρασε λαχανικά από το μανάβικο.
2. Στο σχολείο, τα παιδιά μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση.
4. Η Κατερίνα έφαγε ένα γευστικό μήλο.
6. Ο πατέρας φροντίζει τον κήπο κάθε μέρα
8. Τα λουλούδια του κήπου μας είναι όμορφα.

Παραγωγή και σύνθεση λέξεων
1. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε 5 παράγωγες λέξεις και 5
σύνθετες.
κόσμος, πόλη, φύση, κινώ
Απάντηση:
Κόσμος
Παράγωγες: κοσμικός, κόσμημα, κόσμιος, κοσμητεία, κοσμάκης
Σύνθετες: διακόσμηση, κοσμηματοπωλείο, εγκόσμιος, κοσμηματοθήκη, κοσμο-
ναύτης
Πόλη
Παράγωγες: πολιτεία, πολιτικός, πολίτης, πολίτευμα, πολιτισμός
Σύνθετες: ακρόπολη, απολίτιστος, πολιτικοποιημένος, κωμόπολη, συμπολίτης
Φύση
Παράγωγες: φυτό, φυτικός, φυτεύω, φυσικός, φυτρώνω
Σύνθετες: φυτολόγιο, δενδροφύτευση, ξεφυτρώνω, φυτοφάγος, κατάφυτος
Κινώ:
Παράγωγες: κίνηση, κινητικός, κινητός, κίνημα, κινητικότητα
Σύνθετες: αυτοκίνητο, ακίνητος, μετακίνηση, δυσκίνητος, αργοκίνητος

2. Να διαγράψετε τη λέξη που δεν ταιριάζει.

Απάντηση:
νέφος – συννεφιά – ανώφελος – ανέφελος
κοινωνία – κυνηγός – κοινωνικός – κοινός
παραγωγή – αγωγός – γονιός – εξαγωγή
ανηφορικός – άνοιξη – ανοιχτός – ανοιξιάτικος
μεταφορά – φορείο – φορητός – φωτεινός
καφενείο – καυτός – έγκαυμα – καυσαέριο

Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον για την

άποψή μας
1. Μερικοί συμμαθητές σας υποστηρίζουν πως δεν θέλουν να μάθουν ξένες

γλώσσες, γιατί το πρόγραμμά τους είναι ήδη φορτωμένο και δεν προλαβαίνουν.
Να γράψετε μια έκθεση με σκοπό να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι οι ξένες
γλώσσες αποτελούν απαραίτητη γνώση για όλους.
Απάντηση:
Πολλοί συμμαθητές μας παραπονιούνται πως δεν έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο.
Έτσι, δεν ασχολούνται με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, γιατί θεωρούν πως χάνουν
τον χρόνο τους. Κατά τη γνώμη μου, όμως, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε μία
ή περισσότερες ξένες γλώσσες.
Αρχικά, μαθαίνοντας ξένες γλώσσες κάνουμε διαφορετικές γλωσσικές ασκήσεις,
γεγονός που «γυμνάζει» το μυαλό μας, αφού μας κάνει να σκεφτόμαστε. Επίσης, με
αυτό τον τρόπο μας δίνεται η δυνατότητα να συγκρίνουμε τη δική μας γλώσσα με τις
γλώσσες των άλλων λαών, να κατανοήσουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές που
έχουν κι έτσι να μπορέσουμε να μάθουμε καλύτερα και τη δική μας γλώσσα αλλά
και τις υπόλοιπες. Η γνώση ξένων γλωσσών θα μας βοηθήσει ακόμη στις σπουδές
που θα ακολουθήσουμε όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας.
Παράλληλα, οι ξένες γλώσσες θα μας φανούν χρήσιμες για την επαγγελματική
μας κατάρτιση, αφού αποτελούν κριτήριο για την πρόσληψη σε μια δουλειά είτε
στην Ελλάδα είτε σε κάποια άλλη χώρα. Όταν ασχολούμαστε με μια ξένη γλώσσα,

ερχόμαστε σε επαφή με τον πολιτισμό και την ιστορία της χώρας από όπου προέρχε-
ται. Εκτός από αυτό, μιλώντας μια ξένη γλώσσα, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με
ανθρώπους από άλλες χώρες, όπως οι τουρίστες που έρχονται για διακοπές. Μαθαί-
νουμε λοιπόν, να σεβόμαστε και να εκτιμούμε τους άλλους πολιτισμούς, γινόμαστε
κοινωνικοί και φιλόξενοι.
Από την άλλη μεριά, το πρόγραμμα των μαθητών είναι πράγματι φορτωμένο. Ο
ελεύθερος χρόνος είναι λιγοστός, καθώς ειδικά στις μεγαλύτερες τάξεις οι υποχρεώ-
σεις τους αυξάνονται. Τα μαθήματα είναι όλο και περισσότερα και όλο και πιο δύ-
σκολα. Ωστόσο, αξίζει να αφιερώσουμε λίγο από τον χρόνο μας για να μάθουμε μια
ξένη γλώσσα.
Οι ξένες γλώσσες δεν είναι απλώς χρήσιμες, αλλά αναγκαίες. Μας βοηθούν τόσο
στην ανάπτυξη των γνώσεών μας, όσο και στην ανάπτυξη του χαρακτήρα μας. Άλ-
λωστε, κάθε γλώσσα μπορεί να μας ταξιδέψει και να μας ξεναγήσει στη χώρα της!

1. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα ρήματα.

εισπράττω, επιτρέπω, επιλέγω, αμφιβάλλω
Απάντηση:
Ενεστώτας: εισπράττω επιτρέπω
Παρατατικός: εισέπραττα επέτρεπα
Αόριστος: εισέπραξα επέτρεψα
Εξακ. Μέλλοντας: θα εισπράττω θα επιτρέπω
Συνοπτ. Μέλλοντας: θα εισπράξω θα επιτρέψω
Παρακείμενος: έχω εισπράξει έχω επιτρέψει
Υπερσυντέλικος: είχα εισπράξει είχα επιτρέψει
Συντελ. Μέλλοντας: θα έχω εισπράξει θα έχω επιτρέψει
Ενεστώτας: επιλέγω αμφιβάλλω

Παρατατικός: επέλεγα αμφέβαλλα
Αόριστος: επέλεξα αμφέβαλα
Εξακ. Μέλλοντας: θα επιλέγω θα αμφιβάλλω
Συνοπτ. Μέλλοντας: θα επιλέξω θα αμφιβάλω
Παρακείμενος: έχω επιλέξει έχω αμφιβάλει
Υπερσυντέλικος: είχα επιλέξει είχα αμφιβάλει
Συντελ. Μέλλοντας: θα έχω επιλέξει θα έχω αμφιβάλει
2. Να χαρακτηρίσετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων ως απρόσωπα ή

προσωπικά και να βρείτε το Υποκείμενό τους.
Απάντηση:

Μπορεί να έρθω αύριο από το σπίτι.

Είναι δύσκολες αυτές οι εξετάσεις, αλλά αξίζει να προσπαθήσει κανείς.
Αστράφτει και βρέχει από το πρωί σήμερα.
Είναι σίγουρο ότι θα γράψουμε διαγώνισμα.
Ακούγεται ότι θα κλείσει το εργοστάσιο.
Δεν είναι σωστό να κατακρίνουμε τους άλλους.
Εννοείται ότι σας περιμένουμε με ανυπομονησία.
Φαίνεται πως όταν γυρίσουμε, μας περιμένει πολλή δουλειά.
Πρέπει να ετοιμαστείτε γρήγορα.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ / ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

να έρθω (εννοείται) εγώ μπορεί να έρθω αύριο από το
σπίτι
είναι οι εξετάσεις αξίζει να προσπαθήσει κανείς
να προσπαθήσει κανείς αστράφτει (εννοείται ο καιρός)
θα γράψουμε (εννοείται) εμείς βρέχει (εννοείται ο καιρός)
θα κλείσει το εργοστάσιο είναι σίγουρο ότι θα γράψουμε διαγώνι-
σμα
να κατακρίνουμε (εννοείται) εμείς ακούγεται ότι θα κλείσει το εργο-
στάσιο
σας περιμένουμε (εννοείται) εμείς (δεν) είναι να κατακρίνουμε τους άλ-
σωστό λους
(όταν) γυρίσουμε (εννοείται) εμείς εννοείται ότι σας περιμένουμε με
ανυπομονησία
περιμένει δουλειά φαίνεται πως όταν γυρίσουμε

να ετοιμαστείτε (εννοείται) εσείς πρέπει να ετοιμαστείτε
3. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο τις τελικές προτάσεις και με πράσινο τις απο-

τελεσματικές.
Απάντηση:
Θα έρθω να σε βοηθήσω.
Τους είπε να μην κάνουν φασαρία, για να μπορέσει να διαβάσει.
Αργήσαμε τόσο πολύ, που τελικά χάσαμε το αεροπλάνο.
Βγήκε έξω να πάρει λίγο αέρα.
Μας έδωσε τόσο σαφείς οδηγίες, που βρήκαμε αμέσως το σπίτι του.
Μας μίλησε έτσι, ώστε να τον καταλάβουμε όλοι.
Ήθελε να κοιμηθεί για να ξεκουραστεί.
Φόρεσα καπέλο για να προστατευτώ από τον ήλιο.
Να μιλάς έτσι, ώστε να μην προσβάλλεις τους άλλους.
4. Να γράψετε δύο απλές προτάσεις, δύο επαυξημένες, δύο σύνθετες και δύο ελ-
λειπτικές.
Απάντηση:
Απλές
Οι μαθητές γράφουν ορθογραφία.
Η δασκάλα άνοιξε το βιβλίο.
Σύνθετες
Τα κορίτσια και τα αγόρια παίζουν κρυφτό.
Η μητέρα έφτιαξε πατάτες και αυγά.
Επαυξημένες
Κάθε μέρα οι μαθητές γράφουν ορθογραφία.

Η δασκάλα άφησε το βιβλίο πάνω στην έδρα.
Ελλειπτικές
Μόλις έφυγε.
Με έδιωξε!
5. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε παράγωγες και σύνθετες.
καλώ, καλός, απολύω
Απάντηση:
καλώ καλός απολύω
κάλεσμα καλοσύνη λύνω
κλήση καλυτερεύω λυτός
αποκαλώ καλλιστεία άλυτος
προσκλητήριο καλλυντικά λύση
παράκληση καλημερίζω επίλυση
προκαλώ καλόβολος διαλύω
εκκλησία καλόγερος παράλυση
κλητήρας καλογραμμένος καταλύτης
κλητική καλλιτέχνης ανάλυση
ανακαλώ καλλιγραφικός απολυτήριος
προκλητικός καλοκαίρι λύσιμο

Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού (Αριστεύω) - Θεωρία, Ασκήσεις

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού (Αριστεύω) - Θεωρία, Ασκήσεις

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΒΟΗΘΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ

Θεωρία - Ασκήσεις - Διαγωνίσματα

Το παρόν βιβλίο «Βοήθημα Γλώσσας Στ΄ Δημοτικού: Θεωρία – Ασκήσεις – Διαγωνί-

Το έργο Χορηγείται με άδεια

ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ: ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ:

Ενότητα 2 (κατοικία) ..................................................................................................71

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Ενότητα 3 (28η Οκτωβρίου) ................................................................................... 120

Ενότητα 4 (διατροφή) ............................................................................................. 150

Ενότητα 5 (17η Νοέμβρη) ....................................................................................... 213

Ενότητα 6 (η ζωή σε άλλους τόπους) ..................................................................... 247

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Ενότητα 8 (Χριστούγεννα) ...................................................................................... 359

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Έκθεση ................................................................................................................... 372

Ενότητα 9 (συσκευές) ............................................................................................. 390

Ενότητα 10 (ατυχήματα) ......................................................................................... 443

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Επαναληπτικό Διαγώνισμα της 10ης Ενότητας ..................................................... 488

Ενότητα 11 (συγγενικές σχέσεις) ............................................................................ 521

Ενότητα 12 (25η Mαρτίου) ..................................................................................... 581

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Πώς παίρνουμε πληροφορίες κάνοντας ερωτήσεις –

Ενότητα 14 (Πάσχα) ................................................................................................ 677

Ενότητα 15 (κινηματογράφος - θέατρο) ................................................................ 711

Ενότητα 16 (μουσεία) ............................................................................................. 763

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Πώς ξεχωρίζουμε την Ενεργητική από την Παθητική σύνταξη –

Ενότητα 17 (πόλεμος και ειρήνη) ........................................................................... 831

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Πώς χρησιμοποιούμε τους χρόνους του ρήματος

ΧΡΟΝΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΠΟΙΟΝ*

Οι εξακολουθητικοί χρόνοι (Ενεστώτας, Παρατατικός, Εξ. Μέλλοντας) δείχνουν

Οι συνοπτικοί χρόνοι (Αόριστος, Συνοπτικός) δείχνουν ότι η πράξη διήρκεσε μια

Οι συντελεσμένοι χρόνοι (Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλο-

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

1. Να υπογραμμίσετε τα ρήματα στο παρακάτω κείμενο και να συμπληρώσετε

ΡΗΜΑ ΦΩΝΗ ΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟ

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

2. Να κάνετε Χρονική Αντικατάσταση στα παραπάνω ρήματα στο πρόσωπο και

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

3. Να συμπληρώσετε τον Αόριστο και τον Παρακείμενο στον παρακάτω πίνακα.

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

4. Να μεταφέρετε το παρακάτω κείμενο στο μέλλον, κάνοντας όλες τις απαραί-

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Πώς μιλάμε για το χθες, το σήμερα, το αύριο

 Τα χρονικά επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χρόνο.

 Τα ουσιαστικά και τα επίθετα λειτουργούν ως επιρρήματα για να δείξουν το

Ουσιαστικά: το πρωί, το απόγευμα, το μεσημέρι, το βράδυ, στο παρελθόν, στο

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

 Μια δευτερεύουσα/ εξαρτημένη χρονική πρόταση ξεκινά (εισάγεται) με χρο-

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

1. Να υπογραμμίσετε τους προσδιορισμούς του χρόνου.

Το καλοκαίρι πήγαμε διακοπές στο χωριό.

2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με χρονικούς προσδιορισμούς.

Θα πάμε διακοπές. _________________________________

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

3. Να γράψεις 5 προτάσεις χρησιμοποιώντας τους χρονικούς συνδέσμους.

Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

Μερικοί κανόνες που μας βοηθούν:

Παράδειγμα: γράφω γράμμα, υπογραμμίζω

 Τα ρήματα που τελειώνουν σε –λλω (στους εξακολουθητικούς χρόνους).