Rozdział 22 – Perspektywy rozwoju i regresji (etiologia)

Libido rozwija się w ciągu życia, istnieje ryzyko zahamowania lub regresji. Pewne „składniki rozwoju”
mogą zostać na pewnym etapie rozwoju mimo, że reszta osiągnęła już cel – takie zatrzymanie jednego
elementu nazywamy fiksacją. Drugie zjawisko – regresja – polega na cofnięciu już rozwiniętych części
do poprzedniego etapu rozwoju
Pomiędzy tymi zjawiskami istnieje związek (cytując Freuda): „Im silniejsze fiksacje znajdą się na
drodze rozwoju, tym bardziej będzie funkcja wymijała trudności zewnętrzne za pomocą regresji do
tych fiksacji, tym więc mniej odporna okaże się wobec przeszkód zewnętrznych w jej przebiegu”.
Wyróżnia się dwa rodzaje regresji: regresja do pierwotnych obiektów seksualnych (kazirodczych) oraz
powrót całej organizacji seksualnej do poprzedniego etapu. Oba typy występują w nerwicach
przeniesienia.
Stłumienie – akt, który znajduje się w przedświadomości i zamiast przejść do świadomości zostaje
zepchnięty do nieświadomości. Proces czysto psychologiczny, nie odnosi się do seksualności. (łał,
Freud nie odnosi czegoś do seksu, szok i niedowierzanie)
Dwa rodzaje nerwic przeniesienia: histeria i nerwica natręctw. Histeria – występuje tu regresja libido
do wcześniejszych obiektów seksualnych i stłumienie. „Zjednoczenie popędów cząstkowych pod
hegemonią narządów seksualnych zostało dokonane, ale ich rezultaty napotykają opór ze strony
związanego ze świadomością systemu przedświadomego” (nie mam pojęcia jak to zinterpretować,
przepraszam). Nerwica natręctw – regresja libido do fazy sadystyczno-analnej oraz stłumienie.
„Wyobrażenie natrętne: chciałbym cię zamordować — znaczy w gruncie rzeczy, jeśli się je uwolniło od
pewnych, jednak nie przypadkowych, lecz niezbędnych dodatków, nic innego jak: chciałbym cię
posiadać w miłości” (Freud, wtf). Regresja bez stłumienia nie wywoła nerwicy, mówimy wtedy o
perwersji.
Uwznioślenie (sublimacja) – przeniesienie dążenie seksualnego na inny cel, nie seksualny, tylko
społeczny. Pomaga zaspokoić pewien fragment libido.
Debata nad genezą nerwic: czy zależą od uwarunkowań jednostki czy od czynników zewnętrznych?
Wynikające ze związania libido czy odmowy?
Krótka historia o mężczyźnie, którego pobudzała seksualnie „obuta noga”, związane to jest z tym, że
jego nauczycielka angielskiego kładła swoją chorą nogę ubraną w zamszowy pantofel na poduszce i
potem ta stopa w okresie dojrzewania stała się jedynym obiektem seksualnym. I w taki sposób stał się
fetyszystą stóp.
Konflikt psychologiczny – pewna część osobowości wyraża pewne pragnienia, a druga je hamuje. W
nerwicy zawsze występuje taki konflikt. Tworzy się on, kiedy libido spotyka się z odmową i próbuje
znaleźć nowy obiekt. Popędy libido są hamowane przez popędy nieseksualne, zwane popędami jaźni.
Jaźń i libido nie są kompletnie rozłączne, ale działają w pewnym „parareliźmie”; jaźń będzie dążyć do
harmonii z libido i do podporządkowania go sobie.
Skłonność do konfliktu – zależy zarówno od rozwoju jaźni jak i libido, trzeci czynnik etiologii nerwic,
wynika „z rozwoju jaźni, która odrzuciła dążenie libido”. Taki konflikt może wytworzyć się, kiedy na
poziomie jaźni nastąpi połączenie seksualności z czymś nieodpowiednim, nieczystym czy złym.
„Pragnienia libido” nie będą zaspokajane, przez co może w efekcie dojść do wytworzenia się nerwicy.
Popędy seksualne i samozachowawcze – inne zachowanie względem braku/niedostatku. Popędy
samozachowawcze „doznały” braku/niedostatku, znają jego konsekwencje i kierują rozwój w stronę
zaspokojenia braku tym, co znajduje się w środowisku. Z kolei popędy seksualne nie znają braku, gdyż
nigdy go realnie nie doświadczyły – na każdym etapie rozwoju popędy te były w pewien sposób
rekompensowane, przez co kiedy te popędy się „obudzą” (dojrzewanie) nie potrafimy ich zaspokoić.
Tutaj nastąpiły rozkminy Freuda na temat „przyjemności i unikaniu cierpienia”. Zastanawiał się, czym
właściwie jest ta przyjemność/rozkosz. Mówi o tym, że popędy seksualne dążą właśnie do tej
rozkoszy, jaźń trochu to hamuje przez odroczenie doznania tej przyjemności (czyli basically libido chce
rozkoszy tu i teraz, a jaźń je trochę stopuje i odkłada zaspokojenie tej potrzeby na później, jak będą do
tego lepsze warunki; mam nadzieję, że dobrze to rozumiem)
Rozdział 23 – Drogi tworzenia się objawów
Objawy – „akty” szkodliwe dla życia bądź zdrowia, sprzeciwiające się woli osoby, najczęściej
połączone z cierpieniem. Energie zużywania do pokonania objawów może prowadzić do zubożenia
osobowości. W przypadku nerwic objawy są podtrzymywane przez konflikt.
Powrót do jaźni i libido; jeśli regresje nie budzą sprzeciwu jaźni to nie wykształci się nerwica, libido jest
zaspokajane, choć mogą wytworzyć się perwersje. Jeśli jednak regresje będą wzbudzać sprzeciw jaźni
to dojdzie do konfliktu, a w efekcie – nerwicy. W tym przypadku objaw powstaje „jako wielokrotnie
zmieniona pochodna nieświadomego spełnienia pragnienia libido”.
Stłumione libido zaczyna szukać ujścia – znajduje je w czynnościach i przeżyciach seksualności
dziecięcej oraz w obiektach dzieciństwa. Freud podkreśla tutaj, że doświadczeń z dzieciństwa nie
można lekceważyć, gdyż przez to, że nastąpiły one u wciąż rozwijającego się człowieka mogły zostawić
na nim trwały ślad.
Freud przedstawia etiologię nerwic na schemacie:

Gdzie:
Konstytucja seksualna – dziedziczna; różnorodność skłonności przy rozróżnieniu bodźców
samodzielnych i tych występujących w połączeniu z innym/innymi
Przeżycia infantylne – przeżycia z okresu dzieciństwa
„[…] obsadzenie przez libido przeżyć dziecięcych — a więc i ich znaczenie chorobotwórcze — zostało
silnie wzmocnione przez regresje libido, jest niewątpliwie słuszna, ale doprowadzilibyśmy do błędu,
gdybyśmy to uznali za jedynie decydujące”
Nerwice dziecięce – występują jako efekt działania przeżyć urazowych, kluczowe w zrozumieniu
nerwic u dorosłych. Nerwice na późniejszych etapach życia mogą być „przedłużeniem: nerwic
dziecięcych.
Libido (w nerwicach) nie bez powodu wraca do okresu dzieciństwa. Wiąże się to ze związaniem libido
na określonym etapie i związanym z tym niewyładowaniem go. Bywa tak, że nerwice wynikają
bezpośrednio z przeżyć seksualnych z dzieciństwa lub z wydarzeń późniejszych, w wyniku których
nastąpiła regresja do fazy dzieciństwa. Aby zapobiegać nerwicom warto zająć się rozwojem
seksualnym dziecka.
Neurotycy mocno tkwią w przeszłości, sięgają do tych czasów, w których ich libido było zaspokajane,
do czasów gdy czuli się bezpiecznie i byli szczęśliwi. Często jednak to zaspokojenie objawia się jako
cierpienie jednostki.
Przy tworzeniu się objawów uczestniczą te same procesy co przy powstawaniu marzenia sennego:
zagęszczenie i przesunięcie. „Objaw, tak jak marzenie senne, przedstawia coś jako spełnione, jest to
więc zaspokojenie na podobieństwo dziecięcego, lecz dzięki krańcowemu zgęszczeniu zaspokojenie
to, wciśnięte w jedno jedyne doznanie lub inerwację, może zostać przez krańcowe przesunięcie
ograniczone do małego szczegółu całego kompleksu libido”.

Nie wszystkie wspomnienia z dzieciństwa, które brały udział w tworzeniu się nerwicy, są prawdziwe.
Najczęściej jest to mieszanka doznań (i wspomnień) prawdziwych i fałszywych. Podczas analizy dość
łatwo jest dojść do tego, które z przeżyć, o których mówi badany, są prawdziwe, a które nie. Chory nie
zawsze umie odróżnić wspomnienia fałszywe od prawdziwych, gdyż te fałszywe posiadają pewną
realność psychiczną, która zawsze będzie dominować nad realnością materialną.
Jest kilka wydarzeń z dzieciństwa wyjątkowo ważnych dla neurotyka. Są to: zobaczenie rodziców
podczas stosunku, uwiedzenie przez osobę dorosłą i groźba kastracji. Występują one w nerwicy
zawsze, albo jako wspomnienia realnych zdarzeń albo jako fantazje. Często fantazje te są
‘prafantazjami’, czyli fantazjami z bardzo dawnych czasów, nie obejmującym życia samej jednostki
tylko jej przodków.
Fantazje – powstają, kiedy jakieś pragnienia (seksualne, ale nie tylko) nie zostają spełnione, zostają
one wtedy przeniesione do sfery wyobraźni, gdzie mogą być swobodnie realizowane. Człowiek może
tu doznać swobody, której zrzekł się w rzeczywistości. Najbardziej znanymi wytworami fantazji są
marzenia dzienne, będące często podstawami marzeń sennych.
Powiązanie fantazji z libido – porzucone obiekty często „zatrzymują się” w sferze fantazji zanim libido
dotrze do stłumionych rozwiązań. Póki obiekty te zostają fantazjami nie dochodzi do konfliktu z jaźnią.
Jeśli natomiast nastąpi zbyt duży przepływ libido do fantazji może pojawić się pragnienie uch
realizacji.
Sztuka – forma przejścia od fantazji do rzeczywistości