16 Overgangsrituelen … Gluren bij de buren …

LESDOELEN MATERIAAL
 De kinderen maken kennis met het fenomeen  Leerlingenbundel p. 23-24
van religieuze initiatieriten bij niet-confessionele
zedenleer, de islam en het jodendom.

LESOPBOUW

Instap
— Noteer op het bord:
· waarneming (voor het overgangsritueel)
· gevoelens
· behoeften
· overgangsritueel

— Vertel dan het volgende:

Lies doet binnenkort haar vormsel. Ze kijkt ernaar uit. Lies heeft het gevoel geen kind
meer te zijn, ook al behandelt haar mama haar soms nog als een kind … Maar zo ziet
Lies zichzelf niet meer! Dat frustreert Lies. Ze wil graag meer zelfstandigheid. Ook in
haar geloof is ze geen kind meer.
Vroeger dacht ze niet erg na over haar geloof. Ze praatte de juf maar na. Vandaag is
dat anders.
Lies denkt veel meer na over wat ze gelooft. Ze wil nu graag tonen dat ze christen is.
Niet omdat de juf of omdat mama verhalen vertelt over Jezus, maar omdat ze er zelf
voor kiest om christen te zijn. Ze is blij dat ze daar zo in gegroeid is. En dat wil ze ook
graag vieren, samen met anderen …

— Vertel het verhaal van Lies opnieuw. Geef de kinderen ondertussen de kans om op
een kladblaadje te noteren hoe de situatie voor Lies is voor haar vormsel (1), hoe Lies
zich daarbij voelt (2), wat ze nodig heeft (3), welk overgangsritueel er volgt (4).
Kom dan tot een klassikale uitwisseling.

Uitgeverij Averbode - Sterren aan de Hemel 6 67

 OPLOSSING
– waarneming (voor het overgangsritueel): Lies doet binnenkort haar vormsel.
– gevoelens bij Lies: ze voelt frustratie, omdat ze vindt dat ze haar ‘als een kind’
behandelen, maar ze is blij, omdat ze gegroeid is in haar geloof.
– behoeften: zelfstandigheid, vieren
– overgangsritueel: het vormsel

Stilstaan bij de overgangsrituelen in andere religies

Sterren
aan de Overgangsrituelen … Gluren bij de buren …
— De kinderen lezen in hun werkbundel de tekst rond de overgangsrituelen bij
hemel
Niet alleen christenen vieren een overgangsritueel … Ook vrijzinnigen, joden en
moslims hebben overgangsrituelen waarmee de kindertijd wordt afgesloten.
Lees maar!
niet-confessionele zedenleer, de islam en het jodendom. Per twee overlopen ze
Het feest van de vrijzinnige jeugd

de spreek-wijzer (op p. 24) en passen die toe op iedere levensbeschouwing. Geef

Hoi! Mijn naam is Rilke! Ik ben vrijzinnig. Dat betekent dat
ik niet geloof in een god. Ik geloof wel dat alle mensen
gelijkwaardig zijn. In de lessen zedenleer denken we na over
belangrijke waarden zoals eerlijkheid, rechtvaardigheid,
solidariteit … Ik ben nu twaalf. Volgend jaar maak ik de overstap
naar het secundair onderwijs. Daar kijk ik naar uit, maar tegelijk
voel ik me een beetje bang en verward. De ‘grote school’ gaat

de kinderen die dat wensen de kans om op een kladblad te noteren. Kom nadien tot
ook een vreemde wereld zijn. Toch ben ik blij en dankbaar dat ik
die overstap mag doen. Ik voel me geen kind meer. Ik wil graag
wat meer zelfstandigheid. Daarom ben ik blij dat ik binnenkort
© Shutterstock

het feest van de vrijzinnige jeugd mag meemaken. We doen dan

een optreden waarin we met gedichten, liedjes en
dansjes tonen wie we zijn en waar we naartoe willen.
Het feest symboliseert het afscheid van de kindertijd. Dit

een klassikale uitwisseling.

overgangsmoment wordt gevierd met een groot groepsfeest.
Het is feest voor iedereen. Ook het lentefeest voor de zesjarigen vindt dan plaats.
Door samen het lentefeest en het feest van de vrijzinnige jeugd te vieren, maken we van deze
dag ook het symbool van de verbondenheid tussen jong en oud.

Het feest van de besnijdenis bij de moslims

Hallo, ik ben Hasan. Op deze foto ben ik negen
jaar. De foto is genomen op de dag van mijn
besnijdenis. In de tijd voor mijn besnijdenis was
ik echt een klein kind. Mijn ouders vertelden me
over de islam en de profeet Mohammed, maar ik
begreep niet alles wat verteld werd. Het drong
niet helemaal tot mij door. Toen ik opgroeide,
© Corbis

werd het geloof steeds belangrijker voor mij.

Ik was vaak geboeid en ontroerd door de verhalen

Het feest van de vrijzinnige jeugd

over de profeet. Tegelijk voelde ik me dankbaar
dat ik het geloof mocht leren kennen. Ik had er behoefte aan om te tonen dat ik echt moslim
wilde worden. Ik wou bij de grote groep van moslims gaan horen en mijn verbondenheid met
hen uitdrukken. Voor iedereen die dat wil, is er het feest van de besnijdenis. Er zijn geen vaste
gebruiken voor dat feest. Je wordt besneden terwijl er koranverzen worden opgezegd, maar
verder kun je het feest vrij invullen. Vaak worden er manden met snoep en speelgoed cadeau
gedaan aan de besneden jongen. Hij mag prachtige kleren aantrekken en zijn bed wordt

– waarneming: Je bent 12. Je volgde de lessen zedenleer en dacht na over

versierd. Meestal wordt er ook gedanst en plezier gemaakt.
23
© 2014 Sterren aan de hemel - Uitgeverij Averbode

belangrijke waarden. Je staat voor de overstap naar het secundair onderwijs.

Sterren
Overgangsrituelen … Gluren bij de buren …
– gevoelens bij Rilke: verlangend, een beetje bang en verward omwille van
aan de
hemel

xxx xxx
Bar xxx
mitswa en bat mitswa

de grote, vreemde wereld, maar ook blij en dankbaar voor die overstap
bij de joden
Hallo daar! Mijn naam is Chaim.
Binnenkort word ik dertien en dan vier
ik mijn bar mitswa. Mijn tweelingzus
vierde haar bat mitswa een jaartje
eerder, want meisjes vieren
het wanneer ze twaalf zijn. Ik kijk erg

– behoeften bij Rilke: zelfstandigheid, autonomie

uit naar het feest. Je bar mitswa is
een teken dat je voor de volwassenheid
staat. Ik verlang er erg naar om dat
© Corbis

te kunnen vieren. Heel mijn kindertijd

werd ik bij het groepje kinderen
ingedeeld. Op feesten zat ik steeds
tussen de kinderen. Dat vond ik eerst fijn, maar
de laatste tijd raakte ik erdoor geïrriteerd. Ik was gekwetst, omdat ze me nog steeds als

– overgangsritueel: Het feest van de vrijzinnige jeugd is een optreden waarin

een kind beschouwden en ik voelde me minder goed passen in het groepje van kinderen.
Ik had behoefte aan respect. Geen respect zoals je een kind respecteert, maar respect zoals
je een volwassene respecteert.
Ik wilde zelfstandigheid en autonomie. Je bar mitswa toont dat je kindertijd wordt afgesloten.
Je mag dan uit de Thora lezen. Het feit dat je voor de Thora wordt geroepen, wijst erop dat
je voor de volwassenheid staat. Daar ben ik blij om, want zo voel ik het zelf ook aan. En ik wil
dat graag vieren met mijn familie en vrienden … Dat kan gelukkig ook, want bij je bar mitswa

met gedichten, liederen en dansen getoond wordt wie de jongeren zijn en

hoort een familiefeest met lekker eten!

Spreek-wijzer

Overgangsrituelen komen tegemoet aan de gevoelens en noden van mensen.

Vind jij dat terug in de teksten op p. 23 en 24? Vertel.

waar ze naartoe willen. Het is een groot groepsfeest als symbool voor
Waarneming
Hoe ziet de situatie eruit voor het overgangsritueel? Wat gebeurt er?

Gevoelens
Hoe voelt deze jongen of dat meisje zich?

Behoeften

de verbondenheid tussen jong en oud.

Wat heeft deze jongen of dat meisje nodig?

Overgangsritueel
Hoe ziet het overgangsritueel eruit?

24 Als het leuk en leerrijk is, wil je altijd en overal leren.

© 2014 Sterren aan de hemel - Uitgeverij Averbode
Ill.: Catherine Chion, Dave Vanroye, Hans Boeykens • Auteurs: Sophie Veulemans, Ninja Vervoort

EB5859-2-3_SADH_6e_LLNBUNDEL_3.indd 24 28/01/2021 12:01

Het feest van de besnijdenis bij de moslims

– waarneming: Voor de besnijdenis ben je een kind. Je ouders vertellen je over
de islam.
– gevoelens bij Hasan: geboeid en ontroerd door de verhalen over de profeet,
dankbaar voor het geloof
– behoeften bij Hasan: verbondenheid in geloof uitdrukken
– overgangsritueel: Het feest van de besnijdenis: er zijn geen vaste gebruiken
voor dat feest.
Je wordt besneden terwijl er Koranverzen worden opgezegd, maar verder
kun je het feest vrij invullen.

Bar mitswa en bat mitswa bij de joden

– waarneming: Voor de bar mitswa hoor je bij de kinderen.
– gevoelens bij Levi: geïrriteerd, gekwetst
– behoeften: respect als een volwassene, autonomie
– overgangsritueel: Voor de meisjes is er op twaalfjarige leeftijd de bat mitswa,
voor de jongens op dertienjarige leeftijd de bar mitswa. Ze mogen dan voor
de eerste keer uit de Thora lezen, een teken van volwassenheid.

68 Uitgeverij Averbode - Sterren aan de Hemel 6

 Uitwisseling
— Kom nadien met de kinderen tot een uitwisseling:
Welk overgangsritueel spreekt jou aan? Waarom?

TIP 1:
Hebt u andersgelovige kinderen in de klas? Laat hen dan vertellen over
hun overgangsrituelen. U kunt ook ouders uitnodigen om in de klas hierover te
vertellen.

TIP 2:
Staat u in het officieel onderwijs en hebt u een collega niet-confessionele zedenleer,
islamitische, protestantse of orthodoxe godsdienst? Ga dan bij hen langs met
de kinderen en vraag om toe te lichten hoe de initiatierituelen er bij hen uitzien.

Uitgeverij Averbode - Sterren aan de Hemel 6 69