Plan voor moeilijk gedrag

Het belang van preventie

CREËREN VAN BASISVEILIGHEID

Basisveiligheid is een gevoel van vertrouwen tussen leerling en leerkracht, dat zich
ontwikkelt doordat de leerkracht aan de noden/vragen van de leerling tegemoet komt.

1. Leiding geven en grenzen stellen

- Duidelijke klasafspraken, klasregels en schoolregels
• Klasafspraken: Klasleerkracht maakt deze in het begin van het schooljaar
samen met de leerling (ong. 7 afspraken).
• Schoolregels: 3 regels zijn genoeg (zie schoolregels).
- Consequent handelen: Herhaal afspraken die niet worden nageleefd. Breng de
leerling op de hoogte van eventuele gevolgen.

2. Monitoring en toezicht houden

- Hoe meer toezicht, hoe minder fout gedrag er gaat zijn.
- Actief toezicht houden: Toezicht houden op verschillende plaatsen op de
speelplaats. Blijf steeds rondlopen en heb oog voor minder zichtbare plaatsen op
de speelplaats.
- Leerkrachten dragen fluohesje. Hierdoor zijn ze duidelijk zichtbaar.

3. Positieve bekrachtiging
- Bekrachtigen van positief gedrag door aanmoediging en beloning (niet materieel).
- Zorg ervoor dat alle leerlingen positief bekrachtigd worden.

4. Positieve betrokkenheid
- Tijd maken voor de leerling, samen iets doen, luisteren naar en praten met
kinderen.
- Meespelen is iets krachtigs. Laat zien hoe dit moet.
- Interesse en belangstelling van de leerkracht: Laat de leerling voelen dat hij de
moeite waard is, ook al loopt het soms moeilijk.

5. Problemen oplossen
- Problemen horen bij het leven van een kind. Help hen te leren hoe je problemen
moet oplossen.
- Stappenplan van ‘Jan de Oplosman’ gebruiken om conflicten op te lossen.
- Help het kind. Zeg niet: “Ik zal het in het oog houden”, wel: “Hoe los ik een
conflict op?”.
- Leerlingen van de 3de graad krijgen een mediatoropleiding. Ze helpen op de
speelplaats conflicten op te lossen.
INPERKEN VAN RISICOFACTOREN
1. Grootte en indeling van klaslokaal/speelplaats
- Denk na over de positionering van de banken. Bij een drukke klas beter de
leerlingen in rijen laten zitten.
- Speelplaats wordt opgedeeld voor jonge/oudere kinderen tijdens de
middagspeeltijd.
- Aan de banken wordt een rustige hoek voorzien. Hier mag je niet lopen en niet
roepen.

2. Georganiseerde vrije tijd

- Invullen van overgangsmomenten: vb. toertje lopen op de speelplaats, ...
- Sneller klaar met de les?
• In de voormiddag: lezen/ leerspelletjes
• In de namiddag: Klaarbord waarbij op kaartjes activiteiten staan waaruit de
kinderen kunnen kiezen.
- Speeltijd en middag:
• Speelkoffers, voetbal, middagsport, ...
• Speelmaatjes: 3e graad organiseert regelmatig verschillende spelletjes
tijdens de middag om de leerlingen ideetjes te geven die ze doorheen de
week kunnen spelen.

3. Prikkelreductie
- In de klas:
• Schermen plaatsen, hoofdtelefoon, studie buddy…
• Sobere inrichting van het klaslokaal: wandplaten beperken tot relevante,
orde in boeken, werkschriften...
• Sobere banken: enkel pennenzak
• Rust hoek: Leerlingen krijgen de kans om zich terug te trekken in een
prikkelarme omgeving (rustgevende activiteiten: mandala, lezen).
- Op de speelplaats:
• Een rustige hoek op de speelplaats. Hier mogen de leerlingen niet lopen of
roepen. Het is bedoeld als plaats waar ze kunnen zitten of een rustig spel
kunnen doen.

4. Structuur, orde en herhaling

- Structureren van tijd:
• Dagplanning + weekschema in de klas
• Time-timers gebruiken tijdens de les/ vrije momenten
- Structureren van ruimte:
• Vaste plaats voor werkboeken, kaften, speelgoed, jas, boekentas,
brooddoos, turngerief…
• Leerlingen hebben een vaste plaats in de klas
• Denk na over klasindeling
- Structureren van personen:
• Zoveel mogelijk dezelfde vaste leerkrachten per klas.
• Toch een andere leerkracht? Toon dit in de dagplanning aan met een foto.
- Structureren van overgangsmomenten:
• Leerlingen begeleiden naar ander klaslokaal (LBV, LO).
• Als leerkracht voor de rij staan als de bel gaat.
• In de gang het eerst stil maken voordat leerlingen de klas binnenwandelen.
5. Duidelijkheid
- Duidelijke communicatie:
• Regels visueel maken met foto’s, picto’s, geschreven tekst…
• Het gedrag dat stoort benoemen bij de leerling.
• Consequenties duidelijk maken wanneer een leerling zich niet houdt aan de
regels.
- Communicatie naar alle betrokkenen:
• Ouders op de hoogte houden van gemaakte afspraken.
• Andere leerkrachten (vervanging, LBV, LO) op de hoogte houden van
gemaakte afspraken via rode map in de klas of deze communiceren met
elkaar.
TIME-OUT SYSTEEM IN DE KLAS
De regel is als volgt voor alle leerlingen:

• Ik doe wat de juf zegt/vraagt.

• De juf bepaalt wanneer wie een waarschuwing krijgt en wanneer wie van bol
verschuift.

1. Hoe werkt het systeem?

Er zijn vijf niveaus waar een leerling zich kan bevinden: Voorbeeld, start, time-out 1,
time-out 2 en verwijdering. Elke leerling heeft een wasknijper met zijn naam op. Deze
hangt bij het begin van de dag bij ‘start’. Op dit niveau zijn de leerlingen klaar om te
leren.

Als een leerling ongewenst gedrag vertoont, benoemt de leerkracht dit gedrag en geeft
hierbij een eerste waarschuwing. Na 3 waarschuwingen gaat de leerling naar ‘Time-out
1’. De leerling moet achteraan in de klas in de time-out hoek gaan zitten. De leerling
krijgt een time-timer mee. Deze wordt ingesteld met de minuten naargelang leeftijd.
Indien de leerling in de time-out hoek storend gedrag blijft vertonen, zet de leerkracht de
timer op pauze. Pas als de leerling rustig zit, gaat de tijd in. Als de time-timer afloopt,
mag de leerling terug participeren in de les.

Vertoont de leerling hierna nog steeds ongewenst gedrag, gaat de leerling na 3

waarschuwingen naar ‘Time-out 2’. Deze time-out is klas-extern. De leerling neemt de
time-timer mee naar de buurklas en gaat hier in een time-out hoek zitten. De regels
hierbij zijn hetzelfde als time-out 1.

Lukt het hierna voor de leerling nog steeds niet om goed gedrag te stellen, moet hij/zij
na 3 waarschuwingen naar ‘Verwijdering’. De leerling moet dan met zijn agenda naar
de directie. De leerling wordt voor een heel lesuur uit het klaslokaal verwijderd. Er wordt
hierbij in gesprek gegaan over het gedrag dat de leerling stelt en hij/zij moet daarna zijn
band met de leerkracht terug herstellen. De leerstof van de klas wordt thuis ingehaald
(indien mogelijk) en de ouders worden van zijn/haar gedrag op de hoogte gebracht.

Bij opvallend positief gedrag kan een leerling verplaatst worden naar ‘Voorbeeld’. Hierbij
benoemt de leerkracht het gewenste gedrag. Hierbij is het belangrijk om als leerkracht
oog te hebben voor alle leerlingen. Zorg er dus voor dat de leerlingen die regelmatig in
een time-out terecht komen, ook eens bij voorbeeld kunnen hangen.

Direct ingrijpen

Soms moeten we direct ingrijpen. De leerling kan dan van eender welke plaats ineens
naar ‘verwijdering’ gaan. Dit doen we in volgende situaties:

- Brutale houding naar leerkrachten (schelden)

- Fysiek geweld en/ of heftige bedreiging tussen leerlingen onderling
- Fysiek geweld en/ of heftige bedreiging naar personeelsleden
- Seksuele intimidatie
- Weglopen van school
Hieronder staat een schematisch overzicht van het time-out systeem:
 2. Herstelgedrag
Na een crisis/ verwijdering uit de klas moet de band tussen leerkracht – leerling of
leerling – leerling terug hersteld worden. Een herstelgerichte benadering is positief en
met respect voor elkaar. Bij herstelgedrag zijn volgende zaken erg belangrijk:

- Focus op de schade die veroorzaakt is en niet op de persoon zelf.

- Maak een onderscheid tussen het gedrag dat de persoon stelt en de persoon zelf.
- Het gaat er niet om iemand de les te spellen, maar om betrokkenen bij elkaar te
brengen die elk benoemen om hun steentje bij te dragen om de schade te
herstellen.
- Iedereen is verantwoordelijk voor de relaties binnen de school.
- Gevoelens uitdrukken is erg belangrijk (evt. gevoelsmeter gebruiken).

Dit kan op volgende manieren:

- Een herstelgesprek voeren. Op deze website staat een gespreksleidraad die hierbij
kan helpen:
https://www.sorrybox.be/blok/_uploads/library/353/attachments/Handleiding%20
voorzitter%20van%20een%20formele%20herstelconferentie_1.pdf
- Leerling maakt rommel in de klas → Samen opruimen.
- De leerling maakt tijdens verwijdering een opdracht op de volgende website:
https://www.sorrybox.be/v2/apps.php

3. Wat bij meermaals verwijdering?

Als een leerling gedurende 3 weken meermaals uit de klas verwijderd wordt, wordt met
de leerling een traject opgestart. Dit wordt samen met de zorg besproken. De leerling
krijgt dan een vaardighedenboekje. Hierin wordt met een plus of min aangeduid hoe de
leerling zich gedraagt tijdens een bepaalde les.
Bronnen
Baard, M. (2011, april). Een passend onderwijsaanbod voor leerlingen met
gedragsproblemen. saller.nl. https://www.saller.nl/wp-
content/uploads/schoolwidepositivebehaviorsupportinbeterbegeleiden.pdf

Bloemen, C., Peeters, C., Peeters, E., Briers, A., Dingenen, A., & Opteyndt, M. (2017).
Time in is de nieuwe time out! Timeoutisin.wixsite.com.
https://timeoutisin.wixsite.com/timeout

GBS Giblo Beerse. (2015). Werken met type 3 kinderen. Infosessie Buitengewoon
Onderwijs Type 3, België.

Grenswijs. (z.d.). Grenswijs. https://www.grenswijs.be/

Herstelgericht werken. (z.d.). kenniscentrumpotential.be.

https://kenniscentrumpotential.be/kenniscentrum/detail/herstelgericht-
werken#:~:text=Herstelgericht%20werken%20op%20school%20(Hergo,worden%20uitg
enodigd%2C%20idealiter%20de%20ouders.

SBO Sonnevanck. (2017). Betekenis Time-out systeem.

SorryBox. (z.d.). Iets goed maken. sorrybox.be. https://www.sorrybox.be/v2/apps.php

Unknown. (z.d.). Handleiding voorzitter van een formele herstelconferentie. In

Sorrybox.be (pp. 45–47).
https://www.sorrybox.be/blok/_uploads/library/353/attachments/Handleiding%20voorzit
ter%20van%20een%20formele%20herstelconferentie_1.pdf