Chuong IX
DICH VA DIEN; DICH VA GAT TIA
Dién nghia va cAt tia 1a hai hoat déng gan lién voi qua
trinh dich. Hai hoat déng nay ddi héi ngudi dich khong nhing cé
mét kién thie vé ngén nga Viét va Anh’ ma edn sy lanh tri thio
vat va sdng tao. _
A. DICH VA DIEN
Chinh xde 1A nguyén tée sf mOt trong phién dich. Nhung cé
khi ngudi dich khéng thé bam sdt vao céu chit olla tée gid vi néu
lam nbu vay, ban dich 6 thé tré nén khé hiéu hay 16 bich d¢i véi
nguti doc. Sau day chting ta xét vai trudng hgp.
I. Van dé van hoa trong dich
Dich mét ban van tir m6t ngén ngt nay (Li) sang mét ngén
ngit khdc (L2) cing dai héi phai chi ¥ dén nhimg diém van héa dj
bidt,
Vdi
Anh We staged strikes not on political but on bread-and-butter
issues.
Wiét Chung téi té chite nhitng eudc dink céng khong phdi vi
nhitng vdn dé chink tri va ma ul nhiing vdn dé
“Bread” (bdnh mi) va "Butter" (ba) ed thé déi véi ngudi Viet
Ja nhéng thd cao sang, nhung déi vdi ngudi Anh, chi 1a thie 4n
binh thudng hang ngay, nh cém véi ed déi voi ngudi Viet.
Vi vay, cau trén c6 thé dich - ... khéng phdi vi nhiing vdn dé
chink tri ma. vi nhitng vdn dé thude vé com do (hode com do gqo
tién),
138svd2
Ah He unexpectedly found a perfect watercolour to ge above the
—————-mantielpiect
Wit Anh dy belt ngi thdy moe bite hoa hoan mg ve bans mige mau
dé treo bén tren
_A mantelpiece: Cai 62 cila cdi 10 sudi trong phone khéch.
Néu dich nguyén-xi-nhu vay thi-d6c gid nguti Viet khong ¥
thie duge su tran trong cia anh dy doi vdi bic hoa. Céi “mantel-
piece" 1a noi ngutvi Anh thudng trang trong dat anh cia chi nha,
vg cha nha vA mot it dé vat my thudt cho dep mat, Noi tom lai,
dé 1A noi trang trong nhat trong phong khach.
Vi thé gap mét truéng hgp nhu vay, 6 16 ngudi dich nén
chon sy uyén chuyén va hy sinh sy chinh xd4e, Cau trén ¢6 thé
dich: - ... dé@ (treo) vdo noi trang trong nhdt trong phong khach,
vd3.
Anh The bride was walking down the aisle, wearing a happy
I smile.
Viet Cé déu dang bitie di médt
~ ay ewai hank phite trén moi.
The aisle: 16i di gitia hai day ghé, trong rap hat hay trong
nha thd. Nhung néu dich "di xudng gitta hai day ghé" thi qua that
la ... v@ vi. Cau trén ed thé dich: - Co dau dang tin Ién truée ban
tha dé lam 14 hgp edn / tién hanh hon_1é.
Vida
Anh I'm not the kind of man that bites the hand that feeds him.
Viet Toi Bhong Phat ia b hang nei
yaa =
Anh I'm your mother! How can you bite the hand that feeds you?
Wit Tao La me may! Sao may
2136“Bite the hand that feeds one" cau néi din dén suf lién
tudng (association) mot con ch6, va ch6 thi thudng licks his master’s
hand dé t8 long tri 4n. Vi vay, hai cfu nay 1a nhitng cau néi phd
thong cia ngu@i Anh, nhung khi dich, nh&t dinh khéng thé dich
ting chit mt dugc. Mét trong nhiing tit phd hop nhét c6 16 1a
“yong on". .
+ Téi khéng phdi la hang ngubi vong on.
- Ma la md cila con ddy! Sao eon vong on dit vity.
vd5
Anh Will you marry me?
Hoge Please marry me.
Khi ngu@i dan éng néi véi ngutti yéu nh thé thi phai dich
sang tiéng Vigt sao day? Chi "eudi" che chin 1a khong 6n rdi.
wi6
Anh To the Western palate - and nose - durian proved even less
appetizing than man’s best friend.
Vigt Doi vdi khdu vi cita nguéi phuong Tay - va cd khitu gide nia
+ sdu riéng thdm chi eang hho nut hon ed .
man's best friend 1a do edu: The dog is man's best friend.
Ngudi Tay phusng coi con ché la "pets" (thi dé lam ban) chit
khéng phi 1a thd dé an thit,
Céu trén dich la: thit edy (= dog meat),
IL Thanh ngG@ trong tiéng Viet
Nguge lai, rat nhiéu khi ching ta phai dién gidi mot cym tir
c6 tinh chat cia mét thanh ngi - tric 1A ndm r6_nghia cia né
(make sure what is really meant) tride khi dich. Mot so thanh
ngt cé nghia riéng cing nhie ela chung, nhung cing c6 mét so
thanh ng eé m6t sé nghia hoi uyén chuyén va nghia dich thyc
cia chung chi due x4 dinh béi mt ngit canh.
137Ching ta thit xem xét mQt 86 tring hgp sau day:
____* Bat dung v6 -
Wigt Anh dy da quyét dink tit bd san khdu vi nghi rang dé khong
phdi la dét dung vé citi anh ta.
Dién nghia: Linh vye dé phat huy tai nang hay ede kha
ning tiém 4n.
Anh He has decided to give up his career in the theater, thinking
that it is not an area where he can develop his talents
fully.
Viét Ank dy quyét dinh lén Sai Gon dé tim dat dung v6.
‘Tim dét dung vé: Tim co hoi dé phat trién tai nang.
Anh He decided to go to Saigon in search of an opportunity to
develop his talents.
Vigt Séng gitta nhiing ngudi cd cdnh gide nhu vay, thdng ba xao
hhéng 06 ddt dé dung v6.
Bat dé dung vo: Co hoi dé gid tro.
‘Anh Living among such watchful people the scoundrel has no
opportunity/chance to play his tricks.
* An com byt
Wigt Vi khong cé thi gis dé vé nha wdo ite gidi lao giita tra nén
tdt cd ching t6i déu di dn com bui.
Dién nghia: An com & mt quén bén vé dudng.
Anh Because we do not have enough time to go home at the noon
break. we dil cido co to the roadside foodstalls for lunch.
# nade IAna trite Aiicie Wane sau
Viet Ong ba ta ed ndi: Mat long trude duge lang sau, bd ndi ngay.
cho tyi bay biét la ding cé tity tign md tivi cda dng nha
trong phong khdch. Ba chil nhe ndi vdi ching é6i.
| 138Dién nghia: Day 1a mét thanh ngi thutng duge sit dung 6
nghia: Li noi thang co thé lam mat long, nhung n6 e6 thé tao ra
sy hiéu biét, tranh higu lam, tranh rc rdi vé sau.
Anh “As a saying has it: Frank words may hurt at first but they
can eliminate any possible trouble in people's relationship,”
the landlady said to us. "I must say at once that you are
not allowed ta use my husband's TV in the living room
without asking.”
Céu trén 6 thé nit gon ma khéng cAn nhde téi ndi dung cia
cau thanh ngi tiéng Viet.
"I may sound rude," the landlady told us, "but to avoid any
possible trouble in our relationship, I must tell you right away
that you can not use my husband's TV in the living room without
asking."
“Duge long sau" cing e6 thé dich: To ensure a pleasant /
satisfactory relationship.
* Séng chét vdi nghé
Viét Chuing ta cdn nhitng thdy gido séng chét udi nghé.
Dich nghia: "Séng chét véi nghé" cé nghia hoan toan tan
tuy véi nghé: Wholly dedicated / committed to one's career / pro-
fession / work.
Anh We need teachers who are wholly dedicated to'the teaching
career.
* Khi nao khéng hay
Cum tit e6 vé don gifn, nhung méi truéng hop phéi dich mbi
cach ~ @:
Vidt Toi ngd thiép khi nao hhong hay.
Anh I dozed off / fell asleep / dropped off, (ding thi qué khd)
Vigt Thoi gian tréi thé@t nhank! Maa thu dén khi nao toi khéng
hay.
& 139-3Anh How time flies! I didn't realize that autumn had set in.
—______Nguti-phat-biéu_khi-néi_cAu trén_ thi da biét_mba thu_da téi.
Wi vdy phai ding "I didn't realize" (thi qué khw).
Vigt Ho ngd ngon dén néi cé lén ra khdi nha khi ndo ho cing
khéng hay.
Anh They had slept so soundly that they did not know when she
had sneaked out of the house.
Bay git ho ty hdi e6 dy d4 ra di Ide nao.
Vist Ong ‘ta lam viéc say sia dén nédi nang & bén canh mé éng
vdn khéng hay.
Anh He was so absorbed in his work that he was not aware of
her presence .
Cau nay hoan to&n cing nghfa véi cfu trén, tie 1A ong dy
van chua biét.
Viét Ong dy lam viée say sua dén néi ong khong hay nang da dén
hic nao.
Anh He had been so absorbed in his work that he did not know
when she had come.
Lie nay - lic duge néi dén - thi 6ng da biét nang cé mat,
nhung nang dén lie mao thi ong khong biét.
. Nghia béng (Figurative meaning)
Trong vin khoa hoe, ti dive hiéu theo nghia den (literal
meuning). Tiny woug van bev Chi via iicu tauySu, ain U9 iin nia
theo nghia béng trong mot ngif cinh nao dé. Hon nia, ngén ngit
néi tiéng Anh day cd idioms va slang.
a 140Trong phan sau day, sinh vién duge tap lam quen véi mot
so ky nang dé nhan biét. khi nao tif cin phdi hiéu theo nghia
béng (need to be taken firuratively), .
* Metaphor: Phép an dy
Phép dn du 1a mét 16i vi'von. Hay xét edu sau day:
- In England, marriage has become a panda bear of a social
institution.
A social institution: mét tap tue x4 hgi
A panda bear hay a panda: con gau tric, mot thi hoang quy
hiém ‘Trung Qué of nguy co bj tuyét ching.
Ca cau trén cé thé dich:
- O Anh, hén nhén dé tré thanh mét tép tue xf héi dang suy
tan.
VGi edu trén, khong thé bam theo nghia den ma phdi dich
“thoat" nhu vay, ngudi doc Viét méi hiéu dufge mét cdch d& dang,
‘Trong tiéng Anh, ngudi ta chia ra hai loai vi. von, mot loai
-goi JA simile, mt 161 so sénh dimg Like, As.
Vd Her face was like a mask. (a simile)
Loai kia goi 1A metaphor, mt 10i so sAnh khéng ding téi
Like va As. .
Vdi These children have brought some sunshine into our cold
lives, (a metaphor)
Nhing dua tré nay dé dem igi mét chit ndng dm cha cude
dai lank gié cita ching téi.
Vd2 She has a heart_of stone. ee
Cé dy cd mét tréi tim bang dé | mOt irdi tim khong bit xtic
cdm. .
elasLéi vi von 6 cing gén giéng nhu trong tiéng Viét. Nhung
cach vi von sau 14 dac biét cla ligne J Anh va doi khi gy-khé khan
cho sinh vién Viet Nam.
Vd:
Vda
The conflict between reformers and dinosaurs has never
been so raw or 80 exposed - Newsweek
Sy xung dét giila nhiing nha edi cdch va nhiing chink tri
gia gid nua bao thu chia bao gid lai gay gdt hay céng khai
nh vdy.
Foreigners may use English idioms which are really lan-
guage dinosaurs.
Nhitng ngubi ngogi quéc ¢6 thé sit dung ede thank nga titng
Anh dé qué ef 15 sf it ai dung téi.
Dinosaurs nguyén nghia 14 con khiing long. Nhung trong
nghia bong, tit nay chi ngudi hay vat gid nua, 6 16 si, khdng con
pha hgp véi thai dai méi.
vat
Wd2
T's a jade of a city.
D6 la mét thanh phd dep (nhut m§t vien ngoe bich).
A mountain of a woman challenged him.
Mot my dan bé dé s6 nhu trdi nui chan Adi anh dy.
Cau tric cia 16i dn dy nay gém N, + of + N,.
Tw sau la nguti hay vat duge vi véi cdi tix true chi dinh.
Mét s vi du khée:
- She's married to a clod of a man.
Breer ot DNS ND thet cree Bete
A alads mit ann Att
- The Korean guard flashed out his board of a hand.
Tén bdo ve ngudi Trig Tién vung ra nhanh nhit chép ban
tay to niu idm vdn eda ga.
dr 142 oaBai tap
Dich nhiing cu sau day ra tiéng Viet
1. Since the dawn of the computer era, pundits have been pre-
dicting the demise of the book. But, though profit margins are
being squeezed, there is still no sign of terminal illness in the
global publishing industry. Now along comes a thumping great
dinosaur of a book that would seem to suggest the pundits
have a point: some publications might work better in digital
form.
Notes
Thumping + very big; huge
Have a point : ndl cé ly
a They'll beth wear the pants
Recently there has been lots of talk about the growing phe-
nomenon of women who choose not to get married. Apparently
GLORIA STEINEM hasn't been in on these conversations. On
Sept. 3, Steinem, 66, who co-founded Ms, Magazine and once
said, "A woman needs a man like a fish needs a »" tied
the knot with DAVID BALE, 61, a South African-born business-
dB ocman who made his fortune importing skateboards to the U.S:
and who also happens to be the father of American Psycho
starChristian Bale
Notes
To wear the pants : mdm quyén (slang)
Ex: She wears the pants in her family,
Trong gia dinh e6 &y nam quyén,
Gloria steinem 2 mét phy nit My tranh diy cho ni quyén.
Who happens to be (tam dich) duoc biét la, Jai fa (dé chi mot
diéu Khdm phé ra mot each bat ngd).
B. DICH VA CAT TIA
C&t tia cdu chit trong nguyén ban cing 1a mét hoat ding
gin lign véi cong tdc dich. S di e6 nhu cdu ct tia la do hai yéu to
sau day:
= Su khée biét gitja tigng Viet va tiéng Anh vé cdch str
dung tir va ed phap.
= _L6i hah van cia chinh tac gid (khong dé cap & day).
(d6i nga gido vien), dja ban (Vd: tron u
nghigp (Vd: sy nghiép cong nghiép héa hién dai héa), vdn dé (Vd:
Van dé nan mai dim), khi chuyén qua tiéng Anh, trong rt nhidu
truémg hop, ching ta ¢6 thé edt bd dé cau vin ti&ng Anh duge gon
gang ma van khéng am sai I@ch nghia cia ban vin ting Vist.
ww iddsBal tap
1. Hay dich nhiing c4u nay ra tiéng-Anh (ct tia)
a, Trong thang qua trén dia ban thanh phé c6 103 vy trom xe gan
may (motorbike thefts).
b. Vi dOi ni gido vién cia ching ta mang nén vide giang day ca
ba van phai con tiép tye.
c. Ching tdi tri an sau sc nhting nha gido da céng hién ca dai
minh cho suf nghiép gido duc.
2, Hay dich lai nhiing cdu nay di gip day dé trong cde
oman ic (d8 ¥ cdc tit phai dién)
a. Thay
ng, cAting hét hong dinh bd chay.
b. Chiing ti c&n nhting gido vién cé tm long dé vdi he sinh bj
khuyét tat.
c, MOt ngay am ay phai ban 100 vé 8, Néu ban 6 em sé khong
co aA td Tara
145fuadt sink
d. Léng tdi se lai khi thay chung chia nhau liém cay kem motedch
them thuéng,
@. Thay ti dang ngéi cau, né mon mon én ahgee v
0 146 we