Kąt dwuścienny

Wprowadzenie
Przeczytaj
Aplet
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Kąt dwuścienny

Źródło: Ma hew T. Rader, dostępny w internecie: h ps://unsplash.com/, domena publiczna.

Podczas wykonywania prostej czynności otwierania drzwi, nie zastanawiamy się jaki kąt
utworzy skrzydło drzwi i ich ościeżnica.
Okazuje się, że tego rodzaju kąt można zdefiniować jako kąt dwuścienny. W materiale
wprowadzimy definicję kąta dwuściennego oraz wskażemy występowanie tych kątów
w bryłach geometrycznych. Opierając się na wiedzy teoretycznej oraz omówionych
przykładach, rozwiążemy ćwiczenia interaktywne.

Twoje cele

Określisz definicję kąta dwuściennego.

Rozpoznasz kąty dwuścienne w bryłach geometrycznych.
Zastosujesz zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów matematycznych.
Przeczytaj

Wprowadźmy definicję kąta dwuściennego.

Definicja: Kąt dwuścienny

Dane są dwie półpłaszczyzny o wspólnej krawędzi, które dzielą przestrzeń na dwie

części.

Kątem dwuściennym nazywamy sumę dwóch półpłaszczyzn o wspólnej krawędzi

i jednego z dwóch obszarów, które te półpłaszczyzny wycinają z przestrzeni.

Wspólną krawędź półpłaszczyzn nazywamy krawędzią kąta dwuściennego,

a półpłaszczyzny – ścianami kąta dwuściennego.

Wyróżnia się szczególne rodzaje kąta dwuściennego:

kąt dwuścienny zerowy – kąt, którego ściany pokrywają się, a wnętrze jest puste,

kąt dwuścienny półpełny – kąt, którego ściany uzupełniają się do jednej płaszczyzny,

kąt dwuścienny pełny – kąt, którego ściany pokrywają się, a wnętrze wypełnia całą
przestrzeń.

Przykład 1
Na poniższym rysunku ostrosłupa czworokątnego zaznaczono pewien kąt dwuścienny.
Opiszemy etapy wyznaczania tego kąta.

Rozwiązanie:

1. Wyznaczamy krawędź wspólną sąsiednich ścian bocznych – jest to krawędź boczna

ostrosłupa.

2. Na wybranych ścianach bocznych wykreślamy odcinki, które są prostopadłe do

wyróżnionej krawędzi bocznej.

3. Narysowane odcinki są wysokościami trójkątów będących ścianami bocznymi

ostrosłupa.

4. Kąt pomiędzy narysowanymi odcinkami jest kątem dwuściennym.

Przykład 2

Na rysunku przedstawiono graniastosłup prawidłowy sześciokątny

ABCDEFA B C D E F .
' ' ' ' ' '
Wyznaczymy krawędź oraz ściany kąta dwuściennego, będącego kątem między
sąsiednimi ścianami bocznymi w tym graniastosłupie.

Rozwiązanie:

Zauważmy, że istnieje dokładnie 12 takich kątów.

Jednym z nich jest kąt, w którym:

krawędź to odcinek CC ,'

ściany to półpłaszczyzny BCC B ' ' oraz CDD C .

' '

Pozostałe krawędzie oraz ściany kątów dwuściennych podaje się analogicznie.

Przykład 3

Na rysunku przedstawiono sześcian o krawędzi a z zaznaczoną płaszczyzną π

przechodzącą przez przekątne przeciwległych ścian bocznych. Opiszemy zaznaczone
αβγ
kąty , , z rysunku.
Rozwiązanie:

Na rysunku zaznaczono poniższe kąty dwuścienne:

α – kąt pomiędzy sąsiednimi ścianami bocznymi sześcianu,

β – kąt nachylenia płaszczyzny π do płaszczyzny podstawy sześcianu,

γ – kąt nachylenia płaszczyzny π do ściany bocznej sześcianu.

Przykład 4

Na rysunku zaznaczono kąt dwuścienny pomiędzy płaszczyzną przechodzą przez

przekątną podstawy sześcianu i jeden z wierzchołków górnej podstawy, a płaszczyzną
podstawy tego sześcianu. Wyznaczymy długości odcinków x oraz y, które są zawarte
w ramionach tego kąta, wiedząc o tym, że krawędź prostopadłościanu ma długość a.
 Rozwiązanie:

Zauważmy, że odcinek x jest równy połowie długości przekątnej podstawy sześcianu,

zatem:

x = a√2 2

Długość odcinka y możemy wyznaczyć z twierdzenia Pitagorasa, korzystając z trójkąta

prostokątnego, jak na poniższym rysunku.

Zatem:

x2 + a2 = y2
2
( a√2 2 ) + a2 = y2
2 +a =y
a2 2 2

y2 = 32a
2

y = a√2 6

Ciekawostka

Istnieją również kąty wielościenne. Kąt wielościenny jest częścią przestrzeni, domkniętą
skończoną liczbą kątów płaskich, które mają wspólny wierzchołek i każde dwa następne
kąty mają wspólne ramię.

Podobnie, jak w przypadku kątów płaskich, w kątach dwuściennych wyróżnia się kąty
wypukłe i wklęsłe. Oba rodzaje tych kątów przedstawiono na poniższych rysunkach.
Słownik
prostopadłościan

równoległościan, w którym dowolne dwie ściany mające wspólną krawędź są prostopadłe

ostrosłup

wielościan, którego podstawą jest dowolny wielokąt, a ściany boczne trójkątami

o wspólnym wierzchołku
Aplet

Polecenie 1

Uruchom aplet, a następnie wykonaj poniższe polecenie.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOo5pXXHC

Polecenie 2
Zaznacz wszystkie zdania, które są prawdziwe.

Jeżeli ściany kąta dwuściennego uzupełniają się do jednej płaszczyzny, to taki kąt

jest półpełny.

 Ściana kąta dwuściennego jest półpłaszczyzną.

 Ściana kąta dwuściennego jest płaszczyzną.

Kąt pomiędzy ścianami bocznymi graniastosłupa prawidłowego czworokątnego ma


zawsze miarę 90°.

 Krawędzią kąta dwuściennego jest wspólna krawędź jego ścian.

 Ściany kąta dwuściennego mają zawsze dwie wspólne krawędzie.

 Kąt dwuścienny jest kątem płaskim.

Kąt dwuścienny między sąsiednimi ścianami w sześcianie ma taką samą miarę jak kąt
 dwuścienny między sąsiednimi ścianami bocznymi w ostrosłupie prawidłowym
czworokątnym.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Na rysunku przedstawiono sześcian ABCDEFGH oraz zaznaczono kąt dwuścienny α.

Zaznacz poprawną odpowiedź.

 Krawędzią zaznaczonego kąta dwuściennego jest odcinek AB.

 Ścianami kąta dwuściennego α są półpłaszczyzny KLCD oraz KLGH .

 Ścianami kąta dwuściennego α są półpłaszczyzny KLCD oraz CGHD.

Ćwiczenie 2 輸

Na rysunku przedstawiono graniastosłup trójkątny ABCDEF .

Zaznacz wszystkie zdania, które są prawdziwe.

Dowolna półpłaszczyzna, zawierająca ścianę boczną graniastosłupa z rysunku


tworzy 3 kąty dwuścienne z sąsiednimi ścianami.

Istnieje dokładnie 18 kątów dwuściennych, które tworzą półpłaszczyzny


zawierające ściany graniastosłupa.

ABC, to drugą ścianą kąta

Jeżeli jedną ścianą kąta jest półpłaszczyzna

dwuściennego może być półpłaszczyzna DEF .


Jeżeli jedną ścianą kąta dwuściennego jest ściana ABC
, to drugą ścianą może być
dowolna półpłaszczyzna zawierająca ścianę boczną graniastosłupa.
Ćwiczenie 3 輸

Uzupełnij tekst dotyczący kąta dwuściennego.

Kąt dwuścienny jest to utworzona przez dwie różne o wspólnej

i jedną z dwóch figur wyciętych w przestrzeni przez te dwie półpłaszczyzny.
Dwie półpłaszczyzny wyznaczające to tego kąta, natomiast część wspólna

obu płaszczyzn to kąta dwuściennego. kąta dwuściennego to figura

wycięta z przestrzeni przez ściany kąta dwuściennego. Suma ścian i wnętrza kąta
dwuściennego, to jego .

obszar ściany kąt dwuścienny Wnętrze figura geometryczna krawędzi

półpłaszczyzny krawędź

Ćwiczenie 4 醙
Ćwiczenie 5 醙

Rozwiąż krzyżówkę.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

1. Rodzaj kąta, który tworzą dwie półpłaszczyzny o wspólnej krawędzi.

2. Jest nią ściana kąta dwuściennego.
3. Najczęściej podawana w stopniach lub radianach dla kąta.
4. Wspólna dla dwóch półpłaszczyzn.
5. Figura wycięta z przestrzeni przez ściany kąta dwuściennego.
6. Suma ścian i wnętrza kąta dwuściennego.

Ćwiczenie 6 醙

Narysuj sześcian ABCDEFGH i zaznacz:

a. kąt pomiędzy płaszczyzną ABK, gdzie K jest środkiem krawędzi GH , a płaszczyzną

podstawy ABCD tego sześcianu,

b. kąt pomiędzy płaszczyzną ABH , a płaszczyzną podstawy ABCD tego sześcianu.

Ćwiczenie 7 難

Zaznacz poprawną odpowiedź. Dany jest czworościan foremny ABCD. Wówczas:

 Krawędzią wspólną płaszczyzn ABC i BDC jest odcinek AD.

 Miary kątów między ścianami tego czworościanu nie zależą od wyboru ścian.

Istnieje jedna płaszczyzna, zawierająca ścianę czworościanu, która nie tworzy kąta
 dwuściennego z żadną z pozostałych płaszczyzn, zawierających ściany tego
czworościanu.

Ćwiczenie 8 難

Uporządkuj w odpowiedniej kolejności etapy wyznaczenia kąta dwuściennego pomiędzy

ścianami bocznymi w ostrosłupie prawidłowym sześciokątnym.

Narysowane odcinki są wysokościami trójkątów będących ścianami bocznymi


ostrosłupa.

Na wybranych ścianach bocznych wykreślamy odcinki, które są prostopadłe do


wyróżnionej krawędzi bocznej.

Kąt pomiędzy wysokościami ścian bocznych jest kątem dwuściennym. 

Wyznaczamy krawędź wspólną sąsiednich ścian bocznych. 

Dla nauczyciela

Autor: Tomasz Wójtowicz

Przedmiot: Matematyka

Temat: Kąt dwuścienny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
X. Stereometria. Zakres podstawowy. Uczeń:
2) posługuje się pojęciem kąta między prostą a płaszczyzną oraz pojęciem kąta dwuściennego
między półpłaszczyznami;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii.

Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje kąt dwuścienny;

wykorzystuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów matematycznych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja;
liga zadaniowa;
metoda kota i myszy;
objaśnienie nowej wiedzy.

Formy pracy:
 praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wskazanie przez nauczyciela tematu: „Kąt dwuścienny” i celów zajęć, przejście do

wspólnego ustalenia kryteriów sukcesu.
2. Uczniowie metodą burzy mózgów przypominają poznane pojęcia związane z tematem
lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują

w zeszycie minimum dwa pytania. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy.
Grupy na przemian zadają przygotowane wcześniej pytania grupie przeciwnej, która
udziela odpowiedzi. Nauczyciel uzupełnia wyjaśnienia.
2. Uczniowie zapoznają się indywidualnie z treścią sekcji „Aplet”. Zapisują ewentualne
pytania dotyczące napotkanych trudności, po czym następuje dyskusja, w trakcie
której nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe elementy z materiału.
3. Uczniowie wykonują pierwsze dwa ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”.
Wyniki pracy omawiane są na forum klasy i komentowane przez nauczyciela.
4. Kolejny etap to liga zadaniowa - uczniowie wykonują w grupach na czas ćwiczenia 3‐5
z sekcji „Sprawdź się”, a następnie omawiają je na forum klasy.
5. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 6‐8 z sekcji „Sprawdź się” metodą kot i mysz
rozwiązują ćwiczenia interaktywne w sekcji „Sprawdź się”. Mysz stara się jak najlepiej
rozwiązać zadania, a kot sprawdza ich poprawność. Po dwóch nieudanych próbach kot
„łapie mysz”, która odpada z gry. Aby gra toczyła się dalej - role uczniów odwracają się
i mysz staje się kotem - procedura się powtarza.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności,
odnosząc się do wyświetlonych na tablicy interaktywnej celów z sekcji
„Wprowadzenie”.
Praca domowa:

1. Zadanie dla kolegi/koleżanki. Uczniowie dobierają się w pary i opracowują zadania

analogiczne do ćwiczeń 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przesyłają je do siebie
mailem, rozwiązują i na następnej lekcji porównują wyniki.

Materiały pomocnicze:

Kąt między prostymi a płaszczyznami w graniastosłupach

Wskazówki metodyczne:

Materiał w sekcji „Aplet” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu

wiadomości dotyczących kąta dwuściennego.