BESİNLERİN KİMYASAL SİNDİRİMİ ve EMİLİM

11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI SORU 1. (2017-YGS/Fen Bilimleri)

11.1.3. Sindirim Sistemi Aşağıdaki şekilde, insanın sindirim
Anahtar Kavramlar: emilim, sindirim organlarında kimyasal sindirime uğrayan
11.1.3.1. Sindirim sisteminin yapı, görev ve işleyişini açıklar. bazı maddeler K, L, M harfleriyle
-Genel olarak besin maddelerinin kimyasal sindirime uğradığı sindirim kanalının bölümlerini bir simgelenmiştir.
tablo üzerinde gösterelim.
Organlar
Ağız Mide İnce bağırsak
Besin
Karbonhidrat Sindirimleri başlar Sindirime uğramaz Sindirimleri tamamlanır.
Protein Sindirime uğramaz Sindirimleri başlar. Sindirimleri tamamlanır. Buna göre K, L, M harflerinin temsil
Yağ Sindirime uğramaz Sindirime uğramaz Sindirimleri tamamlanır. ettiği besinlerle ilgili aşağıdaki
1. KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
-Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakta tamamlanır.
-a. Ağız: Tükürükte bulunan tükürük amilazı (pityalin), nişasta ve glikojen moleküllerini K L M
parçalayarak iki glikozdan oluşan maltoz ve küçük polisakkarit zinciri olan dekstrine dönüşür. A) Protein Yağ Karbon
Amilaz hidrat
Nişasta (Glikojen) + Su Maltoz + Dekstrin B) Karbon Protein Yağ
(Pityalin)
hidrat
NOT: C) Yağ Protein Karbon
Mide özsuyu asitli olduğundan amilaz enzimi midede etkin değildir. Aynı zamanda mide hidrat
özsuyunda karbonhidrat sindirimi ile ilgili enzim de bulunmaz. D) Karbon Yağ Protein
hidrat
E) Protein Karbon Yağ
b. İnce bağırsak: Ağızda başlamış olan karbonhidrat sindirimi pankreastan salgılanan amilaz hidrat
enzimi ile ince bağırsakta devam eder. Pankreastan salgılanan ve tükürüktekinden daha etkili
olan amilaz enzimi ağızda sindirilemeyen nişasta ve glikojeni onikiparmak bağırsağında maltoz SORU 2. (2017-LYS2/BİY)
ve dekstrine parçalar. Şekilde, insan vücudunda yer alan bazı
Amilaz organ ve yapılar numaralandırılarak
Nişasta (Glikojen) + Su Maltoz + Dekstrin
(Pityalin) gösterilmiştir.
-Daha sonra ince bağırsak bezlerinden salgılanan maltaz, sükraz (sakkaraz), laktaz ve
dekstrinaz enzimleri ile basit şekerler oluşturulur. Böylece karbonhidrat sindirimi ince
bağırsakta tamamlanır.
Maltaz Glikoz + Glikoz
Maltoz + Su

Sükraz Glikoz + Fruktoz

Sükroz + Su
Bu organ ve yapılarla ilgili aşağıdaki
Laktaz ifadelerden hangisi yanlıştır?
Laktoz + Su Glikoz + Galaktoz
A) I numaralı organda amonyaktan üre
Dekstrinaz sentezi gerçekleşir.
Dekstrin + (n-1)Su n (Glikoz)
B) II numaralı organda safra üretimi
2. PROTEİNLERİN SİNDİRİMİ gerçekleşir.
-Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta sona erer. C) III numaralı yapı içerisinden yağların
a. Mide: Besinlerin uyarıcı etkisi ile (görme, koklama ve düşünce) vagus siniri, mide bezlerinden fiziksel ve kimyasal sindirimini
gastrin hormonunun salgılanmasına yol açar. Kan dolaşımına katılan gastrin hormonu mide gerçekleştiren maddeler geçiş yapar.
hücrelerini mide özsuyu salgılaması için uyarır. Özsu içinde bulunan HCI, mide bezlerinde D) IV numaralı organda hem sindirim
üretilen ve pasif bir enzim olan pepsinojeni aktif olan pepsin enzimine dönüştürür. enzimi hem de hormon üretimi
Pepsin (Aktif enzim) gerçekleşir.
Pepsinojen (Pasif enzim) + HCl
E) V numaralı organdan II ve IV numaralı
-Pepsin, proteinleri polipeptit parçalarına (peptonlara) ayrıştırır. organları uyaracak hormon salgılanır.
Pepsin Polipeptit (peptonlar)
Protein + Su SORU 3. (2014- YGS / FEN)
NOT: Aşağıdaki tabloda, bazı besin
maddelerinin kimyasal sindirimlerinin
Geviş getiren memelilerin midelerinde sütü pıhtılaştıran rennin enzimi bulunur. Bu enzim
gerçekleştiği yerler işaretlenmiştir.
başka birçok memelide de bulunur. Rennin, süt proteinlerini pıhtılaştırarak ve çökelterek
Sindirim yeri
sütün midedeki hareketini yavaşlatır. İnsanların bebeklerinde rennin enzimi bulunmaz. Yeni Besin İnce
doğan bu bebeklerde de pepsin enzimi, ergin bireylerde olduğu gibi süt proteinlerini sindirir. Ağız Mide
maddesi bağırsak
I X
b. İnce bağırsak: Midede proteinler tam olarak sindirime uğramaz. Kimus, mide kapısından ince II X X
bağırsağa geçer. Kimusun ince bağırsağa teması sonucu mukozadan entorokinaz enzimi III X X
salgılanır. Enterokinaz, pankreas salgısı olan tripsinojeni aktifleştirerek tripsine dönüştürür. Kimyasal sindirimlerinin gerçekleştiği
(Kimus: Mideden ince bağırsağa geçen yarı sindirilmiş haldeki besin maddeleri) yerler esas alındığında, bu besin
maddeleri aşağıdakilerin hangisinde
Enterokinaz Tripsin (Aktif enzim) doğru verilmiştir?
Tripsinojen (Pasif enzim)
I II III
A) K.hidrat Vitamin Yağ
NOT: B) Protein Yağ K.hidrat
C) Yağ Protein K.hidrat
Enterokinaz enziminin protein sindirimindeki rolü dolaylıdır. Çünkü doğrudan peptit
D) Vitamin Protein K.hidrat
bağlarına etkisi yoktur. E) K.hidrat Protein Yağ

www.biyolojiportali.com
-Tripsin de yine bir pankreas salgısı olan kimotripsinojeni aktifleştirerek kimotripsine SORU 4. (2012 – LYS2 / BİY)
dönüştürür. İnsanda sindirilerek bağırsaklardan
Tripsin emilen yağların en yoğun olarak
Kimotripsinojen (Pasif enzim) Kimotripsin (Aktif enzim)
bulunduğu damar aşağıdakilerden
hangisidir?
-Tripsin ve kimotripsin enzimleri mideden gelen polipeptitlere etki ederek daha küçük A) İnce bağırsak toplardamar
polipeptitlere parçalar. B) Karaciğer üstü toplardamar
Tripsin C) Sol köprücük altı toplardamarı
Küçük polipeptitler + Su Daha küçük polipeptitler
Kimotripsin D) Kalın bağırsak toplardamarı
E) Kapı toplardamarı
-Bu polipeptitler pankreastan salgılanan karboksipeptidaz ve ince bağırsaktan salgılanan
aminopeptidaz enzimleri tarafından sırasıyla karboksil (-COOH) ve amino (-NH2) uçlarından SORU 5. (2011 – LYS2 / BİY)
hidroliz edilir. Sonunda tripeptitler, dipeptitler ve aminoasitlerden oluşan bir karışım ortaya İnsan Midesinde gerçekleşen aşağıdaki
çıkar. olaylardan hangisi, salgıladığı
Aminopeptidaz salgılardan kendisini korumaya yönelik
Daha küçük polimemtitler + Su Tripeptitler + Dipeptitler + Amino asit değildir?
Karboksipeptidaz
A) Pepsinin aktif olmayan formda
-Son olarak tripeptit ve dipeptitler, tripeptidaz ve dipeptidaz enzimleri tarafından amino asitlere salgılanması
parçalanır. B) Midenin iç yüzeyini kaplayan epitel
Tripeptidaz hücrelerinin sık sık yenilenmesi
Tripeptitler + Dipeplitler + Su Amino asitler C) Mide iç yüzeyinin mukus tabakasıyla
Dipeptidaz (Erepsin)
kaplanması
-Proteinlerin sindiriminde görev yapan enzimlerin bazı özellikleri: D) İçerdiği besin miktarına göre midenin
Enzimler Üretim yeri Görev yaptığı yer Aktivatörü Optimum pH hacmini değiştirebilmesi
Pepsinojen Mide Mide HCl Asit E) Midede HCl ve pepsinojenin farklı
Tripsinojen Pankreas Onikiparmak bağırsağı Enterokinaz Baz hücrelerden salgılanması
Kimotripsinojen Pankreas Onikiparmak bağırsağı Tripsin Baz SORU 6. (2010 – LYS2 / BİYO)
Karboksipeptidaz Pankreas İnce bağırsak Aktif Baz
Karbonhidratlar Proteinler
Aminopeptidaz İnce bağırsak İnce bağırsak Aktif Baz
Nişasta
Tripeptidaz İnce bağırsak İnce bağırsak Aktif Baz Ağız I
Dipeptidaz (erepsin) İnce bağırsak İnce bağırsak Aktif Baz Maltoz
3. YAĞLARIN SİNDİRİMİ Protein
Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter. II
Mide Küçük
-Onikiparmak bağırsağından salgılanan kolesistokinin hormonu etkisi ile safra salgısı koledok
kanalı ile vater kabarcığından onikiparmak bağırsağından dökülür. polipeptitler
-Safra, yağları mekanik olarak sindirip küçük yağ damlacıklarına dönüştürür.
İnce Küçük polipeptitler
Safra bağırsak Glukoz III
Yağ Emülsiyon (Küçük yağ damlacıkları)
Daha küçük
polipeptitler
-Safranın etkisiyle damlacık hâline dönüşmüş olan yağlar, pankreas tarafından salgılanan lipaz ve bazı dipeptitler
enzimi sayesinde kimyasal olarak sindirilerek yağ asidi ve gliserole dönüştürür. Yukarıdaki tabloda insanda karbonhidrat
ve protein sindiriminin bazı aşamaları
Lipaz
Küçük yağ damlacıkları + Su Gliserol + 3 Yağ asdi verilmiştir.
Tabloda I, II ve III ile gösterilen enzimler
4. NÜKLEİK ASİTLERİN SİNDİRİMİ aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
-Nükleik asitlerin sindirimi pankreastan salgılanan nükleazlar (DNAaz, RNAaz) olarak verilmiştir?
adlandırılan enzim grubu ile ince bağırsakta olur. Nükleazlar, DNA ve RNAʼyı nükleotitlere I II III
parçalar. Diğer hidroliz enzimleri de nükleotitleri, nükleozitlere, azotlu bazlara, şekerlere ve A) Amilaz Kimotripsin Pepsin
fosfatlara parçalar. B) Amilaz Pepsin Kimotripsin
Nükleazlar C) Tripsin Amilaz Kimotripsin
DNA, RNA + Su Nükleotitler
D) Tripsin Kimotripsin Amilaz
Nükleazlar E) Kimo Pepsin Amilaz
Nükleotitler + Su Baz + Şeker + Fosfat
tripsin
BESİNLERİN EMİNLİMİ SORU 7. Azot atomları işaretlenmiş
-Sindirim sonucu oluşan monomerlerle diğer besin maddelerinin ince bağırsaktan osmoz, esansiyel (temel) amino asitlerle
difüzyon veya aktif taşımayla dolaşım sistemine geçmesine emilim denir. beslenen bir insanın karaciğer dokusu,
-Emilimde sinir sistemi görev yapmaz. belirli bir süre sonra incelenmiştir.
-Besinler, sindirim kanalının ağız, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak bölümlerinde emilebilir. İncelenen dokuda bulunan,
-Emilimin büyük bir kısmı ince bağırsakta gerçekleşir. Bununla birlikte bazı ilaçların, zehirlerin I. glukoz II. protein, III. üre, IV. amonyak
nikotin ve iyonların ağızda; sodyum, potasyum ve klor gibi bazı iyonların, alkol, bazı zehirler ve bileşiklerinden hangileri, işaretli azot
suyun midede; B, K vitaminleri ile su ve madensel tuzların emilimi kalın bağırsakta gerçekleşir. taşımaz?
-Sindirilen besinlerin yaklaşık %90’ı ince bağırsaklardan emilir. İnce bağırsağın üst bölgelerinde A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
sindirim, alt bölgelerinde ise emilim daha fazla gerçekleşir. D) II ve III E) III ve IV
-İnce bağırsak yüzeyini artıran villus ve mikrovilluslar sayesinde difüzyon ve aktif taşıma ile
SORU 8. Aşağıdaki dönüşme olaylarından
emilme gerçekleşir.
hangisi, insanda sindirim kanalına
-Her villusun yapısında bir kılcal damar ağı ve bir lenf kılcalı bulunur. Villus ve mikrovilluslarda
salgılanan enzimler tarafından
emilen besinler bu damarlara geçerek vücut dolaşımına katılırlar.
gerçekleştirilemez?
A) Polipeptit → Amino asitler
İnce bağırsaktan emilen maddelerin taşınma yolları; B) Glikojen → Disakkaritler
1. yol: İnce bağırsak hücrelerinde yoğunluğu artan glikoz, fruktoz, galaktoz, amino asitler, B ve C C) Yağ → Gliserol + Yağ asitleri
vitaminleri, mineraller ve su villustaki kılcal kan damarlarına geçerek kapı toplar damarı ile
www.biyolojiportali.com
karaciğere taşınır. Fazla glikoz, karaciğerde glikojene çevrilerek depo edilir. Bir kısmı yağa D) Monosakkaritler → Pirüvik asit
dönüştürülür. Zararlı maddeler zararsız hâle getirilir. Karaciğerde bu dönüşümler E) Nişasta → Maltoz + Dekstrin
gerçekleştikten sonra organik ve inorganik maddeler karaciğer üstü toplardamar ile SORU 9. İnsanın pankreas ve ince
karaciğerden çıkarak dolaşıma katılır ve kalbin sağ kulakçığına taşınır. bağırsak salgısında protein sindirimini
NOT:
sağlayan enzimlerin hepsi pepsin gibi
Tere yağı gibi kısa zincirli yağ asitleri suda belli oranda çözündüğü için villuslarda emildikten görev yapsaydı, proteinlerin sindirimi
sonra yaklaşık %10’u kılcal kan damarlarına geçerek taşınır. Ayrıca bağırsak hücrelerinde ne şekilde etkilenirdir?
oluşan amonyak (NH3) da bu yol ile taşınır. A) Protein sindirimi eksik kalırdı
B) Her çeşit proteinden yararlanma
olanağı artardı
Emilim sırasında kan kılcallarına geçen besinlerin kalbe gelinceye kadar izlediği yol (1. yol); C) Proteinlerin sindirimi aynen devam
ederdi
Glikoz, fruktoz,
D) Bazı proteinlerin sindirilmesi
galaktoz, amino
Kan Karaciğer kapı Karaciğer Karaciğer üstü Alt ana Sağ olanaksızlaşırdı.
asitler, B ve C
kılcalları toplardamarı toplardamarı toplar damar kulakçık E) Proteinlerin sindirimi daha hızlı
vitaminleri,
mineraller ve su olurdu.
CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ
2. yol: Yağların sindirim ürünlerinin (yağ asitleri ve gliserolün) %90’ı ve A, D, E, K vitaminleri ince 1. Ağızda karbonhitratların sindirimi olur.
bağırsaktan villustaki lenf kılcalları ile taşınır. K, karbonhitrattır. Midede proteinlerin
-Bu taşınmada gliserol ve yağ sindirimi olur. L, proteindir. Yağların
asitleri, ince bağırsaktaki sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter.
epitel hücrelerine geçtikten M, yağdır. Cevap: B
sonra hücre içinde yeniden
yağ (trigliserit) sentezinde 2. II. numaralı organ safra kesesidir. Safra
kullanılır. kesesi safra üretmez. Karaciğerin (I)
- Oluşan yağlar, kolesterolün ürettiği safrayı depo eder. Cevap: B
de katılmasıyla özel bir 3. Ağızda karbonhitratların sindirimi olur.
proteinle kaplanarak III, Karbonhidrattır. Midede proteinlerin
şilomikron adını alır ve lenf sindirimi olur. II, proteindir. Yağların
kılcallarına geçer. Lenf sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter.
yoluyla peke sarnıcı, göğüs I, yağdır. Cevap: C
kanalı ve sol köprücük altı 4. Yağların monomerleri lenf
toplardamarına aktarılır. kılcallarından emilir. Lenf sistemi ile
Buradan üst ana toplardamar dolaşıma katılır. Dolaşıma ilk katıldıkları
aracılığıyla kan dolaşımına damar sol köprücük altı toplardamardır.
katılarak kalbin sağ En yoğun burada bulunur. Cevap: C
kulakçığına taşınır.
5. İçerdiği besin miktarına göre midenin
hacmini değiştirebilmesi, korumaya
Emilim sırasında lenf kılcallarına geçen besinlerin kalbe gelinceye kadar izlediği yol (2. yol);
yönelik olmayıp alınabilecek besin
Yağ asitleri, miktarı ile ilgilidir. Cevap: D
gliserol ve Lenf Lenf Peke Göğüs Sol köprücük altı Üst ana Sağ 6. Amilaz enzimi nişastanın ağızda,
A, D, E, K kılcalları toplardamarı sarnıcı kanalı toplardamarı toplardamar kulakçık Pepsin enzimi proteinlerin midede,
vitaminleri (Kan dolaşımına kimotripsin enzimi ise ince bağırasakta
ilk katıldığı yer) polipeptitlerin sindirimini gerçekleştirir.
Kalın Bağırsakta Emilim: Sindirilen besin maddelerinin içerisinde bulunan suyun büyük bir kısmı Cevap B
kalın bağırsakta emilir. Kalın bağırsakta bakteri faaliyetleriyle K ve B vitaminleri sentezlenir. Bu 7. Bu işaretli amino asit protein
vitaminler ve tuzların emilimi de kalın bağırsakta olur. sentezinde kullanılmış olabilir, enerji için
kullanılarak amonyak oluşmuş olabilir.
NOT: Daha sonra da karaciğer bu amonyağı
-Sindirim bir hidroliz olayı olduğu için enerji harcanmaz. Ancak sindirim sonucu oluşan üreye dönüştürmüş olabilir. Dolayısı ile
monomerlerin ve diğer besin maddelerinin emilmesi sırasında enerji harcanabilir. bunların hepsinde işaretli azota rastlanır.
-Şilomikronlardaki proteinin suda çözünürlüğü yüksek olduğu için kanda taşınmasını Fakat glukozda azot yoktur. Cevap: A
kolaylaştırır. 8. Monosakkaritler (glukoz, fruktoz ve
-Kan kılcalları ile lenf kılcallarının taşıdığı maddelerin dolaşımda ilk karıştığı yer kalbin sağ galaktoz) sindirime uğramazlar. Glukoz,
kulakçığıdır. glikoliz olayı ile hücre içerisinde pirüvik
aside parçalanır. Cevap: D
9. Pepsin midede proteinleri peptonlara
kadar parçalar. Pankreas ve ince bağırsak
enzimleri de pepsin gibi çalışsaydı
proteinler tam sindirilemez, sindirimleri
eksik kalırdı. Cevap: A

www.biyolojiportali.com