ZİRAAT FAKÜLTESİ

Tarımsal Yapılar ve Sulama

Bölümü

ZMT-205 Akışkanlar Mekaniği

Doç. Dr. Kadir Ersin TEMİZEL
Debi ve Ortalama Hız

ZMT-205 Akışkanlar Mekaniği

Hafta-9
 DEBİ VE ORTALAMA HIZ
• DEBİ : Akım alanı içerisinde belirli bir kesitten birim zamanda
geçen sıvı miktarıdır: G= .A.V
• Sıkıştırılamayan sıvılarda debi: Bir kesitten birim zamanda geçen
sıvı hacmidir (Birimi: m3/s) (süreklilik denklemi)
Q=A.V A: Akım kesit alanı (m3)
V: Ortalama hız (sıvı parçacığının birim zamanda
aldığı
yol)(m/s)
ORTALAMA HIZ: Alınan kesitte farklı noktalardaki sıvı parçacığının
İDEAL
yerselAKIMDA HIZ PROFİLİ:
hız değerlerinin Hız dağılımı üniformdur
ortalamasıdır

A u Q
İdeal A V
sıvı O V

Q=A.V= Su hacmi
Yersel hız (u)=Ortalama hız (V)
 GERÇEK AKIMDA HIZ PROFİLİ
• Gerçek akımda kesit boyunca yersel hız değerleri eşit
değildir, sürtünme nedeniyle merkezde maksimum iken boru
çeperlerine doğru gidildikçe sıfıra yaklaşır.
Q Q
A u
Gerçek A A V
O u maks umaks
sıvı

V=uort

Gerçek akımda hız profili V=Eşdeğer hacme sahip

Yersel hız (u) dağılımı üniform düzgün şekilli prizmanın
değil yüksekliği

Ortalama hız (V)=?

 LAMİNAR VE TÜRBÜLANSLI AKIMDA
HIZ PROFİLİ
• Laminar ve türbülanslı akımda hız profilleri farklıdır.

umaks umaks
O O

Laminar akımda hız profili Türbülanslı akımda hız profili

Ort. Hız: V=0,8.umaks Ort. Hız: V=0,5.umaks

• Laminar ve türbülanslı akımda yersel hızın zamanla değişimi

y
u u

x x
Laminar akım Zaman Türbülanslı akım Zaman
 BİR, İKİ VE ÜÇ BOYUTLU AKIMLAR
BİR BOYUTLU AKIM:
• Hız Bütün Noktalarda Aynı Yön Ve Aynı Büyüklüğe Sahiptir
• Akım yalnız bir eksen (x) yönünde ise ve basınç, hız ve özgül
kütle bu eksenin (x) ve zamanın (t) bir fonksiyonu olarak
belirtilebiliyorsa, bir boyutlu akım olarak tanımlanır
• Uygulamada bir boyutlu akımı aynen bulmak imkansızdır,
akım koşullarının bu tanıma yaklaştığı akımlar “Bir Boyutlu
Akım” olarak kabul edilir
• Genellikle açık kanal ve kapalı su yapılarındaki akımlar bir
boyutlu olarak varsayılır (eğer akım alanı boyunca hız ve
basınç dağılımları çok farklı değilse ve akım çizgileri
doğrusal ise)
• Q=A1.V1=A2.V2=Sabit
süreklilik denklemine “Bir Boyutlu Süreklilik Denklemi” adı
İKİ BOYUTLU AKIM:
• Bütün akım çizgileri bir düzlem içerisindedir
(x-y düzlemi) ve düzlemler birbirine paraleldir
• Sıvı zerreleri sadece 2 yönde hareket eder(x-
y)
ÜÇ BOYUTLU AKIM:
• Sıvı zerreleri 3 yönde hareket eder(x-y-z)
• Akımın u, v, w bileşenleri x, y, z eksenleri ve
zamanın (t) fonksiyonu olarak değişir
• Pratikte karşılaşılan akımların çoğu üç
boyutlu akımdır
• Üç boyutlu akım problemlerinin çözümü zor
ve karmaşıktır
DÜZENLİ AKIMLARDA
ENERJİ DENKLEMİ
 ENERJİ
• Düzenli akım: Hız zamanla değişmez (dv/dt=0)

• Bir sıvının enerjisi, sıvının birim ağırlığının sahip olduğu iş

yapabilme yeteneğidir.
• Hidrolikte birim ağırlık için enerji hesapları yapılır ( ihmal
edilir)
• 2 enerji var:
– Potansiyel enerji (Statik enerji): 2’ye ayrılır:
• Seviye (konum, elevasyon, yükselti) enerjisi: sıvının
bulunduğu seviye veya konum nedeniyle sahip olduğu
enerjidir (seçilen bir kıyas düzleminden olan yüksekliği)
( Z, birim ağırlık için: Z)
• Basınç enerjisi: Üzerindeki suyun ağırlığı nedeniyle
sahip olduğu enerjidir ( h=P, birim ağırlık
için:h=P/)
HİDROLİKTE ENERJİ (YÜK)
ENERJİ
(E=Z+P/+V2/2g)

POTANSİYEL ENERJİ KİNETİK ENERJİ

(Ep=Z+P/) (Ek=V2/2g)

SEVİYE ENERJİSİ BASINÇ ENERJİSİ

(Es=Z) (Eb=h=P/)
 HİDROLİKTE ENERJİ
V2/2g
. .
A

B
SSY
hB
SSY

. h=P/
A
ZA
ZB V
Kanal tabanı Z
KD

E=Ep=Z+h=Sabit KIYAS DÜZLEMİ

DURGUN
SIVILARDA HAREKETLİ
SIVILARDA ENERJİ
ENERJİ
 EULER VE BERNOULLİ DENKLEMLERİ
• İdeal akışkan için (sıkıştırılamaz ve sürtünme yok) ve
• Bir akım çizgisi boyunca düzenli akım (hız zaman boyutunda
sabit) için geliştirilmiştir
F2=(p+dp).dA
dA • Bir akım çizgisi üzerinde bir elemanter
sıvı elemanı (silindir şeklinde)
ds
• Üzerine (tabanlara gelen) basınç
dz kuvvetleri: F1 ve F2 (yan yüzlere gelen
basınç kuvvetleri birbirini dengeler,
dA ihmal edilir)
F3=.dA.ds
• Sıvı elemanının ağırlığı: (F3)
F1=p.dA
• ∑F=m.a F1+F2+F3=m.a