‫دويټامينونو تا ريخچه ( ‪( History of Vitamins‬‬

‫ويټامينونه ډېروروسته کشف شوي دي دا ځکه چې په ډير کم مدمرارد نتاتاتوپمه انوما وکې پيمراک ي‬
‫لمړنى عال چې د ويټامينونو په باره کې يې کشفيات شروع کړه د ‪ Hop kin‬په نوم ياديره او يو ګروپ‬
‫موږکان يې تر تجربې النرې ونيول او داسې خوراک يې ورته ورکړ چې شکري ‪ ،‬شحميات ‪ ،‬پروتينونه او‬
‫معرني مواد پکې وو او دافکريې کاوه چې د اڅلور مواد مکمم ذميايې ممواد دي ولمي دويټمامي څخمه‬
‫خترنه وه‪.‬نو کله چې موږکانو ته مصنوعي ذيا ورکړل شوه وليرل شو چې موږکان پمه بم ب ب لمو نماروذ و‬
‫بانرې اخته شول ددې څخه داسې نتيجه ال س ته راذله چې ددې ذيايې موادو څخه ذ ر نور مواد ه شته‬
‫چې ژونر لپاره مه او ضروري دي چې دا نامعلومه ماده د ‪ Accessory Factor‬په نوم سمره يماده شموه‬
‫او هان ته يې اعبن کړه چې کله يې په طتعي خوراکونو سره موږکان تغييه کړل نو صحت يې ومونرکله‬
‫چې ورته مصنوعي ډول ذيا ورکړل شوه نو په مختلفو ناروذ و دوباره اخته شول ددوه ځ لمه پماره چمې‬
‫ناروذوموږکانوته طتعي خوراکه ورکړل شوه نو موږکان ب رتمه وششمول نموددې څخمه داسمې معلمومي ي‬
‫چمې پمه طتعمي خوراکمه کممې ځينمې ممواد شمته چممې د ژونمرد بدالپماره پمه کمار يم ي ‪ .‬اولمومړ ممادې تمه يممې‬
‫‪ Accessory Factor‬نوم ورکړ او ددنياعلماء دې ته متو ه شمول او ييمات ممواديې الس تمه راوشل نمو‬
‫کله چې دذه خوراکونه د خالصوخوراکو نو سره يو ځماي شمول نمو ايوانمات بمه نمه ناروذمه ک مرل بيما دذمه‬
‫مواد يې تجزيه کړل نو دوى وليرل چې دې موادو ‪،‬د ‪ NH2 Amin‬د ګروپ درلوده او دژونر لپماره مهممه‬
‫ده نوځکه د ‪ Vitamin‬په نوم سره يادکړل څرنګمه چمې دا مختلفمي ممادي وي چمې اول کشمف شموي اوپمه‬
‫النرې ډول طتده بنري شوي دي د ويټامي (‪ )A‬په نوم ‪،‬دوهم د ويټمامي (‪ )B‬اوداسمې نمور تمر ويټمامي‬
‫(‪ ) H‬پوري نوم ورکړل شو ولي وروسته لري څخه يې يو يو د تجربې النرې نيول پري ن دې وختونمو کمې‬
‫ځينې نور ويټامينونه ه کشف شول د ويټمامي کلممه د لمومړي ځم لپماره پمه کمال (‪ )٩١٩2‬مميبدي کمې د‬
‫‪ Frank‬په واسطه استعمال شوه يياتره ويټامينونمه پمه بمرن کمې نمه موشي ي ضمروري ده چمې پمه ورځنمي‬
‫ذياکې شام وي خوددې ترڅنګ يوشمير ايوانماتو لپماره ضمروري نمه برييمي چمې پمه ورځينمې ذمياکې‬
‫ورته ټاکلي ويټامينونه مو ود وي اوو وديې پخپله وشوي ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫کلممه چممې دذممه ويټامينونممه ( ‪ )Intestinal micro flora‬پواسممطه مموشي ي لکممه (‪Vitamin B-‬‬
‫‪ )Complex‬کورني ددې تر څنګ خوګ ‪ ،‬انوان او شادي ويټامي (‪ )C‬نشي وشولي باير په خموراک‬
‫کې ورکړل شي د ويټامينونو د کميت‬
‫سممتونزې يمما خممو پممه ذممياکې د ټمماکلي‬
‫ويټامي نه مو وديت پمه و مه منهتمه‬
‫راځي‬

‫دويټامينونو )‪(Vitamins‬‬
‫اهميت په ايواناتو کې‬
‫ويټامينونه دهغمه موادوڅخمه عتمارت‬
‫دي چمممممې دانوممممما ود ودې ‪،‬فعاليمممممت‬
‫اوسمممممماتنې لممممممه پمممممماره ضممممممروري دي‬
‫‪.‬يادذيايې موادومهمه اواياتي برخمه‬
‫ويټامينونه دي ‪.‬‬

‫ويټامينونمممممه پمممممه ايمممممواني اونتممممماتي‬

‫انوا وکې پيراک ي ‪.‬ورځنى ااتياج يې دعضويت له پاره ک د ى‪،‬کچيري څاروي ته داسې موادورکړل‬
‫شي چې په هغه کې شکرې ‪٬‬شخميات ‪٬‬پروتي ‪ ٬‬او معرني موادپه کا في انرايه مو ودوي سره ددې به ه‬
‫ايممموان داوږدې ممممودې لپممماره ژونمممرى پممماتې نشمممي داځکمممه چمممې دپممموروتيني مممموادو څخمممه پمممه ايمممواني‬
‫ذياګانوکې نورمواده ضروري دي چې دهغوکموالى دڅارويو په نوجونو کې دايوانماتووده سومتوي‬
‫‪.‬کچيرې نوموشي مواددايواناتوپه ذياکې ديوې اوږدې لپاره تکافونه شي نوايوان ناروذه کي ي اوپمه‬
‫پاى کې مري‪.‬دامواددپروتينو په نوم يادي ي ‪.‬وټامينونه دايواناتو په نوجونو کې دنوروعضوي مموادو‬
‫څخممه نممه مموشي ي نولممه دې کتلممه بايممر دسمماده معممرې لرونکممو ايوانمماتو پممه ذممياکې پممه کممافي انممرايه‬
‫مو ودوي‪.‬وټامينونه په ايواني نوجونوکې ديوه شک څخه ب شک ته تترلي ي اما هغوى همي وخمت‬
‫په انر ى نه برلي ي ‪.‬پحوا تردې چې ويتامينونوپه باره کې په تفصي سره بحث وشي بايمر ککمر شمي چمې‬

‫‪2‬‬
‫دشخونر وهونکو ايواناتو په معرو کې يوييات شمير ويتامينونه دنوروعضوي مرکتاتو څخه په کافي‬
‫انريه وشي ي دا عم دهغو مکروبونوپه کريعه سرته رسي ي چې دايواناتو په لري او ريتکول کې شته‬
‫دي ‪.‬شخونروهونکي ايوانات پخپلواوشو کې يواځي هغوويتامينونوته اشتيالري چمې هغمه دهغموى پمه‬
‫لري اوريتيکول کې په کافي انرايه نه موشي ي ‪.‬تجربمو دمودلى ده چمې النمرې ويتامينونمه دايواناتوپمه‬
‫لري اوريتيکول کې دنورومرکتونوڅخه په کافي انرايه نه وشي ي ‪.‬‬

‫ويتامي اې ‪A‬‬

‫ويتامي بي ‪B‬‬

‫ويتامي اي ‪E‬‬

‫د انحبل په لحاظ د ويټامينونو ډولونه‬

‫ټول ويټامينونه د انحبل په لحاظ په دوه ډوله تدومي ي‬

‫الف – هغه ويټامينونه چې په شخ کې ا ک ي‬

‫ب ‪ -‬هغه ويټامينونه چې په اوبو کې ا ک ي‬

‫الف – هغه ويټامينونه چې په شخ کې ا کي ي عتارت دى له ‪:‬‬

‫ويټامي اي)‪(A‬يا ‪Provitmine-Corotien‬‬

‫ويټامي ډي‪ (D‬يا ‪Colciferol‬‬

‫ويټامي يې )‪ (E‬يا ‪Tocopherol‬‬

‫ويټامي کا )‪(K‬يا ‪Minadione‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ب – هغه ويټامينونه چې په اوبو کې منخ دي عتارت دى له ‪:‬‬

‫د ويټامي کيمياوي نوم‬ ‫د ويټامي نوم‬

‫‪Ascorbic Acid‬‬ ‫ويټامي ‪C‬‬
‫‪Thiamin‬‬ ‫ويټامي ‪B٩‬‬
‫‪Ribo flovine‬‬ ‫ويټامي ‪B2‬‬
‫‪Niocin (nicotinic) Acid‬‬ ‫ويټامي ‪PP‬‬
‫)‪Citrin (rotine‬‬ ‫ويټامي ‪P‬‬
‫‪Panto thenic Acid‬‬ ‫ويټامي ‪B5‬‬
‫‪Pyridoxine‬‬ ‫ويټامي ‪B6‬‬
‫‪Cobala Amine‬‬ ‫ويټامي ‪B٩2‬‬
‫‪Biotin‬‬ ‫ويټامي ‪H‬‬
‫‪Folacine‬‬ ‫ويټامي ‪B١‬‬
‫‪Pare Amino Binzoic Acid‬‬ ‫ويټامي پارا امينونه بنزويک‬
‫اسير‬
‫‪Inocitol‬‬ ‫ويټامي اينوسيتول‬
‫‪Coline‬‬ ‫ويټامي کولي‬

‫پورتني لومړني اته ويټامينونه دبې کمپلکس (‪)Vitamin B Complex‬په نوم يادي ي په‬
‫اوبوکې منح ويټامينونه پرته د ويټامي ‪ B٩2‬څخه په نتاتاتوکې وشي ي دبرن د ضرورت وشمدرار د‬
‫ستزيجاتو ‪،‬اتوباتو‪،‬ميوه اتو اوهمرارنگه د شيرو او ذودي له الرى اخوت کيراى شي ‪.‬څرنکه چې‬
‫په اوبو کې منح ويټامينونه په يياته انرايه په برن کې نه کخيره کي ي له همري امله په دوامراره ډول‬
‫باير استعمال شي تر څو د نويتمنۍ (فدران)څخه يې مخنيوي وشي خوويټامي ‪ B٩2‬دپورته االت‬
‫څخه موتثنى دى‪ ،‬ځکه په ځيگر کې د څوکالونولپاره کخيره کيراشي که چيرې په اوبوکې منح‬

‫‪4‬‬
 ‫ويټامينونه ييات واخوت شي اضافى مدرار يې په تشو متيايوکې اطراح ک ي ځکه په اوبوکې منح‬
‫دى او ه ک شح منځ ته نه راوشي اما په شحموکې منح ويټامينونه دييات مدرارله کتله شح‬
‫پيراکوي چې د‪ Vit A،‬او‪ Vit D‬شح ليرل شوى دى ‪.‬‬

‫په اوبوکې دمنحلو ويټامينونو فدران اعراض اکثرآ ليرل ک ي په اوبو کې منح ويټامينونه‬
‫اکثرآ په ذياگانوکې يو ځاى پيراک ي‬

‫که چيرې يوانوان د اوږدى مودى لپاره بشپړ ذياونه خورى د څو ويټامينونو فدران يو ځاي او په‬
‫يووخت کې ظاهري ي چې په دې وخت کې د تراوي‬
‫لپاره باير ټول ويټامينونه توصيه شي‬

‫ويټامي بي )‪(Vitamin B‬‬

‫په ‪ ٩٩١١‬م کال يوهالينډي ډاکټر ‪Eljkam‬‬
‫په اواکې پري يوه شو هغه کوان چې ډيره موده‬
‫يې پاکې شي شوب شوى وريجى خوشلى وى دوى‬
‫ته يو ډول ناوذى چې د‪ Beri__Beri‬په نوم‬
‫يادي ى‪ ،‬پيراکي ي اودى داکټر فکر وکړچې‬
‫ممک دذه گټورماده دوريجو څخه دشي شوب کولو په وخت کې را شوى ده او بيا به شل قرن کې‬
‫نوروعالمانو دا ماده دويټامي ‪ B‬په نوم کشف کړه‪.‬‬

‫و يټامي ‪ B‬په اوبوکې منح ويټامي دى چې څلور يې د ايواناتو لپماره ضمرورى دى چمې عتمارت‬
‫دې له )‪ (Vitamin B٩,B2,B6,B٩2‬څخه دي‬

‫په ايواناتو کې د ‪ Beri-Beri‬ناروذۍ عمره عبي عتارت دى له ‪:‬‬

‫‪5‬‬
‫عضبتى فلج ‪،‬عصتى ناقراري او نور داسې ناروذۍ دعصتى سيوت او يا دوينى په دوران کې‬
‫ارتتاط لرى په ايواناتو بانرى دا ناروذۍ په ناڅاپي ډول امله کوى او لومړني عوام يې د ستړتيا‬
‫‪،‬ااواس په کار کې ناذيړي ‪ ،‬ډير ير عصتانيت داشتها خرابيرل ‪،‬ديشه ذټيرل او اعصابوضعفيوالى او‬
‫نوروناروذ وڅخه عتارت دي‪.‬‬

‫د ويټامي بي )‪ (Vitamin B‬گټي ‪:‬‬

‫‪ B‬دبرن رگونه اواعصاب پياوشي‬ ‫ويټامي‬
‫کوي يشه او مغزوته ډير گټور دي د ژونر په‬
‫لومړي سرکې د‪ A‬ويټامي په څير برن ته وده‬
‫ورکوى رنگ يې ترو تايه ‪،‬پوستکې ذوش‬
‫پوست اوشفاف ساتي ‪.‬‬

‫د ويټامي ‪ B‬د کميت ستونزې ‪:‬‬

‫که ويټامي ‪B‬برن ته ونه رسي ى د يشه ‪،‬ماذزو‬
‫‪ ،‬او اعصابو له ييانمنيروسره هاضمه کمزورې‬
‫کوى‪ ،‬لوږه له منهه ځى يعنى اشتهابنره شي برن اواعصاب خوږي ي د يشه سکون ورک شي عضلې يو‬
‫ډول سوى پيراکوى او ځينى وخت وپړسي ى ‪.‬‬

‫د ويټامي ‪B‬عمره منابع‪:‬‬

‫د ويټامي ‪B‬د السته راوشلو لپاره باير دذه ال نري خواشه وکاروى ‪.‬ذن ‪،‬دال ‪ ،‬وار ‪ ،‬چې پوستکې ولرى‬
‫يعنى ددوئ په پوستکې کې ويټامي ‪ B‬شته په سابو ترکاريو‪،‬شودو‪،‬ماستو ‪،‬پن ر ‪،‬بادام ‪،‬پوته ‪،‬ينه‬

‫‪6‬‬
‫‪ B‬په يياته انرايه مو ود دى اوپه تيره بيا د هگى ژيړ خود‬ ‫‪،‬ذوده اودهگۍ په ژيړو کې يې ويټامي‬
‫ويټامي ‪ B‬معرن دى دسابواو ترکاريو څخه پرته ويټامي ‪B‬په ميووکې ه شته ‪.‬‬

‫ويټامي ‪ B٩‬يا )تيامي ‪: (Thiemine‬‬

‫دا ويټامي په اوبو کې ا کي ي او د ارارت په مداب کې مداومت لرى اوکه چيرې ارارت مرطوب وي‬
‫بيا په ‪ ٩٩١‬در ى سانتي گرير ارارت سره چې دوه ساعته دوام وکړي خرابي ى اما په وچ ارارت کې پوره‬
‫مداومت لري د ذودې د پخولو په وخت کې تدريتآ د( ‪ 25‬څخه تر‪) 5١‬فيصره پورې ويټامي ‪ B٩‬خرابي ي‬
‫داويټامي دنورد رودنايې په مداب کې اواس دى ويټامي ‪ B٩‬په نتاتاتوکې وشي ي اوه د برن د‬
‫نريو کولمو دمفيره ميکروبونو په واسطه په و ود کې وشي ي ‪.‬اود برن د اشتيا وشويټامي ‪ B٩‬د نتاتي‬
‫موادو په خوشلو سره تهيه ک ي ويټامي ‪ B٩‬په اسانۍ سره په کولموکې زبي ي دايرانتياختره خوداده‬
‫چې دا ويټامي په برن کې د ډيرې مودې لپاره نه سات ک ي‪ .‬اوددرې ساعتو څخه وروسته دبرن څخه‬
‫دفع اود متيايواو فلضله موادوسره يوځاى خار ي ي او نور ډيره انرايه يې په کې تجزيه ک ي د‬
‫ايواناتو د برن ورځنى ضروروت ويټامي ‪ B٩‬لپاره د ( ‪ 2‬څخه تر ‪ ٣‬ملى گرام) پورې ثتيت شوى دى‪،‬د‬
‫ويټامي ‪ B٩‬د ضرورت انرايه د ډوډ په خوشلوسره د ويټامي ‪ B٩‬ضرورت پوره ک ي ‪.‬‬

‫ويټامي ‪ B٩‬د ايواناتو ينه (ځيگر) او پيتورگي يې ذوره منابع دى ‪.‬ويټامي ‪ B٩‬له دوه کړيو‬
‫څخه)‪ (Pyrimidile‬او)‪ (Thiazone‬څخه وششوى دى‬

‫فارمول يې په النرې ډول دى‬

‫)‪(Vitamine B٩‬‬ ‫‪C٩2 H٩١ O6 N4 SCL‬‬

‫تيامي د)‪ (ATP‬سره تعام کوى تيامي پايروفاسفيت تشکيلوى‬

‫‪Thiamine +ATP→ Thiamin Pyrophosphate‬‬

‫‪7‬‬
‫پايرو فاسفيټ د ‪ Decarboxylase ، Pyruvicacid ،  Keto acid oxidativ‬همرارنګه د‬ ‫تيامي‬

‫‪ Transketolase‬لپاره چې دګلوکوي په استدبب) ‪(Pentose Phosphate Pathway‬کې رول لري د‬

‫کوانزاي په ايث کار کوى ‪.‬‬

‫تيامي د دې اشتهاء‪ ،‬طتعى هض ‪،‬شنډوالى ‪،‬شيرو ورکولو او عصتى انوا و دطتعي دنرولپاره‬
‫ضروري دى ‪.‬‬

‫په ايواناتوکې دتيامي )‪ (Thiamine‬ياويتامي ‪B٩‬دکموالي ناروذى ‪:‬‬

‫‪ :٩‬خيوان دخوشلو اشتها دالسه ورکوي چې داناروذي د ‪ Anorexia‬پنوم يادي ي‬

‫‪ :2‬دخوب نارمتيا رامنهته کوي چې داناروذي د ‪ Insominia‬پنوم يادي ي‬

‫‪ :٣‬خيوان خپ وين دالسه ورکوي‬

‫‪ :4‬ديشه ضربان ييا تي ي د ما ذي مشکبت رمهته کي ى‬

‫‪ :5‬ايوان استفراق اواته ميبن پيراګوي‬

‫هغه فکترونه چې دتيامي ياويټامي ‪ B٩‬ضرورت متاثرکوى‪:‬‬

‫‪_:٩‬کله چې متيابوليک فعاليتونه ييات شي لکه تته (‪)Fever‬دترايردذرى دفعاليت يياتوالى‬
‫(‪ )Hyper Thyrodism‬اوپه هغو اشخاصوکې چې په منظمه توگه سخت عضلى تمرينات سرته‬
‫رسوى ‪.‬‬

‫کړى ‪.‬‬ ‫کله چې دکالورى داخوتلو ييات مدرار کاربوهايرريت تشک‬ ‫‪_2‬‬

‫په دياليز‬ ‫‪_٣‬د ‪ Peritoned Dialysis‬او‪ Hemodialysis‬په ناروذانو کې ځکه د پبيما تيامي‬
‫شوى مايع کې ضايع کي ي ‪ .‬تيامي په محرود شک په عضويت کې عمومآ د تيامي پاير وفاسفيت په‬
‫شک کخيره اما دمونواو تراى فاسفيت په شک ه کخيره کي ي ‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫دتيامي ياويټامي ‪ B٩‬البرتوارى تشخيص‪:‬‬
‫په وينه کې خصوصآ د تمري او ګلوکوي د اخوتلو څخه وروسته د‪ Pyruvic acid‬د تيامي په کميرو‬
‫کې سويه لوشي ى داځکه چې د تيامي پايروفاسفيت چې په هغه تعام په پايرويک اسير په اسيتاي‬
‫کوانزاي برلي ى د کوانزاي په ايث رول لوبوى او څرنگه چې د تيامي پايروفاسفيټ کميرل مو ود‬
‫دى نو ځکه پيرويک اسير په اسيتاي کوانزاي اي (‪ )Acytyl co -A‬نه برلي ى او پايرويک اسير‬
‫کمي ى په پبيما او تشو‬ ‫‪ RBC‬د‪ Transketolas‬فعاليت ه‬ ‫سويه په وينه کې لوشي ى د‬
‫ميتايوکې دتيامي سويه کمي ى تر ټولو اواس ټيوټ د تيامي د کميرو د تغينولو لپاره د ‪ RBC‬د‬
‫‪Transketolas‬فعاليت تعينول دى چې په دى فعاليت کې د تيامي د کميرو په وخت کې ک وى او د‬
‫تيامي د توصيه کولو څخه وروسته يې فعاليت يياتي ى‬

‫ويټا مي ‪(B2‬رايتوفبوي )‪Riboflavin‬‬

‫‪B2‬د ايزوالواکوايي )‪ (Iso Alloxazine‬يومشتق‬ ‫ويټامي‬
‫دى چې د‪Dimethyl Iso Alloxazine‬الدې او ‪Dimethyl‬‬
‫‪ Ribital‬څخه تشکي شوى دى فرمول يې په النرې ډول دى‪.‬‬

‫‪C٩2 H2١ O6 N4‬‬

‫)‪(Vitamine B2‬‬

‫دويټامي ‪ B2‬دويټامي ‪B٩‬سره ني دي شتاهت لري په اوبو او الکوکې ا ک ي په وچ ارارت کې‬

‫کې اواس دى ‪.‬کله کله‬ ‫کې پوره مداومت لري او دنور‪ ،‬په مداب‬ ‫داکوج او اسير په مداب‬
‫ويټامي ‪ B2‬د ويټامي ‪ G‬په نوم سره ه يادي ى او د اولي ځ لپاره په ‪_٩١٣5‬م کال کې دپنير د اوبو‬
‫څخه ااص شو ويټامي ‪ B2‬د اطفالو رشراو نمولپاره ډيرضرورى دى داويټامي دبرن وينى ته‬
‫اکويج رسوى اود کاربوهايرريت مواد د ميتابوليزم لپاره موثر دى ويټامي د برن اعضاوى سبمتيا‬
‫ساتى او انوان ځوان معلومي ى او همرارنگه عمر ه اوږدي ى‪ .‬ويټامي ‪ B2‬عصتى سيوت تدويه کوى‬

‫‪9‬‬
‫او ځيگر او پيتورگو کې کخيره ک ي او کله چې برن ته ويټامي ‪ B2‬ونه رسي ى بيا د همرى کخيرى‬
‫څخه مصرف ک ي او کخيره کمي ى که چ رې شيرى دوه ساعته په لمرکې وسات شي نو په دى االت کې‬
‫تدريتآ پنهوس(‪)5١‬فيصره ويټامي ‪ B2‬خرابي ى او له منهه ځى په وشو کولمو کې ويټامي ‪ B2‬وشي ي‬
‫او ل څه ضرورت پرې رفع ک ي ‪.‬‬

‫دويټامي ‪B2‬دکميت ستونزې‪:‬‬

‫دويتامي ‪ B2‬کموالى دايواناتوپه نوجونوکې دالنرې ناروذيو ستب ګرځي دايواناتودسترګواااطه‬
‫دوچوموادو په کريعه اخاطه کي ي اودايواناتودسترګووييتان ددې موادوپه ستب تويي ي داناروذى‬
‫دويټامي ‪ A‬کموالى دناروذيوسره شتاهت لري دويټامي بى دوه کموالى په وخت کښ خيوانات‬
‫درايتوفليون دکموالى په وخت کى ايوانات‬ ‫دپوستکي په ناروذيولکه‪ Demititis‬اخته کي ى‬
‫دچيلوسز ‪ Cheilesis‬په ناروذى ه اخته کي ى ددې ناروذى په وخت کى دايواناتو په تيره بيا‬
‫دانوانانوشونډې چوى ‪.‬‬

‫دخيواناتو ويټامي ‪B2‬ورځنى ااتياج انرايه ‪٣،5_2،5‬ملى گرام تثتيت شوى دى ‪_٩‬د شونډو التهاب‬
‫‪،‬د خولى کونجونو التهاب او شونډو پړسوب اوسوروالى)‪ (Cheilosis‬ليرل ک ي همرارنگه د ژبى‬
‫التهاب او د ژبى د ‪ Papillae‬همواروالى او اتروفى ليرل ک ي ‪.‬‬

‫‪_2‬همررنگه د ذوږ او پزى تفلوات او فيوژورونه (په خطى شک څيرى ک رل ) ليرل ک ي‬

‫‪_٣‬همرارنگه دسترگو د قرنى التهاب ‪،‬د قرنى وعايوى ک رل ‪ ،‬د قرنې دسترګو سور والى‬
‫‪،‬دسترګوخارښ)‪ (Etching‬سويش اووچ والى ليرل کي ي اوباالخره دليرلوقوه کمي ي‪.‬‬

‫‪ -4‬دهډوکوپه مغزو (‪ )Bone marrow‬کې د‪ R.B.C‬کميرل ليرل ک ي دويني په محيطي دوران کې‬
‫يونوع دويني کموالي منځ ته راځي اود ‪ Reticulocyte‬تعراد کمي ي‬

‫‪ -5‬په بعضي ااالتوکې داعصابوافت (‪ )Neuropathy‬ليرل کي ي‬

‫‪11‬‬
‫دويټامي ‪ B2‬يياتوالى سره مختلف عوارض دخيواناتو په برن کې پيراک ي لکه ‪،‬دذادونو سوتيرل‬
‫او هډوکو داجراتو وشيرل دى دو يټامي ‪ B2‬يياتوالى سره عمومى ستړتيا پيراک ي ‪.‬‬

‫دويټامي ‪B2‬عمره منابع‪:‬‬

‫‪B2‬په پراخه ډول په ټولو ايوانى او نتاتى اجروکې ليرل ک ي په شيرواو دشيروپه ټولو‬ ‫ويټامي‬
‫محصوال تو کې لکه (ماسته ‪،‬پنير ‪،‬او چکه)د هگى په ييړ ودذنموپه پوستکې ‪،‬وربشو ‪،‬خميره ‪،‬ټولې‬
‫ذودې ‪،‬ځيگر ‪،‬ماذزه ‪،‬ماهى ‪،‬راي راي اتوبات لکه لوبيا‪،‬چڼى ‪،‬مۍ‪،‬او داسى نور ستزيجات لکه کرم‬
‫‪،‬پالک ‪،‬کاهو ‪،‬گايره او نوروکې په ډيره انرايه پيراک ي ‪.‬‬

‫)استدبب‪:‬‬ ‫د ويټامي ‪( B2‬رايتوفبوي‬

‫ويتامي ‪ B2‬دتيامي ذونرې دايواناتو په وشه کولمه کې‬
‫يب دايواناتو په وشه کولمه کې‬ ‫يبي ي ددې ويتامي‬
‫يوهه انرايه انرژى اودفاسفوريلش عملى ته اشتيا لري‬
‫ددې ويتامي د يب لپاره انرژي د‪ ATP‬دمرکب په کريعه‬
‫ه په ل ه انرايه دايواناتو په‬ ‫تهيه کي ي داويتامي‬
‫نوجونو کې کخيره کي ي‬

‫‪11‬‬
 ‫ويټامي ‪ B5‬ياپانتوتينک اسير ‪(Panto‬‬
‫) ‪thenic acid‬‬

‫په ابترا کې د پانتوتينک اسير(‪)Fit trade factor‬‬

‫په نوم يا دشوى وه ‪ .‬ويټامي (‪ )B5‬يوسريميناکه اوييړ‬
‫دي په مرطوب ارارت کې مداوم اماپه وچ‬ ‫رنګه تي‬
‫ارارت کې له منهه ځي دتجارت په بايار کې دسودي‬
‫اوکلوي مالګوپه شک پيراک ي پنتونيک اسير ه‬
‫باير دايواناتو په خوارکو مو ودوي ‪.‬داځکه چې‬
‫دپنتونيک مرکب په ايواني نوجونوکې دذيايي موادو‬
‫په استدبب کې رول لري ‪.‬ددې مرکب دکموالي په وخت کې ايوانات دهضمي د هاي ‪٬‬دپوستکي‬
‫اوادرينال دذرې په ناروذيوااته کي ي‬

‫د ويټامي ‪ B5‬منابع) ‪:(Sources‬‬

‫ويټامي ‪ B5‬ته ځکه ‪ Pantothenic acid‬وايې چې په طتيعت کې په پراخه ډول پيراک ي دانوان‬
‫‪ (Escherchia coli‬بکتريا) په واسطه ترکيتي ي او عضويت ته زبي ى دذه‬ ‫په کولموکې د‬
‫ويټامي په خميرمايه ‪،‬ذن ‪،‬کچالو ‪،‬د چرگانو هگۍ دوريجو پوټکې سره ‪،‬ذوده سابه ‪،‬لوبيا‪،‬نخود‬
‫د ويټامي ‪ B ٣‬په نوم ه يادي ي ددى ويټامي د ورځنى اختياج انرايه‬ ‫‪،‬اوداسى نور دا ويټامي‬
‫(‪ )٩١-5mg‬ملى گرام تثتيت شويرى ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫دويټامي ‪ B5‬دکميت ستونزې ‪:‬‬
‫دپنتوتينک اسير کموالى دايواناتوپه نوجونودالنرې‬

‫ناروذيوستب ګرځي‬

‫‪:٩‬ايوانات دهاضمې د هاي په ناروذيو لکه ګاستريتيس ‪ Gastritis‬اوانتريتز ‪ Intritis‬اخته کي ي‬

‫‪:2‬همرارنګه دپنتوتينک اسير دکموالى په وات کې ايوانات دپوستکو په ناروذيو ه ااته کي ي‬

‫‪:٣‬ددې ويتامي دکموالى په وخت کې ايوانات دالوپيشياپه ناروذى ه خته کي ي‬

‫دالوپيشيادناروذى په وخت کې ايوانات خپ وييتان دالسه ورکوي‬

‫‪:4‬دپنتوتينک اسيروپه وخت کې موږکانووييتان خپ رنګونه دالسه ورکوي اومخکې دوخت څخه‬
‫سپيني ي‪.‬دناروذى دذيااوتعييي له نظره ددسپګمنتيش ‪ Despigmentation‬دناروذى په نامه‬
‫ه يادي ي‬

‫‪:5‬دپنتوتينک اسيردکموالى په وخت کې دايواتو دپوستکو دسکويمس انواج ه تخريتي ي‬

‫‪:6‬ددې ويتامي دکموالى په وخت کې دادرين ذرې ډيرې اوبه ضايع کوي اوپه هعوي کې خونريزي ه‬
‫واقع کي ي‬

‫دويټامي ‪B5‬استدبب‬
‫دپنتوتينک اسير دايواناتو په کولمو کې يبي ي پنتوتينک اسيردکوانزاي په شک دايواناتوپه‬
‫نوجونوکې پيراکي ي ‪.‬دپنتوتينک اسير دکموالى په وخت کې ايوانات دهاضمې د هايدپوستکي‬
‫اودادرينال دذرې په ناروذيواخته کي ي‬

‫‪13‬‬

‫اواکوج څخه وششوى د ى د رڼا په‬
‫مداب کې مداومت نه لرى او خرابي ى په اوبواوالکول کې ا ک ي‬
‫‪ B6‬يا پريروکوي‬ ‫ويټامي‬
‫(‪:) pyridoxine‬‬
‫ويټامي ‪ B6‬د درى مرکتاتو څخه وشه شوى دى‬
‫چې عتارت دي له‪pyridoxamin . ٩:‬‬
‫‪ Phrodoxal .٣ pyridoxine .2‬يا د دي دري‬
‫‪ B6‬په‬ ‫ک ي ويټامي‬ ‫واشو مجموعى ته وي‬
‫اوبوکې منح او د ارارت په مداب کې مداوم‬
‫يا)‪ (Heat Stable‬او بي رنگه کرستلونه لرى‬
‫شنه نتاتات او يياتې بکترياوى‬ ‫پريروکوي‬
‫ترکيتوى او د امينو اسيرونو په مداب کې ستر‬
‫رول لرى باير يادونه وکړوچې و يټامي ‪ B6‬د کارب هايررو‬

‫و يټامي ‪ B6‬د امينو اسيرونو او شحمياتو( ذوشيو ) د ميتابوليزم لپاره ضرورى څيزدي ويټامي ‪B6‬‬
‫ددهو د ام په موده کې د يشه بروالى او استفراق دمخنوى په خاطر مفير دى ‪ .‬ويټامي ‪ B6‬د ترپتوفان‬
‫څخه دنياسي په ترکيب کې د کوانزاي په ايث کارکوى ‪.‬‬

‫يې ‪Pyridox‬‬ ‫‪)Pyridoxine( B6‬الريهايرى شک يې ‪ Pyridoxal‬او امينو شک‬ ‫د ويټامي‬

‫‪ amine‬په نوم يادي ي فارمول يې په النرې ډول دى‬

‫)‪(Vitamine B6‬‬ ‫‪C٩F٩2O٩N٩‬‬

‫‪14‬‬
 ‫دويټامي ‪ B6‬منابع‪:‬‬

‫لکه څرنگه چې ويټامي ‪ B6‬په کولمو کې دبکتريا په واسط وشي ي په کمه انرايه اشتيا ورته مو وده‬
‫ده خو ځينى خواره ذنى منابع عتارت دې له خميرمايه ‪،‬ځيکر ‪،‬ډوډي ‪،‬اتوبات شيري‪،‬کب ‪ ،‬رومى ‪،‬ييړ‬
‫وار ‪،‬پالک ‪،‬خوسکې ذوده ‪،‬څارويويشه ‪،‬گاير ‪ ،‬اوسابه د ويټامي ‪ B6‬دې منابع دي‬

‫دويټامي ‪ B6‬کموالي نيې‪:‬‬

‫ک ه چيرې داويتامي دايواناتوپه نوجونو کې په کافي انريه مو ودنه وي په هعه صورت کې به ايوان‬
‫په النرې ناروذيوااته شي‬

‫‪:٩‬دايواناتو وده سوتيمممممم ي‬

‫‪:2‬ايوانات په عصتي ناروذيوااته کي ي‬

‫‪: ٣‬ددې ويتامي دکموالى په وخت کې دايواناتوپه برن کې هيمي مرکب په کاافي انرايه نه تشکيلي ي‬
‫‪.‬نو له دې کتله ديتامي بي شپ دکموالى په وخت کې ايوانات دک خونى په ناروذى اخته کي ي‬

‫‪:4‬دويتامي بي شپ دکموالى په وخت کې ذيرمشتوع شحمي تيزابونه دايواناتو په نوجونو کې په ده‬

‫توګه نه استدببي ي ‪.‬‬

‫‪:5‬دويني سره کرويات ددې ويتامي دکموالى په وخت کې کوچنى کي ي اووينه خپ سوررنګ دالسه‬
‫ورکوي‬

‫‪:6‬دويتامي بي شپ دکموالى په وخت کې دايواناتوپه نوجونو کې‬

‫هيموسايرروسز‪ Heamosydrosis‬په ناروذى اخته کي ي‬

‫‪:١‬دايواناتوپه عصتي دنرو کې بعضي برلونونه ليرل کي ي‬

‫‪:٩‬ايونات خپله اشتها دالسه ورکممممممممممموي‬

‫‪15‬‬
 ‫دويټامي ‪ B6‬استدبب‪:‬‬
‫ويټامي ‪ B6‬دايواناتو په وشه کولمه کې يبي ي‬

‫وشي ي ‪.‬‬ ‫داويتامي دايواناتو په وشه کولمه کې دنوروعضوي مرکتاتوڅخه ه‬

‫ويتامي بي شپ په ډير ل ه انرايه دايواناتوپه نوجونوکې کخيره کي ي اودشخونروهونکوايواناتوپه‬

‫لري توريتيکول کى دنوروعضوى مرکتاتوڅخه په کافي انرايه وشي ي ‪.‬‬

‫ددې ويتامي دکموالى په وخت کې ايوانات په خونى اوعصتي ناروذيو اخته کي ي ‪.‬‬

‫هغه فکتورونه چې دويټامي ‪ B6‬ضرورت يياتوى‪:‬‬

‫‪ – ٩‬د پروتينو په ييات مدرار اخوت ځکه د پروټنو او ا مينو اسيرو په ميتابوليزم کې ‪ vit.B6‬د‬
‫کوانزاي په ايث عمره رول لرى ‪.‬‬

‫‪ – 2‬ځينى تي رودنکې ماشومان )‪(Infants‬‬

‫‪ -٣‬هفه دهى چې د خولى له الري د ام ضر دوا خورى‪.‬‬

‫‪ – 4‬دواگانې يا ‪ Drugs‬څرنگه چې ‪ INH‬چې د ‪ TB‬ضر دوا اودذه دوا د ‪ pyridoxalkinase‬انزاي‬

‫په نيې کوى په نتيجه کې ‪ pyridoxal phosphate‬نه وشي ي ‪.‬نو ځکه هغه ناروذان چې د ‪ TB‬ضر‬
‫‪ B6‬ييات مدرارته ضرورت لري اما دا تاثير په ټولو ناروذانو کې نه ليرل ک ي‬ ‫دوا خورى دويټامي‬
‫ځينى نورى دواګانى لکه ‪ Cycloserine، Pencillinamine‬او‪ Hydralazine‬ه د ويټامي ‪B6‬‬
‫ضر تاثير لري‪ .‬کله چې دذه دواگانى استعمالي ى باير ناروذان ته د ويټامي ‪ B6‬لوش دوي ورکړل شي‬

‫‪16‬‬
 ‫ويټامي ‪ B١‬يا‪) H‬بايوتي ( ‪Biotin‬‬
‫بيوتي ‪ Anti egg white injury factor‬په نوم ه يادي ي د لمړي ځ لپاره په ‪ ٩١2١‬کال کې يوې‬
‫ميرمنې‪ Boas‬دذه ‪ Anti egg white Injury Factor‬په صحرايې موږک کې چې د ‪Dermatitis‬‬
‫د وييتانو توييرلو ‪،‬د عضلي ارکاتو د بي نظمۍ اعراض په کې شام وه‪ ،‬مشاهره کړي وه او ځيګر ‪،‬‬
‫‪ yest‬او نورو ذيايې مواد داسې يوه ماده لري چې کولى شي صحرايې موږک د ‪ Egy whit injury‬په‬
‫مداب کې وساتى مګر په ‪ ٩١4١‬م کال کې ‪ Gyorgy‬او ‪ vigneaud‬ودودل چې بيوتي او ‪Anti egg‬‬
‫‪ white injury‬فکتورونه دواشه سره يو شي دى ‪.‬‬

‫بيوتي بي رنگه اوږده دستنې په شان کرستلونه دى په اوبوکې په کمه انرايه منح او د ارارت په مداب‬
‫کې مداوم ‪ Heat stable‬او يومونو کاربوکويلک اسير وشوى دبيوتي په کموالى سره انوانانو ته‬
‫د پوستکې تحريش ‪،‬داشتها کموالى ضعيفى او نور عوارض پيراکي ي ددى ويټامي کموالى د‬
‫هگيود يياتو سپينوپه خوشلو سره رامنځ ته ک ي ‪،‬ځکه چې د هگى سپي يو مخصوص پروتي لرى چې‬
‫د (‪ ) Avidine‬په نوم يادي ي ‪.‬دا پروتي بيوتي د ځان سره نيلوى او يب څخه مخنوى کوى دا‬
‫ويټامي په برن کې د کاربوهايرريت او شحمى ذيايې موادو د ميتابوليزم په عم کې خپله دنره ا را‬
‫کوى او په ‪ B‬کمپلکس گروپ کې شام دى دا ويټامي دوينى گلوري يياتوي او که چ رې په برن کې‬
‫ک شي نو لرى امراض پيراکوى ‪.‬دبيوتي کميرل د پاندراس په عصاره کې د ‪ Biotinidase‬انزاي د‬
‫کمتود او په ‪ Malabsorption synd‬کې ه پيراک ي‪ ،‬منځ ته راځى ‪.‬‬

‫دويټامي ‪ B١‬يا بايوتي ذوره او عمره منابع‪:‬‬

‫دا ويټامي په ايوانى او نتاتى خوشو کې پيراک ي ددې ويټامي اشتيا کمه ده ځکه چې په وشوکولمو‬
‫کې د بکتريا په واسطه وشي ي اما که چ رې سلفاير ييات مدرار درم استعمال شي په هغه صورت کې‬
‫دا بکتريا له منهه ځى او پاي کې بيوتي کموالى منځ ته راځى ويټامي ‪ B١‬په توري ‪ ،‬ذوده‬

‫‪17‬‬
‫‪،‬څارويويشه ‪،‬پيتورگي ‪،‬خميرمايه ‪،‬پوته ‪،‬د هگيو ييړ‪،‬شيرو ‪،‬ستزيجات ‪،‬ميو ات او نوروکې‬
‫پيراک ي ‪.‬‬

‫ويټامي ‪ B٩2‬يا کوباالمي ( ‪Cobala‬‬

‫‪) amine‬‬

‫دذه ويټامي د‪Anti pernicious anemia vitamin‬‬

‫په نوم ه يادي ى پخواد ‪ Extrinsic factor‬يا ‪Food‬‬
‫‪ Factor‬په نوم ه ياديره‪ .‬دا ويټامي په ‪ ٩١4٩‬م کال کې‬
‫ديو ټ تايه وينې څخه ‪2١mg‬ويټامي ‪ B٩2‬تجرير شو او په‬
‫‪ ٩١١٣‬م کال کې دا ويټامي ترک ب شو ‪.‬‬

‫‪،‬اکوج ‪،‬فاسفورس او کوبالت څخه ترک ب شوى او په‬ ‫‪،‬نايترو‬ ‫د کارب ‪.‬هايررو‬ ‫دا ويټامي‬
‫ډيرې اسانۍ سره رطوبت ځانته يبوى او د(‪ ) ٩2١‬يو س ش در ى د سانتى گرير ارارت په مداب کې‬
‫کې مداومت نه لرى‬ ‫مداومت لرى او په همرې ارارت در ى کې داس رونو او قلوياتو په مداب‬
‫‪،‬خرابي ي دا ويټامي د اطفالو درشر او نمو لپاره ډير مه اثر لرى د پورتنى ميتابوليزم لپاره ډير ده اثر‬
‫لرى ددې ويټامي دورځني ااتياج انرايه د(‪)٩_5‬ملي ګرام تثتيت شوې ده ‪.‬ويټامي ‪ B٩2‬د يب لپاره‬
‫پروتي ‪) Glycoprotine‬ته اشتيا لرى‪ .‬چې د گيډې د مخاطى ذشاء څخه‬ ‫په کولموکې گبيکو‬
‫خرابي ى او د ‪ Intrinsic factor‬په نوم يادي ى ‪.‬فرمول يې په النرې ډول دى‬

‫‪Vitamine B٩2‬‬ ‫‪C6٣ H١١ O٩4 N٩4‬‬

‫‪18‬‬
 ‫د ويټامي ‪ B٩2‬منابع‪:‬‬
‫دا ويټامي د مايکرو اورګانيزمونو په واسط ترک تي ي ينه او پيتورگى خورا ذنى منابع دى اما‬
‫داويټامي په شيرو هگى او ماهى کې ه پيراک ي ويټامي ‪ B٩2‬د کولمو د باکتريا په واسطه ه‬
‫ترک تي ى ‪.‬‬

‫ددې ويټامي په ساختمان کې کوبالت مو وددى چې سيانايرايون سره تړلى دى کله چې ‪cyano‬‬
‫‪ cobalamine‬عضويت ته داخ شي د سيانايرايون ورڅخه را ک ي ويټامي ‪ B٩2‬په فعال شک‬
‫برلي ى سيانوکوبال امي ددى ويټامي ثابت شک دى او په بايار کې په دى شک خرڅي ى ‪.‬‬

‫گروپ د کوبالت سره يو ځاي شي د ‪Hydroxy‬‬ ‫که چ رې د سياناير په عوض دهايرروکو‬

‫‪ coalamine‬په نوم يادي ى که چ رې د کوبالت اتوم سره مختلف ګروپونه يو ځا ي شي د ويټامي ‪B٩2‬‬
‫مختلف قومونه په الس راځي‪،‬په تروا کې دويټامي ‪ B٩2‬دوه مختلف ډولونه چې سيانوکوبال امي‬
‫اوهايرروکوې کوبال امي استعمالي ى ‪.‬‬

‫ددى ويټامي ذوره منابع عتارت دى له‪ :‬شيرى ‪،‬هگى ‪،‬ځگر ‪،‬پيتورگى سره ذوده ‪ ،‬ماهيان او داسې‬
‫نور دا ويټامي ډير فعال دى ک مدراريې ه له درمان له پاره موثردى ددې ويټامي په هکله تشويش مه‬
‫کوى دا پورتنى نوموشى ذيايې مواد په هر ځاي او په هر وخت کې په ډيره يياته انرايه پيراک ي د خپ‬
‫صحت او روذتيا لپاره ورڅخه په ورځنيو خوشوکې ګټه واخلى‬

‫د ويټامي ‪ B٩2‬يب‪:‬‬
‫کله چې ويټامي ‪ B٩2‬معرى ته ننوځى لومړى د يو پروتي سره چې د ‪ R.binding Protein‬په نوم‬
‫يادي ي ورسره نيلي چې بيا روسته د معرى د ‪ Hcl‬او پاندراس د ‪ proteases‬انزايمونو په واسطه‬
‫ويټامي ‪ B٩2‬دوباره ايادي ى چې بيا روسته ديو ب ‪ Glycoprotein‬چې د ‪Intrinsic Factor‬‬
‫(داخلى فکتور) په نوم يادي ى تړل ک ي ‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫‪ Intrinsic Factor‬معري دمخاطى ذشاء ‪ parital cell‬په واسط افرايي ي او دمعرى د ‪Fandus‬‬
‫‪ B٩2‬او داخلى فکتور همرا‪complex‬‬ ‫په قومت کې لوش ذلظت سره مو وديت لرى ويټامي‬
‫‪ B٩2‬د ايليوم د اجراتو په‬ ‫يامجموعه د ايليوم په نهايې برخه کې تجزيه ک ي او اياد شوى ويټامي‬
‫واسطه يبي ي اوبيا د باب الورير (‪ ) portol vein‬ته داخلي ى چې ويټامي ‪ B٩2‬د يب لپاره عبوه‬
‫دداخلى فکتورونو څخه صفرا او ‪(Hco٣‬يو مواعر‪ )P H‬ه ضروردى ورسته ويټامي ‪ B٩2‬په وينه کې‬
‫د يو ب پروټي ترانس کوبال امي ( ‪) cobalamine Trans‬سره نيلى او نوا و ته يې وشى او په وينه‬
‫سره وصلي ى او ځيکر کې کخيره ک ي ويټامي ‪ B٩2‬په اوبو کې د منحلو‬ ‫پروټي‬ ‫کې يو ب‬
‫ويټامينونوله ملى څخه يواځنى ويټامي دى چې ينه کې کخيره ک ي اوله همرى امله ينه ياځيګرد‬
‫ويټامي ‪ B٩2‬ذوره منابع ګڼ ک ي ‪.‬‬

‫د ويټامي ‪ B٩2‬د کموالي ناروذى‪:‬‬

‫داپروتي په اوبوکې دمنحلو پروتينونو څخه يو پروتي دى چې دايواناتو په ځگر کې کخيره ک ي که‬
‫چيرې ويټامي ‪ B٩2‬دايواناتو په نوجونوکې په کافي انرايه مو ودنه وي نوايوانات په النرې‬
‫ناروذيو اخته کي ي‬

‫کموالى دايواناتو په نوجونوکې دمحصوصې کمخونى ستب کي ي چې‬ ‫‪:٩‬دساينوکوبال امي‬

‫داکمخوني دپرنيشيزانيميا‪ pernacious anemia‬ناروذيو په نوم ه يادي ى ‪.‬دناروذى دايواناتو‬
‫په برن کي هغه وخت ليرل کي ى ى دايواناتو په نوجونو کى ويټامي بي دولس په کافى انرايه‬
‫مو ودنه وي ‪.‬ددى نارشذى په وخت کى دايواناتو په برن کي النري نيې ليرل کي ي‬

‫الف م ددى ناروذى په وخت کي دايوان دهاضمې د هايدموکوسا ‪ mucousa‬پردې پړسي ي‬

‫اوسوررنګه ګرځي‬

‫ب م دايوان دهاضمي د هاي دفيربنکس ‪ phyranx‬په اصه کې دموکوسااجرې له منهه ځي‬

‫‪21‬‬
 ‫ج مم ددې ويتامي دکموالى په وخت کې دايواناتو په وينه کې‬
‫دسروکروياتو‪٫‬سپينوکروياتواوپليتليتونوانرايه ه ټيټي ي‬

‫والنس دمثتت والنس څخه منفي ته‬ ‫د م دايواناتودنايترو‬

‫انتدال کوي‬

‫دايواناتوپه‬ ‫فعاليت‬ ‫استريزدانزي‬ ‫دکولي‬ ‫م‬ ‫هم‬

‫سروکروياتوکې ټيټي ي‬

‫وم پروترومتي انرايه دايواناتو په وينه کې ټيټي ي‬

‫ويټامي ‪B٩2‬استدبب‬
‫دايواناتودوشې کولمې دايليوم په اصه‬ ‫_داويتامي‬
‫دايواناتووينې ته يبي ي ‪.‬دکولت اماي په يب کې هايرروکلوريک اسير اوداخلي فکتورمرسته‬
‫کوي ‪ .‬داويتامي ه دايواناتوپه نوجونوکې په ډيره ل ه انرايه کايره کي ي ‪.‬دساينوکوبالت اماي‬
‫دکموالى په وخت کې ايوانات دکمخونى په ناروذيو ااته کي ي ‪.‬‬

‫ويټامي ‪ B١‬يا فبسي ‪ falacin‬يافوليک اسير‪folic acid‬‬

‫فلويک اسير د‪ folium‬له کلمي څخه چې يوه التني کليمه ده اودپاڼي څخه اخوت شوي ده ځکه‬
‫فوليک اسير دنتاتاتوپه پاڼوکې پيراک ي فوليک اسير يوه ييړرنګه کرستالي ماده ده په اوبوکې په‬
‫کمه انرايه منح دي فوليک اسير په خنثي اوقلوي محيط کې دارارت په مداب کې ثابت دي اما په‬
‫اسيري محيط کې نا مداوم ياذيري ثابت دي‬

‫فوليک اسير په ساختمان کې دري ډوله ماليکولونه شته دي چې عتارت دي له ‪Glutamico‬او ‪para‬‬
‫‪ amino benzoic acid,pteridin‬اسير دي اما دانوان برن له پورته دري ډوله مرکتاتوڅخه‬
‫فوليک اسير نه شي وشولي باير په مکم ډول دذيا له الري واخوت شي ‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫فوليک اسير د‪ B‬کمپلکس په ګروپ کې شام دي اودويني دسرواجراتوپه وشولوکې ډيره اهمه ماده‬
‫ده فوليک اسير داوسپني ‪،‬مس‪،‬ويټامي ‪ B٩2‬په مو وديت کې ن دې رابطه لري دفوليک اسير‬
‫ورځني اشتيا انرايه برن ته( ‪)١٫5١‬ملي ګرام تثتيت شوي دي داويټامي په النري موادوکې مو وددې‬

‫په ذيايې موادوکې دفوليک اسير مو وديت‬

‫دفوليک اسير مو وديت په ملي ګرام فيصر‬ ‫ذيايې مودونوم‬ ‫ګڼه‬

‫‪٣٣‬مممم ‪% ٣٩‬‬ ‫ينه‬ ‫‪٩‬‬

‫‪٩٩‬مممم‪% ٩6‬‬ ‫يشه‬ ‫‪2‬‬

‫‪٩2‬مممم‪% ٩4‬‬ ‫دچرګوشي ذوده‬ ‫‪٣‬‬

‫‪% ١.٩‬‬ ‫دذوايې ذوده‬ ‫‪4‬‬

‫‪% ١.١‬‬ ‫هګۍ‬ ‫‪5‬‬

‫‪٩٩‬مممم ‪% ٩4‬‬ ‫ګلپي‬ ‫‪6‬‬

‫‪%١.٩‬‬ ‫خريړي‬ ‫‪١‬‬

‫‪%١.٩٣‬‬ ‫دنخود وپلي‬ ‫‪٩‬‬

‫‪%١.٩.‬‬ ‫ګا يري‬ ‫‪١‬‬

‫‪%١.٩‬‬ ‫کچالو‬ ‫‪٩١‬‬

‫‪%١.6‬‬ ‫کرم (بنرګلپي)‬ ‫‪٩٩‬‬

‫دذه پورته ذيايې مواد په تايه ميووسبد اوشنوستوکې ه پيراک ي‬

‫‪22‬‬
 ‫دفوليک اسير منابع‬
‫فوليک اسير په طتيعت کې په پراخه شک و ود لرى ځکه د فوليک اسير په نوم يادي ى چې په خاص‬
‫ډول د نتاتاتو په پاڼو کې پيراک ي او د ‪ Folicin‬په نوم يادي ى ‪.‬‬

‫ک مياوى نوم يې ‪ Ptroyl Mono gluamoc Acid‬دي د فوليک اسير ذوره منابع ينه ‪ ،‬پيتورگى‬

‫او ذن دى فوليک اسير د کولمو د بکتريا وو په واسطه ه ترکيتي ى اما دذه مدرار کافى نه دى د‬

‫عضويت د ټول کخيره شوى مدرار(‪ ) 6-٩١mg‬تدريتا ‪ % 6١‬يې په ينه کې کخيره ک ي درى ډوله فوليک‬

‫اسير کوم چې د تغييې له نظره مه دى شتوالى لرى اما فرق يې دادى چې ګلوتاميک اسيرونو شمير‬

‫يې يو ‪،‬درى او اووه دى ‪.‬‬

‫د فوليک اسير دکموالي نيې‪:‬‬

‫د فوليک اسيرودکموالى په وات کې ايوانات په النرې ناروذيو ااته کي ې ‪.‬‬

‫‪ :٩‬دمګالوببستک دانيمياپه ناروذى ‪ Megaloblastic Anemia‬ااته کي ى چې ددې ناروذى په‬

‫وخت کې ايوانات په پرلپوې توګه وده کوي مګر بلوذت ته نه رسي ي ‪.‬‬

‫داناروذى په ايواناتو کې ‪ Macrocytic anemia‬په نوم يادي ي‬

‫‪:2‬دايواناتو وينه خپ سوررنګ دالسه ورکوي اوک رنګه کي ي داناروذي دذيااوتعييي له نظره‬

‫هايپوکرومک دکمخونى دناروذى ‪ Hypochromic anemia‬په نوم يادي ي ‪.‬‬

‫‪:٣‬دنوموشي ويتامي دکموالى په وخت کې دايواناتوپه عصتي سيوت کې يو لړ تغيرات ليرل کي ي ‪.‬‬

‫‪:4‬ددې ويتامي کموالى دايواتاتو په انوا ودسپرو دناروذى ستب ه ګرځي ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫دفوليک اسير کلينکې استعمال‬
‫‪_٩‬فوليک اسير استعمال په ‪ Micro Cytic Anemia‬کې چې د)‪ (Sproe‬په ناروذانوکې‬

‫‪ Pregmancy,Inifancy,Pellag‬دمعرې ‪ Resection‬اوالکوليک اشخاصوکې پيراک ي‬

‫ډېرګټوردي ‪.‬‬

‫‪_2‬فوليک اسير توصيه ‪ Pernicious‬ياختيثه کمخونې په ناروذانوکې وينې تولير نارم االت ته‬

‫راګرځوي ليک ندص يې دادى چې داعصابو ‪ Degeneration‬نه اصبح کوي په بعضي ااالتوکې‬

‫دفوليک اسير توصيه په ختيثه کمخونۍ کې شوکې نخاع استهاله ت زه يعني سريع وي نوځکه فوليک‬

‫اسير ‪ B6‬تر‪ Pernicious Anemia‬درنه شي په يواځي ډول توصيه نه شي ‪.‬‬

‫‪B٩2‬سره يوځاي ددې له پاره استعمالي ي چې پبيما‬ ‫‪B6‬اوويټامي‬ ‫‪_٣‬فوليک اسيردويټامي‬

‫د‪ Homo Cysteine‬سويه راټيټه کړي داځکه چې پبيماد‪ Homo Cystenie‬لوشه سويه د ‪Heart‬‬

‫‪ disease ischemic‬له پاره دخطريوفکتوردى‬

‫‪24‬‬