‫د پاکستان اقتصاد‬

‫د پاکستان اقتصاد د پیرودلو ځواک برابرۍ (پي پي پي) پر بنسټ د «جي ډي پي» له پلوه د نړۍ څلوروېشتم لوړ‬
‫اقتصاد دی‪ .‬د ‪۲۰۲۱‬ز کال د اټکل له مخې‪ ،‬دغه هیواد ‪ ۲۲۷‬میلیونه (په نړۍ کې پنځم تر ټولو لوی) وګړي (نفوس) لري‪ ،‬د‬
‫‪ ۱،۵۶۲‬امریکایی ډالرو (په نړۍ کې يو سل او شپېتم) سړي سر اسمي جي ډي پي په لرلو سره د پاکستان اسمي جي‬
‫ډي پي ‪ ۳۴۷‬میلیارده امریکايي ډالره ده؛ د پیرودلو ځواک برابرۍ پر بنیاد د دغه هیواد «جي ډي پي» ‪ ۱.۴۶۸‬تریلیونه‬
‫امریکایي ډالره ده چې د سړي سر جي ډي پي (پی پی پی) ‪ ۶۴۷۰‬امریکایی ډالره کېږي (په نړۍ کې يو سل او‬
‫[‪]۱‬‬
‫څلوېښتم)‪.‬‬

‫پاکستان د نیمه صنعتي اقتصاد په لرلو سره یو مخ پر وده هیواد دی‪ .‬بنسټيز صادراتي توکي یې ټوکر‪ ،‬د څرمنو توکي‪،‬‬
‫[‪]۹[]۸[]۷[]۶[]۵[]۴[]۳[]۲‬‬
‫د لوبو وسايل‪ ،‬کیماوي توکي او غالۍ‪/‬ټغرونه (وړين فرشونه) دي‪.‬‬

‫د پاکستان د اقتصاد د ودې قطبونه د انډس سیند په اوږدو کې پراته دي؛ د کراچۍ متنوع اقتصادونه او په پنجاب‬
‫کې لوی ښاري مرکزونه‪ ،‬د هیواد په نورو برخو کې د لږو پرمختللو سیمو سره يو ځای موجود دي‪ .‬په تیر کې د‬
‫پاکستان اقتصاد د داخلي سیاسي ګډوډۍ‪ ،‬د نفوسو چټکې ودې او د بهرنۍ پانګونې ګډې کچې له امله زیانمن شوی‬
‫و‪ .‬د بهرنیو اسعارو زیرمې د کارګرانو له خوا د دوامدرې پيسو استولو له الرې پر ځای ساتل کېږي‪ ،‬خو د مخ پر وده‬
‫اوسني کسر – کوم چې د سوداګريزې تشې د زياتېدو له اماله منځ ته راغلی‪ ،‬ځکه د وارداتو زياتوالي له صادراتو زيات‬
‫شوی دی – کوالی شي زیرمې راټیټې کړی او په منځمهالې موده کې د «جي ډي پی» وده کمه کړي‪ .‬د بهرنۍ پانګونې‬
‫او د بوديجې د کسر کمولو په موخه د ټولو دولتي شرکتونو خصوصي کولو په ګډون اوسمهال پاکستان د اقتصادي‬
‫[‪]۱۵[]۱۴[]۱۳[]۱۲[]۱۱[]۱۰‬‬
‫ازادۍ په پړاو کې دی‪.‬‬
 ‫د ‪۲۰۲۱‬ز کال د مۍ تر میاشتې‪ ،‬د پاکستان دولت وړاندوینه کوي چې د راتلونکې ودې کچه به پنځه سلنه وي – په‬
‫سويلي اسیا کې یو له لوړو کچو څخه‪ .‬د نړیوال بانک په وینا‪ ،‬په پاکستان کې د بې وزلۍ کچې په ‪۲۰۰۱‬ز کال کې د‬
‫‪ ۶۴.۳‬سلنه څخه په ‪۲۰۱۸‬ز کال کې ‪ ۲۱.۹‬سلنې ته راښکته شوي‪ .‬د هیواد پرمختګ کونکی لوی اقتصاد حالت د دې المل‬
‫[‪]۱۷[]۱۶‬‬
‫وګرځېد چې د «موډي» پانګولو خدمات د پاکستان د پور لرلید باثباته حالت ته لوړ کړي‪.‬‬

‫په ‪۲۰۱۷‬ز کال کې‪ ،‬د پاکستان جي ډي پي (پی پي پي) له يو تریلیون امریکایي ډالرو څخه لوړه شوه‪ .‬په ‪۲۰۲۱‬ز کال کې‪،‬‬
‫اټکلي جي ډي پي ‪ ۱.۳۳‬تریلیون امریکايی ډالره وه‪ .‬د نړیوالو توکو د بیو له لوړیدو وروسته د اوسني حساب کسر یو‬
‫له هغه ننګونو څخه دی چې د هیواد اقتصاد یې اداره کوي‪ .‬د ‪۲۰۱۹‬ز کال د مۍ تر مياشتې‪ ،‬د پاکستانۍ روپۍ ارزښت‬
‫په کال کې د امریکايي ډالرو په مقابل کې په سلو کې ‪ ۳۰‬سلنه راکم شوی دی‪ .‬په ‪۲۰۲۰‬ز کال کې د نوي میلیارده‬
‫[‪]۱۹[]۱۸‬‬
‫امریکايي ډالرو تړونونو سره‪ ،‬د چین – پاکستان اقتصادي دهلیز دويم پړاو پيل شو‪.‬‬

‫اقتصادي تاريخ‬

‫لومړۍ پنخه لسيزې‬

‫کله چې يې په ‪۱۹۴۷‬ز کال کې د برتانيې په وتلو سره د هندوستان د وېش په پایله کې خپلواکي تر السه کړه‪ ،‬پاکستان‬
‫په عمده توګه یو کرنيز هیواد و‪ .‬په لومړیو پنځو لسیزو (‪ )۱۹۹۷-۱۹۴۷‬کې د پاکستان د اقتصادي ودې منځنۍ کچه د‬
‫همدې مودې په اوږدو کې د نړۍ د اقتصاد د ودې له کچې لوړه وه‪ .‬په ‪۱۹۶۰‬ز لسیزه کې د منځنۍ کلنۍ حقیقي جي‬
‫ډي پي د ودې کچه ‪ ٪۶.۸‬وه‪ ،‬په ‪ ۱۹۷۰‬لسیزه کې ‪ ٪۴.۸‬او په ‪۱۹۸۰‬ز لسیزه کې ‪ ٪۶.۵‬وه‪ .‬منځنۍ کلنۍ وده په ‪۱۹۹۰‬ز کال‬
‫[‪]۲۱[]۲۰‬‬
‫کې ‪ ٪۴.۶‬ته راښکته شوه چې د همدې لسیزې په دويم نیمایی پړاو کې پکې د پام وړ کمښت وليدل شو‪.‬‬

‫اقتصادي رغېدنه‬

‫شاليد‬
‫د پاکستان اقتصاد د ‪۲۰۱۲-۲۰۰۸‬ز کلونو په موده کې د بې ثباتۍ او په لوړه پیمانه د بهرنيو او داخلي ضربو (زيانونو) له‬
‫امله د زيان لېدلو ځانګړتيا لرې‪ .‬په هر حال‪ ،‬په غیر متوقع ډول اقتصاد د ډېرو منفي پیښو پر وړاندې د څلورو کلونو‬
‫(‪ )۲۰۰۲-۱۹۹۸‬دورې په اوږدو کې غزیدونکی (رغېدونکی) و‪:‬‬
 ‫د آسیا مالي بحران‬
‫اقتصادي بندیزونه – د «کولن پال» په وینا پر‬
‫دي[‪]۲۲‬‬ ‫پاکستان تر سترګو پورې بندیزونه لږیدلي‬
‫د ‪ ۲۰۰۲-۲۰۰۱‬نړیواله سوړبازاري‬
‫سخته وچکالي ‪ -‬د پاکستان په تاریخ کې تر ټول‬
‫بده پېښه چې شاوخوا څلور کاله یې دوام وکړ‬
‫د افغانستان څځه د کډوالو په پراخ راتګ سره‪ ،‬په‬
‫ګاونډي هیواد افغانستان کې د سپتمبر د‬
‫یوولسمې څخه وروسته عملیات‬
‫ترهګرۍ هم پر اقتصاد سخت اغېز کړی دی‪.‬‬

‫د سترو اقتصادونو اصالحات او هيله مندۍ‬

‫د زیاتو سرچینو له مخې‪ ،‬له ‪۲۰۰۰‬ز کال راپدیخوا پاکستاني دولت د پام وړ اقتصادي بیارغونې وکړې او تر ټولو ښه یې‬
‫[‪]۲۳‬‬
‫په نږدې لسیزه کې د کار پیدا کولو او د بې وزلۍ کمولو لپاره منځمهاله شونتياوې برابرول و‪.‬‬

‫په ‪۲۰۰۵‬ز کال کې‪ ،‬نړیوال بانک راپور ورکړ چې‪:‬‬

‫«پاکستان په سیمه کې لومړی او په نړۍ کې لسم اصالح راوستونکی هېواد دی – چې د‬

‫سوداګرۍ پيل کول يې اسانه کړل‪ ،‬د ملکیت ثبتولو لګښت يې کم کړل‪ ،‬د شرکتي مدیريت‬
‫مقرراتو څخه د سرغړونې لپاره يې جریمې زیاتې کړې او د هر ځل بار وړلو لپاره يې د‬
‫جواز تر السه کول شرط وګرځول چې بايد د سوداوګرو لپاره دوه کلن جواز صادرشي»‪.‬‬
‫[‪]۲۴‬‬
 ‫سوداګري کول‬
‫د نړیوال بانک او نړیوالې مالي ټولنې د ‪۲۰۲۰‬ز کال د سوداګرۍ کولو آسانتیا شاخص په بنسټيز راپور کې پاکستان د‬
‫نړۍ په ‪ ۱۹۰‬هیوادونو کې ‪۱۰۸‬م ځای لري چې په دوامداره توګه د پرمختګ ښودنه کوي او له هغې مخکې کال څخه يې‬
‫له ‪ ۱۳۶‬شمېرې څخه ټوپ کړی‪ .‬د دې نوملړ لومړي پنځه هیوادونه نیوزیلنډ‪ ،‬سینګاپور‪ ،‬ډینمارک‪ ،‬هانګ کانګ او سويلي‬
‫[‪]۲۵‬‬
‫کوریا وو‪.‬‬

‫د سوداګرۍ لپاره د اسانتيا د راوستلو په ډلبندۍ کې ښه والی او د حکومت له خوا د پانګونې لپاره برابرې الرنقشې‬
‫په برابرولو سره‪ ،،‬د موټرو د سکتور ډیر نوي لوی شرکتونه لکه د فرانسې رینالټ‪ ،‬د سويلي کوریا هایونډا او کیا‪،‬‬
‫چینایی جی ډبلیو فورلینډ او د المان د موټرو لوی شرکت والکسواګین د سيمه ييزو توليدونکو لکه دیوان فاروق‬
‫موټورز‪ ،‬خالد مشتاق موټرز او یونایټډ موټورز سره د ګډو شرکتونو له الرې پاکستاني بازار ته د داخلېدو په اړه فکر‬
‫[‪]۲۶‬‬
‫کوي‪ .‬د ‪۲۰۲۲‬ز کال تر مارچ پورې‪ ،‬یواځې د هایونډيا نیشات جی وي عملي کړای شوي دي‪.‬‬

‫د نږدې درې لسیزو له خال وروسته د متحده ایاالتو د تیلو او ګازو لوی شرکت ایکسان موبایل بیا پاکستان ته‬
‫راوګرځید او په ‪۲۰۱۸‬ز کال په مۍ مياشت کې يې د ساحلي سيمو په کيندنو کې ‪ ٪۲۵‬برخه تر السه کړه‪ ،‬لومړيو کتنو‬
‫[‪]۲۷‬‬
‫وښوده چې د سمندر په څنډو کې د «هایدروکاربن» د لویو زیرمو د موندلو شونتيا شته‪.‬‬

‫د پاکستان د بې ثباته بهرنیو اسعارو زیرمو ته وده ورکولو لپاره‪ ،‬قطر د درې میلیارده امريکايي ډالرو پانګونې او زیرمو‬
‫[‪]۳۰[]۲۹[]۲۸‬‬
‫اعالن وکړ‪ .‬د ‪۲۰۱۹‬ز کال په وروستيو کې‪ ،‬قطر لومړي ‪ ۵۰۰‬میلیونه امریکايي ډالره پاکستان ته واستول‪.‬‬

‫ونډو‬

‫د ونډو بازار‬
‫لکه چې د «سوداګرۍ اونۍ» (‪ )Business Week‬په نوم نړیوالې مجلې اعالن کړی‪ ،‬د یوویشتمې پیړۍ په لومړیو‬
‫څلورو کلونو کې‪ ،‬د پاکستان «‪ KSE» ۱۰۰‬شاخص په نړې کې تر ټولو ښه د ونډو بازار شاخص و‪ .‬په ‪۲۰۰۵‬ز کال کې د‬
‫نړیوال بانک له خوا په پاکستان کې فهرست شويو شرکتونو د ونډو بازار پانګونه ‪ ۵۹۳۷‬میلیونه امريکايي ډالره وه‪.‬‬
‫خو په ‪۲۰۰۸‬ز کال کې‪ ،‬د ټولټاکنو‪ ،‬نامعلومه سیاسي چاپیریال‪ ،‬د هېواد په لوېدیځو پولو کې د اورپکو زیاتوالي او د‬
‫انفالسیون زیاتوالي او د جاري حساب له کسر وروسته پایله دا وه چې د کراچۍ د ونډو بازار کې د پام وړ کمښت‬
‫راغی‪ .‬په پایله کې‪ ،‬د پاکستان شرکتي سکتور (د سوداګرۍ برخې) په وروستیو کې په هېښونکي ډول سقوط وکړ‪ .‬په‬
‫[‪]۳۲[]۳۱‬‬
‫هر حال‪ ،‬بازار په ‪۲۰۰۹‬ز کال کې بیرته په پیاوړي ډول ورغېد او دغه بهير په ‪۲۰۱۱‬ز کې هم جریان درلود‪.‬‬
 ‫په ‪۲۰۱۴‬ز کې د ونډو بازار په نامعلومو سیمو کې راښکته شو‪ ،‬ځکه چې د «‪ »KSE‬شاخص معيار ‪ ۹۰۷‬نقطې (‪ )٪۳.۱‬ته‬
‫لوړ شو او د ‪ ۳۰۰۰۰‬نقطې خنډ څخه تیر شو‪ ،‬څو نوې لوړې نقطې ته نږدې شي‪ ،‬دا هر څه څو ورځې وروسته له هغې‬
‫منځ ته راغلل چې «موډیز» اعالن وکړ چې دوی د پنځو سترو پاکستاني بانکونو ليدلوري له منفي څخه باثباته ته نوي‬
‫کوي‪ ،‬په پايله کې يې د بانکدارۍ په سکتور کې پراخه پيرودونه وشوه‪ .‬د ‪۲۰۱۶‬ز د جنورۍ په يوولسمه نېټه‪ ،‬د کراچۍ‬
‫د ونډو بازار‪ ،‬د الهور دونډو بازاز او اسالم اباد د ونډو بازار د پاکستان ونډو بازار په نوم سره رايوځای شول‪ ،‬موخه‬
‫يې دا وه چې د بازار وېشل کېدل کم کړي او د تخنیکي مهارتونو چمتو کولو لپاره اړین ستراتیژیکي شراکتونو‬
‫[‪]۳۴[]۳۳‬‬
‫راجلبولو لپاره پیاوړی حالت جوړ کړي‪.‬‬

‫د ‪۲۰۱۷‬ز کال په مۍ مياشت کې د ونډو بازار شاخصونو او تحلیلي وسایلو امریکايي چمتو کوونکو‪ »MSCI« ،‬په خپل‬
‫نيم کلن شاخص بیا کتنه کې تايید کړه چې د پاکستان د ونډو بازار (‪ )PSX‬له ښه تاسيس شوي بازار څخه د مخ پر‬
‫وده بازار په توګه ډلبندي شو‪ .‬د یو مخ پر ودې بازار په توګه د ونډو بازار د بيا ډلبندي کېدو په خوښۍ کې د‬
‫‪ PSE-۱۰۰‬شاخص هغه مهال یو بل پړاو ته مخه کړه‪ ،‬کله چې شاخص د ‪ ،۶۳۶.۹۶‬یا ‪ ،٪۱.۲۳‬زیاتوالی ثبت کړ‪ ،‬څو په‬
‫‪ ۵۲۳۷۸.۸۷‬پای ته ورسید‪ .‬په ‪ ۲۰۱۸‬مالي کال کې‪ ،‬د ونډو بازار د تیر مالي کال په پرتله ‪ ٪۷.۱‬منفي وده ښودلې او په‬
‫منځني ډول ‪ ۴۷۰۰۰‬نقطو ته والړه‪ .‬د پاکستان د ونډو بازار فعاليت په ‪ ۲۰۲۱‬مالي کال د پام وړ و‪ .‬د ‪۲۰۲۰‬ز جوالی څخه تر‬
‫‪۲۰۲۱‬ز کال اپریل پورې موده کې‪ ،‬د معياري ‪ KSE – ۱۰۰‬شاخص د ‪ ۳۴۸۸۹.۴۱‬نقطو څخه ‪ ۴۴۲۶۲.۳۵‬نقطو ته وده وکړه‪ .‬د‬
‫پاکستان د ونډو بازار د لومړنۍ کرونا له امله د اقتصادي سقوط له الرې هم په بریالیتوب سره ځواک تر السه کړ او په‬
‫‪۲۰۲۰‬ز کال کې یې د (اسیا غوره ونډو بازار او په نړۍ کې څلورم غوره فعالیت کونکي بازار) لقب خپل کړ‪ .‬د ‪KSE-۱۰۰‬‬
‫شاخص په ټول کال کې مخ په بره تګ ته دوام ورکړ‪ .‬په ‪ KSE-۱۰۰‬شاخص کې زیاتوالی له کرونا وروسته د حکومت د‬
‫لویې محرکې کڅوړې‪ ،‬د مرکزي بانک مستحکمې تګالرې کچې‪ ،‬په تولید کې په لویه پیمانه زیاتوالي‪ ،‬په بهرنیو‬
‫حسابونو کې پرمختګ او د پاکستان د امنیت او تبادلې کمیسیون (‪ )SECP‬او ‪ PSX‬له خوا وړاندې شويو اصالحاتو‬
‫[‪]۳۸[]۳۷[]۳۶[]۳۵‬‬
‫په مټ منځ ته راغلی و‪.‬‬

‫سرچينې‬

‫‪Report for Selected Countries and" .1‬‬

‫‪Subjects" (https://www.imf.org/en/P‬‬
‫‪ublications/WEO/weo-database/202‬‬
‫‪2/April/weo-report?c=564,&s=NGDP‬‬
‫‪D,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=20‬‬
22&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=
0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country
.)‫& (په انګلیسي ژبه کي‬ds=.&br=1). IMF
.۲۰۲۲ ‫ مې‬۱۹ ‫د السرسي‌نېټه‬
Faryal Leghari (3 January 2007). .2
"GCC investments in Pakistan and
future trends" (https://web.archive.or
g/web/20120111131042/http://ww
w.grc.ae/?frm_module=contents&frm
_action=detail_book&sec=Contents&
override=Articles%20%3E%20GCC%2
0Investments%20in%20Pakistan%20
and%20Future%20Trends&book_id=2
5458&op_lang=en). Gulf Research
http://www.grc.ae/?fr( ‫ د اصلي‬.Center
m_module=contents&frm_action=det
ail_book&sec=Contents&override=Art
icles%20%3E%20GCC%20Investment
s%20in%20Pakistan%20and%20Futur
e%20Trends&book_id=25458&op_lan
.‫ باندې‬۲۰۱۲ ‫ جنوري‬۱۱ ‫) آرشيف څخه پر‬g=en
.۲۰۰۸ ‫ فبروري‬۱۲ ‫د السرسي‌نېټه‬
Quid Pro Quo 45 – Tales of Success"" .3
(https://web.archive.org/web/20080
216025016/http://www.mcb.com.pk/
quick_links/pdf/Quid%20Pro%20Qu
o%2045%20Tales%20of%20Success.
pdf) (PDF). Muslim Commercial
.2 ‫ د کتاب پاڼې‬.Bank of Pakistan. 2007
http://www.mcb.com.pk/quic( ‫د اصلي‬
k_links/pdf/Quid%20Pro%20Quo%20
)45%20Tales%20of%20Success.pdf
.‫ باندې‬۲۰۰۸ ‫ فبروري‬۱۶ ‫) آرشيف څخه پر‬PDF(
.۲۰۰۸ ‫ فبروري‬۱۲ ‫د السرسي‌نېټه‬
 June 2006 1 ‫ (په‬Malcolm Borthwick .4
Pakistan steels itself for sell- .)‫باندې‬
offs (http://news.bbc.co.uk/2/hi/busi
. ness/5007680.stm). BBC News
Henneberry, S. (2000). "An analysis .5
of industrial–agricultural interactions:
A case study in Pakistan" (http://agec
onsearch.umn.edu/record/175305/fil
es/agec2000v022i001a002.pdf)
(PDF). Agricultural Economics. 22:
17–27. doi:10.1016/S0169-
5150(99)00041-9 (https://doi.org/10.
1016%2FS0169-5150%2899%29000
. 41-9)
World Bank Document" (http://sitere" .6
sources.worldbank.org/PAKISTANEX
TN/Resources/293051-1241610364
594/6097548-1257441952102/balo
chistaneconomicreportvol2.pdf)
‫ د‬.14 ‫ د کتاب پاڼې‬.(PDF). 2008
.۲۰۱۰ ‫ جنوري‬۰۲ ‫السرسي‌نېټه‬
Pakistan Country Report" (https://we" .7
b.archive.org/web/2012011202104
2/http://www.rad-aid.org/UploadedFil
es/RAD-AID%20Pakistan%20Health%
20Care%20Radiology%20Report%20
‫ د‬. 2011.pdf) (PDF). RAD-AID. 2010
http://www.rad-( ‫ د اصلي‬.7 ,3 ‫کتاب پاڼي‬
aid.org/UploadedFiles/RAD-AID%20P
akistan%20Health%20Care%20Radiol
)PDF( )ogy%20Report%202011.pdf
‫ د‬.‫ باندې‬۲۰۱۲ ‫ جنوري‬۱۲ ‫آرشيف څخه پر‬
.۲۰۱۱ ‫ ډيسمبر‬۲۶ ‫السرسي‌نېټه‬
Design, Websynergi. "Pakistan Trade, .8
Pakistan Industries, India Pakistan
Trade Unit" (https://web.archive.org/
web/20190914171838/http://www.ip
tu.co.uk/content/pakistan_economy.
http://www.i( ‫ د اصلي‬. asp). iptu.co.uk
ptu.co.uk/content/pakistan_econom
۲۰۱۹ ‫ سپټمبر‬۱۴ ‫) آرشيف څخه پر‬y.asp
.۲۰۲۲ ‫ جوالی‬۲۰ ‫ د السرسي‌نېټه‬.‫باندې‬
Pakistan's Top 10 Exports 2020" (htt" .9
ps://www.worldstopexports.com/pak
istans-top-10-exports/).
‫ د‬.www.worldstopexports.com
.۲۰۲۲ ‫ اپرېل‬۰۶ ‫السرسي‌نېټه‬
World Bank Document" (http://sitere" .10
sources.worldbank.org/PAKISTANEX
TN/Resources/293051-1241610364
594/6097548-1257441952102/balo
chistaneconomicreportvol2.pdf)
‫ د‬.14 ‫ د کتاب پاڼې‬.(PDF). 2008
.۲۰۱۰ ‫ جنوري‬۰۲ ‫السرسي‌نېټه‬
Arquivo.pt" (http://arquivo.pt/wayba" .11
ck/20090720074224/http://gecon.ya
‫ د‬. le.edu/Pakistan.htm). arquivo.pt
http://gecon.yale.edu/Pakistan.( ‫اصلي‬
.‫ باندې‬۲۰۰۹ ‫ جوالی‬۲۰ ‫) آرشيف څخه پر‬htm
.۲۰۲۲ ‫ اپرېل‬۰۶ ‫د السرسي‌نېټه‬
Privatisation process: Govt to sell" .12
assets in sole offering" (http://tribun
e.com.pk/story/664292/privatisation
-process-govt-to-sell-assets-in-sole-o
. ffering/). The Express Tribune
 Fiscal Sustainability: A Historical .13
Analysis of Pakistan's Debt
Conundrum. (https://papers.ssrn.co
m/sol3/papers.cfm?abstract_id=340
6537) Emerging Markets: Theory &
Practice eJournal. Social Science
Research Network (SSRN). Accessed
.1 July 2019
http://web.worldbank.org/WBSITE/E .14
XTERNAL/DATASTATISTICS/0,,conte
ntMDK:20421402~pagePK:6413315
0~piPK:64133175~theSitePK:23941
9,00.html#Low_income World Bank
Country Classification Groups
"Archived copy" (https://web.archive.
org/web/20080524215837/http://we
b.worldbank.org/WBSITE/EXTERNA
L/DATASTATISTICS/0%2C%2Cconte
ntMDK%3A20421402~pagePK%3A6
4133150~piPK%3A64133175~theSit
ePK%3A239419%2C00.html).
‫ مې‬Archived from the original on ۲۴
July( , .۲۰۱۵ ‫ جون‬۱۱ ‫ د السرسي‌نېټه‬.۲۰۰۸
)2006 data
.)‫ باندې‬May 2013 18 ‫ (په‬Declan Walsh .15
Pakistan, Rusting in Its Tracks (http
s://www.nytimes.com/2013/05/19/w
orld/asia/pakistans-railroads-sum-up
. -nations-woes.html)
Pakistan growth to hit decade high"" .16
(https://www.wionews.com/south-asi
a/pakistan-will-achieve-5-per-cent-gd
p-growth-in-next-fiscal-finance-minist
 er-387073). wionews.com. 24 May
https://web.archive.or( ‫ مؤرشف‬.2021
g/web/20210524173700/https://ww
w.wionews.com/south-asia/pakistan-
will-achieve-5-per-cent-gdp-growth-in
-next-fiscal-finance-minister-38707
‫ د السرسي‌نېټه‬.۲۰۲۱ ‫ مې‬۲۴ ‫) من األصل في‬3
.۲۰۲۱ ‫ مې‬۲۴
Moody's Report on Pakistan" (http" .17
s://www.moodys.com/credit-ratings/
Pakistan-Government-of-credit-rating
-600014774/reports?category=Ratin
gs_and_Assessments_Reports_rc%7
CIssuer_Reports_rc&type=Rating_Act
ion_rc%7CAnnouncement_rc%7CAnn
ouncement_of_Periodic_Review_rc,Cr
edit_Opinion_ir_rc%7CIssuer_in_Dept
htt( ‫ مؤرشف‬. h_rc). www.moodys.com
ps://web.archive.org/web/20210710
115242/https://www.moodys.com/cr
edit-ratings/Pakistan-Government-of-
credit-rating-600014774/reports?cat
egory=Ratings_and_Assessments_R
eports_rc%7CIssuer_Reports_rc&typ
e=Rating_Action_rc%7CAnnounceme
nt_rc%7CAnnouncement_of_Periodic
_Review_rc,Credit_Opinion_ir_rc%7CI
۱۰ ‫) من األصل في‬ssuer_in_Depth_rc
.۲۰۲۱ ‫ مې‬۲۷ ‫ د السرسي‌نېټه‬.۲۰۲۱ ‫جوالی‬
Pak GDP in .)‫ باندې‬July 2017 17 ‫ (په‬.18
terms of purchasing power parity
crosses $1 trillion (https://www.thene
ws.com.pk/print/217019-Pak-GDP-in
-terms-of-purchasing-power-parity-cr
. osses-1-trillion). The News
World Economic Outlook Database," .19
April 2022" (https://www.imf.org/en/
Publications/WEO/weo-database/20
22/April/weo-report?c=564,&s=NGD
PD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2
020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc
=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=countr
y&ds=.&br=1). IMF.org. International
‫ د‬.Monetary Fund. 19 April 2022
.۲۰۲۲ ‫ اپرېل‬۱۹ ‫السرسي‌نېټه‬
www.accountancy.com.pk (PDF) .20
https://web.archive.org/web/201303
04222913/http://www.accountancy.c
om.pk/docs/economic-social-
indicators-pakistan-2005-06.pdf (http
s://web.archive.org/web/201303042
22913/http://www.accountancy.com.
pk/docs/economic-social-indicators-
htt( ‫ د اصلي‬. pakistan-2005-06.pdf)
p://www.accountancy.com.pk/docs/e
conomic-social-indicators-pakistan-2
۰۴ ‫) آرشيف څخه پر‬PDF( )005-06.pdf
=title| ‫ مفقود أو فارغ‬.‫ باندې‬۲۰۱۳ ‫مارچ‬
)‫(مساعدة‬
www.statpak.gov.pk (PDF) .21
https://web.archive.org/web/201011
13152918/http://www.statpak.gov.pk
/depts/fbs/statistics/national_accou
nts/table2.pdf (https://web.archive.or
g/web/20101113152918/http://ww
w.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistic
 ‫ د‬. s/national_accounts/table2.pdf)
http://www.statpak.gov.pk/dep( ‫اصلي‬
ts/fbs/statistics/national_accounts/t
۱۳ ‫) آرشيف څخه پر‬PDF( )able2.pdf
=title| ‫ مفقود أو فارغ‬.‫ باندې‬۲۰۱۰ ‫نومبر‬
)‫(مساعدة‬
Bush .)‫ باندې‬September 2001 13 ‫ (په‬.22
administration puts pressure on
Pakistan (Sept 13 2001) (http://archi
ves.cnn.com/2001/WORLD/asiapcf/
central/09/13/pakistan.us.bush/).
CNN
Pakistan: Economic Reforms And" .23
Privatisation Overview" (https://web.a
rchive.org/web/20081112101001/ht
tp://www.londonstockexchange.com/
NR/rdonlyres/9876F63B-54DB-46FC-
B636-DB877A379C1B/0/Privatisatio
nminister.pdf) (PDF).
londonstockexchange.com. 12
http://www.l( ‫ د اصلي‬.November 2008
ondonstockexchange.com/NR/rdonly
res/9876F63B-54DB-46FC-B636-DB8
77A379C1B/0/Privatisationminister.p
۲۰۰۸ ‫ نومبر‬۱۲ ‫) آرشيف څخه پر‬PDF( )df
.‫باندې‬
Doing Business in 2006: South Asian" .24
Countries Pick up Reform Pace, says
World Bank Group; India Ranks
116th, 25 Places After China;
Pakistan Among Top 10 Reformers"
(https://web.archive.org/web/20160
307071216/http://web.worldbank.or
 g/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/
SOUTHASIAEXT/0,,contentMDK:206
43510~menuPK:158937~pagePK:14
6736~piPK:146830~theSitePK:2235
‫ د‬. 47,00.html). 12 September 2005
http://web.worldbank.org/WBSI( ‫اصلي‬
TE/EXTERNAL/COUNTRIES/SOUTH
ASIAEXT/0,,contentMDK:20643510~
menuPK:158937~pagePK:146736~p
iPK:146830~theSitePK:223547,00.ht
‫ د‬.‫ باندې‬۲۰۱۶ ‫ مارچ‬۰۷ ‫) آرشيف څخه پر‬ml
.۲۰۰۶ ‫ جون‬۰۳ ‫السرسي‌نېټه‬
Doing Business 2019 – 17th edition"" .25
(https://www.doingbusiness.org/cont
ent/dam/doingBusiness/country/p/p
akistan/PAK-LITE.pdf) (PDF).
 ۲۹ ‫ د السرسي‌نېټه‬.doingbusiness.org
.۲۰۲۰ ‫فبروري‬
New auto players to invest over" .26
$800m in Pakistan" (https://tribune.c
om.pk/story/1602551/2-new-auto-pl
ayers-invest-800m-pakistan/).
‫ د‬.tribune.com.pk. 7 January 2018
.۲۰۱۹ ‫ جنوري‬۰۳ ‫السرسي‌نېټه‬
ExxonMobil set for comeback in" .27
Pakistan after nearly three decades:
Report" (https://profit.pakistantoday.
com.pk/2018/11/26/exxonmobil-set-
for-comeback-in-pakistan-after-nearl
y-three-decades-report/).
profit.pakistantoday.com.pk. 26
 ۰۳ ‫ د السرسي‌نېټه‬.November 2018
.۲۰۱۹ ‫جنوري‬
Qatar Sends .)‫ باندې‬June 2019 29 ‫ (په‬.28
First Tranche of $3 Billion Payment to
Pakistan (https://www.bloomberg.co
m/news/articles/2019-06-29/qatar-is
-said-to-send-first-tranche-of-3-billion-
. to-pakistan). Bloomberg
Qatar sends $500 million payment" .29
to Pakistan" (https://www.pakistanto
day.com.pk/2019/06/30/qatar-sends
-500-million-payment-to-pakistan/).
‫ جون‬۳۰ ‫ د السرسي‌نېټه‬.Pakistan Today
.۲۰۱۹
Qatar will .)‫ باندې‬June 2019 24 ‫ (په‬.30
invest $3 billion in Pakistan, state
news agency says (https://www.reut
ers.com/article/us-qatar-pakistan/qa
tar-will-invest-3-billion-in-pakistan-sta
te-news-agency-says-idUSKCN1TP0
. T1). Reuters
Data – Finance" (https://web.archiv" .31
e.org/web/20100405102322/http://
web.worldbank.org/WBSITE/EXTERN
AL/DATASTATISTICS/0%2C%2Ccont
entMDK%3A20394793~menuPK%3A
1192714~pagePK%3A64133150~pi
PK%3A64133175~theSitePK%3A239
419%2C00.html).
http://we( ‫ د اصلي‬.Web.worldbank.org
b.worldbank.org/WBSITE/EXTERNA
L/DATASTATISTICS/0,,contentMDK:2
0394793~menuPK:1192714~pageP
K:64133150~piPK:64133175~theSit
‫) آرشيف څخه پر‬ePK:239419,00.html
‫ جوالی‬۲۹ ‫ د السرسي‌نېټه‬.‫ باندې‬۲۰۱۰ ‫ اپرېل‬۰۵
.۲۰۱۰
Pakistan-Sri Lanka trade zooming . .32
to US$ one billion mark (http://www.
dailynews.lk/2007/05/23/fin03.as
. p)
Weekly review: KSE-100 crosses" .33
30,000 points to hit all-time high" (htt
p://tribune.com.pk/story/738030/we
ekly-review-kse-100-crosses-30000-p
oints-to-hit-all-time-high/). The
.Express Tribune
Pakistan Stock Exchange formally" .34
launched Index" (https://www.dawn.c
 om/news/1232253). DAWN News.
۱۲ ‫ د السرسي‌نېټه‬.11 January 2016
.۲۰۱۷ ‫سپټمبر‬
Market dips as MSCI reclassifies" .35
PSX to Emerging Markets Index" (htt
ps://www.dawn.com/news/133348
‫ د‬. 8). DAWN News. 16 May 2017
.۲۰۱۷ ‫ سپټمبر‬۱۲ ‫السرسي‌نېټه‬
KSE-100 ends shy of 52,400, gains" .36
over 600 points" (https://tribune.com.
pk/story/1410204/kse-100-powers-p
ast-52400-gains-650-points-intra-day
-trading/). The Express Tribune. 15
.۲۰۱۷ ‫ سپټمبر‬۱۲ ‫ د السرسي‌نېټه‬.May 2017
Pakistan's Economy Skyrockets" (htt" .37
ps://twitter.com/Asad_Umar/status/
 . 1395741372691492865). Twitter
https://web.archive.org/web/( ‫مؤرشف‬
20210525081826/https://twitter.co
m/Asad_Umar/status/13957413726
‫ د‬.۲۰۲۱ ‫ مې‬۲۵ ‫) من األصل في‬91492865
.۲۰۲۱ ‫ مې‬۲۱ ‫السرسي‌نېټه‬
Pakistan economic survey" (https://" .38
www.finance.gov.pk/survey/chapters
_21/06-Capital%20markets.pdf)
http( ‫ مؤرشف‬.(PDF). Finance Division
s://web.archive.org/web/202106102
25502/http://www.finance.gov.pk/sur
vey/chapters_21/06-Capital%20mark
.۲۰۲۱ ‫ جون‬۱۰ ‫) من األصل في‬PDF( )ets.pdf
.۲۰۲۱ ‫ سپټمبر‬۰۳ ‫د السرسي‌نېټه‬
 ‫"?‪https://ps.wikipedia.org/w/index.php‬‬
‫‪&oldid=312883‬د_پاکستان_اقتصاد=‪ "title‬نه اخيستل‬
‫شوی‬

‫دا مخ وروستی ځل په ‪ ۸ ،۲۳:۵۵‬مارچ ‪ ۲۰۲۴‬بدلون موندلی‪• .‬‬

‫دا پاڼه د ‪ CC BY-SA 4.0‬سره سم ستاسو په السرسي کې‬
‫ده‪.‬‬