KİTÂB-I ME'KÛLÂT

(Yiyecekler Kitabı)
NESRİN ALTUN

Kutlu Yayınevi

İstanbul - 2021

Nesrin Altun | 1
 T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
yayıncı belgesi: 44113

bétik: 813

Yazar: Nesrin ALTUN

Editör: Prof. Dr. Gülden Sağol YÜKSEKKAYA
Kapak tasarımcısı: Deniz ÇATICI

1. baskı: Mart, 2021 – İstanbul

ISBN: 978-625-7665-22-3

© Nesrin ALTUN
Tum içerik yazarının sorumlulugundadır. Yayınevi yalnızca basım,
dagıtım ve satış işlemlerinden yukumludur.

KUTLU YAYINEVİ – göksel sözcükleriñ yayıncısı

Siyavuşpaşa Mah. Aydede Sok. No: 2A Bahçelievler/İstanbul
Çagrı: 0212 603 5661 istek@kutluyayinevi.com

Kaya Dijital: 47102

Maltepe Mah. Davutpaşa Cad. Emintaş Matbaacılar Sitesi No:101/398
Topkapı- Zeytinburnu / İstanbul

2|ā
 İçindekiler
GİRİŞ…10

Kitabın Adı, Yazarı ve İstinsah Tarihi…10

Eserin Genel Özellikleri…10

Eserin İçeriği…11

İmla Özellikleri…14

Dil Özellikleri…15

Kısaltmalar…18

Kaynaklar…18

METİN…25

Bāb-ı Terkīb-i Me’mūniyye…25

Bāb-ı Terkīb-i Muḥallebī…26
Bāb-ı Terkīb-i Reşidiyye…27

Bāb-ı Terkīb-i Zerbedūl…28

Bāb-ı Terkīb-i Nergisiyye Dāne…30
Bāb-ı Terkīb-i Ḳafāhiyye…30
Bāb-ı Terkīb-i Dāne-i Birinc…31

Bāb-ı Terkīb-i Siyāh Dāne…31

Bāb-ı Terkīb-i Sīr-Dāne…32
Nesrin Altun | 3
 Bāb-ı Terkīb-i Zerde…32
Bāb-ı Terkīb-i Zirvā…33

Bāb-ı Terkīb-i Butancana…34

Bāb-ı Terkīb-i Ekşi Aşı…35
Bāb-ı Terkīb-i Temüriyye…36
Bāb-ı Terkīb-i Ḳapama-yı Mākiyān…36

Bāb-ı Terkīb-i Noḫūdāb…37

Bāb-ı Terkīb-i Keşkül-i Ḳabaḳ…37
Bāb-ı Terkīb-i Ḳalye-yi Gezer…38
Bāb-ı Terkīb-i Çerb-i Şirīn…39

Bāb-ı Terkīb-i Rummāniyye…39

Bāb-ı Terkīb-i Ḥaṭāb…39
Bāb-ı Terkīb-i Serengüştī…40
Bāb-ı Terkīb-i Dāne-i Ḳırma…40
Bāb-ı Terkīb-i Dolma-yı Piyaz…41
Bāb-ı Terkīb-i Ḥurūzmiyye…41
Bāb-ı Terkīb-i Tutunġaniyye…42
Bāb-ı Terkīb-i Fıstuḳ Herīsesi…42
Bāb-ı Terkīb-i Tuffāhiyye…43

4|ā
Bāb-ı Terkīb-i Seferceliye-yi Ḥayva…44
Bāb-ı Terkīb-i Temr-i Hindī…45

Bāb-ı Terkīb-i Yaġvānī-yi Rūm…45

Bāb-ı Terkīb-i Bāsāliyye…46
Bāb-ı Terkīb-i Ṭud Aşı…46
Bāb-ı Terkīb-i Ḳarāsiyye…47

Bāb-ı Terkīb-i Būresiyye…47

Bāb-ı Terkīb-i Erişte…48
Bāb-ı Terkīb-i Ġārbiyye…49
Bāb-ı Terkīb-i Gülāc…49

Bāb-ı Terkīb-i Ṣūmāḳıyye…50

Bāb-ı Terkīb-i Çobāniyye…50
Bāb-ı Terkīb-i Cengāl…50
Bāb-ı Terkīb-i Ḳabaḳ Dolması…50
Bāb-ı Terkīb-i Ḳavurma-yı Ḳabaḳiyye…51
Bāb-ı Terkīb-i Borāne-yi Baġ Yapraġı…51
Bāb-ı Terkīb-i Biryān-ı Baġ Yapraġı…52
Bāb-ı Terkīb-i Tābaḳa-yı İspanāḳ Pidesi…52
Bāb-ı Terkīb-i Fāvniyye…53

Nesrin Altun | 5
 Bāb-ı Terkīb-i Maṣṭafā…53
Bāb-ı Terkīb-i Hāy Hāy…54

Bāb-ı Terkīb-i Cevziyye…54

Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng Aşı…54
Bāb-ı Terkīb-i Senbūse…55
Bāb-ı Terkīb-i Māhīc…55

Bāb-ı Terkīb-i Maḥmūdiyye…56

Bāb-ı Terkīb-i Handaḳıyya…56
Bāb-ı Terkīb-i Mākiyān…57
Bāb-ı Terkīb-i Laḥmī ‘ale’l-’ācūn…57

Bāb-ı Terkīb-i Tāvā-Biryān…58

Bāb-ı Terkīb-i Alma Dolması…58
Bāb-ı Terkīb-i Armūd Dolması…58
Bāb-ı Terkīb-i Ḳaymaḳ Ḳatuġı…59
Bāb-ı Terkīb-i Laḥmiyye…59
Bāb-ı Terkīb-i Manṭı…59
Bāb-ı Terkīb-i Pālūẕe…60
Bāb-ı Terkīb-i Gīl Ḥalvā…61
Bāb-ı Terkīb-i Alma Şarābı…61

6|ā
Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Ḥayvā…62
Bāb-ı Terkīb-i Çevāriş-i Ḥāżır Alma…62

Bāb-ı Terkīb-i Çevāriş-i Sükār…62

Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Ḫummāṣ…63
Bāb-ı Terkīb-i Şarāb…63
Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Turunc…63

Bāb-ı Terkīb-i Limūn-ı Ḥāṣiyyet Heme Dilme…64

Bāb-ı Terkīb-i Alma Murabbāsı…64
Bāb-ı Terkīb-i Ḥayvā Murabbāsı…65
Bāb-ı Terkīb-i Egir Murabbāsı…65

Bāb-ı Terkīb-i Şaḳāḳul…66

Bāb-ı Terkīb-i Berşa’īşā…66
Bāb-ı Terkīb-i Tiryāḳ-ı Arba’a…67
Bāb-ı Terkīb (Tiryāḳ-ı Arba’a)…67
Bāb-ı Terkīb-i Keşīr Ma’cūn…67
Bāb-ı Terkīb-i Gül Şarābı ve Benefşe Şarābı…68
Bāb-ı Terkīb-i Gül Ṣuyı…68
Bāb-ı Terkīb-i Gülbeşeker…69
Bāb-ı Terkīb-i Benefşe-yi Ḥamīre…69

Nesrin Altun | 7
 Bāb-ı Terkīb-i Gülengübin…69
Bāb-ı Terkīb-i Benefşe-yi Nāziliyye…69

Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng…70

Bāb-ı Terkīb-i Ḥabb-ı Amān…70
Bāb-ı Terkīb-i Nev’-i Dīger(Nārdeng)…71
Bāb-ı Terkīb-i Ḳoruḳ Bekmezi…71

Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng…71

Bāb-ı Terkīb-i Ḳara Ṭut…72
Bāb-ı Terkīb-i Rūye-yi Siyāh Ṭut…72
Bāb-ı Terkīb-i Ḳoruḳ Ṣuyı…72

Bāb Ḥükemā Böyle Huy ėtmişlerdür…73

Bāb-ı Terkīb-i Alma Şarābı ve Alma Ṣuyı…73
Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Tuffāḥ-ı Gülābī…73
Bāb-ı Terkīb-i Devāü’l-Misk…74
Bāb-ı Terkīb-i Aġaç Ḳavunı…75
Bāb-ı Terkīb-i Gāvzubān…75
Bāb-ı Terkīb-i Oġul Otı…76
Bāb-ı Terkīb-i Ayruḳ Ṣuyı…76
Bāb-ı Terkīb-i Isırġuye…76

8|ā
 Bāb-ı Terkīb İç Aġrısıyiçün…76
Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Resān…77

Bāb-ı Terkīb Sidügi Yolında veya ḳasuġında ṭaş olsa…77

Bāb Bir Kimsenüñ Sidügi Yolı Dutulsa…78
Bāb Baġlu İse…78
Bāb Isıtma İçün…78

Bāb Ḳabż İçün…78

Bāb İshāl İçün…79
Bāb ‘İlāc budur…79
Bāb-ı Terkīb-i Ceşiyye…79

Bāb-ı Terkīb-i Ḳafāhiyye…80

Bāb-ı Terkīb-i Ṣabūriyye…80
Dizin...82

Nesrin Altun | 9
 Giriş

Kitabın Adı, Yazarı ve İstinsah Tarihi

“Haẕā Kitāb-ı Me’kūlāt” başlığı taşıyan bu eserin yazarı

hakkında hiçbir kayıt bulunmamakla birlikte gerek yemeklerin
sıralanma biçimi, gerekse Türkçe ve özellikle Arapça
kelimelerin imlasında görülen hatalar çok iyi eğitim görmemiş
birinin kaleme aldığını düşündürmektedir. Yazım ya da
istinsah yılı da belli değildir, ancak aşağıda kısaca
açıklayacağımız dil ve imla özelliklerine dayanarak en geç XVI.
yüzyıl olarak tahmin edilebilir.

Eserin Genel Özellikleri

Manisa İl Halk Kütüphanesi 1848/1 numarasıyla kayıtlıdır.

Beş farklı eserden oluşturulmuş bir mecmuanın ilk 1b/26a
varakları arasında yer almıştır. 25x115;14x72 boyutlarında,
her sayfada 19 satır olmak üzere harekesiz nesihle yazılmıştır.
10 | ā
 Başlıklar kırmızı mürekkeple sonradan yazılmış, bazıları
siyah mürekkeple harekelenmiş, bazı yerlerde iyice
sıkıştırılmış, kaydırılmış, düzeltmek için işaretler koyulmuştur.

Tarifler için belli bir sıralama gözetilmemiş, ancak başlarda

yemekler, sonra tatlı ve şerbetler, sonlarda ilaçlar ve soslar
yer almıştır. İlaç tariflerinin içinde ve son sayfada yine birkaç
yemek tarifi verilmiştir.

Eserin İçeriği

Toplamda 116 başlık vardır. “Bab-ı …” başlıklarıyla tarif

adları yazılmış, son tariften sonra temmet kaydı yapılmış, alt
satırda, tekrar sadece ‘bab’ başlığı altında acılaşmış yağa ne
yapılacağıyla ilgili iki ayrı tarif verildikten sonra tekrar temmet
kaydı konmuş, bir alt satırda tuzu fazla olan yemeğe ne
yapılması gerektiği anlatılmıştır.

Yemek tariflerinin yanında bāb-ı terkȋb-i temr-i hindȋ , bāb-

ı terkȋb-i alma şarābı, bāb-ı terkȋb-i şarāb-ı ḥayvā, bāb-ı terkȋb-
i şarāb-ı turunc gibi başlıklarla şerbetler; bāb-ı terkȋb-i
benefşe-yi nāziliyye, bāb-ı terkȋb-i devāü’l-misk, bāb-ı terkȋb-i
gāvzubān, bāb-ı terkȋb-i oġul otı, bāb-ı terkȋb-i ayruḳ ṣuyı

Nesrin Altun | 11
benzeri başlıklarla çeşitli ilaçlar; bāb-ı terkȋb-i ḳoruḳ bekmezi,
bāb-ı terkȋb-i ḳoruḳ ṣuyı, bāb-ı terkȋb-i nārdeng, bāb-ı terkȋb-i
rūye-yi siyāh ṭut başlıklarıyla yemeklere katılan soslar; kırmızı
mürekkeple sadece “bab” başlığı altında ısıtma içün , ḳabż
içün, ishāl içün açıklamalarıyla çeşitli ilaç terkipleri mevcuttur.
İlaç terkiplerinin içinde “bāb baġlu ise” ve “bāb ısıtma içün”
başlıklarıyla iki tane de inanca dayalı tarife yer verilmiştir.

XIV-XV. yüzyıllara ait tıpla ilgili kitapların birçoğu koruyucu

hekimlik bilgilerini de içerir. Tıp hekimlerinden Celalüddȋn
Hızır1 Arapça yazdığı beş tıp kitabından koruyucu hekimlik
konusunu içeren birini “Müntahab-ı Şifâ” adıyla2 Türkçeye
çevirmiş, yazılış amacını da “Sıhhatin korunması yolunu ve sık
görülen hastalıkların sebeplerini, belirtilerini ve ilaçlarını
açıkladım ki üstad hekimin bulunmadığı yerde bu bilgilerle
hareket etsinler” diye açıklamıştır. Bilinen sekiz nüshası
vardır. Aynı eser yazarı tarafından özetlenerek yeniden

1
Zafer Önler, Celalüddȋn Hızır, Müntahab-ı Şifâ (Giriş-Metin), TDK Yayınları, 559,
Ankara, 1990.
2
Önler, age. s. 4.
12 | ā
“Teshîl”3 adıyla yazılmıştır. “Müfîd”4 adlı eser de ‘Teshîl’in tıp
öğrencilerinin kolay ezberlemesini sağlamak için başka bir
hekim tarafından sade bir dille, manzum olarak yazılmış
halidir.5 Yiyeceklerin, içeceklerin, giyeceklerin ve havanın
geleneksel tıp açısından dört ana gruba ayrılmış insan
tabiatına etkilerini sade bir Türkçeyle ve manzum olarak
anlatan “Nazmu't-tabâyi'”6 adlı eserin de birçok nüshası
vardır.7 Yiyecekler, içecekler ve sağlık arasındaki ilişki Osmanlı
dönemi mutfak kültürünü etkilemiş olmalıdır ki, yiyecek ve
içeceklerin sağlık açısından etkileri ve ilaç terkipleri de yemek
kitaplarının içinde yer alır.

Osmanlı dönemine ait ortaya çıkan en eski yemek kitabı

olarak kabul edilebilecek, kendisi de bir tabip olan Şirvanȋ’nin

3
Zikri Turan, Hacı Paşa, Teshil (Dil Özellikleri-İnceleme-Sözdizimi), İnönü
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya,
1992.
4
Emel Kaya Gözlü, Muhyiddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-Teshil) Adlı Eseri
(İnceleme- Metin- Dizin) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ana
Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Nisan 2008.
5
Emel Kaya Gözlü, “Muhyiddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-Teshil) Adlı Eserinin Türk
Dili ve Tıp Tarihindeki Yeri ve Önemi” Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları
Dergisi, 2009, 119-136.
6
Mustafa S. Kaçalin, Nazmu't-tabâyi' [Özelliklerin Sıralanması] Osmanlı
Araştırmaları, XXVI, Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu’na Armağan-II, İstanbul, 2005, s.
351-412.
7
Mehmet Akif Gözitok, “Nazm-ı Tabâyi’in Bilinmeyen Bir Nüshası Ve Germiyanlı
Şeyhî’ye Aidiyeti Meselesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Dergisi, TAED-68, 2020. s.53-72.
Nesrin Altun | 13
yemek kitabının birinci bölümü Bağdadȋ’nin Arapça Kitabü’t-
Tabȋh isimli eserinde yer alan yemek tariflerine sağlık
açısından faydaları da eklenerek yarı telif yarı tercüme olan
kısmıdır. İkinci bölümü ise tamamen Şirvani tarafından
yazılmıştır.8 Yazarın, kitabına sonradan eklediği ikinci
bölümde yemek tarifleri ve sonlara doğru iki ilaç bir de tiryak
tarifi vardır. Bu bölümde ilaçların, tiryakın, “zirbāc aşı ve
buyresiyye”9 dışında yemek tariflerinin sağlık açısından
özellikleri belirtilmemiştir. Kitab-ı Mekulāt’da da yemek
tariflerinde sağlığa faydalarıyla ilgili bilgi verilmemiş; fakat
özellikle şerbetler ve ilaç terkiplerinde sağlık açısından
faydaları da sıralanmıştır. Yazıldığı dönemlerin yakın olduğu
düşüncesiyle bu kitaptaki yemek adları ile Şirvanȋ’nin Kitabü’t-
Tabȋh adlı eserinin ikinci bölümündeki yemek adları arasında
benzerlik varsa dipnotlarda belirtilmiştir.

İmla Özellikleri

Kitabın adı ve başlıklar kırmızı mürekkeple yazılmış siyah

mürekkeple harekelenmiştir. Bunun dışında nadiren
harekelenmiş kelimeler görürüz. Bir yerde su kelimesi “‫صو‬
ُ “

8
Mustafa Argunşah, 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, Gökkubbe Yay. İstanbul 2005,
s.37-39.
9
Argunşah, age. s.237. ve 241.
14 | ā
(2a/3) biçiminde harekelenmiş, “sonra” kelimesi daima
“‫“ صنكره‬şeklinde yazılmıştır. Ünlü ile biten kelimelerden sonra
belirtme hali eki hemze’nin altına esre konularak
gösterilmiştir: ” ِ‫“ ء‬. Başlık konulan son tarifte yazı değişmiş ve
tamamı harekelenmiştir. İlk temmet kaydından sonra eklenen
iki tarifte de yazılar öncekilerden ve birbirinden farklı
tarzlardadır. Gerek Türkçe gerekse alıntı kelimelerde imla
düzensizdir.

Dil özellikleri

Teklik 3. Şahıs iyelik ekinden sonra –n belirtme hali eki

kullanılmıştır: “yaġın ḳoyalar (3b/1)”, “Ṭuzın tamām édüp
(3b/14)”, “bu üçin doğrayalar (4a/1)”

Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait olan -IcAK zarf-fiili

kullanılmıştır: bişicek ḳotaralar 11b/3, yéyicek gögsi
yumuşadur 23b/17, Alışıcaḳ ḳotaralar 14a/17.

Nesrin Altun | 15
 -IncA zarf-fiili bugünkü “-DIğI zaman” işlevinin yanında bir
yerde “-A kadar” işlevinde kullanılmıştır: “tā üç yufḳa olınca
böyle édeler.”

Bat- fiili iki yerde “batır-“ anlamıyla kullanılmış: “iki dāne

yufḳayı şerbete batup, getürüp ṭabaḳa ḳoya 12b/13”; “una
batup yaġ içinde ḳavuralar 13a/1”; beş kez de batır- fiili
kullanılmıştır.

Dipnotlarda ve dizin bölümünde izlenebileceği gibi birçok

imla hatası ve aynı kelime için farklı yazılışlar mevcuttur. Bazı
imla hataları metinde düzeltilerek dipnotlarda gösterilmiştir.
Dizin kısmında farklı imlalarla yazılan kelimeler için karşılıklı
göndermeler yapılmış, ya da madde başında iki yazılış biçimi
virgül konularak gösterilmiş, böylece özellikle dil konusunda
araştırma yapanlar için veri sağlamak amaçlanmıştır.

Bu eser “Kitâb-ı Me’kûlât, Bilinmeyen Bir Osmanlı yemek

kitabı”10 başlığıyla 2017 yılında yayımlanmıştır.
Transkripsiyonlu bir metin değildir. Yazmada başlıkların bir
kısmı kaydırılmış fakat yayımlayan bunların farkına varmamış;
mesela “senbūse” başlığı altında “nārdeng aşı” tarifi yapılmış,

10
Kitab-ı Mekulat, Bilinmeyen Bir Osmanlı yemek kitabı, Son Okuma ve
Düzeltmeler: Prof. Dr. Günay Kut, Tarifleri Uyarlayan: Musa Dağdeviren, Ruhun
Gıdası Kitaplar, İstanbul, 2017.
16 | ā
“nārdeng aşı” tarifinin altında da “cevziyye” tarifi yer almıştır.
“borāne ve biryān” olmak üzere pirinçli ve pirinç katılmadan
sadece kıymayla yapılan iki çeşit “baġ yapraġı” tariflerinden
“biryān” olanın başlığı yazılmamıştır. “tiryāḳ-ı arba’a” başlığı
altında tiryakın faydaları sıralandıktan sonra yine “bāb-ı
terkīb” başlığıyla tiryakın tarifi yazıldığı halde başka bir tarif
gibi “habtbânâ”11 adı soru işaretiyle konmuştur. Dizin
kısmında sadece yemek malzemesi ve mutfak eşyalarına yer
verilmiştir.

Kitāb-ı Me’kūlāt henüz çok az bir kısmı gün yüzüne

çıkarılabilmiş önemli kültür unsurlarından mutfak ve yemek
konusunda en eskilerden biri olarak kültür tarihimiz açısından
çok önemlidir. Ama dil açısından, özellikle günlük konuşma
dilinin, tasvir edici anlatımın yazıya geçirilmiş olması
dolayısıyla da çok önemlidir.

Yazıcının eğitimsizliği veya özensizliği dolayısıyla

okunmasında güçlük çekilen, emin olunamayan veya
okunamayan kelimeler dipnotlarda bazen Arap harfleriyle
bazen de yazmadan kesip yapıştırılarak gösterilmiştir.

11
Kelime aslında Tiryāḳ-ı Arba’a’nın temel dört maddesinden biri olan
‘cinṭiyānā’dır.
Nesrin Altun | 17
Muhakkak bizim de okuma ve anlamlandırma konusundaki
hatalarımız ve eksiklerimiz sonrakiler tarafından düzeltilecek
ve tamamlanacaktır.

Kısaltmalar

<Ar. : Arapçadan.

<Far. : Farsçadan.

krş. : Karşılaştırınız.

<Rum.: Rumcadan.

s. : Sayfa

[?] : Yazmada kelime eksikliği olduğu düşünülen yerler.

[…] : Yayına hazırlayanın yaptığı eklemeler.

Kaynaklar

Argunşah, Mustafa; 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı,

Gökkubbe Yay. İstanbul 2005, s.37-39.
Aynacı, Mihrican; Sultâniyye (İnceleme, Metin, Dizin)
Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış
Doktora Tezi, 2014, 540 s.
18 | ā
 Bayat, Ali Haydar; Okumuş, Necdet; Mürşid (Göz
Hastalıkları) İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük, Atatürk Kültür
Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
Baytop, Turhan; Türk Eczacılık Tarihi, İstanbul Üniversitesi
Eczacılık Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2001.
Baytop, Turhan; Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Türk Dil
Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Baytop, Turhan; Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte
ve Bugün), Nobel Tıp Kitabevleri, İlaveli ikinci Baskı, İstanbul,
1999.
Canpolat, Mustafa; Önler, Zafer; Edviye-i Müfrede, Türk
Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
Clauson, Sir Gerard; An Etimological Dictionary of Pre-
Thirteenth-Century Turkish, Oxford, 1972.
Derleme Sözlüğü, 12 Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2.
Baskı, Ankara, 1993.

Erdal, Marcel; Old Turkic Word Formation, Vol. I-II, Otto

Harrassowitz, Wiesbaden, 1991.

Erdoğan, Eralp; Türkiye Selçukluları Mutfağı, Ankara

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih, ABD, Yüksek
Lisans Tezi, Ankara, 2010.

Nesrin Altun | 19
 Eren, Hasan; Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara,
1999.

Erten, Asalet; Tıp Terminolojisi ve Tıp Metinleri Çevirisi,

Seçkin Yayınları, Ankara, 2003.

Gözitok, Mehmet Akif; “Nazm-ı Tabâyi’in Bilinmeyen Bir

Nüshası Ve Germiyanlı Şeyhî’ye Aidiyeti Meselesi”, Atatürk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, TAED-
68, 2020. (s.53-72)

Gülensoy, Tuncer; Türkiye Türkçesindeki Türkçe

Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2 Cilt, Türk Dil Kurumu
Yayınları, Ankara, 2007.

Gülsevin, Gürer; Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil

Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.

Gümüşatam, Gürkan; Eski Türk Tıbbında (XIV. – XVI.

Yüzyıllar) Ölçüler ve Ölçme Usulleri, Turkish Studies, 7/1,
2012, 1190-1216.

Halıcı, Feyzi; Ali Eşref Dede’nin Yemek Risalesi,: Atatürk

Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi
Yayını, Ankara 1992.

20 | ā
 Işın, Priscilla Mary; Osmanlı Mutfak Sözlüğü, Kitap
Yayınları, İstanbul 2010.

Kaçalin, Mustafa S.; Nazmu't-tabâyi' [Özelliklerin

Sıralanması] Osmanlı Araştırmaları, XXVI, Prof. Dr. Mehmet
Çavuşoğlu’na Armağan-II, İstanbul, 2005, s. 351-412.
Kâmil, Mehmet; Melceü’t-Tabbâhîn (Aşçıların Sığınağı)
Hazırlayan: Cüneyt Kut, Duran Ofset. İstanbul: 1997

Karasoy, Yakup; Tutmacı Tabiat-nâme, Atatürk Kültür, Dil

ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 1273,
Ankara 2018, 164+72 s.

Kaya-Gözlü, Emel; “Muhyiddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-

Teshil) Adlı Eserinin Türk Dili ve Tıp Tarihindeki Yeri ve Önemi”
Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2009,
119-136.
Kaya-Gözlü, Emel; Muhyiddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-
Teshil) Adlı Eseri (İnceleme- Metin- Dizin) Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ana Bilim Dalı Basılmamış
Doktora Tezi, Nisan 2008.
Kitâb-ı Me’kûlât, Bilinmeyen Bir Osmanlı yemek kitabı,
Son Okuma ve Düzeltmeler: Prof. Dr. Günay Kut, Tarifleri

Nesrin Altun | 21
Uyarlayan: Musa Dağdeviren, Ruhun Gıdası Kitaplar, İstanbul,
2017.
Kocatürk, Utkan; Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü, 5.
Basım, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1991.
Kut, A. Turgut; Açıklamalı Yemek Kitapları
Bibliyografyası: Eski Harfli Yazma ve Basma Eserler, Kültür ve
Turizm Bakanlığı, Ankara, 1985.
Kut, Günay; “Şirvanȋ’nin Yemek Kitabı Çevirisine Eklediği
Yemekler Üzerine” Birinci Milletlerarası Yemek Kongresi:
Türkiye 25-30 Eylül, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,
1988, 170-180.
Kut, Günay; Et-Terkibāt Fī Tabhi’l-Hulviyyāt, Kültür ve
Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları,
Ankara, 1986.
Önler, Zafer; “XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve
Sözvarlığı”, Kebikeç, S.6, 1998, s.157-168.
Önler, Zafer; Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ
I Giriş-Metin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1990.

Önler, Zafer; Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ

II Sözlük, Simurg Yayınları, İstanbul: 1999

22 | ā
 ÖZDEMİR, Güllü; “Mecmûʿatü'l-Fevâyid’deki Tıbbi Söz
Varlığı”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Yaz 2019, 14/1,
197-227.
Öztürk, Mürsel; Örs, Derya, Burhan-ı Katı (Mütercim Âsım
Efendi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
Redhouse, Sir James W.; Turkish and English Lexicon,
Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.

Sefercioğlu, M. Nejat; Türk Yemekleri (18. Yüzyıla Ait

Yazma Bir Yemek Risalesi), Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî
Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 63, Ankara, 1985.

Steingass, F.; Persian-English Dictionary, Çağrı Yayınları,

İstanbul, 2005.

Tarama Sözlüğü, 8 Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı,

Ankara, 1995.

Tezcan, Semih; Bir Ziyafet Defteri, Simurg, İstanbul,1998.

Tietze, Andreas; Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi

Lugatı, Cilt 1 (A-E), Simurg Yayınları, İstanbul-Wien, 2002.

Tietze, Andreas; Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi

Lugatı, Cilt 2 (F-J), Wien, 2009.

Nesrin Altun | 23
 Timurtaş, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi (XV. Yüzyıl),
Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994.

Tuncer, Hadiye; Yabani Bitkiler Sözlüğü (Hayatizade

Mustafa Feyzi Efendi), 2 Cilt, Gıda Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı, Atak Matbaası, 1978.

Turan, Zikri; Hacı Paşa, Teshil (Dil Özellikleri-İnceleme-

Sözdizimi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya, 1992.
Türkçe Sözlük; 2 Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,
1998.

Uzel, İlter; Süveren, Kenan, Şerefeddin Sabuncuoğlu,

Mücerreb-nâme, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara
1999.

Ünver, A. Süheyl; Tarihte 50 Türk Yemeği I. İstanbul:

İstanbul Üniversitesi, Tıb Tarihi Enstitüsü, No: 39. 1948.

Ünver, A. Süheyl; Fatih Devri Yemekleri, İstanbul

Üniversitesi, Tıb Tarihi Enstitüsü, No: 42. İstanbul, 1952.

Wehr, Hans; A Dictionary Of Modern Written Arabic, Ed.

J. Milton Cowan. 3. Ed. 1976.

24 | ā
 Yerasimos, Marianna; Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde
Yemek Kültürü (Yorumlar ve Sistematik Dizin), Kitap Yayınevi,
İstanbul, 2011.

Yerasimos, Stefanos; Sultan Sofraları (15. Ve 16. Yüzyılda

Osmanlı Saray Mutfağı), YKY., İstanbul, 2002.

METİN

1b/1 Haẕā Kitāb-ı Me’kūlāt

2Bāb-ı Terkīb-i Me’mūniyye12 Dört yüz dirhem sekker ola,

sekker olmazsa dört 3yüz dirhem aḳ bal, elli dirhem rūġan-ı
sāde, üç yüz dirhem birinc unı. 4Ol birinci yuyalar, arı ola,
havānda dögeler, elekden geçüreler, ḥarīr ola, irisi 5olmaya.
Bir ṭavuġı pişürüp gögsin alup iplik gibi dideler, ḥāżır ola. Yüz
6elli dirhem miḳdārı süd ile, yetmeyüp vezn bulmazsa elli
dirhem 7süd vufī ola, ol yaġı ḳoyalar. Tencereyi ocaġa ḳoyalar,
ṣoñra birinc 8unın ḳoyalar, birezcük bulaya, ṣoñra südi bala
ḳoyup birez balına 9gül ṣuyı ḳoyalar, baluñ kefin alalar, yalıñı
ziyāde olmaya. Tencere altında köz ėdeler, 10didilmiş ṭavuḳ
gögsin daḫı içine ḳarışduralar. Bu üçin 11birinc unınuñ üzerine

12
Yazmada: Māmūniyye, kırmızı mürekkepli başlık sonradan siyah mürekkeple
harekelenmiştir. Şirvanȋ’de aynı adla iki tarif vardır. Terkib-i me’mūniyye (s.237)
başlıklı tarifle aynıdır.
Nesrin Altun | 25
tencere içine aḥtaralar, tencereye miyāne od 12eyleyeler,

dönderü dönderü bişüreler. Bir avuç talāş olmış bādam daḫı

13içine ṣaçalar, ḳarışa. Dāne dāne olınca ėndüreler. Yüz dirhem

14miḳdārı sekkeri ḫavānda dögüp un gibi ėdeler, bir tebside

dura. 15Bir avuç talāş olmış bādam daḫı ḥāżır ola, birez
ḳadarınca gülābıla 16misk daḫı ezeler, bu sekkeri ḳarışduralar.
Bir tebsiye gül ṣuyı 17dökeler, bu bėş terkīb avuçlayup yumrı
yumrı ėdeler, andan 18ṣoñra yaġda ḳavuralar. Gül ṣuyına bir
bir süre, andan ṣoñra 19sekker ile bādama ve gülābıla ezilmiş
miski bir bir yuvalayalar. Bir çinī ṭabaġa 2a/1bir bir ḳoyalar,
üzerine birez dögülmiş sekker ile talāş olmış bādam ṣaçalar.
2Ziyāde ėderlerse bu miḳdārı üzerine ėdeler ve hem birinci
3degirmende ögüdeler. Süd ele girmezse bu miḳdārı ṣu daḫı
4olur. İçine bādam ṣaçmazlarsa daḫı olur.

Bāb-ı 5Terkīb-i Muḥallebī Dört yüz dirhem sekker ile,

sekker olmazsa dört 6yüz dirhem arı bal ola, iki yüz dirhem
rūġan-ı sāde, dört 7yüz dirhem birinc unı ola. Ḫavānda
dögeler, elekden geçüreler. Yumuşaġı 8olmaya, eydi ḥissī13
ola, elekden geçmeyeni. Yumuşaġı me’mūniyye 9ola. Üç yüz

13

26 | ā
dirhem süd alalar, evvel südi tencereye ḳoyalar, 10od uralar.
Ḳor od ziyāde olmaya. Bir bişmiş ṭavuḳ 11gögsin iplik gibi
dideler, süd içine ḳarışduralar. Baluñ kefin 12alalar, bir [?]
ḳoyalar, od üzerine ḳoyalar, ṣıcaḳ ṭura. Ol 13birinc unın az az
süd içine ḳarışduralar, miyāne odu 14eyleyeler, tā ḳoyulınca.
Veznde oldıysa yaġ ḳoyalar, olmadıysa 15daḫı süd ḳoyalar.
Ziyāde ne ḳatı ḳoyı ve ne ṣıvıḳ 16ola, veznin bula. Bişinceye
degin az az yaġın yėdüreler, dāne dāne 17olıncaya degin
bişüreler, ṣoñra üzerine bal dökeler. Bal içine 18birez gül ṣuyı
ḳoyalar, dönderü dönderü birez bal içine 19bişe, bal siñe,
andan ṣoñra ėndüreler. Bir çīnī ṭabaḳa ḳotaralar 2b/1ve hem bir
avuç talaş olmış bādam, elli dirhem ḫavānda dögülmiş 2un gibi
sekkeri ve birez gülābıla ovulmış miski biribirine ḳarışduralar;
3üzerine ṣaçalar. Ziyāde ḥācet olursa bu miḳdārı 4üzere ėdeler.

Süd ele girmezse żarūretde ṣu daḫı olur, 5ṭavuḳsuz daḫı olur,

bādam olmazsa daḫı olur.

Bāb-ı 6Terkīb-i Reşidiyye14 Bir vaḳıyye semüz et, yā15

ḳoyun eti yā ḳuzı 7eti yā ṭavuḳ eti ola, dört yüz dirhem arı bal
ola, 8iki yüz dirhem nişāsta16, yüz dirhem bādam içi. Nişāstayı

14
Şirvanȋ’de aynı tarif “rāşidiyye” adıyla verilmiştir.
15
Yazmada: tā
16
Yazmada: nişāsda
Nesrin Altun | 27
9birez ṣuyıla yoġuralar. Ol eti ṭāvāda ḳavuralar, içine birezcük
10yaġ ḳoyup ve ḳadarınca za‘ferān ḳatalar ve daḫı miḳdarınca
11ṭuz. Bişince17 eti baldan süzeler, od üzerinde et bir ḳabda
12ısıcaḳ dura. Tencereyi getürüp od üzerine ṣalalar, altından
13miyāne od eyleyeler. Ol tencere içine yaġ ḳoyalar ve
yoġrulmış 14nişāstayı ḳoyalar, iki ḥalvā miḳdārınca bişe. Andan
bādam 15üzerine ḳarışduralar. Miyāne bişince kefi alınmış bal
daḫı 16üzerine ḳoyalar, gülābıla yuyup içine ḳoyalar. Birez
17ḳadarınca ḳaranfil ve dārçīn dögeler, içine ṣalalar, bu cem’
18olan terkībi birezcük bişe, dāne dāne ola, tamam 19olur.
Ėndüreler, alışa. Birez ḳaysı ıṣladalar, yaġda ḳavuralar,
3a/1ḥāżır ola. Ḳotarınca üzerine etin, ḳaysısın18 düzeler ve birez
2bādam ve birez dögülmiş sekker daḫı biribirine ḳarışduralar,
üzerine 3ṣaçalar. Ziyāde olursa bu miḳdārı ėdeler.

Bāb-ı Terkīb-i 4Zerbedūl19 Bir ḳoyun ḳarnın getüreler,

yuyalar, temīz ėdeler. Yırtmayalar, 5ṭura. Birezcük yata. Evni
getürüp ḥāżır ola. Bir ṭavuḳ 6daḫı bişmiş ola, ṭavuġı doġrayalar,
gögsini ve süñüklerini 7ḳoymayalar, hemān etlerin ḳoyalar,
ḳarın delinmeye. Ṭavuḳ eti 8olmazsa üç yüz dirhem semüz

17
Yazmada: şince
18
Yazmada: ḳaysın
19
Aynı tarif Şirvanȋ’de “zerbūdil?” (s.238) adıyla yer almıştır.
28 | ā
ḳoyun eti ola. Döşden, 9eyegüden ve ḳuyruḳdan ola. Uvaḳ
doġrayup 10ḳalye ėdeler ve hem bir vaḳıyye semüz etden köfte
ėdeler, bişe 11ve hem miḳdārınca ṭuz ḳoyalar ve daḫı iki yüz
dirhem birinci 12ola, yuyalar ve iki yüz dirhem rūġan-ı sāde ola
dört 13bėş ṣoġanı ḳıyma ėdeler. Bėş dirhem dārçīn, birez
14dögülmiş büber, bir avuç şükefte20 noḫūd, birez dögülmiş
kimyon, elli 15dirhem bādam içi, bir ḳaç dāne ṣaḳız, ḳırḳ dāne
16ḳayusı. Cümlesin ḥāżır ėdeler, bir siniye ḳoyalar,
ḳarışduralar. 17Ḳarnı ṭuzdan çıḳaralar, yuyalar, bunları cümle
18içine ṣalalar, birezcik ṭuz daḫı içine ṣalalar. Birinci 19evvel
ölçüp bir birinc, iki ṣu ola, üzerine ḳoyalar, ṣoñra 3b/1yaġın

ḳoyalar. Ḳarnı ṣaḳlayalar, içine yėl girmeye. Aġzını ḳatı

2baġlayalar, yaġı çıḳmaya. ḥarānī böyük ola, döndüricek
3yarılmaya. ḥarānīde ṣu ḳaynarken bunı getüreler, eñük eñük
4ḥarānīye ḳoyalar. Sākin od21 ėdeler, bişe. Yėllenince igne ile
5deleler. Bir yanı bişince bir yanın daḫı döndüreler, bişe. Dibini

6üstüni ḳapayalar, ḳaparlarsa bir yanı açuḳ ṭura. Birez

7miḳdārınca bişe, göreler, yumuşaḳ oldıysa ėndüreler 8daḫı
üzerinden bıçaġıla oyup yėyeler. ḥaranī 9ġāyet böyük ola iki
ḳarın daḫı ḳoyalar, olur.

Yazmada: ‫شوكفته‬
20

21
şeklinde yazılmıştır.
Nesrin Altun | 29
 Bāb-ı 10Terkīb-i Nergisiyye Dāne22 Birez semüz eti
doġrayalar, ḳoyun eti 11ola, ḳalye uralar, yaru bişince birez
ḥāvuc et üzerine 12uralar ve hem birez miḳdārınca muḳaşşer
noḫūd ṣalalar ve hem 13et üzerine birḳaç dāne ḳıyma ṣoġan
daḫı ḳoyalar. 14Ṭuzın tamām ėdüp et bişince ėndüreler, ṣuyın
ölçeler, 15iki ṣu ola ve bir birinc ola. Birincin ṣalalar, miḳdarınca
16üzerine rūġan-ı sāde ḳoyalar, bişe. Bişdükden ṣoñra
17ėndüreler, alışup ḳotaralar, etin üstüne düzüp yüzleyeler.
18Bir şinik birinc, iki yüz dirhem rūġan ḳoyalar.

Bāb-ı 19Terkīb-i Ḳafāhiyye23 Bir dutam yaş na’ne, bir

dutam ma’danos, 4a/1bėş on diş ṣarmısaḳ, bu üçin doġrayalar,
aġaç ḫavānda 2dögeler. Bir çanaḳ ḳoyun yoġurdın daḫı ola
bunları yoġur[d] 3içine ḳoyalar, biribirine ḳarışduralar.
Aḥşāmın bişdügi ṣabāḥdan 4ikindüye dek ṭura. Bir vaḳıyye
semüz et uralar, bėş dāne 5pazı yarup uvaḳ doġrayalar, içine
ṣalalar ve birez 6muḳaşşer noḫūd daḫı ve birez ḳıyma daḫı
ṣoġan içine ṣalalar 7ve birez uvaḳ köfte daḫı ṣalalar. Pazu
bişince terkīb 8olanı yoġur[d]a birez ṣu ḳoyalar, elekden

22
Aynı tarif Şirvanȋ’de “dāne-i nergisiyye” (s. 239) başlığıyla yer almaktadır.
23
Bu tarif “merserem” başlığı altında Şirvanīnin kitabında (s. 239) da yer alır.
30 | ā
süzeler, et üzerine 9ḳoyalar, ḳarışduralar. Ḳadarınca birinc
daḫı ḳatalar, ṭuzın tamām 10ėdüp bişince ėndüreler. Ḳotarınca
eti üzerine 11düzeler. Eger ḳoyun yoġurdı olmazsa bir çanaḳ
12ṣıġır yoġurdı, bėş dirhem nişasta ḳoyalar, ḳarışduralar.

13Bāb-ı Terkīb-i Dāne-i Birinc Meşhūrdur. Bir kile birinc,

sekiz yüz 14dirhem yaġ ḳoyalar, eyü olan. Ḥarcī ėderlerse altı
yüz 15dirhem yaġ ḳoyalar. İstanbūl kilesi ola. Evvel anı uralar,
16bişe, bişdükden ṣoñra ėndüreler. Et ısıcaḳ bir ḳabda 17ṭura.
Ṭuzın veznin ėdeler ve hem ḳıyma ṣoġan daḫı ḳoyalar 8ve hem
şükefte noḫūd daḫı ḳoyalar. Ṣuyın ölçeler, bir birinc 19ola, iki
ṣu ola ve illā birinci yuyalar, temīz ola daḫı ṣalalar.
4b/1Ḳaynarken içine birez yaġ ḳoyalar, ḳarışduralar, yaġıla birez

bişe. 2Ḳoyulup tamām olınca üzerine bāḳī yaġı ḳoyalar,

ḳarışduralar, 3alışa, ḳotaralar. Ḫāṣ dāne ėderlerse semüz
etden 4ḳalye uralar, ufaḳ köfte ėdüp ḳavrulmış ola, içine ḳaysı
5ṣalalar, ispanāġı doġrayalar daḫı içine ṣalalar ve büber 6daḫı
ḳoyalar yāḫūd ḳızıl üzüm ḳoyalar, birḳaç dāne ṣaḳız daḫı
7ḳoyalar. Ḳoymazsan da olur.

Bāb-ı Terkīb-i Siyāh Dāne Semüz et 8ola. Evvel semüzin

ufaḳ doġrayalar, ḳavuralar, yaġı çıḳa. Yaġuñ 9içine etüñ aruġın

Nesrin Altun | 31
ḳoyalar, ḳavuralar. Üç vaḳıyye birinc ola, 10bir vaḳıyye yaġ ola,
bir birinc iki ṣu ola. Ol ṣuyı nārdengile 11ezeler, māyḫūş ola ve
ḫoş süzeler. Ol ṣuyı et üzerine 12ḳoyalar. Ḳaynayıcaḳ birinci
yuyalar, ṣalalar. Yarı bişdükden 13ṣoñra yaġuñ yarusın ḳoyalar.
Tamām bişdükden ṣoñra bāḳī 14yaġın ḳoyalar, ḳarışduralar.
Ėndürüp alışa, ḳotaralar.

Bāb-ı 15Terkīb-i Sīr-Dāne Semüz etden ḳalye ėdeler,

azacuḳ ṣuyıla 16ḳavuralar. Ṣarmısaġı igneleyeler, yaġa
ḳavuralar. Bir birinc, iki 17ṣu ola, et ṣuyı bile ola. Birinci yuyalar,
ṣalalar, ṣarmısaġı 18üzerine ḳoyalar ve birez yaġ ḳoyalar,
ḳaynaya. Bişdükden ṣoñra bāḳī 19yaġı ḳoyalar, ḳarışduralar,
ėndüreler. Alışa, ḳotaralar.

Bāb-ı 5a/1Terkīb-i Zerde Bir kile birinc, on vaḳıyye bal

ḳoyalar, ḫāṣ 2olan. ḥarcī ėderlerse sekiz vaḳıyye bal ḳoyalar.
3Bir şinik birinc, iki vaḳıyye bal ḳoyalar. Ṣuyın ölçeler. Bir birinc,

4dört bal şerbeti ola. Şerbeti ṭatlu ola, balı arı ola 5daḫı ol
şerbeti ḳazana ḳoyalar, ḳaynadalar, kefin alalar. Birincin
6yuyalar, arı ola. Ḳaynarken birincin ṣalalar, ḳazana eñük eñük
7od eyleyeler, ḳarışduralar ve hem içine bir vaḳıyye miḳdārı
8şirlaġan yaġın ḳoyalar, ḳarışa. Eger birinc bir kile olursa 9ve

32 | ā
hem bir vaḳıyye miḳdārı bādam içi ḳoyalar, ḳarışa. Veyā birḳaç
10aḳçalıḳ za’ferān alalar daḫı şerbetile ezeler, içine 11ṣalalar ve
hem baluñ içine birez gül ṣuyı ḳoyalar ve ṭuzın 12ve[z]nin ėdüp
bişürüp ėndüreler. İçine za’ferān ve bādam ḳoyalar.
13Ḳoymazsa daḫı olur. Aḳ ola. Alışup ḳotaralar. Ḳadarınca
14üzerine bādam daḫı ṣaçalar. Ėtmezse daḫı olur. Şırlāġān
15yėrine ṣayaġı daḫı olur. Ziyāde ḳaynadup birinci 16çalmaya,
lāpa olmaya, dāne dāne ola. Birḳaç ṣaḳız döğüp 17içine ḳoyalar.
Ṣaḳız ḳoymazsa daḫı olur.

Bāb-ı Terkīb-i 18Zirvā Bir ḳazana ṣuyıla birez et ḳoyup bişe,

barulduḳdan24 19ṣoñra, razzāḳī ḳızıl üzüm ve ḳara leẕẕetlü 25
erik yāḫūd bardaḳ 5b/1erügi ola ve hem zerdālū yāḫūd ḳaysı ola
ve muḳaşşer noḫūd daḫı 2ṣalalar, ḳıyma ṣoġan daḫı ḳoyalar ve
hem incīr daḫı ṣalalar. Ḥāvici 3ḳoyuca ola, ḳarışduralar ve hem
ṭuzın veznin ėdeler, miḳdarınca 4içine nişāsta ezüp ḳoyalar,
ḳıvām bula ve hem kefi alınmış arı 5leẕẕetlü bal daḫı ḳoyalar,

24
“yaru [o]lduḳdan” biçiminde de düzeltilebilirdi. barul- biçimini sözlüklerde
tanıklayamadık; ancak bavrımış, bavrıyık “Bir işte bişmiş”; bavramak ”Bir
konuda yetişmek, usta olmak”; bavnumak “Başkasından görerek yapmak, taklit
etmek”; Bavnumak 2. Tazı ava alışmak [ Derleme Sözlüġü c: 2 ] örneklerinden
yola çıkarak “barul-“ olarak okuduk.

25
Yazmada: leẕātlu
Nesrin Altun | 33
ḳarışa. Ḳarışduḳdan ṣoñra birez ṭatlucaḳ 6ola, ziyāde ṭatlu
olmaya kim göñül döndürmelü olmaya 7ve hem bir vaḳıyye
miḳdārı bādam daḫı içine ṣalalar. Her ḫāricin 8miḳdārınca
ḳoyalar, aşına göre nişāstasın ṣalalar. 9Ne ġāyet ḳoyu ola ve ne
ṣıvıḳ ola. Bişince alışup26 ėndüreler 10ve birḳaç aḳçalıḳ za’ferān
daḫı ezüp, ḳatalar.

Bāb-ı 11Terkīb-i Butancana27 Bir vaḳıyye semüz et, ḳoyun

eti ve yāḫūd ḳuzı 12eti ola, ḳalye uralar, tencereye yā ḥaraniye
uralar. Añul añul od eyleyeler, 13yaru bişdükden ṣoñra eti
ėndürüp bir ġayrī ḳabda birez yaġ 14ve bal içine ḳavuralar.
Ḳavrul[duḳ]dan ṣoñra eti çıḳaralar, ısıcaḳ 15ocaḳ kenārında bir
ḳabda dura. Ol et ṣuyına bol ṣoġan 16ḳalye uralar ve hem ṭuzın
veznin ėdeler ve üzerine razzāḳī 17ḳızıl üzüm ve ḳaysı, arṣlanī
ḳara erük yā bardāḳī erügi 18içine ṣalalar. Ḳoyu ola. Bişince
birezcük bal ezüp 19ḳatalar, ṭatlucaḳ ola ve hem içine bādam
içi ṣaçalar. İçine 6a/1bādam ḳoymazlarsa olur ve hem her
ḫāricin miḳdārınca ḳoyalar, 2bişüp, alışup ḳotaralar. Üzerine
etin ve ḥāvicin düzeler ve 3üzerine bādam ṣaçalar. Ṭavşan eti

26
Zarf-fiil eki “p” ile yazılmıştır.
27
(<F muṭancana: yaġda kavrulmuş et ve üzüm, kaysı, bal, ceviz veya badem gibi
malzemeyle yapılan bir yemek), (<A muṭaccan: kızartma, kavurma). Bu yemek
Şirvanȋ’de “mutancana” (s.238) adı ile daha kısa bir tarif olarak yer alır.
34 | ā
ve geyik eti ile daḫı olur. Bu 4etleri ile şorvāluca bişüreler, bu
etleri balda ḳavurmazlarsa 5daḫı hemān şorvāsına birez
balcuġaz ḳatalar ve sirke daḫı 6ḳatalar, ḳarışduralar. Ne ġāyet
ṭatlu ve ne ziyāde ekşi ola, 7veznde ola. Bunuñ üzerine ḳaysı
yėrine zerdālū ḳoyalar, 8ḳoymazlarsa daḫı olur. Ḳara üzüm ve
incīr ve erük daḫı 9ḳoyarlar ve hem noḫūd daḫı ḳoyalar ve hem
ḳıyma ṣoġan daḫı 10ḳoyalar ve hem bir aḳçalıḳ ḳozı ḫavānda
dögüp üzerine ṣaçalar.

11Bāb-ı Terkīb-i Ekşi Aşı Evvel ḳoyun etin uralar, birez bişe,

ṣoñra 12ḳızıl üzüm gibi ḳara üzüm gibi erük ve zerdālū ve

noḫūd ḳalye 13ṣoġan daḫı ḳoyalar ve incīr daḫı ḳoya ve
miḳdarınca 14birinç daḫı içine ṣalalar. Her ḫāricin veznde
ėdeler, ne 15ġāyet ḳoyu ola ve ne ṣıvıḳ ola ve birez uvaḳ köfte
ėdüp 16anı daḫı içine ṣalalar, ṭuzın veznde ėdeler. Birez
17nārdeng ekşisini veyā ḳızılcıḳ ekşisini veyā erük be[s]dili
ezüp, 18elekden süzüp ḳoyalar ve birez bal şerbeti ėdüp, yā
ḳara üzüm 19dögüp, şerbetin ėdüp bir astārdan yā elekden
süzeler, 6b/1et üzerine ṣalalar. Ne ġāyet ṭatlu ola ve ne ekşi ola.
Veznde 2olup bişince ėndüreler, alışup ḳotaralar.
Ḳotar[d]uḳdan ṣoñra 3üzerine na’ne eküp yėyeler.

Nesrin Altun | 35
 Bāb-ı Terkīb-i Temüriyye28 Bir semüz et 4uralar ve birez
muḳaşşer noḫūd et üzerine ḳoyalar ve birez ṣoġan 5ḳıyma
ėdeler, içine ṣalalar. Et bişince birez ṣuyın alalar. Ḳadarınca
6birez ḳoruḳ ola, ḳoruġı bu et ṣuyıyla ḳaynadalar. Ziyāde
ḳaynamaya 7ki kekre olmaya, ėnd[ür]üp ḳoruḳ üstüne birez
ṣovuḳ ṣu ḳoyalar, 8ezeler, süzeler daḫı et üzerine ḳoyalar ve
birez köfte ėdüp 9içine ṣalalar. Bėş on dāne ṭatlu almayı
doġrayalar, içine ṣalalar. 10Alma olmazsa ḫıyār ola. Ḳadarınca
birinç daḫı ṣalalar, ne ḳoyu 11ve ne ṣıvıḳ ola. Birez bunlar ile
bişe, ṭuzın tamām ėdüp 12ėndüreler, na’ne ṣaçalar. Eger göñül
dilerse ṣarmısaḳ 13dögeler, içine ḳarışduralar.

Bāb-ı Terkīb-i Ḳapama-yı Mākiyān29 İki semüz 14tavuġı bir

çölmege az ṣuyıla ḳaynadalar. Yaru bişdükden ṣoñra ṭavuġı
15doġrayalar. Bir çanaḳ ṭolu erişte ṣoġan ėdeler, getürüp bir
ḳat 16ṣoġan döşeyeler, bir ḳat ṭavuḳ et döşeyeler. Üstüne
17dögülmiş büber ṣaçalar. Ṭavuġuñ ve ṣoġanuñ varını bu ‘amel

üzerine 18döşeyeler. İçine yüz dirhem yaġ ḳoyalar. Ḳoymazsa

daḫı 19ṭavuḳ daḫı ḳoya, ayruḳ ṣu [ḳo]ymaya. Ṭuzın veznde
7a/1ėdeler. Üstüni bir çanaḳ ile ḳapayalar, üstüne bir ṭaş

28
Aynı tarif Şirvanȋ’de “mersmūye?” (s.239) adıyla yer almıştır.
29
Şirvānīde “ḳapama tavuk” (s. 240) adı ile yer almıştır.
36 | ā
ḳoyalar, 2deprenmeye. Od uralar, añul añul pişe. Pişince
ėndüreler, ḳotaralar.

3Bāb-ı Terkīb-i Noḫūdāb30 Bir semüz ḳalye et uralar. Yā

ḳoyun yā 4ḳuzı yā tavuḳ ola. Bir ḥarāniye ṣu ile uralar, pişe.
İçine 5ṭuzın ve büber daḫı ḳoyalar ve hem ḳabı ṣoyulmış bol
noḫūd daḫı 6ḳoyalar, hemān ḥāvici noḫūd ola ve birez miḳdār
daḫı et ḳıyma 7ve ḳıyma ṣoġan ėdüp ve dögülmiş büber ėdüp
biribirine ḳarışdurup [munbar] 8içine ḳoyalar, dolduralar daḫı
et içine ṣalalar, birez ḳaynaya. Birez 9pişdükden ṣoñra eti ve
munbarı çıḳarup ḳavuralar ve bir aḳçalıḳ 10za’ferān
31
alup
ezeler, içine ḳoyalar, renk ola. Gözel ḳoyulunca 11tamām olup,
alışup32 ḳotaralar. Eti ve munbarı doġrayup üzerine 12düzeler,
yüzleyeler.

Bāb-ı Terkīb-i Keşkül-i Ḳabaḳ33 Yaş ḳabaġı doġrayalar,

ḳazıyalar 13ve çekirde[gi]n arıdalar. Bir semüz et ḳalye ėdeler,
doġrayalar ve birez 14ma’danos ve birḳaç ṣoġan doġrayalar,
ḥāżır dura. Bir ḥaranī getüreler, 15ol eti döşeyeler, üstüne

30
Aynı yemek aynı adla Şirvanī’de (s. 240) de vardır.
31
Yazmada: zāferān
Yazmada: ‫علشوپ‬
32
33
Şirvanīde “kāşkül-i ḳabaḳ” (s. 240) adıyla benzer bir yemek tarifi vardır.
Nesrin Altun | 37
ḳabaġın ve ṣoġanın ve ma’danosın 16döşeyeler hem muḳaşşer
noḫūd daḫı ola. Ḥaranī içine ḳoyalar, üzerine 17bu nev’le
döşeyeler. Ṭuzın tamām ḳoyalar ve hem ṭārcinī ve zencebīl
18dögüp içine ṣaçalar. Ḥaranīyi oda ṣalalar, azacuḳ34 ṣu
ḳoyalar, 19aġzını ḳapayalar, ḳarışdurmayalar, tamām gendüsi
bişinceye değin 7b/1ḳaynaya. Ḳoruḳ ṣuyı süzüp içine ḳoyalar,
bile ḳaynaya. Bişdükden ṣoñra 2alışup ėndüreler. Ḳotarınca
etlerin üzerine düzeler ve illa 3yoġurdlu ėderlerse
ḳotarduḳdan ṣoñra üzerine ḳoyalar.

4Bāb-ı Terkīb-i Ḳalye-yi Gezer Bir semüz et ḳalye ėdeler,

bu [...] ḥāvuc 5doġrayalar şükefte noḫūd daḫı ḥāżırlayalar.
Evvel ḳızıl razzāḳī 6üzüm daḫı ḥāżırlayalar. Evvel eti döşeyeler,
üstüne ḥāvucın 7ve ṣoġanın ve noḫūdın ve razzāḳī üzümin
döşeyeler ve büber 8daḫı ṣaçalar. Bu nev’ üzerine döşeyeler.
Balı ṣuyıla ezeler 9ġāyet ṭatlu olmaya. Ṭuzın veznde ėdeler,
üstüne ḳoyalar, 10köfte daḫı ṣalalar. Ḳoyulınca bişüp
ėndüreler, alışup ḳotaralar. 11Üzerine yėr yėr etin ve köftesin
yüzleyeler ve hem birez ḳaranfil 12ve dārcīn dögüp üzerine
ṣaçalar.

34
Yazmada: azecük
38 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Çerb-i Şirīn 13İki arıḳ bir semüz eti köfte
ėdeler ve daḫı köfteyi uralar, azacuḳ 14ṣuyıla ḳaynaya ve
kesdāne ḳoyalar, yėdi ḳoyalar. Bişdükden ṣoñra 15ḳaysı

ḳoyalar ve ṣoġanı erişte ėdüp ḳoyalar ve bal şerbetin 16daḫı

ḳoyalar. Ġāyet ṭatlu olmaya ki göñül döndüre. Ḳotaralar,

17köftesin ve ḳaysısın üstüne düzeler ve bėş dirhem nişasta
18daḫı ḳoyalar, ḳoyı ola. Ḳotaralar, yėyeler.

Bāb-ı Terkīb-i Rummāniyye 19İki semüz tavuġı uralar,

ḳaynaya. Yaru bişdükden ṣoñra çıḳaralar, 8a/1doġrayalar, yine
uralar. Nārdeng ḳoyalar, ṣoġan ḳoyalar ve büber 2ḳoyalar.
Bişicegine yaḳın ḳaysı ḳoyalar. Etmeki ḳavuralar, bir ṣaḥana
düzeler, 3üstüne ṭavuġın ve ḳaysısın düzeler daḫı üstüne
şorvāsın 4ḳoyalar. Üstüne ḳaranfil ve dārcīn ṣaçalar.

Bāb-ı Terkīb-i Ḥaṭāb 5İki aruḳ bir semüz eti ḳıyma çekeler,
içine ṣoġan ve büber 6ḳoyalar, ol ḳıyma[yı] ṣūmāḳ ṣuyıyla ve
yaġ ile ḳavuralar. Unı 7eleyeler, ḳatı elemeyeler ki kepegi
geçmeye. Ol unı yoġuralar, 8yufḳa eyleyeler, ol yufḳayı
yaġlayalar, oġlaġı üzerine 9devşüreler, tekrār yufḳa eyleyeler.
Ḳaluñca yufḳa ėdeler, 10dö[r]t bucaḳlu keseler, içine ol ḳıymayı

Nesrin Altun | 39
ḳoyalar, şeker 11börek resmince ėdeler, yaġda ḳavuralar,
ḳotaralar.

12Bāb-ı Terkīb-i Serengüştī Semüz eti ufaḳ ḳalye ėdeler,

13bol ṣuyıla uralar, ḳaynaya. Kefi alınduḳdan ṣoñra ṣuyın
14çekeler, azacuḳ ṣuyıla ḳaynaya. Bol ṣoġan ḳoyalar ve daḫı
15bol noḫūd ḳoyalar ve büber ḳoyalar ve ḳatı ḥamīr dutalar.
İçine 16birḳaç dāne ṣaḳızı dögüp ḳoyalar. Ol ḥamīr[i] uzunca
uzunca çekeler, 17noḫūd resmince keseler, barmaḳ ile baṣalar.
18Ol ḳalyeden çekilen ṣuya daḫı ṣu ḳatalar ve ṭuzın 19veznde

ėdeler, ḳaynadalar. Bal ile sirkeyi ḳa[r]ışduralar ḳaynayup

8b/1kefi alınduḳdan ṣoñra içine za’ferān ḳoyalar ve ḳozı döğüp
2içine ḳoyalar. Göñül alursa ṣarmısaḳ daḫı ḳoyalar, 3ḳatuḳ ola.
Ḳotarıcaḳ ḥamīrine ḳatalar, etin üstüne düzeler. 4İki aruḳ bir
semüz etden ḳıyma çekeler, azacuḳ ṣuyıla ḳavuralar, 5ortasına
ḳoyalar, ḳaranfil ve dārcīn ekeler yāḫūd ḳoz veyā bādam
6dögüp üstüne ekeler, yėyeler.

Bāb-ı Terkīb-i Dāne-i Ḳırma yufḳa 7yayalar, ufaḳ ufaḳ

dutmac keseler, ol dutmacı yaġda 8ḳavuralar. İki arıḳ bir semüz
etden köfte ėdeler, uralar, 9ḳaynaya. İçine nārdeng ḳoyalar, ol

40 | ā
dutmacı ṣalalar. Ḳaysı 10 daḫı ḳoyalar, bādam ṭalāş ėdüp içine
ḳoyalar. Ne ḳoyı 11ola ne ṣıvıḳ, ėndüreler, alışa, ḳotaralar.

Bāb-ı Terkīb-i Dolma-yı 12Piyaz İki arıḳ bir semüz eti ḳıyma
ėdeler, içine ṣoġan 13ve büber ve nemek ḳoyalar ve ṣoġanuñ
üst ḳabın gidereler, ortasından 14keseler, bir bir ayuralar.
İçindeki sārını gidermeyeler. Bir pare 15kemükli eti demüre
sançalar, ṣoġanuñ dibin deleler, ol ṣoġanı 16aġzını yuḳarı
sançalar, ol ḳıymayı ṭop ėdüp ardınca 17sançalar, içine gele. Ol
sançduḳları ṣoġanuñ etin 18ardınca sançup ḳapayalar. Bu ṭarīḳ
ile dört bėş 19ṣoġanı sançalar. Yine bir kemükli et daḫı
sançalar. Andan ṣoñra 9a/1ẕikr olan ṣoġanı bu nev’le sançalar,
kebāb ėdeler.

Bāb-ı 2Terkīb-i Ḥurūzmiyye İki lāġar bir semüz etden

ḳıyma çekeler, içine 3ṣoġanın ve büberin ve ṭuzın ḳoyalar,
köfte ėdeler. Azacuḳ 4ṣuyıla ol köfteyi ḳaynadalar. Ḥamīr
yoġuralar, ufaḳ dutmaç keseler. 5Ḥarānīye ṣu ḳoyalar, noḫūd
ve ḳara üzüm ḳoyalar, ol köfte içine 6ṣalalar. Üzüm bişdükden
ṣoñra dutmacı içine ṣalalar, ṭuzın 7vezn ėdeler, nārdeng veyā
bestil veyā ḳoruḳ ekşisi ḳoyalar. 8Ne ḳatı ḳoyu ve ne ṣıvıḳ ola,
ėndüreler. Alışıcaḳ 9ḳotaralar, yėyeler.

Nesrin Altun | 41
 Bāb-ı Terkīb-i Tutunġaniyye Semüz eti yaḫnī35 10uralar,

[ya] iki arıḳ bir semüz etden köfte ėdeler. Ol köfte[yi] yaġ ile
11ḳavuralar. Yaḫnī36 olursa noḫūd ile bişüreler, köfte olursa
12noḫūdı ayrı bişüreler. Bir birince yėdi ṣu ḳatalar, ḳaynadalar,
13bişe. Bişdükden ṣoñra ėndüreler, alışa, ḳotaralar. Köftesin
14üzerine düzeler, üstüne yaġ ḳoyalar, yėyeler.

Bāb-ı 15Terkīb-i Fıstuḳ Herīsesi37 Üç yüz dirhem sekker, üç

yüz dirhem 16bādamuñ yaġın çıḳarup iki ṭavuḳ bişüreler,
gögsin alup 17dideler, ḥāżır ola. iki yüz dirhem fıstuḳ ola,
olmazsa fınduḳ 18ola, için muḳaşşer ėdeler. İki yüz dirhem
bādam için muḳaşşer ėdeler, 19gülāb ṣuyıyla dögüp bādam
alalar, tencereye ḳoyalar. Ṭavuḳ gögsin 9b/1daḫı didüp içine
ḳoyalar. Fıstuġı ḳoyalar, iki bölüp yüz 2dirhem dögüp içine
anda tencereye, oda uralar. İki yüz dirhem 3birinc unı ola,
birinci evvel yuyalar, temīz ola. Ḥavānda döğüp 4ṣıḳ ibrişim
elekden geçüreler, tencere içine ṣalalar. Miyāne od 5eyleyeler,
bişe, ḳıvāma gele. İçine bādam yaġın ḳoyalar, dönderü

35
Yazmada: yaḥnī
36
Yazmada: yaḥnī
37
“Herīse-yi fıstuḳ” adıyla aynı yemek Şirvanȋ’nin yemek kitabında (s.245) da
vardır.
42 | ā
dönderü 6ḳarışduralar, bişe. İki yüz dirhem sekkeri ḳıvāma
getüreler. 7Sekker olmazsa aḳ bal ḳıvāma getüreler. Bir
çekirdek misk 8ola, misküñ yarusın birez gül ṣuyıyla ezeler,
ḳıvāma gelmiş 9sekkere ḳatalar, birez sekker ile bişe. Ṭuzın
görüp ėndüreler, 10ḳotaralar. Ol bāḳī ḳalan sekkerī miski, ve
hem elli dirhem sekkeri 11ve yüz dirhem fıstuḳı bu cem’
ėtdügümüz üç nesneyi ḳotarınca 12üzerine dökeler ve birez gül
ṣuyı daḫı ṣaçalar. Ziyāde 13ḥācet olursa bu miḳdārı üzerine
ėdeler. 14Birincin degirmende ögüdeler, ezā olursa ḥavānda
dögeler.

15Bāb-ı Terkīb-i Tuffāhiyye İki vaḳıyye alma ola, yā bedgānī

16yā müslimī yā ḥayvānī yā şāmī ola. Almanuñ ḳabın ṣoyalar,

17içini ayırtlayalar ve dört dört pāre ėdeler. Üç yüz 18dirhem
sekker, yüz elli dirhem bādam içi, yüz dirhem ḫurmā,
19olmazsa ḳaysı ola, bir çekirdek misk, bir vaḳıyye et ola,
10a/1yā ḳoyun yā ḳuzı eti yā ṭavuḳ eti ola. Bir bir ḳaba uralar, az
ṣuyıla 2bişe. Şekerüñ birezin alıḳoyalar, bāḳīsin tencereye
ḳoyup kefin alup 3ḳıvām[a] gele. Bir vaḳıyye almanuñ bėş on
dānesin alıḳoyalar ve 4ḳalanın ḳıvāma gelmiş sekker ile
perverde ėdeler. Perverde olan 5alma ḳatı olur. Üç kerreye
degin ḳarışu gül ṣuyı bile ḳoyalar, ḳoymazlarsa 6ġāyetde berk

Nesrin Altun | 43
olur, üçüncide tamām ola, almayı bir bir çıḳaralar 7bir ḳa[b]da
ḳoyalar. Būydānı ṣudan çıḳaralar, tencerede duran 8şeker
içine ḳoyalar, anı daḫı birez ḳaynada. Et ṣuyın süzeler, 9ḳabın
temīz ėdeler, yine oda ṣalalar. Bir vaḳıyye almayı aġaç
ḥavānda 10dögeler, birez ṣu ḳatalar, ol ṣuyın alalar, astardan
geçüreler, 11süzeler. Ol ṣuyı ḥaranīye ḳoyalar. Bādamı talāş
ėdeler, 12birezcük alıḳoyalar, girü ḳalanın üstüne ṣalalar.
13Seker ile eti daḫı üstüne ṣalalar, ṭuzın veznin ėde, ḳalanca
14bėş on dāne almayı ufaḳ yufḳa ṭoġrayalar, eti daḫı 15ḥarānī
içine ṣalalar. Ḳadarınca gülābıla za’ferān ezeler, içine 16ṣalalar.
Miskden birez alıḳoyalar, girü ḳalanın gülābıla ezeler, 17aş

içine ḳatalar. On bėş dirhem nişāstayı gülābıla ezeler, 18aşı

ḳıvāma getüreler. Ḫurmāyı 38

daḫı pāre ėdüp çekirdeğin
19çıḳaralar, aş içine ṣalalar. Ḳaysı olursa çekirdeğin
10b/1çıḳarmayalar. Ol ḳalanca sekkeri ḥavānda dögeler, un gibi
2ola. Ḳalan miski daḫı gülābıla ezeler, sekere talāş bādam
ḳatalar, 3bişince ḳota[ra]lar. Perverde olan almayı bir bir
yüzleyeler, 4üstüne seker ve bādam ve misk ṣaçalar.

Bāb-ı Terkīb-i 5Seferceliye-yi Ḥayva Ol daḫı alma gibi

bişer. Hemān ol usulunca 6ola.

38
Yazmada: ḥurmayı
44 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Temr-i Hindī39 iki yüz dirhem temr-i hindī,
iki yüz dirhem bal ola, temr-i hindiyi 7issi ṣu ile ezeler, astārdan
geçüreler, sızup arı ola. 8Bir semüz eti uralar, yaru bişdükden
9ṣoñra temr-i hindī ṣuyın et üzerine ṣalalar, baluñ kefin alup
10baluñ daḫı üzerine ḳoyalar, andan yüz dirhem bādam içine
11ṣalalar, yüz dirhem razzāḳī üzüm daḫı ṣalalar. On dāne 12ṭatlu

almayı ufaḳ ṭoġrayalar, üstüne ṣalalar. Ufaḳ köfte 13ėdüp anı

daḫı ṣalalar. Elli dirhem miḳdārı birinc daḫı 14ṣalalar ve hem
ḳırḳ elli dāne ḳayṣı daḫı ḳoyalar, ot 15üstüne gelüp ṣaçalar,
ṭuzın veznin ėdeler, hemān ėndüreler. 16Alışup, ḳotaralar,
yapracuġın düzeler. Ṭa’ām siñirür ve yüreği 17ṣovudur.

Bāb-ı Terkīb-i Yaġvānī-yi Rūm İki lāġar bir semüz eti

18ḳıyma çekeler, içine ṣoġan ve büber ve nemek ḳoyalar,
ḳadarınca 19birinc ḳoyalar, iri iri köfte ėdeler. İçine yā limūn
ṣuyı 11a/1yā ḳoruḳ ṣuyı ḳoyalar. Etmeki ḳavuralar, bir ṣaḥana
düzeler, üstüne 2köfteyi düzeler, üstüne ṣuyın ḳoyalar.

39
Yazmada bu başlık 8. Satırın başında temr-i hindī suyunun çıkarılması tarifinden
sonra yazılmıştır. Aşağıda aynı tarif “Būresiyye” başlığıyla “ḳadun ṭuzluġı” ile
verilmiştir. Şirvanȋ’de bu yemek “būyresiyye” adıyla (s.241) “ḳaṭun ṭuzluġı”
bitkisiyle tarif edilir. Tarifin sonunda “ḳaṭun ṭuzluġı” yerine “temirhindī”yle de
yapılması uygundur, ifadesi yer alır.
Nesrin Altun | 45
 Bāb-ı Terkīb-i 3Bāsāliyye Semüz eti ḳalye doġrayalar, çoḳ
ṣoġan 4erişte ėdeler, bişicegine yaḳın ṣoġan ḳoyalar, ṣoġandan
5ġayrī ḫarc olmaya, ṭuz ve büber ḳoyalar, ėndüreler. Alışıcaḳ
6ḳotaralar, ġāyet ṣu olmaya. ḫoş, nefīs ṭa’āmdur, yėyeler.

7Bāb-ı Terkīb-i Ṭud Aşı40 Bir semüz eti ḳalye uralar, kefi
8alınduḳdan ṣoñra birez ṣoġan ḳoyalar. İki yüz dirhem ṭuṭı
9ṣıḳup ṣuyın alup elekden geçüreler, et üzerine ḳoyalar 10ve üç
dirhem baluñ kefin alup anı daḫı et üzerine ḳoyalar.
11Ḳıvāmını tamām ėdeler, birez ufaḳ köfte ėdüp içine
41

ḳoyalar. 12Yüz dirhem bādam, yüz dirhem ḫurmā daḫı ṣalalar.

Yüz dirhem ḳaysı 13ve on bėş dāne ṭatlu almayı yufḳa
ṭoġrayalar, içine ḳoyalar 14ve on dirhem nişāstayı gülāb ile
yoġuralar, ezüp aşa ḳatalar, 15aş ḳıvām bula. Bişince gülāb, bir
iki aḳçalıḳ misk alup içine 16ḳatalar, ṭuzın tamām ėdüp
ėndüreler. Alışup ḳotaralar. Üç 17dört dāne ḳara ṭut üstüne
ḳoyalar, ma’lūm ola ki ṭut 18aşıdur. Bu daḫı ceşiyye42 aşı ‘ameli
üzerine bişer her ḥāvicin 19hemān ol miḳdārı ḳoyalar.

40
Şirvanȋ’de bu yemek “çeşīdiyye” adı altında erik veya dut suyu ile iki çeşit olarak
tarif edilir.
41
Yazmada: ḳıvāsını
42
Yazmada: cesiyye; 25a/13. de“Bāb-ı Terkīb-i Ceşiyye” başlığıyla yemeğin tarifi
vardır.
46 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Ḳarāsiyye43 11b/1Erügi ṣıḳalar, iki yüz dirhem
ṣuyın alalar, süzeler. Üç yüz 2dirhem baluñ kefin alup anı daḫı
et üzerine ḳoyalar, 3tamām bişicek44 ḳotaralar. Üzerine bir ḳaç
dāne erik 4ḳoyalar. Bu daḫı hemān ṭut aşı gibidür.

Bāb-ı Terkīb-i 5Būresiyye45 İki yüz dirhem ḳadun ṭuzluġı

ṣuyıla 6ezeler, ṣuyın çıḳarup astardan geçüreler arı [ola]. Birez
7semüz eti ḳalye uralar, yaru bişe. Bu ṣuyı et üzerine 8ṣalalar,
baluñ kefin alup üzerine ḳoyalar. Yüz dirhem bādam 9daḫı
içine ḳoyalar, yüz dirhem ḳurı razzāḳī üzüm daḫı 10ṣalalar. On
ṭatlu almayı doġrayalar, üstüne ṣalalar. 11Birez ufaḳ köfte ėdüp
anı daḫı içine ṣalalar. Elli dirhem 12birinc daḫı ṣalalar, ḳırḳ elli
dāne ḳayṣı alup 13üzerine ḳoyalar. Üç yüz dirhem ḳaranfil
dögüp içine 14ṣalalar. Bişince birez üstüne gülāb ṣaçalar, ṭuzın
veznin 15ėdüp hemān ėndüreler. Alışup ḳotaralar, bir bir
ḥāvicin 16üzerine düzeler. Ṭa’ām siñdürür, yüregi ṣovudur.

43
Şirvanȋ’de bu yemek “çeşidiyye” adı altında (s.240) erik veya dut suyu ile iki
çeşit olarak tarif edilir. Tarif yapılırken “eger nardeng birle erük ṣuyın, ḳārasiya
dėdükleri olur.” biçimindeki ifade ve bu metindeki eriğin sıkılması durumu
kastedilenin bugün erik dediğimiz meyve olmadığını gösterir. Kārāsiyā: Burhanı
Katı’da kiraz olarak adlandırılır “ekşi nevine vişne göğümtırak nev’ine vişne eriġi
tabir olunur” biçimdeki açıklaması bu metinlerde erikle kastedilenin bir tür vişne
olduğunu düşündürür.
44
Yazmada: bışıcaḳ
45
Bu yemek “būyresiyye” adıyla Şirvanȋ’nin kitabında da yer alır. Bkz. Dipnot:26
Nesrin Altun | 47
17Bu daḫı temr-i hindī ‘ameli üzere bişer. Hemān ol
miḳdār18ḳoyalar. Ziyāde ḥācet olursa her ḫāricin ziyade
19ėdeler.

Bāb-ı Terkīb-i Erişte46 Ḳırḳ yumurdanuñ aġın alalar, 12a/1altı

yüz dirhem ḫāṣ un ile yoġuralar, ince ince erişte keseler,
2güneşde ḳuruya. Bir ṭavuḳ bişüreler, ḥāżır ola. Andan
3yumuşaḳ ḳıyma çekeler, iki semüz, bir aruḳ ola. Ṣoġan 4daḫı
ḳıyma ėdeler. Bir avuç ḳadarı talāş olmış bādam ḳıyma[ya]
5ḳaralar, birez büber daḫı ḳatalar, ṭuzın tamām ėdeler, bunlar
ile 6bir bunbār dolduralar. Ṭavuḳ ṣuyına bunbārı 7uralar, birez
şükefte noḫūd daḫı ṣalalar, birez ufaḳ köfte 8daḫı ėdüp içine
ṣalalar. Ṭuzı veznde ola. Ṭavuḳ 9bişince ṭavuġı doġrayalar, ol
bunbārı daḫı uzunca uzunca 10doġrayalar. Bu ikisin bir ṭas içine
ḳoyalar, 11üstüne yüz dirhem yaġ ḳoyalar, ısıcaḳ dura. Yine 12ol
ṣuya bu erişteyi ṣalalar, bir ḳaç kerre ḳaynaya. Ėndüreler,
13ṣaḥan kevgirüñ üstüne aḥtaralar, ṣuyı süzile. Yine 14ḥarānīye
erişte ḳoyalar, ol ṭasdaki yüz dirhem yaġı 15ḥarānīye erişte
üstüne ḳoyalar, oḳlaġıyla ḳarışduralar. 16Alışup bişe, ḳotaralar.
Birez ṭārcinī dögüp ve birez 17talāş olmış bādam, üzerine
ḳotarınca ṣaçalar. Bunbārı 18ve ṭavuḳ etin daḫı üstüne düzeler.

46
Şirvanȋ’de “terkīb-i rīşde” (s. 240) başlıklı tarifle aynıdır.
48 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Ġārbiyye 19bir miḳdār ḳayṣı yā bardaḳ erigin
ıṣladalar. Birez ıṣlana, ġāyet 12b/1erimeye ve bir miḳdārı sekker
yā bal tencerede ḳaynadup kefin 2alasın daḫı ḳayṣı içine
ṣalasın, bişüresin. Ḳıvām bula 3ve içine gülāb ve misk daḫı
ḳoyasın. Ėndürüp ḳotarasın, 4üzerine sekker ekesin, ġāyet
müvecceh olur.

Bāb-ı Terkīb-i 5Gülāc47 Yüz dirhem ḫāṣ nişasta ola, içine

6dört yüz dāne yumurdanuñ aġını ḳatup yoġurasın. 7Ne ḳatı
ṭurı ola ve ne ḳatı ḳoyı ola. Andan ṣoñra gülācuñ 8tavāsın od
üstüne ḳoyup, havānda bölüp ṣarusın ḳatıca 9bişürüp süre, bir
bir bişüre, dura. Ḥācet vaḳtında bir ṭabaḳa 10yigirmi dāne yā
yigirmi bėş dāne yufḳa ėde, ṭabaḳına göre ėde. Evvel 11bir
tebside şerbetin ėde. Andan ṣoñra bādam dögüp içine vāfir
12sekker ḳatalar ve şerbetin gülābıla ėde. Ba’dehu iki dāne
yufḳayı şerbete 13batup, getürüp ṭabaḳa ḳoya. Üstüne birez
sekker ile bādam 14ṣaça ve yine iki dāne yufḳayı bu tertīb üzere
ėdeler. Yufḳayı 15bir bir ṭabaḳa ḳoyalar, tamām olınca üstüne

47
Şirvanȋ “terkīb-i güllāc” başlıklı tarifte (s. 237) sadece yufkasının yapımını
anlatır.
Nesrin Altun | 49
vāfir dögülmiş 16bādam ve misk ve gülāb ṣaçalar, yėyeler. Her
ne miḳdār ėtmek dilerse 17bu ḳıyās üzere ėdeler.

Bāb-ı Terkīb-i Ṣūmāḳıyye Ṣūmāḳı 18ılıcaḳ ṣuyıla ezeler,

süzeler, dura. Bir semüz ḳazı uralar, 19ḳaynaya içine ṣoġan ve
ṭuz ve büber ḳoyalar. Yaru bişdükden 13a/1ṣoñra çıḳaralar, una
batup yaġ içinde ḳavuralar. Yine 2 şorvāsın üstüne ḳoyalar ve
ṣūmāḳ ṣuyın ḳoyalar, ėndüreler, 3ḳotaralar. Üstüne dārcinī ve
ḳaranfil ṣaçalar.

Bāb-ı Terkīb-i Çobāniyye 4Semüz eti ufaḳ ḳalye ėdeler,

ṣusuz ṭavāda ḳavuralar. 5Tamām bişdükden ṣoñra üstüne
ṣoġan, büber ḳoyalar, ḳotaralar. 6Üstüne ḳaranfil ve dārcinī
ṣaçalar.

Bāb-ı Terkīb-i Cengāl Bal[ı]yaġıla 7ḳarışduralar, ince etmek

ṭoġrayalar, ḳarışduralar. Ėndüreler, ḳotaralar.

8Bāb-ı Terkīb-i Ḳabaḳ Dolması48 Ḳabaġı ḳazıyalar, içini

ayırtlayalar. İki 9semüz, bir aruḳ etden ḳıyma çekeler ve genc

48
Yazmada: bāb-ı terkīb-i ḳavurma-yı ḳabaḳiyye
Kabak dolması ile kabak kavurması başlıkları yer deġiştirmiştir. Başlıkların
önünde ve sonunda aşağı ve yukarı doğru noktalarla düzeltme yapılmıştır.
50 | ā
ḳabaġı ḳaluñca 10ṣoyup ol ḳıyma ile bile çekeler, ḳoruḳ ṣuyıyla
yoġuralar. 11Ḳabaġuñ için dolduralar, ḥarānīye urup
bişüreler.12ṭuzın tamām ėdüp ėndüreler, ḳotaralar. Yoġurdlu
13ḥācet olursa ṣoñradan ḳoyalar.
49

Bāb-ı Terkīb-i Ḳavurma-yı Ḳabaḳiyye50 14Ḳabaġı uzunca

uzunca doġrayalar, ḳabın ṣoyalar, 15çekirdegin ayırtlayalar,
ṭuzsuz suyıla ḳaynadalar, bişe. 16Bişdükden ṣoñra çıḳaralar,
51

una baturup yaġda ḳavuralar. 17Üstüne sarmısaḳ ile yoġurd

ḳoyalar, ḳurı na’ne ṣaçalar.

18Bāb-ı Terkīb-i Borāne-yi Baġ Yapraġı İki semüz, bir aruḳ

52

eti ḳıyma çekeler, içine ḳadarınca 19birinc ḳoyalar, yapraġa

dolduralar. Ḥarānīye döşeyeler, 13b/1üstüne ṣu ḳoyalar, bişe.
Ḳotaralar, üstüne yoġurd ḳoyalar, 2üstüne yaġ döküp na’ne
ekeler.

49
Yazmada: ḥāḥeb
50
Yazmada: bāb-ı terkīb-i ḳabaḳ dolması
Yazmada: ‫ﺸﯿﻟه‬
51
52
Yazmada bu başlık 13b/2 de, yani tarifin sonunda yazılmış ve kırmızı kalemle
daire içine alınmıştır. Bu tarife başlık konulmamış, senbūse başlıġı da dahil olmak
üzere yemek adları tariflerinden sonra yazılmıştır.
Nesrin Altun | 51
 Bāb-ı Terkīb-i Biryān-ı Baġ Yapraġı53 3iki semüz bir arıḳ eti
ḳıyma çekeler baġ yapraġına ṭolduralar. 4Tavā içine ḳat-ender-
ḳat düzeler, üstüne ṣu ḳoyalar, 5ḳaynaya, üstün örteler.
Seyredi ise arasına bir daḫı 6düzeler. Tamām ḳavrula, bir yanın
daḫı döndüreler, ol yanı 7daḫı ḳavuralar, ėndüreler, ḳotaralar.
Üstüne limūn ṣuyı 8yāḫūd turunc ṣuyı yāḫūd ḳoruḳ ṣuyı
ḳoyalar.

9Bāb-ı Terkīb-i Tābaḳa-yı İspanāḳ Pidesi54 İspanāġı

ḫaşlayalar ḳıyma 10çekeler ve ṣıḳalar, ṣuyı gide. Ol ispanāġa
peynir ve yumurda 11ḳoyup ṣoġan çendeleyeler ve hem yaġ
ḳoyalar, yoġuralar, dura. 12Unı eleyeler, bir yumurdanuñ
ṣarusın alalar, bir pāre yaġ ile 13ḥamīr yoġuralar, yufḳa ėdeler.
Bir tebsiye yaġ ḳoyalar, bir bir yufḳa 14ḳoyalar, yine yaġ
ḳoyalar, tā üç yufḳa olınca böyle ėdeler. 15Üstüne ispanāḳ
düzeler, yaġ ḳoyalar, üzerine bir ṣulanmış 16ḳurı yufḳa ḳoyalar.
Ol terkīb olmış ispanāġı üstüne döşeyeler. 17Bu nev’le üç dört
ḳat ėdeler, üstüne ol üç yufḳayı 18daḫı ḳoyalar, ocaġa ḳoyup
bişüreler. Yā döndüreler 19yā üstün temür sac ile örtüp

53
Yazmada bu başlık 13b/8-9 da yazılmış, bir çizgi ile 9. satır sonundan sayfa
kenarına doġru yazılmış olan “Bāb-ı terkīb-i tābaḳa-yı ispanāḳ pidesi” başlıġına
işaret edilmiştir.
54
Yazmada 9. satırın sonunda sayfa kenarına yazılmıştır.
52 | ā
üzerine od55 ḳoyalar. 14a/1Eger sac ḳorlarsa üstüne zāyid bir
yufḳa daḫı ḳoyalar, 2ṣoñra gidereler.

Bāb-ı Terkīb-i Fāvniyye56 On, on bėş yumurdaya ṭuz ḳatup

çalḳayalar, 3bir tebside dura. Etmeki dilim dilim ėdeler. Bir
tebside bal eridüp 4ḳoyalar, dura. Ṭāvāya yaġ ḳoyalar, ocaġa
ḳoyalar. Etmeki 5yumurdaya baturalar, yaġ içinde ḳavuralar,
bir tebsiye
14a/6 döşeyeler. Yumurda tamām olduḳdan ṣoñra balı, yaġı
7ol tebsideki etmek üzerine ḳoyalar.

Bāb-ı Terkīb-i 8Maṣṭafā57 Semüz eti ḳalye uralar, bol ṣuyıla

ḳaynaya. 9Ol ṣuyı çekeler, az ṣuyıla ḳalye bişe ve bol ṣoġan
10daḫı ḳoyalar. Ṭuzın veznin ėdeler ve noḫūdı ġayrī 11bişürüp
muḥaşşer ėdeler. Noḫūduñ ṣuyıyla ol ḳalyeden 12çekilen ṣuyı
ḳarışduralar, ölçeler, ḳazana ḳoyalar. Bir birinc 13altı ṣu ola.
Noḫūdı ḳoyalar, bol ispanāġı doġrayalar, 14birincin ṣalalar. Bir
ṭasda yoġurd çalḳayalar. Ol yoğur[d]dan 15birez alıḳoyalar.
Birinc bişdükden ṣoñra ėndüreler, ol yoġurd 16içine

55
Yazmada: un/on
56
Yazmada başlık tarifin sonunda, 7.-8. satırlarda yer almıştır. Şirvanȋ’de “ekmek
ḳayġanası” (s.230) adı altında benzer bir tarif vardır.
57
Yazmada: fāvniyye
Nesrin Altun | 53
maṣṭafādan ḳoyup ezeler, maṣṭafānuñ içine 17aḥtaralar,

ḳarışduralar, dura. Alışıcaḳ ḳotaralar, ol 18ḳalyeyi üzerine

düzeler, bāḳī yoġurdın ḳoyalar, yaġ ḳoyalar 19na’ne ekeler.

Bāb-ı Terkīb-i Hāy Hāy58 Semüz bastırmayı ufaḳ

14b/1doġrayalar, ḳavuralar, yaġı çıḳa. Elenmiş undan bulamac
2eyleyeler, içine aḥtaralar, durmayup ḳarışduralar. Bulamac
3bişüp ḳızarduḳdan ṣoñra baluñ kefin alup içine ḳoyalar,
4ḳotaralar.

Bāb-ı Terkīb-i Cevziyye59 Semüz etden ḳıyma çekeler, 5ol

ḳıymayı azacuḳ ṣuyıla ḳavuralar, yaġı çıḳa. İçine 6etmek için
uralar, baluñ kefin alup içine ḳoyalar. Ġāyet ṭatlu 7ve çerb
olmaya ki göñül döndüre. Üstüne bādam ṣaçalar, 8ḳotaralar.

Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng Aşı60 Semüz etden ḳıyma çekeler,

9ufaḳ köfte ėdeler, ṣuyıla ḳaynadalar. Ol ṣuyı ḥarānīye ḳoyalar,

10içine muḥaşşer noḫūd ḳoyalar, razzāḳī ḳızıl üzüm ḳoyalar,

miḳdarınca 11birinc ḳoyalar. Nardeng ezeler, süzeler, içine
ḳoyalar. Ne ṭurı 12ve ne ḳoyı ola, ḳotaralar.

58
Yazmada: Maṣṭafā
59
Yazmada: hāy hāy
60
Yazmada: cevziyye
54 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Senbūse61 13Ḳurı yufḳayı ṣulayalar; miḳrāṣ
ile uzun uzun, yaṣṣı yaṣṣı 14keseler. Semüz etden ḳıyma
çekeler, içine ṣūmāḳ62 15ṣuyın ḳoyalar. Ḳoymazsa daḫı olur.
Ḳıymayı yaġıla ḳavuralar, 16yufḳanuñ içine ḳoyalar, üç bucaḳlu
düreler. Undan 17çirīş ėdüp yufḳanuñ kenārın yapışduralar. Üç
bucaġına 18ve ortasına bādam yapışduralar. Yaġ içinde
ḳavuralar, ḳıbḳızılca 19ola, çıḳaralar, yėyeler.63

Bāb-ı Terkīb-i Māhīc64 Semüz etden 15a/1ḳıyma çekeler,

ufaḳ köfte ėdeler, ol köfteyi bol ṣuyıla ḳaynadalar, 2ol ṣuyı
çekeler. Köfteyi yaġ ile ḳavuralar, ısıcaḳ yerde 3dura. Ḳatı
ḥamīr dutalar, ḳızılcıḳ çekirdegi resminde 4uzunca uzunca
yoġuralar. Noḫūdı ġayrī ḳabda ḳaynadalar, 5muḥaşşer ėdeler.
Noḫūd ṣuyın köfte ṣuyına ḳatalar ve daḫı 6ṣu ḳatalar, ḳazana
ṣalalar. Noḫūdı ḳoyalar, ḳaynaduḳdan 7ṣoñra ḥamīrin ḳoyalar.
Bir aḥlās65 ṣarmısaḳ ile 8yoġurd cem’ ėdeler. Ol ḥamīri kefgīr
ile ḳotaralar, 9yoġurd ḳatalar, ol ḳavrulmış köfteyi üstüne

61
Yazmada: nārdeng aşı
62
Yazmada: ṣūmāḳı
Yazmada: ‫ ; سن بوسه‬Bāb-ı terkīb-i senbūse başlığı bu satırda yer almıştır.
63
64
Yazmada: Bāb-ı māhīc; Senbūse başlıġından sonra kırmızı kalemle satırın üst
aralıġına yazılmıştır.
65
Yazmada:
Nesrin Altun | 55
düzeler, 10köfte ḳavurduḳları66 yaġı daḫı üstüne ḳoyalar,
yėyeler.

11Bāb-ı Terkīb-i Maḥmūdiyye67 Semüz etden ḳıyma

çekeler, köfte 12ėdeler. Yaġı ḳavuralar, ḥamīr dutalar, yufḳa
ėdeler, yaṣṣı yaṣṣı 13erişte keseler. Ol erişteyi yaġda yüzeler,
14yaġdan çıḳaralar, şerbetile ḳaynadalar. Sekerüñ yā baluñ
kefin 15alalar, ol erişteyi şerbetden çıḳaralar, bal şerbetiyle
16yaġıla ḳayṣıyı ıṣladalar ve erişteyi tencereye ḳoyalar. 17İçine
köfte ve ḳayṣı ve kefi alınmış sekkeri ḳatalar ve ḳayṣıyı
18şerbetile ḳoyalar daḫı ḳotaralar.
Bāb-ı Terkīb-i Handaḳıyya 19Semüz etden ḳalye uralar, bol
ṣuyıla kefi alınduḳdan 15b/1ṣoñra ol ṣuyı çekeler. Bol ṣoġan
doġrayup 2ḳatalar ve noḫūd ḳatalar, azacuḳ ṣuyıla ḳavuralar.
Ḳavrulduḳdan 3ṣoñra ol ṣudan bir pāre üstüne ḳoyalar. Ḥamīr
4dutalar, yaṣṣı erişte keseler, ol ṣuyı ḳazana ḳoyup 5daḫı ṣu
ḳatalar, ḳaynaduġı gibi erişteyi ṣalalar, oḳlaġıyıla 6ḳarışduralar.
Kefi kesildügi gibi ėndüreler. Nārdengi 7bal ile ezüp süzeler,
erişteyi kefgīr ile süzüp 8ṣaḥana ḳotaralar. Nārdengi içine
ḳoyalar, üstüne 9ḳalyesin düzeler, orta yėrine ḳıyma ḳoyalar.

66
Yazmada: ḳavuralar
67
Aynı isimle Şirvanȋ’de de (s.246) bir yemek vardır. Onda erişteyi tavuk suyunda
pişirirler, köfte yoktur.
56 | ā
Yine üzerine 10nārdengi ḳoyalar ve ḳaranfil ve dārcinī dögüp
ekeler. Yā ḳoz 11yā bādam dögüp üstüne ekeler. Nārdeng
olmazsa bal 12ile sirke ezeler, içine ḳoyalar ve ṭuzın veznin
13ėdüp ḳotaralar.

Bāb-ı Terkīb-i Mākiyān Semüz etden 14ḳıyma çekeler,

ṭavuḳ yumurdasınca köfte ėdeler, içine birez 15bişmiş kesdāne
ḳoyalar. Bādam dögeler, südin alalar. İki 16semüz ṭavuġı
doġrayalar, ḥarānīye ṣalalar, ol köfteyi 17bile ṣalalar. Kefi
alınduḳdan ṣoñra bol ṣoġan ḳoyalar ve bādam 18südin68 daḫı
ḳoyalar ve büber ḳoyup ṭuzın veznin 19ėdeler. Bişdükden
ṣoñra çıḳaralar, ḳotaralar, üstüne 16a/1darcinī eküp yėyeler.

Bāb-ı Terkīb-i Laḥmī ‘ale’l-’ācūn İki 2semüz, bir lāġar etden

ḳıyma çekeler, ġāyet ufaḳ. Ol ḳıymayı 3süzilmiş yoġurd ile
yoġuralar. Elenmiş unı ḥāżır69 ėdeler, 4yumurdanuñ ṣarusın
içine ḳoyalar, yaġ daḫı ḳoyalar, 5ṭuzın veznin ėdeler, ḥamīr
yoġuralar, ne ḳatı ve ne 6yumuşaḳ ola, yufḳa ėdeler. Tebsiye
yaġ ḳoyalar, içine 7bir yufḳa ḳoyalar, yine yaġ ḳoyalar, bu nev’e
üç yufḳa 8ėdeler. Ol ḳıymayı içine ḳoyalar, üstüne yufḳa

68
Yazmada: ṣüdin
69
Yazmada: ḫāżır
Nesrin Altun | 57
9ḳoyalar. Evvel ḳoduġı yufḳanuñ birin bükeler, üstüne 10yaġ

ḳoyalar, yine bir yufḳa ḳoyalar, üstüne yaġ dökeler. 11Üstüne

bir yufḳa daḫı ḳoyup bükeler. Od 12üstüne ḳoyalar, bişe.
Bişdükden ṣoñra bir yanın 13daḫı döndüreler ve içine yumurda
ḳoyalar.

Bāb-ı 14Terkīb-i Tāvā-Biryān Semüz ḳoyun etin yā ḳuzı

etin, 15eyegü ola, yaṣṣı doġrayalar. Ḳaynadalar, ṭuzın veznin
16ėdeler, bişicegine yaḳın çıḳaralar. Bir ṭāvāya ṣay yaġın
17ḳoyalar, ḳızarınca ol yaġın ḳaynada ḳotaralar. Doġrayalar,
18üstüne yoġurd ḳoya ve ṣūmāḳ eke.

Bāb-ı Terkīb-i 19Alma Dolması Semüz etden ḳıyma çekeler.

Almayı getüreler, 16b/1için oyalar, ḥarānīye düzeler. Üstüne bal
şerbetin ḳoyup 2ḳaynadalar. Bişe, ḳotaralar.
Bāb-ı Terkīb-i Armūd Dolması daḫı böyle 3olur, alma
dolması gibi bişüreler.

Bāb-ı Terkīb-i Ḳaymaḳ Ḳatuġı70 4iki yüz dirhem tere yaġı,

yüz dirhem süzilmiş yoġurdı 5biribirine ḳatalar, ṭuzın veznin

70
Yazmada: laḥmiyye (başlıklar karışmış, buradaki başlıkla bir sonraki ‘ḳaymaḳ
ḳatuġı’ başlığına ok ucuna benzer işaret koyulmuştur.
58 | ā
ėdüp muḥkem ḳarışduralar 6ve içine çörek otı ḳoyup ḳaruna
ḳoyalar.

Bāb-ı Terkīb-i 7Laḥmiyye71 Semüz eti yaḫnī72 ėdeler, ol

yaḫnīyi73 uzunca 8doġrayalar. Ṭavānuñ içine yaġıla ṣu ḳoyalar,
ol eti içinde 9ḳavuralar. Bir tebsiye yoġurd ḳoyalar, üstüne
dilim dilim 10etmek ḳoyalar, üstüne o çervīşden ḳoyalar. Yine
11yoġurd ḳoyalar, bāḳī çervīşi üstüne ḳoyalar. Ol eti yoġurda
12baturup üstüne düzeler daḫı üstüne ṣūmāḳ 13eküp yėyeler.
Bāb-ı Terkīb-i Manṭı74 Unı eleyeler, ḥamīr 14yoġuralar,

ince yufḳa yayalar. Ḳālūbıla degirmi degirmi [keseler]. İki

15semüz, bir arıḳ eti ḳıyma ėdeler. Noḫūduñ ḳabın alalar, ol
16ḳıymaya ḳatalar. Ol ḳıymayı degirmi ḥamīre ḳoyalar,
çevresin devşüreler, 17aġzın açuḳ ḳoyalar. Bir tebsiye yaġ
ḳoyalar, tebsiye 18düzeler. Bir ḳazana ṣu uralar, ol ṣu içine bir
sacayaġ 19ḳoyalar. Ol tebsiyi mantı ile ḳoyalar, üstüne birḳaç
17a/1yassıca aġaç ḳoyalar, üstüne bir astār döşeyeler, 2bir tebsi
daḫı mantı ḳoyalar. Bu vechile ṭabaḳa ṭabaḳa 3ėdeler. Ḳazanuñ

71
Yazmada: ḳaymaḳ ḳatuġı
72
Yazmada: yaḥnī
73
Yazmada: yaḥnī
74
Şirvanȋ’de de (s.232) mantı tarifi vardır.
Nesrin Altun | 59
aġzın ḳapayalar, ḥamīr ile çevresin 4ṣıvayalar, buġı çıḳmaya.
Çıḳaralar, üstüne yoġurd ḳoyalar, 5yėyeler.

Bāb-ı Terkīb-i Pālūẕe Bir vaḳıye bal ola, yüz dirhem

6nişasta ola ve baluñ kefin alalar, ol nişastayı bal 7şerbetiyle
ısıcaḳ yoġuralar. Tencereyi oda uralar, añul añul 8od eyleyeler,
içine bal şerbetin ḳoyalar, birez ḳaynadalar.75 9Ḳaynarken
şerbetin üzerine nişastayı ḳoyalar, ḳatı ḳaynarken
10ḳoymayalar. Veznde ola. Birḳaç dāne ṣaḳız 11ḳoyalar. Birez
gülāb, bir iki aḳçalıḳ misk ezüp şerbete 12ḳatalar ve birez
bādam daḫı ḳoyalar, durmayup ḳarışduralar. 13Şerbeti ṭatlu
ola. Gülāb ve misk ve ṣaḳız bādam [olmasa] 14daḫı olur
Ḳoyulunca tamām olup ėndüreler, ḳotaralar. 15ḳadarınca ol
tebsi içine şirlaġan yaġın ḳoyalar, ṣoñra 16üzerine ḳotaralar.
Seker daḫı ėderlerse böyle olur. 17Bādam yėrine fıstuḳ daḫı
ḳoyarlarsa olur.

Bāb-ı 18Terkīb-i Gīl Ḥalvā76 İki bal ola, bir şirlaġan yaġı ola
19ve miḳdārınca arı un elekden geçmiş ola. Yā tencere 17b/1yā

ṭāvā alup oda uralar, añul añul od ėdeler. Bir vaḳıyye 2şirlaġan

75
Yazmada: ḳaynada
76
Yazmada:
60 | ā
yaġın ḳoyup bādam daḫı ḳoyalar, ardınca 3unın ḳoyup az az tā
ḳoyulınca döndür döndür 4ḳarışduralar. Yaġı bir ḳaç kerre
ḳuṣa, tamām yaġın 5alışdurup bozalar ve hem baluñ kefin alup
şerbetin 6veznin ėdeler, ṭatlu ola. Balı ısıcaḳ ḳabda ocaḳ
7kenārında dura. Birez ḳadarınca gül ṣuyı ḳoyup 8bal

ḳaynarken üzerine bunlaruñ tencere içine aḥtaralar 9daḫı

durmayup ḳarışduralar. Tamām ḳıvām bulup 10bişe ve hem
birḳaç aḳçalıḳ za’ferān alup ezeler, 11içine ḳoyalar. Bişdükden
ṣoñra ėndüreler, alışup 12ḳotaralar. Za’ferān ve bādam ve gül
ṣuyı ḳonmazsa 13daḫı olur, ammā bal arı ola.

Bāb-ı Terkīb-i Alma 14Şarābı fāyidelüdür. Ṭatlu alma ḳabın

ṣoyalar, 15dört dört pāre ėde çekirdegin gidereler. Andan 16ṣu
tencerede ḳaynadalar daḫı ol ṣuyı sekker şerbetiyle 17ṭatlu

eyleyeler daḫı anuñıla ḳaynadalar daḫı birez gül 18ṣuyı, birez

misk ḳoyalar, ḳıvāma getüreler, ėndüreler. 19Yürege ḳuvvet
virür ve hem menīyi ziyāde eyleye ve yürek 18a/1oynamasın

def’ ėder. Ġāyet mücerrebdür.

Bāb-ı Terkīb-i 2Şarāb-ı Ḥayvā Alma gibi bişer. Fāyidesi

ṭoḳla ve açla 3yėg olur. Ṣovuḳdur ve ḳurudur. Ża’īf yüregi
ḳuvvetlendürür, 4göñle şazīlıḳ getürür, ḳalmış iştahı

Nesrin Altun | 61
ḳuvvetlendürür, ṭabī’atı 5ḳavī77 eyler, ḳusmaġı giderür, göñül
dönmegi gidere 6ve yürek oynamasın yırar ve süddeleri açar
ve ṭunılmış 7sidük yolın açar. Mi’deye ḳuvvet virür, öksürüge
fāyide 8ėder ve öyken düdügin yumuşadur. Āvāzı ḫoş 9eyler.

Bāb-ı Terkīb-i Çevāriş-i Ḥāżır Alma On eyü, ṭatlu almayı

ṣoyalar 10ve için78 arıdalar ve ufaḳ doġrayalar ve bişüreler 11ve
ṣıḳalar. Durup yüz dirhem sekkeri içine ḳoyalar 12ve az od ile
ḳıvāma getüreler, kefin alalar. Otuz dirhem 13gül ṣuyı ḳoyalar,
ḳıvāma getüreler, tamām olıcaḳ dökeler. 14nāfi’ ola,
inşā’allāhu ta’ālā.

Bāb-ı Terkīb-i Çevāriş-i 15Sükār Sekkeri ṣuyıla ḳoyuca

şerbetin 16ėdeler. Za’ferān ḳavurup sekkerile ḳarışduralar daḫı
17tencereye ḳoyup sehelce od ile aġdāsı ḳıvāma 18gele daḫı issi

otlar ḳarışduralar, bir tebsiye dökeler, 19doġrayalar.

Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Ḫummāṣ79 ḥummāṣ alalar, on

18b/1gün miḳdārı ḳoyalar ve andan ṣoñra ṣıḳalar. Bir gün dura,

77
Yazmada: ḳaynī
78
Yazmada: üçin
79
Sözlüklerde “(<Ar. ḥummāż) kuzu kulağı otu" karşılığı verilmiştir. Tarifte on gün
bekletilip sonra sıkılması bu bitkiden bahsedilmediğini kanıtlar.
62 | ā
2tā ḳoyusı dibe çöke. [Di]bin gidereler, andan ṣoñra bezden
geçüreler. 3Üç yüz dirhem sekkeri yüz dirhem ḥummāṣ ṣuyına
ḳatalar. 4Ol ḥummāṣ ṣuyın azçuḳ od ile ḳaynadalar, kefin
alalar, 5andan ṣoñra sekkeri üstüne ḳoyalar. Tā ḳıvāma gelince
6pişe. Ot tebsisi ḳalaylu ola, sırçalu küpe ḳoyalar.

7Bāb-ı Terkīb-i Şarāb içün daḫı bu vechiledür80.

Bāb-ı 8Terkīb-i Şarāb-ı Turunc daḫı böyledür ve illā turunc

ḫaşḫāşdan81 9bişüreler, be-ġāyet eyüsi ola. Mi’deye ḳuvvet
virür, ṣafrāyı 10giderür, ṭa’ām arzūsın getürür ve yüregi issiligin
11giderür ve ṣuṣalıġı def’ ėder ve issi ıs[ıt]madan 12fāyide eyler
ve toḫumı82 ṣovuḳdur, yėlleri dimāġından 13sürer.

Bāb-ı Terkīb-i Limūn-ı Ḥāṣiyyet Heme Dilme83 14Anuñ ṭaş

ḳabı issidür, heme ḥükemā dėmişler kim 15içerü ekşi
ṣovuḳdur, ḳurudur. Ekşi ṣafrāyı oturuşdurur, ṭa’ām 16arzūsın
getürür ve yürege aṣṣısı var ve çoḳ yėseler cimā’ şehvetin

80
Yazmada, bütün satır bir sonraki başlığa kadar kırmızı mürekkeple yazılmıştır.
81
Yazmada: ḥaşḥāş
82
Yazmada: toḥumı
83

Nesrin Altun | 63
17keser ve erlik ṣuyın ḳurudur ve ḳuvvet ża’īf eyler ve ṣovuḳ
18mizāclu gişilere yėgregi budur ki tīzcek anuñ ḳabın yėyeler
ve ṭuzlanmış 19ḫoşdur, ḫāṣṣa kim üstüne sekker ekeler, andan
yėyeler. Limūn 19a/1ṣuyın gerek kim evvel ṭaş ḳabın arıdalar,
andan 2ṣıḳalar, birez na’ne ile şīşeye ḳoyalar. Üç gün 3güneşe
ḳarşu ḳoyalar kim perveriş yėye ve ṣaḳlayalar. Ḳaçan kim
4ḥācet ola, yėyeler. Müştehīdür ve siñirdür ve eger andan 5bir
ḳaşuḳ açla içerlerse ṣafrāyı ḳaṭ’ ėder ve ṣuṣalıġı 6giderür.

Bāb-ı Terkīb-i Alma Murabbāsı Ṭoḳuz almayı ṣoyalar, dört

7pāre ėdeler, için arıdalar ve iki yüz elli dirhem 8sekker ile
şerbet içinde yāḫūd84 kefi alınmış bal şerbeti ile 9bişüreler.
Ḳatı erimeye ve bir elek içine ḳoyalar ki tamām ṣuyı 10gide ve
ol şerbete daḫı ḳoyalar ve üç yüz elli dirhem sekkerüñ 11kefin
alup ḳıvāma getüreler ve ḳırḳ dirhem içine gül ṣuyı 12ḳoyalar

ve içine üç çekirdek misk ezeler ve içine 13ḳoyalar. Ḳıvāma

gelicek, bu almayı içine ḳoyalar, odını 14az ėdeler, ḳıvām
tamām olıcaḳ85 ėndüreler ve ne ḳadar gerek ise 15yėyeler.

Tabī’atı issidür ve mi’deye fāyide ėder ve dimāġa 16fāyidedür

ve yürege86 eyüdür.

84
Yazmada: yāḥūd
85
Yazmada: olıcek
86
Yazmada: yügrüge
64 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i Ḥayvā Murabbāsı 17daḫı böyledür.
Bişmesinde alma murabbāsı gibi bişüreler.

Bāb-ı 18Terkīb-i Egir Murabbāsı Ṭabī’atı issidür. Fāyidesi,

ḥıfẓ 19arturur, meflūca eyüdür ve laḳvāya fāyidedür. Egirüñ
19b/1yaşın alalar ve giçirek keseler ve ḳum içinde dökeler ve
üzerine 2gene ḳum dökeler ve her gün iki gez üzerine ṣovuḳ ṣu
dökeler. 3Yėdi gün böyle ėdeler, yumuşaḳ olursa yuyup
4gidereler. Yüz dirhem baluñ kefin alalar ve ol şerbet 5içine ol
balı ḳoymayalar. Hemān egirin ol bala ḳoyalar. 6Vaḳt-ı ḥācet
bir miṡḳāl degin yėyeler, nāfi’ ola. ?87

7Bāb-ı Terkīb-i Şaḳāḳul Evvel ṣuya şaḳāḳul ıṣladalar,

8andan çıḳarup ḳabın ṣoyalar, andan eski ṣamānıla 9ṣuya
ḳoyalar, bile ḳaynaya. Şol ḳadar ḳaynaya kim ne ḥām 10ola ve
ne eriye. Ṣoñra çıḳarup issi ṣuyıla yuyalar, 11andan ṣoñra bir
gün bir gice dura. Ṣuyı ṣarıḳınca 12dideler. Eger perverde
eylemek isterlerse bal şerbetin 13ėdeler. Ne ballu bal ola ve ne
ballu ṣu ola, şöyle 14ki ṣu berāber ola. Anuñ içine şaḳāḳul
ṣalalar birḳaç 15gün ṭura. Şol ḳadar ṭura kim bal içine geçe.

87

Nesrin Altun | 65
16Andan ṣoñra kefgīr ile çıḳaralar ve daḫı bal ḳatalar,
17ḳaynadalar, kefin alalar, ḳıvāma getüreler ve şaḳāḳulı 18ol

ḳıvāma gelmiş bal içine ṣalalar ve issi otlardan 19za’ferān ve

zencefīl ḳatalar daḫı isti’māl ėdeler 20a/1ve ıṭrāfīl ve felāsife88
ve devāü’l-misk erideler. Ḳırḳ gün yatmaḳ 2gerek, andan ṣoñra
isti’māl ėtmek gerek.

Bāb-ı Terkīb-i 3Berşa’īşā89 Yigirmi dirhem büber, yigirmi

dirhem badranç, on dirhem 4afyon, altı dirhem za’ferān, bir
miṡḳāl sünbül-i hindī, bir miṡḳāl 5ferfiyyūn, bir miṡḳāl
aḳırḳarḥā, üç edviye90 miḳdārı kefi 6alınmış bal ile ma’cūn
ėdeler. Şerbeti noḫūd miḳdārı ola.

7Bāb-ı Terkīb-i Tiryāḳ-ı Arba’a Mi’īdedeki yaġı ṣıḳılar91,

8daḫı yėli taḥlīl ėder, balġamı ḳaṭ’ ėder. Ciger ve ṭalaḳ aġrısına
9ve uçuġa ve yürek oynamaġa fāyide ėder, aġularuñ92
10ziyānın giderür.

88
Yazmada: ḳalāsife
89
Yazmada: berşa’yā
90
Yazmada: edviyye
Yazmada ‫? صقاﻟر‬
91

92
Yazmada:
66 | ā
 Bāb-ı Terkīb Cinṭiyānā93 ve cüle’n-nār 94 ya’nī 11ṭıfl yėmişi,
zerāvend-i ṭavīl ve mürri berāber dögeler. Kefi 12alınmış bal ile
ma’cūn ėdeler, şerbet bir miṡḳāl ola. İki 13yıldan ṣoñra ḳuvveti
gider.

Bāb-ı Terkīb-i Keşīr Ma’cūn Keşīri 14ḳazıyalar, üst ḳabın

gidereler daḫı ḳalınca ḳazıyalar. 15İçindeki özini yabana atalar,
ol ḳazıduḳları kirec ṣuyına 16çekeler. Ilıcaḳ ṣuyıla yuyalar,
süzüp kefin alalar, keşīr ile 17berāber ḳarışduralar. Sehel od ile
bişüreler ve dögülmiş za’ferān 18ḳaşuġa ṣu ile ḳarışduralar.
Ḳıvāma gelicek birez ṣuvaralar 19daḫı issi otlar ekeler,
ḳarışduralar, tamām ola. Birez içine 20b/1gül ṣuyı daḫı ḳatalar.

Bāb-ı Terkīb-i Gül Şarābı ve Benefşe Şarābı 2Bildürür Gül

ve benefşe çoḳ ḳaynadmaḳ gerek. Bil kim od ile 3gül ve
benefşe bozarınca95 ḳaynatmaḳ gerek. Eger gülüñ yā
benefşenüñ 4şarābın mükerrer bişürmek gerek isteseler

93
Yazmada: Bāb-ı terkīb-i xabṭayānā; üç kelime de kırmızıyla farklı bir başlık gibi
yazılmıştır. Ancak bir üst başlıġın altında faydaları sıralanmış burada da bir üst
başlıkta yer alan tiryāḳ-ı arba’a malzemeleri ve tarifi yapılmıştır.
94
Sözlüklerde ve tıp metinlerinde tanıklayamadık. Bu tiryakın diğer tıp
metinlerinde bu maddeyle eşleşen karşılıkları: habbü’l-ġar (Şerefeddin
Sabuncuoğlu, Mücerreb-nâme 1999;s.148); defnī yėmişi ( Celâlüddin Hızır,
Müntahab-ı Şifâ I Giriş-Metin, 1990 s.183).
95
Yazmada: borarınca
Nesrin Altun | 67
isti’māl 5ḳavī eyleye. Evvel güli yā benefşeyi çoḳ ṣuyıla
ḳaynatmaḳ 6gerek, bozarınca. Andan ṣoñra ṣıḳmaḳ gerek, girü
ol ṣuya 7ġayrī benefşe yā gül bıraḳmak gerek. Bėş def’a böyle
böyle 8ėtmek gerek. On def’a eylerse ishāl ḳavī ola. Ḳaçan kim
9edviyenüñ ḫāṣiyyeti ma‘lūm ola, herbir maraża münāsib
10edviyeden
96
şarāb ve terkīb ėdüp bişüreler. Edviyeleri97
11çoḳ ḳaynatmaḳ gerek, toḫumları üzerine ḳaynatmaḳ gerek.
98

12Çiçekleri az ḳaynatmaḳ gerek.

Bāb-ı Terkīb-i Gül Ṣuyı 13Mi’īdeyi ve yüregi ḳavī eyler,

bedene ḳuvvet virür.

Bāb-ı 14Terkīb-i Gülbeşeker Balġamı ḳaṭ’ eyler, mi’deyi

ḳavī eyler, ciğere 15ḳuvvet virür, ṭa’ām hażm99 ėder.
Gülbesekker, benefşe ma’cūn 16gibidür. Fāyidesi benefşe
gibidür. ‘Amel budur ki benefşeyi 17iki gendü miḳdārınca
sekker ile uralar, birḳaç gün 18perverde olınca güneşde dura.
Gülbesekkeri daḫı 19böyle eyleyeler, sekker yėrine daḫı bal
olur.

96
Yazmada: edviyyeden
97
Yazmada: edviyyeleri
98
Yazmada: toḥumları
99
Yazmada: ḥaṣm
68 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i 21a/1Benefşe-yi Ḥamīre Yaş benefşeyi,
hibābsuz yā ḳurı ola, 2şekker ile elile uralar, tā ḥamīr ola.
Andan ṣoñra bir 3sırça çanaġa ḳoyalar, güneşe ḳarşu ḳoyalar,
perverde 4ola. Yürege ḳuvvet virür, baġırsaḳda fāyidesi
5vardur, içi yumuşaḳ dutar.

Bāb-ı 6Terkīb-i Gülengübin Yüz dirhem ḳızıl gül, yüz

dirhem 7arı bal, köpügi alınmış, ḳatalar daḫı ḳaynadalar.
Ḳıvāma gele. 8Andan ṣoñra yüz dirhem arı balı ḳarış[dur]up
9ḥācet vaḳtında yėyeler. Yürege ḳuvvet virür.

Bāb-ı 10Terkīb-i Benefşe-yi Nāziliyye Öksürmege ve

dumağıya ve ṭıḳnefese 11ve çıbānlara fāyidesi vardur.
Benefşenüñ tāze, 12yėñi çiçegi ola. On dirhem benefşeyi
ayruca ḳaynadalar, 13yėñice çölmege uralar. Yigirmi dirhem
nīlūfer100 çiçeği 14ki ṣaru ola, dügmelerile ola, anı daḫı bu
resme 15ayruca ḳaynadalar, birez ṭura, andan süzeler.101 Yüz
16dirhem sekker ḳatalar, ḳaynadalar ve daḫı sehelce nesne

100
Yazmada:
101
Yazmada: ṣüzeler
Nesrin Altun | 69
yėyeler, 17perhīz ėdeler. Ṣabāḥ açla içeler, ammā ekşilerden
ṣaḳınalar.

18Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng Buçuḳ dirhem nārdengi bir

ḳanṭār 19 ḳara üzüm biribirine ḳarışduralar, dibek içinde
dögeler, 21b/1tā herīse gibi biribirine ḳarışdurılup āmīḫte ola.
Eger 2bir ḳanṭār nārdeng olursa iki ḳanṭār üzüm ola. 3Fi’l-
cümle iki üzüm ola, bir nārdeng ola. Bir iki vaḳıyye 4ḳuru na’ne,
dögerken ḳarışu üzerine ṣaçalar. Tamām olınca 5tuluma
ḳoyalar, ḥācet olduḳca yėyeler, ṣarf ėdeler.

6Bāb-ı Terkīb-i Ḥabb-ı Amān Bėş vaḳıyye nārdeng, bėş

7vaḳıyye ḳara üzüm dibek içinde ayru ayru dögeler, tā herīse
8olınca. Buçuḳ vaḳıyye sirkeyle yoġuralar, biribirine
ḳarışduralar, 9birez gülāb daḫı ve birez na’ne daḫı ḳarışduralar
ve birez 10ḳaranfil dögüp ḳarışduralar. Daḫı ziyāde ėderlerse
11bir ḳanṭār nārdeng, bir ḳanṭār ḳara üzüm ola; dört 12vaḳıyye
sirke tā bu terkīb üzere ola. Tamām olınca elekden 13yā

astārdan geçüreler, bir tuluma ḳoyalar. Ḥācet 14olduḳça

şerbet ėdüp içeler ve hem loḳūm, beksimet 15ḳoyup yėyeler.

Yüregi ṣovuḳ dutar.

70 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i 16Nev’-i Dīger102 İki ekşi, bir ṭatlu nārı
biribirine ḳatalar, 17dop dop ėdüp ḳoyalar, dura. Ḥācet
vaḳtında 18ezüp astārdan süzeler, yėmege ṣarf ėdeler.

Bāb-ı 19Terkīb-i Ḳoruḳ Bekmezi Alaca ḳoruġı devşüreler,

22a/1ṣıḳalar, ṣuyın alalar. Ḳaynadalar, ḳıvāma getüreler
2bekmez gibi ola. Siyāh mā[yı] pilāva ṣarf ve daḫı neye gerekse

3ḫarc ėdeler.

Bāb-ı Terkīb-i Nārdeng İki ekşi bir ṭatlu 4nārı ṣıḳalar,

astārdan süzeler, ḳalaylu tencerede ḳaynadalar. 5Bekmez gibi
ola ve ḥāc[et]de siyah pilāva ve bāḳī ne ḫarc 6vāḳi’ olursa
ḳoyalar.

Bāb-ı Terkīb-i Ḳara Ṭut Ḳara 7ṭuṭı ṣıḳalar, astardan süzeler.

Sekkeri ayruca 8ḳaynadup kefin alalar, iki sekker bir ṭut ṣuyı
ola. Ḳaynadalar, 9ḳıvāma gele. Ḥācet vaḳtında yėyeler. Dilçüge
ve boġaz 10aġrısına fāyidesi vardur.

102
nev’-i dīger başlıġı altındaki tarif bir üstteki ḥabb-ı amān’ın deġil, ondan önceki
nārdeng’in diġer bir nev’ini göstermektedir.
Nesrin Altun | 71
 Bāb-ı Terkīb-i Rūye-yi Siyāh 11Ṭut Ṭuṭı ṣıḳalar, ṣuyın alalar.
Ḳalaylı tencerede ḳaynadalar, 12bekmez gibi ola. Ḥācet
vaḳtında ṣarf olına. Siyāh pilava 13ḥācetdür.

Bāb-ı Terkīb-i Ḳoruḳ Ṣuyı Ḳoruġı 14devşüreler, ṣıḳalar,

elekden süzeler, Ḳāfī ola. Bir 15ḳalaylu ḳazana ḳoyup
ḳaynadalar. Birez miḳdārı ṭuz 16ḳoyalar ve kefin alalar.
Ḳaynayup tamām olınca ėndüreler, 17ṣovuyınca103 dura. Yine
bir pāre astārdan süzüp 18böyük şīşelere ḳoyalar yāḫūd sırçalu
küpecüklere 19ḳoyalar, andan ḳatı aġzın baġlayalar, ḳırḳ gün
ṭura. Tamām 22b/1olınca aġzından köpücikin alup aġzın ḥamīr
ile 2ṣuvayalar, ṣaḳlayalar. Ḥācet olduḳça ḫarc ėdeler. 3İçine
dārçinī ḳoyarlarsa olur, ḳoymazsa daḫı. 4Ḳoruḳ rāst olduġı vaḳt
ėdeler.

Bāb 5Ḥükemā Böyle Huy104 ėtmişlerdür ki nesneleri biri

biri 6üstüne yėmeyeler. Balıla süd ve ḳaymaḳ cem’ ėdüp
7yėmeyeler ve eger mülāzemet ėdüp yėse cüdām ola. 8Yaş ile
yaş üzüm yėmeyeler, eger mülāzemet ėdüp 9yėrlerse ḥastalıḳ
‘ārıż olur ve herīse üzerine 10nārı cem’ ėdüp yėmeyeler ve

103
biçiminde harekelenerek yazılmıştır.
Yazmada: ‫ ﻫﻱ‬ötre ile harekelenmiştir.
104

72 | ā
mülāzemet ėdüp yeseler 11sıdma ‘ārıż olur ve māhī[yi]
yumurda ile cem’ 12ėdüp yėmeyeler ve mülāzemet ėtmeyeler.
Ḳaşa ve kirpüge 13noḳṣān ėder ve meyve üzerine ṣu içmeyeler,
nāgāh 14sancu ‘ārıż ola ve örü dururken ṣu içmeyeler,
15göbege iner, istisḳa ḥāṣıl olur. Yėgregi budur ki105 16bu

dėdügümüz nesneleri birisin yėyeler, tamām siñüp

17gitmeyince birisin daḫı yėmeyeler, perhīz ėdeler.

Bāb-ı 18Terkīb-i Alma Şarābı ve Alma Ṣuyı ‘Aḳreb ṣoḳmış

19gişiye yarar, ḳusmaġı baġlar ve zehirlü nesneleri yürekde
23a/1men’ ėder. Ammā perverdesi ġāyet müfīddür, yürege 2ve
mi’deye ḳuvvet irgürür, aġız ḳoḫusın ḫoş 3dutar, müfīddür.

Bāb-ı Terkīb-i Şarāb-ı Tuffāḥ-ı Gülābī 4almanuñ ḳabın ve

çekirdegin arıdalar ve daḫı dögeler, 5tā kim ḫurd ola. Andan
ṣoñra ṣıḳalar ve bir ince bezden 6geçüreler. Bunuñ berāberi aḳ
oġul balı kim kefi alınmış 7ola ve ol iki alma ṣuyınca yaġmur
ṣuyı ola. Bu 8mecmū’ın bir tencere içine ḳoyup āheste āheste
ḳaynadalar 9ve bir ḳaşuġıla ḳarışduralar, tā kim biribirini yėye.
Ziyāde 10ḳoy[ma]maḳ gerek kim ‘aḳd olmaya. Andan ṣoñra bir
deng 11za’ferān ve dār-ı fülfül buçuḳ dirhem, zencebīl bir

Yazmada: ‫كي‬
105

Nesrin Altun | 73
dirhem, 12ḳaranfil iki dirhem, bu mecmū’ın dögeler. Bir ġayrī
ḳabda 13daḫı bal şerbetiyle ḳaynadalar, tā kim ḳuvveti ol ṣuya
çıḳa 14ve ṣāfī ėdeler ve daḫı alma ḳaynadalar, ṣuyuñ üzerine
15bu edviyeleri106 dökeler, daḫı ḳarışduralar. Velīkin
16bişdükden ṣoñra gül ṣuyı ve birez misk ḳatalar ve her 17ṣabāḥ

bir buçuḳ ḳaşuḳ yėyeler, açla içile107 tā kim yüreği 18ḳavī eyleye
andaġuñ108 ‘illetlerin arıda ve bunlardan 19ġayrī daḫı on ṭoḳuz
dürlü fāyidesi vardur. 23b/1Şifā ola, inşā’allāhu ta’ālā.

Bāb-ı Terkīb-i 2Devāü’l-Misk yürek oynamasına ve ḳalbe

ḳuvvet virür, 3nāfi’dür. Ḳızıl gül ve ṭabāşir-i hindī ve kişnīc ve
lisān-ı ṡevr, 4her birinde altı dirhem, ḳahrubār altı dirhem,
delinmedük 5incü üç dirhem, misk-i ḥāmī bir dirhem ve alma
şarabıyla 6 [dö]güldükden ṣoñra ma’cūn ėdeler. Şerbet buçuḳ
miṡḳāl, açla 7ve toḳla ola. Yürek oynamaġa mücerrebdür.

Bāb-ı Terkīb-i 8Aġaç Ḳavunı kim Fārisīce turunciye

dėrler109, ṣaru ḳabı 9issidür ve ḳurudur. İçindeki ekşisi
ṣovuḳdur, ḳurudur. 10Ṣafrāyı sürer ve yürek ditremesine

106
Yazmada: edviyyeleri
107
Yazmada: açla açıla okunacak şekilde hareke konulmuştur.
108
Yazmada:
Yazmada: ‫درﻟر‬
109

74 | ā
fāyide ėder. Daḫı 11yaġın ve çekirdegin ‘avrat yėrse oġlanın
düşürür. 12Yapraġın ḳaynada ṣıḳup içerlerse ne kim mi’dede
yaramaz lezc 13varsa giderür ve mi’deyi issi dutar 110 ve aġızda
ḳoḳu 14olursa yapraġın çėynemek gerekdür.

Bāb-ı Terkīb-i 15Gāvzubān Ṣıġır dili ṣuyı müferriḥdür, göñli

açar yürek aġrısına 16ve yürek ditremesine yavlaḳ yarar ve ne
kim sevdāyī ṣayrulıḳlar varısa aña 17yarar ve öksürügi giderür.
Sekker ile bişürüp yėyicek gögsi yumuşadur. 18Anuñ şerbetin
iki dirhem olur. Anı yaḳalar, oġlancuḳların 19aġzı aġrıduġı111
yėre ṣaçalar, giderür.

Bāb-ı Terkīb-i Oġul Otı 24a/1Yapraġın ve bādın ḳazup

ḳazıyalar 112
, ikisin bile ḳaynadalar.2Sekker ḳoyup üç ėrte acla
içeler. Menfa’at ola. Ṣuyın 3daḫı çıḳarup şerbet ile içeler. 113
Yürek oynamasına ve ṭaṣalan[an] yüreg[e]114 4yarar ve yüregi
ṣovudur.

110
Yazmada: issidar
Yazmada: ‫ﺍﻏرﺪكﻰ‬
111

112
: “ḳırup ḳazıyalar” biçiminde de okunabilir.
113
Yazmada: şerbet ile içeler ifadesi 4. satırın başında yer almıştır.
114
Yazmada: şerbet ile içeler
Nesrin Altun | 75
 Bāb-ı Terkīb-i 5Ayruḳ Ṣuyı Ḳavuḳda ṭaş olan gişiye içüreler,
6eriye, ṭaşı gidere ve daḫı sidügi du[r]maz ve 7sanculu gişiye
ṣuyın içmek aṣṣıludur.115 Mücerrebdür.

Bāb-ı 8Terkīb-i Isırġuye Ḳız emdügi südi ile ṣabūrı biribirine

9ḳarışdurup daḫı bişüreler. Birḳaç def’a ḳarışu 10süreler,

tamām şişi durınca. Beden şişi ne yerde 11ise ḳarışu ol yėre

süreler. Nāfi’ ola, mücerrebdür. Eyü ola, 12inşā’allāhu ta’ālā.
Olmaya kim yaġ ve ṣu degüre, gey 13ḳatı ṣaḳına, nāfi’ ola.

Bāb-ı Terkīb İç Aġrısıyiçün 14Behmen-i surḫ kökin

ḳazıyalar, ḳurudalar ve illā üstün ḳazıyalar, 15arı ola. Havanda
dögeler; yumuşaḳ, ince bezden geçüreler 16yāḫūd elekden
geçüreler. Uvaḳdan 116
yumurdaya ḳarışd[ur]up 17üç ṣabāḥ
acla yėyeler. Mücerrebdür, hemān ḳanın keser. Geçmezse
18bir nice gün isti’māl ėdeler. Ṣınanmışdur.

Bāb-ı Terkīb-i 19Şarāb-ı Resān Ya’nī andūz. Andūzı alup

yuyalar, 24b/1üstün ḳazıyalar, ufaḳ doġrayalar, sirkeye
ıṣladalar. 2Ḳırḳ gün sirke içinde yata, tā kim ḳuvveti sirkeye

115
Yazmada: aṣıludur
116

76 | ā
çıḳa. İki 3bal bir sirke ḳaynadalar, ḳıvāma getüreler. Baş
aġrısına, göbek 4aġrısına ve cemī’ marażlara nāfi’dür.

Bāb-ı Terkīb Sidügi 5Yolında veyā ḳasuġında ṭaş olsa, bevl

ėtmege zaḥmet 6virse anuñ devāsın bildür[ür]. Anīson dirhem
on bėş, 7çörek otı dirhem on bėş, rāziyāne toḫumı117 dirhem
on 8bėş, ceviz dirhem on. Bunları saḥḳ ėdüp ḥarīrden
9geçüreler, balıla ma’cūn ėdüp ṣabāḥ aḥşām ifṭār 10ėdeler. Bi-
iẕni’llahi ta’ālā, şifā bula.

Bāb Bir Kimsenüñ 11Sidügi Yolı Dutu[l]sa debūḥ118 dėrler

bir ot olur, 12anuñ kökin çıḳarup ufaḳ doġrayup bir çölmek
13içine ḳoyup muḥkem ḳaynada. Tamām bişdükden ṣuyına
daḫı 14bir miḳdār kepek ḳatup ba’dehu bir böyük beze
döşeyüp 15ḫāyaları119 üzerine tā ḳasıġa gelince yaḳı gibi urup
16ṣabāḥda aḥşāmda birḳaç def’a böyle ėdeler. 17İnşā’allāhu

ta’ālā def’ ola. Şiş olan yėrde nāfi’dür, 18ġaflet olınmaya.

117
Yazmada: toḥumı
118
Burhanı Katı’da debūkī maddesinde “ebegümecinin bostanī nevidir” açıklaması
var.
119
Yazmada: ḥayā
Nesrin Altun | 77
 Bāb Baġlu İse bir balıġı duta daḫı 19aġzına işeye, yine ṣuya
ḳoyura. Ḥalāṣ bula.

Bāb 25a/1Isı[t]ma İçün Ṣögüt aġacına yaza, üç 2gün dura.

Şifā bula, bi-emrillahi ta’ālā: 120 ‫حون‬
ُ ‫عون يا َمكنُون يَا َسب‬
ُ ‫يَا َسم‬

Bāb Ḳabż İçün 4Pazı kökin incecük yonup ig ucı miḳdārı

5ola, şirlaġana batura ve eflāḳ ṭuzına daḫı baturup 6şāf götüre,
ḫalāṣ ola.

Bāb İshāl İçün 7Kehribārı dögeler, un gibi ėdeler. Üç gün,

aç ḳarnına bir 8dirhem yalaya, şifā bula. Ġāyet mücerrebdür.

Bāb ‘İlāc 9budur: Ḳırmızı gül şarābı içüreler ve ḫaṭmī ḳabıla

ḫaşḫāş121ḳabı 10ḳabı ḳaynadup ve ṣuyın tekrār ṭaġlayup
ba’dehu ṣovudup 11içüreler ve yėmegi gögercin kebābı ve
ṭavuḳ kebābı ve sumāḳ 12ile pāça ola ve ḳavudılmış arpa
içüreler.

120
“ey işiten, ey gözle görülmeyen, ey noksansız”
121
Yazmada: ḥaşḥāş
78 | ā
 Bāb-ı Terkīb-i 13Ceşiyye
122
Bir semüz eti ḳalye uralar. İki
yüz dirhem nārdeng 14ola, üç yüz dirhem bal ola, nardengi
dögüp süzeler. 15Bal ḳatalar, kefi alınmış ola. Birez ufaḳ köfte
içine ṣalalar, 16yüz dirhem ḳayṣı daḫı ṣalalar, yüz dirhem
bādam ve yüz dirhem 17ḫurmā daḫı ṣalalar. On bėş dāne ṭatlu
almayı yufḳa yufḳa 18doġrayalar, içine ḳoyalar. Aşı
ḳarışduralar, aş 19ḳıvām bula. Aşı bişince gülāb ile bir iki aḳçalıḳ
misk 25b/1ezeler, içine ḳatalar. Ṭuzın veznin ėdeler, ėndüreler,
2alışup ḳotaralar. Bir bir ḥāvicin üstüne düzeler. Ziyāde 3ḥācet
olursa bu miḳdār üzerine her ḥāvicin 4ziyāde ėdeler.

Bāb-ı Terkīb-i Ḳafāhiyye123 Bir vaḳıyye semüz eti uralar,

5üzerine ḳıyma ṣoġan ḳoyalar ve birez şükefte noḫūd 6ṣalalar,
bişe. Yüz dirhem limūn ṣuyın alalar, limūn 7ṣuyı olmazsa ḳoruḳ
ṣuyın alalar, bir çanaḳ yoġurd 8içine ḳoyalar. Bişince bu terkibi
ḥaranī içine ṣalalar, 9ḳarışduralar, ḳaynaya, yoġurd kesilmeye.
İki yüz dirhem 10semüz etden köfte ėdüp üstüne ṣalalar ve
birez 11ma’danos ve birez ispanāḳ ufaḳ doġrayalar, 12içine

ḳoyalar. Ḳadarınca birinc daḫı ṣalalar, aşına göre ola 13ve birez
ḳurı na’ne daḫı içine ṣalalar. Ziyāde ḥācet 14olursa bu ‘amel

122
Krş. Dipnotlar: 29, 30
123
3b/19’da limon dışında hemen hemen aynı malzemelerle, aynı adla, ama farklı
tarzda yapılmış bir tarif daha vardır.
Nesrin Altun | 79
üzerine ėdeler. Ṭuzın tamām 15ėdüp ėndüreler. Ḳotarınca
üzerine issi ot 16dögüp ṣaçalar.

Bāb-ı Terkīb-i Ṣabūriyye124 Yüz dirhem āṣbūr 17toḫumı125

dögeler, issi ṣuyıla ezeler, astardan geçüreler. [?] vaḳıyye et
üzerine 18birezcük ṣoyulmış noḫūd ḳoyalar, ḳadarınca ḳıyma
ṣoġan daḫı ḳoyalar, āṣbūr 19ṣuyın daḫı et üzerine ḳoyalar. Yüz
dirhem limūn ṣuyın içine ḳoyalar, 26a/1ufaḳ köfte ėdüp içine
ṣalalar ve birez bişe. On ṭatlu almayı ṣoyup 2doġrayalar, içine
ṣalalar. Alma bulmazsa ḫıyār daḫı olur ve limūn 3ṣuyı

bulunmazsa ḳoruḳ ṣuyı daḫı olur. Birez büber daḫı ḳoyalar,

4ṭuzın tamām ėdüp ėndüreler.
Temmet.

124
Şirvanȋ’de “‘asfūriyye” adıyla (s.242) aynı ölçüde malzemelere pirinç de
eklenerek yapılan bir tarif vardır.
125
Yazmada: toḥumı
80 | ā
 Dizin
A aġda (<Ar. ‘aḳīde) suyla
aç aç şekerin kaynamasıyla
a. ḳarnına 25a/7 oluşan koyu kıvamlı
aç- tıkanıklığı gidermek, şerbet
rahatlatmak a.+sı 18a/17
a.-ar(göñli aç-) 23b/15 aġız ağız
a.-ar(süddeleri aç-) a. ḳoḫusı 23a/2
18a/6 a.+da 23b/13
a.-ar(yolın aç-) 18a/7 a.(ġz)+ı 23b/19
açla, acla aç olarak a.(ġz)+ın 16b/17,
a. 18a/2, 19a/5, 17a/3, 22a/19, 22b/1
21a/17, 23a/17, 23b/6, a.(ġz)+ına 24b/19
24a/2, 24a/17 a.(ġz)+ından 22b/1
açuḳ açık, kapanmamış a.(ġz)+ını 3b/1, 7a/19,
a. 3b/6, 16b/17 8b/16
afyon <Ar. afyon aġrı ağrı, hastalık
a. 20a/4 a.+sına(baş aġrısı)
aġaç ağaç, tahta 24b/3
a. 17a/1 a.+sına(boġaz aġrısı)
a.(c)+ına(ṣögüt aġacı) 22a/10
25a/1 a.+sına(ciger ve ṭalaḳ
a. ḫavān 4a/1, 10a/9 aġrısı) 20a/8
aġaç ḳavunı turunç (citrus a.+sına(göbek aġrısı)
medica) 24b/4
a. (bāb-ı terkīb-i aġaç a.+sına(yürek aġrısı)
ḳavunı) 23b/8 23b/15
Nesrin Altun | 81
 a.+sıyiçün(bāb-ı terkīb aḳçalıḳ akçe karşılığı miktarı
iç aġrısıyiçün) 24a/13 a. (bir aḳçalıḳ ḳoz)
aġrı- ağrımak, hastalanmak 6a/10
a.-duġı 23b/19 a. (bir aḳçalıḳ zaferan)
aġu zehir 7a/9
a.+laruñ 20a/9 a. (bir iki aḳçalıḳ misk)
āheste (<Far. āhista) yavaş 11a/15, 17a/11,
ā. āheste 23a/8 25a/19
aḥlās (< Ar. aḫlaṣ) saf, a. (bir ḳaç aḳçalıḳ za
katışıksız ferān) 5a/10, 5b/10,
a. ṣarmısaḳ 15a/7 17b/10
aḥşām akşam ‘aḳd <Ar. katı, yoğun ağda
a. (ṣabāḥ aḥşām) 24b/9 kıvamı
a.+da(ṣabāḥda ‘a. ol- 23a/10
aḥşāmda) 24b/16 ‘āḳırḳarḥā <Ar. nezle otu, kedi
a.+ın 4a/3 nanesi, pisik otu (nepeta
aḥtar- aktarmak, dökmek racemosa)
a.-alar 1b/11, 12a/13, ‘ā. 20a/5
14a/17, 14b/2, 17b/8 ‘aḳreb <Ar. akrep
aḳ ak, beyaz ‘a. ṣoḳ- 22b/18
a. 5a/13 al- I. almak
a. bal 1b/3, 9b/7 a.-alar 2a/9, 5a/10,
a. oġul balı 23a/6 9a/19, 18a/19, 19b/1,
a.(ġ)+ın(yumurdanuñ 25b/6, 25b/7
aġı) 11b/19 a.-up 7a/10, 11a/15,
a.(ġ)+ını(yumurdanuñ 11b/12, 17b/1, 17b/10,
aġı) 12b/6 24a/19
82 | ā
 II. ayırmak a.-alar 10a/2, 10a/3,
a.-alar 1b/9, 2a/12, 10a/12, 10a/16,
5a/5, 6b/5, 10a/10, 14a/15
11b/1, 11b/19, 13b/12, alış- tat, lezzet, koku
15a/15, 15b/15, birbirine sinmek; demlenmek
16b/15, 17a/6, 18a/12, a.-a 2b/19, 4b/3,
18b/4, 19b/4, 19b/17, 4b/14, 4b/19, 8b/11,
20a/16, 22a/1, 22a/8, 9a/13
22a/11, 22a/16 a.-ıcaḳ 9a/8, 11a/5,
a.-asın 12b/2 14a/17
a.-up 1b/5, 9a/16, a.-up 3b/17, 5a/13,
10a/2, 10b/9, 11a/9, 5b/9, 6a/2, 6b/2,
11a/10, 11b/2, 11b/8, 7a/11, 7b/2, 7b/10,
14b/3, 14b/6, 17b/5, 10b/16, 11a/16,
19a/11, 22b/1 11b/15, 12a/16,
III. kabul etmek 17b/11, 25b/2
a.-ursa(göñül al-) 8b/2 alışdur- içine sinmesini
alaca benleri olan, benlenmiş sağlamak
a. ḳoruḳ 21b/19 a.-up 17b/5
alın- ayrılmak alma elma
a.-duḳdan 8a/13, 8b/1, a. 6b/10, 9b/15, 10a/5,
11a/8, 15a/19, 15b/17 10b/5, 18a/2, 23a/7,
a.-mış 2b/15, 5b/4, 26a/2
15a/17, 19a/8, 20a/6, a. (bāb-ı terkīb-i
20a/12, 21a/7, 23a/6, çevāriş-i ḥāżır alma)
25a/15 18a/9
alıḳoy- ayırmak, bekletmek a. (ṭatlu alma) 17b/14
Nesrin Altun | 83
 a.+nuñ 9b/16, 10a/3, a. 23b/5
23a/4 a. (bāb-ı terkīb-i alma
a.+yı 6b/9, 10a/6, şarābı) 17b/13
10a/9, 10a/14, 10b/3, a. (bāb-ı terkīb-i alma
16a/19, 19a/6, 19a/13, şarābı ve alma ṣuyı)
23a/14 22b/18
a.+yı(eyü ṭatlu alma) alt alt
18a/9 a.+ında 1b/9
a.+yı(ṭatlu alma) a.+ından 2b/12
10b/12, 11a/13, altı altı
11b/10, 25a/17, 26a/1 a. (bir ... altı ... ola)
alma dolması kıyma, elma ve 14a/13
balla yapılan bir çeşit dolma a. dirhem 20a/4,
a. 16b/3 23b/4, 23b/4
a. (bāb-ı terkīb-i alma a. yüz dirhem 4a/14,
dolması) 16a/19 12a/1
alma murabbāsı elma, şeker ya amān <Ar. deva, derman
da balla yapılan elma marmelatı a. (bāb-ı terkīb-i ḥabb-ı
a. 19a/17 amān) 21b/6
a. (bāb-ı terkīb-i alma ‘amel <Ar. yapılış tarzı, işlem
murabbāsı) 19a/6 ‘a. 6b/17, 25b/14
‘a.+i 11a/18, 11b/17,
alma ṣuyı elma suyu 20b/16
a. (bāb-ı terkīb-i alma āmīḫte <Far. karışım, karışmış
şarābı ve alma ṣuyı) a. ol- 21b/1
22b/18 amma <Ar. ama
alma şarābı elma şerbeti
84 | ā
 a. 17b/13, 21a/17, 11b/11, 21a/14,
23a/1 23b/18
aña ona anīson <Rum. Anason
a. 23b/16 (pimpinella anisum)
anda o zaman a. 24b/6
a. 9b/2 añul yavaş, sakin
andan ondan; sonra a. añul 5b/12, 7a/2,
a. 2b/14, 10b/10, 17a/7, 17b/1
12a/2, 17b/15, 18b/19, anuñ onun
19a/1, 19a/4, 19b/8, a. 18b/14, 18b/18,
19b/8, 21a/15, 22a/19 19b/14, 23b/18, 24b/6,
a. ṣoñra 1b/17, 1b/18, 24b/12
2a/19, 8b/19, 12b/7, a.+ıla 17b/17
12b/11, 18b/1, 18b/2,
18b/5, 19b/11, 19b/16, ara ara, iç
20a/2, 20b/6, 21a/2, a.+sına 13b/5
21a/8, 23a/5, 23a/10 arba’a <Ar. dört malzemeden
andaḳ orası, o yer yapılan bir çeşit macun
a.(ġ)+uñ 23a/18 r. (bāb-ı terkīb-i tiryāḳ-ı
andūz andız (juniperus arba’a) 20a/7
drupacea) krş. resān ard arka
a. 24a/19 a.+ınca 8b/16, 8b/18,
a.+ı 24a/19 17b/2
anı onu arı temiz, süzülmüş,
a. 4a/15, 6a/16, 10a/8, elenmiş
10b/13, 11a/10, 11b/2,

Nesrin Altun | 85
 a. 1b/4, 5a/4, 5a/6, a. ḳara erük 5b/17
5b/4, 10b/7, 11b/6, artur- güçlendirmek
17b/13, 24a/15 a.-ur 19a/19
a. bal 2a/6, 2b/7, aruḳ yağsız krş.arıḳ
21a/7, 21a/8 a. (ġ)+ ın 4b/9
a. un 17a/19 a. (et) 8a/5, 8b/4,
arıt- temizlemek, ayıklamak 12a/3
a.(d)-a 23a/18 a. et 13a/9, 13a/18
a.(d)-alar 7a/13, arzū <Far. istek
18a/10, 19a/1, 19a/7, a.+sın(ṭa’ām arzūsı)
23a/4 18b/10, 18b/16
arıḳ yağsız krş. aruḳ āṣbūr (<Ar. ‘aṣfūr) yalancı
a. (et) 7b/13, 8b/8, safran, uspur (carthamus
8b/12, 9a/10 tinctorius) krş. ṣabūr
a. et 13b/3, 16b/15 a. ṣuyı 25b/18
‘ārıż <Ar. ortaya çıkma a. toḫumı 25b/16
(hastalık için) aṣṣı fayda, yarar
‘ā. ol- 22b/9, 22b/11, a.+sı 18b/16
22b/14 aṣṣılu faydalı, yararlı
armud dolması armut dolması a.+dur 24a/7
a. (bāb-ı terkīb-i armud astār, astar <Far. seyrek
dolması) 16b/2 dokunmuş bez
arpa arpa (hordeum a. 17a/1
valgare) a.+dan yā elekden süz-
a. (ḳavudılmış arpa) 6a/19
25a/12 a.+dan süz- 21b/18,
arṣlanī erik cinsi 22a/4, 22a/7, 22a/17
86 | ā
 a.+dan(elekden yā a.+ı 18a/8
astārdan geçür-) ‘avrat <Ar. kadın
21b/13 ‘a. 23b/11
a.+dan geçür- 10a/10, avuç avuç içine sığacak
10b/7, 11b/6, 21b/12, miktar
25b/17 a. (bir avuç) 1b/12,
1b/15, 2b/1, 3a/14
aş yemek a. (bir avuç ḳadarı)
a. 10a/17, 10a/19, 12a/4
11a/15, 25a/18 avuçla- avuç içine almak
a.+a 11a/14 a.-yup 1b/17
a.+ı 10a/18, 25a/18, ayaġ ayak
25a/19 a. (sac ayaġ) 16b/18
a.+ı(bāb-i terkīb-i ekşi ayırtla- ayıklamak
aşı) 6a/11 a.-yalar 9b/17, 13a/8,
a.+ı(bāb-ı terkīb-i 13a/15
nārdeng aşı) 14b/8 ayrı ayrı krş. ayru
a.+ı(bāb-i terkīb-i ṭud a. 9a/12
aşı) 11a/7 ayru ayrı krş. ayrı
a.+ı(ceşiyye aşı) 11a/18 a. ayru 21b/7
a.+ı(ṭut aşı) 11b/4 a.+ca 21a/12, 21a/15,
a.+ıdur(ṭut aşı) 11a/18 22a/7
a.+ına 5b/8, 25b/12 ayruḳ başka
at- atmak a. 6b/19
a.-alar(yabana at-) ayruḳ ṣuyı ayrık otu (agropyrum
20a/15 repens) suyu
avāz <Far. ses
Nesrin Altun | 87
 a. (bāb-ı terkīb-i ayruḳ b. ‘ilāc 25a/8
ṣuyı) 24a/5 b. ishal içün 25a/6
ayur- ayırmak b. ḳabż içün 25a/3
a.-alar 8b/14 b.-ı terkīb-i aġaç ḳavunı
az az 23b/7
a. 6b/14, 10a/1, 14a/9, b.-ı terkīb-i alma dol
20b/12 ması 16a/18
a. az 2a/13, 2a/16, b.-ı terkīb-i alma mu
17b/3 rabbāsı 19a/6
a. ėt- 19a/14 b.-ı terkīb-i alma şarābı
a. od 18a/12 17b/13
azacuḳ azıcık, çok az krş. b.-ı terkīb-i alma şarābı
azçuḳ ve alma ṣuyı 22b/17
a. 4b/15, 7a/18, 7b/13, b.-ı terkīb-i armud dol
8a/14, 8b/4, 9a/3, ması 16b/2
14b/5, 15b/2 b.-ı terkīb-i ayruḳ ṣuyı
azçuḳ azıcık krş. 24a/4
azacuḳ b.-ı terkīb-i bāsāliyye
a. od 18b/4 11a/2
B b.-ı terkīb-i benefşe-yi
bāb <Ar. bölüm, fasıl nāziliyye 21a/9
b. baġlu ise 24b/18 b.-ı terkīb-i benefşe-yi
b. bir kimsenüñ sidügi ḥamire 20b/19
yolı dutulsa 24b/10 b.-ı terkīb-i berşa’īşā
b. ḥükemā böyle huy it 20a/2
mişlerdür ki 22b/4 b.-ı terkīb-i biryān-ı baġ
b. ısıtma içün 24b/19 yapraġı 13b/2
88 | ā
b.-ı terkīb-i borāne-yi b.-ı terkīb-i dolma piyaz
baġ yapraġı 13a/18 8b/11
b.-ı terkīb-i būresiyye b.-ı terkīb-i egir mu
11b/4 rabbāsı 19a/17
b.-ı terkīb-i butancana b.-ı terkīb-i ekşi aşı
5b/10 6a/11
b.-ı terkīb-i cengāl b.-ı terkīb-i erişte
13a/6 11b/19
b.-ı terkīb-i ceşiyye b.-ı terkīb-i fāvniyye
25a/12 14a/2
b.-ı terkīb-i cevziyye b.-ı terkīb-i fıstuḳ
14b/4 herīsesi 9a/14
b.-ı terkīb-i çerb-i şirīn b.-ı terkīb-i gāvzubān
7b/12 23b/14
b.-ı terkīb-i çevāriş-i b.-ı terkīb-i gīl ḥalvā
ḥāżır alma 18a/9 17a/17
b.-ı terkīb-i çevāriş-i b.-ı terkīb-i gül ṣuyı
sükār 18a/14 20b/12
b.-ı terkīb-i çobaniyye b.-ı terkīb-i gül-be-şe
13a/3 ker 20b/13
b.-ı terkīb-i dāne-i bi b.-ı terkīb-i gül şarābı
rinc 4a/13 ve benefşe şarābı
b.-ı terkīb-i dāne-i 20b/1
ḳırma 8b/6 b.-ı terkīb-i gülāc 12b/4
b.-ı terkīb-i devāü’l- b.-ı terkīb-i gülengūbin
misk 23b/1 21a/5

Nesrin Altun | 89
 b.-ı terkīb-i ġāribiyye b.-ı terkīb-i ḳara ṭut
12a/18 22a/6
b.-ı terkīb-i ḥabb-ı b.-ı terkīb-i ḳarāsiyye
amān 21b/6 11a/19
b.-ı terkīb-i handaḳıyya b.-ı terkīb-i ḳavurma-yı
15a/18 ḳabaḳiyye 13a/13
b.-ı terkīb-i ḥaṭab 8a/4 b.-ı terkīb-i ḳaymaḳ
b.-ı terkīb-i hāy hāy ḳatuġı 16b/3
14a/19 b.-ı terkīb-i keşīr
b.-ı terkīb-i ḥayva mu ma’cūn 20a/13
rabbāsı 19a/16 b.-ı terkīb-i keşkül-i
b.-ı terkīb-i ḥurūzmiyye ḳabaḳ 7a/12
9a/1 b.-ı terkīb-i ḳoruḳ bek
b.-ı terkīb-i ısırġuye mezi 21b/18
24a/7 b.-ı terkīb-i ḳoruḳ ṣuyı
b.-ı terkīb-i tābaḳa-yı 22a/13
ıspanāḳ pidesi 13b/9 b.-ı terkīb-i laḥmī ‘ale’l-
b.-ı terkīb iç aġrısıyiçün ‘ācūn 16a/1
24a/13 b.-ı terkīb-i laḥmiyye
b.-ı terkīb-i ḳabaḳ dol 16b/7
ması 13a/8 b.-ı terkīb-i limūn-ı
b.-ı terkīb-i ḳafāhiyye haṣiyyet heme dilme
3b/18, 25b/4 18b/13
b.-ı terkīb-i ḳalye-yi ge b.-ı terkīb-i māhīc
zer 7b/4 14b/19
b.-ı terkīb-i ḳapama-yı b.-ı terkīb-i maḥmu
mākiyān 6b/13 diyye 15a/11
90 | ā
b.-ı terkīb-i mākiyān b.-ı terkīb-i
15b/13 rummāniyye 7b/18
b.-ı terkīb-i manṭı b.-ı terkīb-i rūye-yi
16b/13 siyāh ṭut 22a/10
b.-ı terkīb-i maṣṭafā b.-ı terkīb-i ṣabūriyye
14a/7 25b/16
b.-ı terkīb-i b.-ı terkīb-i seferceliye-
me’mūniyye 1b/2 yi ḥayva 10b/4
b.-ı terkīb-i muḥallebī b.-ı terkīb-i senbūse
2a/4 14b/12
b.-ı terkīb-i nārdeng b.-ı terkīb-i ser-engüştī
21a/18, 22a/3 8a/12
b.-ı terkīb-i nārdeng aşı b.-ı terkīb sidügi
14b/8 yolında yā ḳasuġında
b.-ı terkīb-i nergisiyye taş olsa bevl itmege
dāne 3b/9 zaḥmet virse 24b/4
b.-ı terkīb-i nev’-i dīger b.-ı terkīb-i sīr-dāne
21b/15 4b/14
b.-ı terkīb-i noḫūd-āb b.-ı terkīb-i siyāh dāne
7a/3 4b/7
b.-ı terkīb-i oġul otı b.-ı terkīb-i ṣumaḳıyye
23b/19 12b/17
b.-ı terkīb-i pālūẕe b.-ı terkīb-i şaḳāḳul
17a/5 19b/7
b.-ı terkīb-i reşidiyye b.-ı terkīb-i şarāb
2b/5 18b/7

Nesrin Altun | 91
 b.-ı terkīb-i şarāb-ı b.-ı terkīb-i zerbedūl
ḥayva 18a/1 3a/3
b.-ı terkīb-i şarāb-ı b.-ı terkīb-i zerde
ḥummāṣ 18a/19 b.-ı terkīb-i zirvā 5a/17
b.-ı terkīb-i şarāb-ı bād <Far. gövde
resān 24a/18 b.+ın 24a/1
b.-ı terkīb-i şarāb-ı bādam <Far. badem
tuffāḥ-ı gülābī 23a/3 b. 1b/12, 1b/15, 2a/1,
b.-ı terkīb-i şarāb-ı tu 2a/4, 2b/1, 2b/5,
runc 18b/7 2b/14, 3a/2, 5a/12,
b.-ı terkīb-i tāvā-biryān 5a/14, 5b/7, 6a/1,
16a/13 6a/3, 8b/5, 8b/10,
b.-ı terkīb-i temr-i hindī 9a/19, 10b/4, 10b/10,
10b/6 11a/12, 11b/8, 12a/4,
b.-ı terkīb-i temuriyye 12a/17, 12b/11,
6b/3 12b/13, 12b/16, 14b/7,
b.-ı terkīb-i tiryāḳ-ı 14b/18, 15b/11,
arba’a 20a/7 15b/15, 17a/12,
b.-ı terkīb-i ṭud aşı 17a/13, 17a/17, 17b/2,
11a/7 17b/12, 25a/16
b.-ı terkīb-i tuffahiyye b. (talāş bādam) 10b/2
9b/15 b.+a 1b/19
b.-ı terkīb-i tu b.+ı 10a/11
tunġaniyye 9a/9 b.+uñ 9a/16
b.-ı terkīb-i yaġvānī-yi b. içi 2b/8, 3a/15, 5a/9,
rūm 10b/17 5b/19, 9a/18, 9b/18
b. ṣüdi 15b/17
92 | ā
 b. yaġı 9b/5
badranç <Ar. melisa otu, oğul
otu, limon otu (melissa
officinalis) krş. oġul otu
b. 20a/3 bal
baġ yapraġı üzüm yaprağı
b. (bāb-ı terkīb-i
biryān-ı baġ yapraġı)
13b/9
b. (bāb-ı terkīb-i
borāne-yi baġ yapraġı)
13b/2
b.+na 13b/3
ba’dehu <Ar. ondan sonra
b. 12b/12, 24b/14,
25a/10
baġırsaḳ bağırsak
b.+da 21a/4
baġla- kapatmak; sona
erdirmek
b.-r (ḳusmaġı baġla-)
22b/19
b.-yalar (aġzın baġla-)
3b/2, 22a/19
baġlu erkekliği bağlanmış
b. 24b/18
bāḳī <Ar. geri kalan, artan
b. 4b/2, 4b/13, 4b/18,
14a/18, 16b/11, 22a/5
b.+sin 10a/2
b. ḳal- 9b/10
bal
b. 2a/17, 2a/17, 2a/18,
2a/19, 2b/15, 5a/1,
5a/2, 5a/3, 5b/5,
5b/14, 5b/18, 8a/19,
10b/6, 12b/1, 13a/6,
14a/3, 15b/7, 15b/11,
17a/5, 17a/18, 17b/8,
17b/13, 19b/13,
19b/15, 19b/16,
19b/18, 20a/6, 20a/12,
20b/19, 24b/3, 25a/14,
25a/15
b. şerbeti 5a/4, 7b/15,
15a/15, 16b/1, 17a/6,
17a/8, 19a/8, 19b/12,
23a/13
b. şerbeti ėt- 6a/18
b. (aḳ bal) 1b/3, 9b/7
b. (arı bal) 2a/6, 2b/7,
21a/7
b.+a 1b/8, 19b/5
b.+cuġaz 6a/5
Nesrin Altun | 93
 b.+da 6a/4 b. 8a/17
b.+dan 2b/11 barul- ?börülmek, yarı bişmek
b.+ı 5a/4, 7b/8, 14a/6, b.-duḳdan 5a/18
17b/6, 19b/5 bāsāliyye <Ar. soğan ve etle
b.+ı(aḳ oġul balı) 23a/6 yapılan bir yemek
b.+ı(arı bal) 21a/8 b. (bāb-ı terkīb-i
b.+ıla 22b/6, 24b/9 bāsāliyye) 11a/3
b.+ına 1b/8 baṣ- bastırmak
b.+uñ 1b/9, 2a/11, b.-alar 8a/17
5a/11, 10b/9, 10b/10,
11a/10, 11b/2, 11b/8, bastırma pastırma
14b/3, 14b/6, 15a/14, b.+yı(semüz bastırma)
17a/6, 17b/5, 19b/4 14a/19
balgam balgam baş baş
b.+ı 20a/8, 20b/14 b. aġrısı 24b/3
balıḳ balık bat- batırmak, bulamak
b.(ġ)+ı 24b/18 krş. batur-
ballu ballı b.-up 12b/13, 13a/1
b. 19b/13, 19b/13 batur- batırmak, bulamak krş.
bardaḳ erigi/erügi krş. bat-
bardaḳī erük b.-a 25a/5
b. erigi /erügi 5a/19, b.-alar 14a/5
12a/19 b.-up 13a/16, 16b/12,
bardaḳī erük bir erik cinsi krş. 25a/5
bardaḳ erigi/erügi besdil pestil
b. 5b/17 b.+i(erük besdili) 6a/17
barmaḳ parmak beden <Ar. vücut
94 | ā
 b.+e 20b/13 benefşe şarābı menekşe şurubu
b. şişi 24a/10 b. (bāb-ı terkīb-i gül
bedgānī bir elma çeşidi şarābı ve benefşe şarābı) 20b/1
b. (alma) 9b/15 benefşe-yi ḥamire şeker ve
be-ġāyet <Far.-Ar. çok, son menekşe yoğrulup hamur haline
derece getirildikten sonra cam
b. 18b/9 kavanoz içinde güneşte
behmen-i surḫ kızıl behmen, bekletilerek elde edilen bir çeşit
kuduz otu, kurşun otu deva
(statice limonium) b. (bāb-ı terkīb-i be
b. 24a/14 nefşe-yi ḥamire) 21a/1
bekmez pekmez benefşe-yi nāziliyye menekşe,
b.+i(bāb-ı terkīb-i nilüfer çiçeği ve şekerle yapılan
ḳoruḳ+bekmezi) bir çeşit deva
21b/19 b. (bāb-ı terkīb-i be
b. gibi 22a/2, 22a/5, nefşe-yi nāziliyye)
22a/12 21a/10
beksimet peksimet beraber <Far. birlikte; eşit
b. 21b/14 miktarda
benefşe <Far. menekşe (viola) b. 20a/11, 20a/17
b. 20b/3, 20b/7, b.+i 23a/6
20b/15, 20b/16 b. ol- 19b/14
b.+nüñ 20b/3, 21a/11 berk sert, katı
b.+yi 20b/2, 20b/5, b. 10a/6
20b/16, 21a/12
b.+yi(yaş benefşe) berşa’īşā (<Ar. berşa’ īşā, berş’
21a/1 īsā) bir tür macun
Nesrin Altun | 95
 b. (bāb-ı terkīb-i bevl <Ar. idrar
berşa’īşā) 20a/3 b. ėt- 24b/5
bestil pestil bez (<Ar. bezz) bez, kumaş
bėş beş parçası
b. (dirhem on bėş) b.+den geçür- 18b/2,
24b/6 23a/5, 24a/15
b. (dirhem on bėş) b.+e 24b/14
24b/7, 24b/8 bıçaḳ bıçak
b. (dört bėş ṣoġan) b. (ġ)+ıla 3b/8
3a/13, 8b/18 bıraḳ- katmak, koymak
b. (on bėş dāne) b.-mak 20b/7
11a/13, 25a/17 bi-emrullahi ta’ālā Yüce Allahın
b. (on bėş dirhem) emriyle
10a/17 b. 25a/2
b. (yigirmi bėş dāne) bi-iznillahi ta’ālā Yüce Allahın
12b/10 izniyle
b. dāne 3a/13, 4a/4, b. 24b/10
4a/12 bil- bilmek
b. def’a 20b/7 b. 20b/2
b. dirhem 7b/17 bildür- anlatmak, açıklamak
b. on dāne 6b/9, b.-ür 20b/2, 24b/6
10a/3, 10a/14 bile birlikte, beraber
b. on diş 4a/1 b. 4b/17, 7b/1, 10a/5,
b. terkīb 1b/17 13a/10, 15b/16,
b. vaḳıyye 21b/6, 15b/17, 19b/9, 24a/1
21b/6 bir bir, bir ölçü
b. 9a/7
96 | ā
b. 1b/5, 1b/14, 1b/16, b. (her bir) 20b/9
1b/19, 2a/10, 2a/12, b. (iki ... bir ... ) 7b/13,
2a/19, 2b/6, 2b/11, 8a/5, 8b/4, 8b/8,
3a/4, 3a/5, 3a/16, 8b/12, 9a/2, 9a/10,
4a/16, 5a/18, 5b/13, 12a/3, 13a/9, 13a/18,
5b/15, 6a/19, 6b/3, 13b/3, 16a/2, 16b/15,
6b/14, 7a/1, 7a/3, 21b/16, 22a/3, 24b/3
7a/4, 7a/13, 7a/14, b. (iki ... bir ... ola)
7b/4, 8a/2, 8b/14, 22a/8
8b/14, 8b/19, 10a/7, b. (iki ... ola bir ... ola)
10b/8, 10b/17, 11a/1, 17a/18, 21b/3
11a/7, 12a/2, 12a/6, b. (iki ... ve bir ... )
12a/10, 12b/9, 12b/11, 3b/15
12b/18, 13b/5, 13b/12, b. (ḳat) 6b/16
13b/12, 13b/13, b. ... altı ... ola 14a/12
13b/15, 14a/1, 14a/3, b. … dört ... ola 5a/3
14a/3, 14a/5, 14a/14, b. …e yėdi … ḳat- 9a/12
15a/7, 16a/7, 16a/10, b. ... iki ... 3a/19,
16a/11, 16a/16, 16b/9, 4a/18, 4b/10
16b/17, 16b/18, b. ... iki ... ola 4b/16
16b/18, 17a/1, 17a/2, b. aḳçalıḳ ḳoz 6a/10
18a/18, 19a/9, 21a/2, b. aḳçalıḳ zaferan 7a/9
21b/13, 22a/14, 23a/5, b. avuç 1b/12, 1b/15,
23a/8, 23a/9, 23a/12, 2b/1, 3a/14
24b/10, 24b/11, b. avuç ḳadarı 12a/4
24b/12, 24b/14, b. bir 1b/18, 1b/19,
24b/18, 25a/13 2a/1, 10a/1, 10a/6,
Nesrin Altun | 97
 10b/3, 11b/15, 12b/9, b. miṡḳāl 19b/6, 20a/4,
12b/15, 13b/13, 25b/2 20a/4, 20a/5,
b. buçuḳ ḳaşuḳ 23a/17 20a/12
b. çanaḳ 4a/2, 4a/11, b. nice gün 24a/18
6b/15, 25b/7 b. pāre 8b/14, 15b/3,
b. çekirdek misk 9b/7, 22a/17
9b/19 b. şinik 3b/18, 5a/3
b. deng 23a/10 b. vaḳıye 17a/5
b. dirhem 23a/11, b. vaḳıyye 3a/10, 4a/4,
23b/5, 25a/7 4b/10, 5a/7, 5a/9,
b. dutam 3b/19, 3b/19 5b/7, 5b/11, 9b/19,
b. gün 18b/1 10a/3, 10a/9, 17b/1,
b. gün bir gice 19b/11 25b/4
b. iki vaḳıyye 21b/3 b. yan 3b/5, 3b/5,
b. iki aḳçalıḳ misk 3b/6, 13b/6, 16a/12
11a/15, 17a/11, b.+in 16a/9
25a/19 b.+inde(her bir) 23b/4
b. ḳanṭār 21a/18, b.+isin 22b/16, 22b/17
21b/2, 21b/11, 21b/11
b. ḳaşuḳ 19a/5 birez biraz
b. ḳat 6b/15 b. 1b/8, 2a/1, 2a/18,
b. kile 4a/13, 5a/1, 2a/18, 2b/2, 2b/9,
5a/8 2b/19, 3a/1, 3a/2,
b. miḳdār 12a/19, 3a/13, 3a/14, 3b/10,
12b/1, 24b/14 3b/11, 4a/5, 4a/6,
4a/7, 4a/8, 4b/1, 4b/1,
4b/18, 5a/11, 5a/18,
98 | ā
 5b/5, 5b/13, 6a/5,
6a/11, 6a/15, 6a/16,
6a/18, 6b/4, 6b/4,
6b/5, 6b/6, 6b/7, 6b/8, biribiri birbiri
6b/11, 7a/8, 7a/8,
7a/13, 7b/11, 9b/8,
9b/9, 9b/12, 10a/8,
10a/10, 10a/16, 11a/8,
11a/11, 11b/6, 11b/11,
11b/14, 12a/5, 12a/7,
12a/7, 12a/16, 12a/16, birinc, birinç <Far. pirinç
12a/19, 12b/13,
14a/15, 15b/14, 17a/8,
17a/11, 17a/12, 17b/7,
17b/17, 17b/18, 19a/2,
20a/18, 20a/19,
21a/15, 21b/9, 21b/9,
21b/9, 22a/15, 23a/16,
25a/15, 25b/5, 25b/10,
25b/11, 25b/13, 26a/1,
26a/3
b.+in 10a/2
b. miḳdār 3b/6
b. miḳdārınca 3b/12
b. miḳdār 7a/6
b. ḳadar 1b/15, 2b/16
birezcük birazcık
b. 1b/8, 2b/9, 2b/18,
3a/5, 3a/18, 5b/18,
10a/12, 25b/18
b. 22b/5
b.+ne 2b/2, 3a/2, 4a/3,
7a/7, 16b/5, 21a/19,
21b/1, 21b/8, 21b/16,
24a/8
b.+ni yė- 23a/9
b. 3a/19, 3b/15, 3b/18,
4a/9, 4a/13, 4a/18,
4b/9, 4b/10, 4b/16,
5a/1, 5a/3, 5a/3, 5a/8,
6a/14, 6b/10, 10b/13,
10b/19, 11b/12,
13a/19, 14a/12,
14a/15, 14b/11,
25b/12
b. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
birinc) 4a/13
b.+e 9a/12
b.+i 1b/4, 2a/2, 3a/11,
3a/18, 4a/19, 4b/12,
4b/17, 5a/15, 9b/3
Nesrin Altun | 99
 b.+in 3b/15, 5a/5, kavrularak yapılan bir çeşit
5a/6, 9b/14, 14a/14 yemek
b. unı 1b/3, 1b/7,
1b/11, 2a/7, 2a/13, biryān-ı baġ yapraġı) 13b/2
9b/3
birḳaç az sayıda biş-
b. 5a/16,7a/14b,
16b/19
b. aḳçalıḳ zaferān 5a/9,
5b/10, 17b/10
b. dāne 3a/15, 3b/13,
4b/6, 8a/16, 11b/3,
17a/10
b. def’a 24a/9, 24b/16
b. gün 19b/14, 20b/17
b. kerre 12a/12, 17b/4
biryan <Far. eti ve sebzeyi kendi
suyu ve yağıyla pişirme
yöntemi; kavurma
b. (bāb-ı terkīb-i
biryān-ı baġ yapraġı)
13b/2
b. (bāb-ı terkīb-i tāvā-
biryān) 16a/14
biryān-ı baġ yapraġı kıyma ile
doldurulmuş üzüm yaprağı
100 | ā
b. (bāb-ı terkīb-i
pişmek krş. piş-
b.-dügi 4a/3
b.-dükden 3b/16,
4a/16, 4b/18, 7b/1,
7b/14, 9a/6, 9a/13,
13a/5, 13a/16, 14a/15,
15b/19, 16a/12,
17b/11, 23a/16,
24b/13
b.-dükden(tamam biş-)
4b/13
b.-dükden(yaru/yarı
biş-) 4b/12, 5b/13,
6b/14, 7b/19, 10b/8,
12b/19
b.-e 2a/19, 2b/18,
3a/10, 3b/4, 3b/5,
3b/7, 3b/16, 4a/16,
4b/1, 5a/18, 6a/11,
6b/11, 9a/13, 9b/5,
9b/6, 9b/9, 10a/2,
12a/16, 13a/15, 13b/1,
 14a/9, 16a/12, 16b/2, b.-eler 1b/12, 2a/17,
17b/10, 25b/6, 26a/1 6a/4, 9a/11, 9a/12,
b.-e(iki ḥalvā 9a/16, 12a/2, 13a/11,
miḳdārınca biş-) 2b/14 13b/18, 16b/3, 18a/10,
b.-e(yaru biş-) 11b/7 18b/9, 19a/9, 19a/17,
b.-er 10b/5, 11a/18, 20a/17, 20b/10, 24a/9
11b/17, 18a/2 b.-esin 12b/2
b.-icek 11b/3 b.-mek 20b/4
b.-icegine yaḳın 8a/2, b.-üp 5a/12, 12b/9,
11a/4, 16a/16 14a/11, 23b/17
b.-ince 2b/11, 2b/15, boğaz boğaz
3b/11, 3b/14, 4a/7, b. aġrısı 22a/9
4a/10, 5b/9, 5b/18, bol çok, fazla
6b/2, 6b/5, 10b/3, b. 5b/15, 7a/5, 8a/13,
11a/15, 11b/14, 12a/9, 8a/14, 8a/15, 14a/8,
25a/19, 25b/8 14a/9, 14a/13, 15a/1,
b.-ince(yaru biş-) 3b/5 15a/19, 15b/1, 15b/17
b.-inceye degin 2a/16, borāne-yi baġ yapraġı (< Far.
7a/19 borāne: sebze ve etle yapılan
b.-mesinde 19a/17 yemek türü) kıyma ve pirinçle
b.-miş 2a/10, 3a/6, yapılan yaprak dolması
15b/15 b. (bāb-ı terkīb-i
b.-üp 6a/2, 7b/10, borāne-yi baġ yapraġı) 13a/18
14b/3 boz- ayrıştırmak
bişür- pişirmek krş. pişür- b.-alar 17b/5
b.-e 12b/9 bozar- ağarmak, solmak
b.-ınca 20b/3, 20b/6
Nesrin Altun | 101
böl- bölmek, ayırmak 21b/12, 22b/16, 23a/7,
b.-üp 12b/8 23a/12, 23a/15, 25b/3,
b.-üp(iki böl-) 9b/1 25b/8, 25b/14
börek börek II. bu (zamir)
b. (şeker börek) 8a/11 b.+dur 18b/18, 20b/16,
böyle böyle, bu şekilde 22b/15, 25a/9
b. 13b/14, 16b/2, bucaḳ köşe
17a/16, 19b/3, 20b/19, b.(ġ)+ına 14b/17
22b/5, 24b/16 bucaḳlu köşeli
b.+dür 18b/8, 19a/17 b. (dört bucaḳlu) 8a/10
b. böyle 20b/7 b. (üç bucaḳlu) 14b/16
böyük büyük buçuḳ yarım
b. 3b/2, 3b/9, 22a/18, b. (bir buçuḳ ḳaşuḳ)
24b/14 23a/17
bu I. bu (sıfat) b. dirhem 21a/18,
b. 1b/10, 1b/16, 1b/17, 23a/11
2a/2, 2a/3, 2b/3, b. miṡḳāl 23b/6
2b/17, 3a/3, 4a/1, b. vaḳıyye 21b/8
6a/3, 6a/4, 6b/6, buġ buğu, buhar
6b/17, 7a/17, 7b/4, b.+ı 17a/4
7b/8, 8b/18, 9a/1, bul- elde etmek, ulaşmak
9b/11, 9b/13, 11a/18, b.-a(ḫalāṣ bul-) 24b/19
11b/4, 11b/7, 11b/17, b.-a(ḳıvām bul-) 5b/4,
12a/10, 12a/12, 11a/15, 12b/2, 25a/19
12b/14, 12b/17, b.-a(şifa bul-) 24b/10,
13b/17, 16a/7, 17a/2, 25a/2, 25a/8
18b/7, 19a/13, 21a/14, b.-a(veznin bul-) 2a/16
102 | ā
 b.-mazsa 26a/2 būresiyye kadın tuzluğu, et,
b.-mazsa(vezn bul-) üzüm, elma ve kaysıyla yapılan
1b/6 bir çeşit yemek.
b.-up(kıvam bul- ) b. (bāb-ı terkīb-i būre
17b/9 siyye) 11b/5
bula- kıvamı koyulaşmak butancana (<Far. muṭancana)
b.-ya 1b/8 kavrulmuş et üzerine üzüm,
bulamac sulu hamur kaysı, erik, badem veya cevizle
b. 14b/2 hazırlanmış sos eklenerek
b. eyle- 14b/1 yapılan bir çeşit yemek
bulun- elde edilmek, var olmak b. (bāb-ı terkīb-i butan
b.-mazsa 26a/3 cana) 5b/11
bunbār <Far. koyun bağırsağı būydān <Far. içine kokulu
krş. munbar bitkiler koyulan zarf
b. 12a/6 b.+ı 10a/7
b.+ı 12a/6, 12a/9, büber <Rum. biber (piperi)
12a/17 b. 3a/14, 4b/5, 7a/5,
bunı bunu 7a/7, 7b/7, 8a/1, 8a/5,
b. 3b/3 8a/15, 8b/13, 10b/18,
bunlar bunlar 11a/5, 12a/5, 12b/19,
b. 6b/11, 12a/5 13a/5, 15b/18, 20a/3,
b.+dan 23a/18 26a/3
b.+ı 3a/17, 4a/2, 24b/8 b. (dögülmiş büber)
b.+uñ 17b/8 6b/17
bunun bunun b.+in 9a/3
b. 6a/7, 23a/6 bük- katlamak
b.-eler 16a/9, 16a/11
Nesrin Altun | 103
C ciger ciğer
cem’ <Ar. toplama, bir araya c. (aġrısı) 20a/8
getirme c.+e 20b/14
c. ėt- 9b/11, 22b/6, cimā’ <Ar. cinsel birleşme
22b/10, 22b/11 c. şehveti 18b/16
c. ol- 2b/17 cinṭiyānā çentiyane otu, büyük
cemī’ <Ar. bütün kantaron, pancar otu (gentiana
a. 24b/4 lutea)
cengāl bal, yağ ve ekmekle b. 20a/10
yapılan bir tür yiyecek cüdam (<Ar. cuẕām) Bir tür deri
c. (bāb-ı terkīb-i hastalığı, lepra
cengāl) 13a/6 c. ol- 22b/7
cüle’n-nār <Ar. krş. ṭıfl yėmişi
ceşiyye et, nar suyu, bal, köfte, c. ya’nī ṭıfl yėmişi
kayısı, badem, hurma ve elma 20a/10
ile yapılan bir çeşit yemek cümle <Ar. bütün, hep
c. aşı 11a/18 c. 3a/17
c. (bāb-ı terkīb-i ce c.+sin 3a/16
şiyye) 25a/13 Ç
ceviz <Ar. ceviz (juglans çal- ezmek, eritmek
regia) krş. ḳoz ç.-maya 5a/16
c. 24b/8 çalḳa- çalkalamak, çırpmak
ç.-yalar 14a/2, 14a/14
cevziyye et, ekmek içi ve balla çanaḳ tas, kase
yapılan bir çeşit yemek. ç. (bir çanaḳ) 4a/2,
c. (bāb-ı terkīb-i cev 4a/11, 6b/15, 7a/1,
ziyye) 14b/4 25b/7
104 | ā
 ç. (ġ)+a 21a/3 ç. (bir çekirdek misk)
çek- I. ayırmak, almak 9b/7, 9b/19
ç.-eler 8a/14, 14a/9, ç. (üç çekirdek misk)
15a/2, 15b/1 19a/12
II. işlemden geçirmek çendele- kıymak, ince ince
ç.-eler 13a/10 doğramak,
ç.-eler(ḳıyma çek-) ç.-yeler(ṣoġan çendele)
8a/5, 8b/4, 9a/2, 13b/11
10b/18, 12a/3, 13a/9, çerb <Far. yağlı
13a/18, 13b/3, 13b/10, ç. 14b/7
14b/4, 14b/8, 14b/14, çerb-i şirīn köfte, kestane, kayısı
15a/1, 15a/11, 15b/14, ve balla yapılan bir çeşit yemek
16a/2, 16a/19 ç. (bāb-ı terkīb-i çerb-i
ç.-eler(kirec ṣuyına çek) şirīn) 7b/12
20a/16 çerviş <Far. yemek suyu, et
ç.-eler (uzunca uzunca suyu
çek-) 8a/16 ç.+den 16b/10
çekil- alınmak, ayrılmak ç.+i 16b/11
ç.-en 8a/18, 14a/12 çevāriş (<Ar.cevāriş <Far.
çekirdek I. meyve tohumu guvāriş: hazma
ç.(g)+in 7a/13, 10a/18, yardımcı olan yiyecek
10a/19, 13a/15, türü) ağdalaştırılmış
17b/15, 23a/4, 23b/11 şekere elma veya
ç.(g)+i(ḳızılcıḳ çekirdegi baharat karıştırılarak
resmi) 15a/3 hazırlanan bir çeşit
II. buğday tanesi macun
mikdarı
Nesrin Altun | 105
 ç. (bāb-ı terkīb-i 10a/19, 13a/1, 13a/16,
çevāriş-i ḥāżır alma) 14b/19, 15a/14,
18a/9 15a/15, 15b/19,
ç. (bāb-ı terkīb-i 16a/16, 17a/4, 19b/16
çevāriş-i sükār) 18a/14 ç.-mayalar 10b/1
çevāriş-i ḥāżır alma gülsuyu ile ç.-up 7a/9, 9a/16,
hazırlanmış elma macunu 11b/6, 19b/8, 19b/10,
ç. (bāb-ı terkīb-i 24a/3, 24b/12
çevāriş-i ḥāżır alma) 18a/9 çiçek çiçek
çevāriş-i sükār şeker, safran ve ç.(g)+i (benefşenüñ)
çeşitli baharatlarla yapılan bir 21a/12
çeşit macun ç.(g)+i(nīlǖfer çiçegi)
ç. (bāb-ı terkīb-i 21a/13
çevāriş-i sükār) 18a/14 ç+leri 20b/12
çevre çevre çinī, çīnī <Far. porselen
ç.+sin 16b/16, 17a/3 ç. ṭabaḳ 1b/19, 2a/19
çėyne- çiğnemek çirīş (<Far.sirīş) un ve sudan
ç.-mek 23b/14 yapılan tutkal
çıban çıban ç. ėt- 14b/17
ç.+lara 21a/11 çobaniyye et, soğan ve biberle
çıḳ- çıkmak, ayrılmak yapılan bir yemek çeşidi
ç.-a 4b/8, 14b/1, ç. (bāb-ı terkīb-i çoba
14b/5, 23a/13, 24b/2 niyye) 13a/3
ç.-maya 3b/2, 17a/4 çoḳ çok, fazla
çıḳar- çıkarmak, ayırmak ç. 11a/3, 18b/16,
ç.-alar 3a/17, 5b/14, 20b/2, 20b/5, 20b/11
7b/19, 10a/6, 10a/7, çök- çökmek
106 | ā
 ç.-e(dibe çök-) 18b/2 d. (on dāne) 10b/11
çölmek çömlek, toprak tencere d. (üç dört dāne)
ç. 24b/12 11a/17
ç.(g)+e 6b/14, 21a/13 d. (yigirmi bėş dāne)
12b/10
çörek otı çörek otu (nigella d. (yigirmi dāne)
sativa) 12b/10
ç. 16b/6, 24b/7 d. dāne ol- 1b/13,
D 2a/16, 2b/18, 5a/16
da dahi d.+sin(bėş on dāne)
d. 4b/7 10a/3
dāne <Far. I. tane II. pilav
d. (bėş on dāne) 6b/9, d. (ḫāṣ dāne) 4b/3
10a/14 d. (bāb-ı terkīb-i nergi
d. (bir ḳaç dāne) 3a/15, siyye-dāne) 3b/10
3b/13, 4b/6, 11b/3, d. (bāb-ı terkīb-i sīr-
17a/10 dāne) 4b/15
d. (bėş dāne) 4a/4 d. (bāb-ı terkīb-i siyāh-
d. (dört yüz dāne) dāne) 4b/7
12b/6 dāne-i birinc pirinç pilavı
d. (iki dāne) 12b/12, d. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
12b/14 birinc) 4a/13
d. (ḳırḳ dāne) 3a/15 dāne-i ḳırma ince kesilmiş
d. (ḳırḳ elli dāne) hamur, köfte ve kayısıyla
10b/14, 11b/12 yapılan bir çeşit pilav
d. (on bėş dāne) d. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
11a/13, 25a/17 ḳırma) 8b/6
Nesrin Altun | 107
dārçīn tarçın krş. dārçīnī, 6a/5, 6a/5, 6a/8, 6a/8,
ṭārcinī, ṭārcīnī 6a/9, 6a/9, 6a/13,
d. 2b/17, 3a/13, 7b/12, 6a/13, 6a/14, 6a/16,
8a/4, 8b/5 6b/8, 6b/10, 6b/18,
dārçīnī (<Far.:dār-ı çīnī) tarçın 6b/19, 7a/5, 7a/5,
(cinnamomum) krş. dārçīn, 7a/6, 7a/8, 7a/16,
ṭārcinī, ṭārcīnī 7b/5, 7b/6, 7b/8,
d. 13a/3, 13a/6, 7b/10, 7b/16, 7b/18,
15b/10, 16a/1, 22b/3 8a/3, 8b/2, 8b/10,
dār-ı fülfül (< Far.+Ar.) baş 9b/1, 9b/12, 10a/8,
biberi, uzun biber (piper 10a/13, 10a/14,
longum) 10a/18, 10b/2, 10b/5,
d. 23a/11 10b/10, 10b/11,
daḫı I. da/de, ve 10b/13, 10b/13,
d. 1b/10, 1b/12, 1b/15, 10b/14, 11a/10,
1b/16, 2a/3, 2a/4, 11a/12, 11a/18, 11b/2,
2b/4, 2b/5, 2b/5, 11b/4, 11b/9, 11b/9,
2b/15, 3a/2, 3a/6, 11b/11, 11b/12,
3a/18, 3b/5, 3b/8, 11b/17, 12a/4, 12a/5,
3b/9, 3b/13, 4a/2, 12a/7, 12a/8, 12a/9,
4a/6, 4a/6, 4a/7, 4a/9, 12a/18, 12b/2, 12b/3,
4a/17, 4a/18, 4a/19, 13b/7, 13b/18, 14a/10,
4b/5, 4b/6, 4b/6, 5a/5, 14b/15, 15a/10,
5a/10, 5a/13, 5a/14, 15a/18, 15b/18, 16a/4,
5a/14, 5a/15, 5a/17, 16a/13, 16b/2, 16b/12,
5b/1, 5b/2, 5b/2, 5b/5, 17a/12, 17a/14,
5b/7, 5b/10, 6a/3, 17a/16, 17a/17, 17b/2,
108 | ā
 17b/9, 17b/13, 17b/16, d.-mişler 18b/14
17b/17, 17b/17, d.-rler 23b/8, 24b/11
18a/16, 18a/18, 18b/7, debūḥ (<Far. debūkī)
18b/8, 19a/10, 19a/17, ebegümeci, tebük (malvacaae)
19b/19, 20a/8, 20a/14, d. 24b/11
20a/19, 20b/1, 20b/18,
20b/19, 21a/7, 21a/14, def’ <Ar. yok etme,
21a/16, 21b/9, 21b/9, uzaklaşma
21b/10, 22b/3, 22b/17, d. ėt- 18a/1, 18b/11
23a/13, 23a/15, d. ol- 24b/17
23a/19, 24a/3, 24a/9, def’a <Ar. kere
24b/13, 24b/18, 25a/5, d. (bėş def’a) 20b/7
25a/16, 25a/17, 25b/5, d. (bir ḳaç def’a) 24a/9,
25b/12, 25b/13, 24b/16
25b/18, 25b/19, 26a/2, d. (on def’a) 20b/8
26a/3, 26a/3 degin kadar krş.
d. (ve daḫı) 2b/10, dek
3a/11, 7b/13, 8a/14, d. 2a/16, 2a/17, 7a/19,
23a/4, 23a/14, 24a/6 10a/5, 19b/6
II. daha degirmen değirmen
d. 2a/15, 8a/18, 8b/19, d.+de 2a/3, 9b/14
13b/6, 14a/1, 15a/5, değirmi yuvarlak
15b/5, 16a/11, 17a/2, d. 16b/16
19b/16, 22a/2 d. degirmi 16b/14
d. (bir daḫı) 13b/5 degür- değdirmek
dė- demek d.-e(yaġ ve ṣu degür-)
d.-dügümüz 22b/16 24a/12
Nesrin Altun | 109
dek kadar krş. devşür- toplamak
degin d.-eler 8a/9, 16b/16,
d. 4a/4 21b/19, 22a/14
del- delmek dibek havan
d.-eler 3b/5, 8b/15 d. 21a/19, 21b/7
delin- delinmek did- ditmek, liflere ayırmak
d.-medük incü 23b/4 d.-eler 1b/5, 2a/11,
d.-meye 3a/7 9a/17, 19b/12
d.-ilmiş 1b/10
demür demir d.-üp 9b/1
d.+e 8b/15 dīger < Far. başka, diğer
deng < Far. dirhemin altıda d. (bāb-ı terkīb-i nev’-i
biri değerinde ağırlık ölçüsü dīger) 21b/16
birimi 3.207 gr. dilçük bademcik
d. bir deng 23a/10 d. (g)+e 22a/9
depren- kımıldamak, sallanmak dile- istemek
d.-meye 7a/2 d.-rse 12b/16
devā < Ar. İlaç d.-rse(göñül dile-)
d.+sın 24b/6 6b/12
devāü’l-misk kızıl gül, tebaşir-i dilme kesme, dilimleme
hindi, kişniş, sığırdili, kehribar, d.( (bāb-ı terkīb-i
inci ve misk-i hami’nin elma limūn-ı haṣiyyet heme
şurubu ile dövülmesiyle elde dilme) 18b/13
edilen bir tür macun dilim dilim, yassı parça
d. 20a/1 d. dilim 16b/9
d. (bāb-ı terkīb-i d. dilim ėt- 14a/3
devāü’l-misk) 23b/2 dimāġ < Ar. beyin
110 | ā
 d.+a 19a/15 d. (iki yüz dirhem)
d.+ından 18b/12 2a/6, 2b/8, 3a/11,
dip dip, alt 3a/12, 3b/18, 9a/17,
d.(b)+in 8b/15, 18b/2 9a/18, 9b/2, 9b/6,
d.(b)+ini 3b/5 10b/6, 10b/6, 11a/8,
d.(b)+e çök- 18b/2 11b/1, 11b/5, 16b/4,
dirhem < Ar. okkanın dört 25a/13, 25b/9
yüzde biri, 3.207 gr. d. (iki yüz elli dirhem)
d. (altı dirhem) 20a/4, 19a/7
23b/4, 23b/4 d. (on dirhem) 11a/14,
d. (altı yüz dirhem) 20a/3, 21a/12
4a/15, 12a/1 d. (otuz dirhem)
d. (bėş dirhem) 7b/17 18a/12
d. (bir dirhem) 23a/11, d. (ḳırḳ dirhem) 19a/11
23b/5, 25a/8 d. (sekiz yüz dirhem)
d. (bėş dirhem) 3a/13, 4a/14
4a/12 d. (üç dirhem) 11a/10,
d. (buçuḳ dirhem) 23b/5
21a/18, 23a/11 d. (üç yüz dirhem)
d. (dört yüz dirhem) 1b/3, 2a/9, 3a/8,
1b/2, 1b/3, 2a/5, 2a/6, 9a/15, 9a/15, 9b/18,
2a/7, 2b/7 11b/2, 11b/13, 18b/3,
d. (elli dirhem) 1b/3, 25a/14
1b/6, 2b/1, 3a/15, d. (üç yüz elli dirhem)
9b/10, 10b/13, 11b/11 19a/10
d. (iki dirhem) 23a/12, d. (yigirmi dirhem)
23b/18 20a/3, 20a/3, 21a/13
Nesrin Altun | 111
 d. (yüz dirhem) 1b/13, 7a/13, 7a/14, 7b/5,
2b/8, 6b/18, 9b/2, 8a/1, 11b/10, 12a/9,
9b/11, 9b/18, 10b/10, 12a/10, 13a/14,
10b/11, 11a/12, 14a/13, 14b/1, 15b/16,
11a/12, 11a/12, 11b/8, 16a/15, 16a/17, 16b/8,
11b/9, 12a/11, 12a/14, 18a/10, 18a/19, 24b/1,
12b/5, 16b/4, 17a/5, 25a/18, 25b/11, 26a/2
18a/11, 18b/3, 19b/4, d.-yalar(ḳalye doġra-)
21a/6, 21a/6, 21a/8, 11a/3
21a/16, 25a/16, d.-yup 3a/9, 7a/11,
25a/16, 25a/16, 25b/6, 15b/1, 24b/12
25b/16, 25b/19 doldur- doldurmak krş.
d. (yüz elli dirhem) ṭoldur-
1b/6, 9b/18 d.-alar 7a/8, 12a/6,
d. on 24b/8 13a/11, 13a/19
d. on bėş 24b/6, 24b/7, dolma dolma
24b/7 d.+sı(bāb-ı terkīb-i
diş sarımsak kökünün alma dolması) 16a/19
tanesi d.+sı(bāb-ı terkīb-i ar
d. (bėş on diş) 4a/1 mud dolması) 16b/2
ditre- titremek d.+sı(bāb-i terkīb-i
d.-mesine(yürek ditre ḳabaḳ dolması)2 13a/8
mesi) 23b/10, 23b/16 dolma-yı piyāz soğan dolması;
doġra- doğramak krş. ṭoġra- içine köfte koyulmuş soğan ve
d.-yalar 3a/6, 3b/10, kemikli et şişe dizilerek yapılan
4a/1, 4a/5, 4b/5, 4b/8, bir çeşit kebap
6b/9, 6b/15, 7a/12,
112 | ā
 d. (bāb-ı terkīb-i dök- I. aktarmak, sermek
dolma-yı piyāz) 8b/11 d.-eler 1b/17, 2a/17,
dop yuvarlak krş. ṭop 9b/12, 16a/10, 18a/18,
d. dop ėt- 21b/17 19b/1, 19b/2, 19b/2,
dög- ezmek 23a/15
d.-eler 1b/4, 2a/7, d.-üp 13b/2
2b/17, 4a/2, 6b/13, II. şekil vermek
9b/14, 10a/10, 10b/1, d.-eler 18a/13
15b/15, 20a/11, dön- bulanmak
21a/19, 21b/7, 23a/4, d.-megi(göñül dön-)
23a/12, 24a/15, 25a/7, 18a/5
25b/17 dönder- çevirmek krş.
d.-erken 21b/4 döndür-
d.-üp 1b/14, 5a/16, d.-ü dönderü 1b/12,
6a/10, 6a/19, 7a/18, 2a/18, 9b/5
7b/12, 8a/16, 8b/1, döndür- çevirmek; bulandırmak
8b/6, 9a/19, 9b/2, krş. dönder-
9b/3, 11b/13, 12a/16, d.- döndür ḳarışdur-
12b/11, 15b/10, 17b/3
15b/11, 21b/10, d.-e(göñül döndür-)
25a/14, 25b/16 7b/16, 14b/7
dögül- ezilmek d.-eler 3b/5, 13b/6,
d.-dükden 23b/6 13b/18, 16a/13
d.-miş 2a/1, 2b/1, d.-icek 3b/2
3a/2, 3a/14, 3a/14, d.-melü(göñül döndür-)
7a/7, 12b/15, 20a/17 5b/6
d.-miş büber 6b/17 dört dört
Nesrin Altun | 113
 d. (bir ... dört ... ) 5a/4
d. (üç dört dāne)
11a/17
d. (üç dört ḳat) 13b/17
d. bėş ṣoġan 8b/18
d. bėş 3a/12
d. bucaḳlu 8a/10
d. dört pāre ėt- 9b/17,
17b/15
d. pāre ėt- 19a/6
d. vaḳıyye 21b/11
d. yüz dāne 12b/6
d. yüz dirhem 1b/2,
1b/2, 2a/5, 2a/5, 2a/6,
2b/7
döş göğüs
d.+den 3a/8
döşe- sermek, kaplamak,
dizmek
d.-yeler 6b/16, 6b/16,
6b/18, 7a/15, 7a/16,
7a/17, 7b/6, 7b/7,
7b/8, 13a/19, 13b/16,
14a/6, 17a/1
d.-yüp 24b/14
dumağı nezle
d.+ya 21a/10
114 | ā
dur- beklemek krş.
ṭur-
d.-a 1b/14, 2b/12,
5b/15, 7a/14, 12a/11,
12b/9, 12b/18, 13b/11,
14a/3, 14a/4, 14a/17,
15a/3, 17b/7, 18b/1,
19b/11, 20b/18,
21b/17, 22a/17, 25a/2
d.-an 10a/7
d.-ınca 24a/10
d.-mayup 14b/2,
17a/12, 17b/9
d.-maz 24a/6
d.-up 18a/11
d.-urken(örü dur-)
22b/14
dut- tutmak; yoğurmak
d.-a 24b/18
d.-alar(ḥamīr dut-)
15a/3, 15a/12, 15b/4
d.-alar(ḳatı ḥamīr dut-)
8a/15
d.-ar(ḫoş dut-) 23a/3
d.-ar(issi dut-) 23b/13
d.-ar(ṣovuḳ dut-)
21b/15
 d.-ar(yumuşaḳ dut-) 7b/17, 8a/2, 8a/3,
21a/5 8b/3, 9a/14, 10b/16,
dutam tutam 11a/1, 11a/2, 11b/16,
d. (bir dutam) 3b/19, 12a/18, 13b/4, 13b/6,
3b/19 13b/15, 14a/18, 15a/9,
dutmac ince kesilmiş hamur 15b/9, 16b/1, 16b/12,
parçaları 16b/18, 25b/2
d.+ı 8b/7, 8b/9, 9a/6 d.-üp 3b/17
d. kes- 8b/7, 9a/4 E
dutul- kapanmak, tıkanmak edviye < Ar. ilaçlar
d.-sa 24b/11 e.+den 20b/10
düdük boru e.+leri 20b/10, 23a/15
d.(g)+in(öyken düdügi) e.+nüñ 20b/9
18a/8 e. (üç edviye miḳdārı)
dügme tomurcuk 20a/5
d.+lerile 21a/14 eflaḳ ṭuzı Eflak-
dür- katlamak Boğdan’dan(Romanya ve civarı)
d.-eler 14b/16 getirilen tuz
dürlü türlü, çeşit e. 25a/5
d. 23a/19 eger < Far. eğer, şayet
düşür- ceninin ölümüne sebep e. 4a/11, 5a/8, 6b/12,
olmak 14a/1, 19a/4, 19b/12,
d.-ür(oġlanın düşür-) 20b/3, 21b/1, 22b/7,
23b/11 22b/8
düz- dizmek egir eğir, yel otu, hazambel
d.-eler 3a/1, 4a/11, (acorus calamus)
6a/2, 7a/12, 7b/2, e.+in 19b/5
Nesrin Altun | 115
 e.+üñ 19a/19 ekşi aşı koyun eti, üzüm, erik,
egir murabbāsı eğir ve balla kaysı ve nar ekşisiyle
yapılan ve deva olarak yapılan bir çeşit yemek
kullanılan bir çeşit marmelat e. (bāb-ı terkīb-i ekşi
c. (bāb-ı terkīb-i egir aşı) 6a/11
murabbāsı) 19a/18 el el
ek- serpmek e.+e gir- 2a/3, 2b/4
e.-e 16a/18 e.+ile 21a/2
e.-eler 8b/5, 8b/6, ele- elemek
13b/2, 14a/19, 15b/10, e.-meyeler 8a/7
15b/11, 18b/19, e.-yeler 8a/7, 13b/12,
20a/19 16b/13
e.-esin 12b/4 elek elek, süzgeç
e.-üp 6b/3, 16a/1, e. 19a/9
16b/13 e.+den(ṣıḳ ibrişim elek
ekşi ekşi tat; nar, koruk gibi den geçür-) 9b/4
ekşi bitkilerden elde edilen sos e.+den geç- 2a/8,
e. 6a/6, 6b/1, 18b/15 17a/19
e. (nār) 21b/16, 22a/3 e.+den geçür- 1b/4,
e.+lerden 21a/17 2a/7, 11a/9, 24a/16
e.+si 23b/9 e.+den süz- 4a/8,
e.+si(ḳoruḳ ekşisi) 9a/7 6a/18, 6a/19, 22a/14
e.+sini(ḳızılcıḳ ekşisi) e.+den yā astārdan ge
6a/17 çür- 21b/12
e.+sini(nārdeng ekşisi) elen- elenmek
6a/17 e.-miş 14b/1, 16a/3
e. ṣafrā 18b/15 elli elli
116 | ā
 e. (iki yüz elli dirhem) 14a/15, 15b/6, 17a/14,
19a/7 17b/11, 17b/18,
e. (ḳırḳ elli dāne) 19a/14, 22a/16, 25b/1,
10b/14, 11b/12 25b/15, 26a/4
e. (üç yüz elli dirhem) i.-üp 4b/14, 5b/13,
19a/10 6b/7, 12b/3
e. (yüz elli dirhem) eñük yavaş, hafif
1b/6, 9b/18 e. eñük 3b/3, 5a/6
e. dirhem 1b/3, 1b/6, eri- erimek, sertliğini
2b/1, 3a/14, 9b/10, kaybetmek
10b/13, 11b/11 e.-meye 12b/1, 19a/9
em- emmek e.-ye 19b/10, 24a/6
ḳız emdügi süd 24a/8 erit- eritmek
ender < Far. üstüne e.(d)-eler 20a/1
e. (ḳat ender ḳat) e.(d)-üp 14a/3
13b/4 erik erik krş. erük
ėndür- ocaktan çekmek e. 11b/3
i.-eler 1b/13, 2a/19, e. (ḳara leẕẕetlü erik)
2b/19, 3b/7, 3b/14, 5a/19
3b/17, 4a/10, 4a/16, e.(g)+in(bardaḳ erigi)
4b/19, 5a/12, 5b/9, 12a/19
6b/2, 6b/12, 7a/2, erişte <Far. I. kıyma, ince ince
7b/2, 7b/10, 8b/11, kesme
9a/8, 9a/13, 9b/9, e. ėt- 7b/15, 11a/4
10b/15, 11a/5, 11a/16, e. ṣoġan 6b/15
11b/15, 12a/12, 13a/2, II. erişte, ev makarnası
13a/7, 13a/12, 13b/7, e. 12a/14, 12a/15
Nesrin Altun | 117
 e. kes- 12a/1, 15a/13, 6b/8, 7a/8, 9b/19,
15b/4 10b/9, 11a/9, 11a/10,
e.+yi 12a/12, 15a/13, 11b/2, 11b/7, 25b/17,
15a/15, 15a/16, 15b/5, 25b/19
15b/7 e. (kemükli et) 8b/19
e. (bāb-ı terkīb-i erişte) e. (semüz et) 2b/6,
11b/19 4a/4, 4b/7, 5b/11,
erlik ṣuyı meni krş. menī 6b/3, 7a/13, 7b/4
e. 18b/17 e. (semüz ḳalye et)
ėrte sabah 7a/3
i. 24a/2 e. ḳıyma ėt- 7a/6
erük erik (prunus) krş. e. ṣuyı 5b/15, 4b/17,
erik 10a/8
e. 6a/8, 6a/12, 6a/17 e.+den(aruḳ et) 13a/9
e. (arṣlanī ḳara erük) e.+den(laġar et) 16a/2
5b/17 e.+den(semüz et)
e. (bardaḳ erügi) 5b/1 3a/10, 4b/3, 4b/15,
e.(g)+i 11b/1 8b/4, 8b/8, 9a/2,
e.(g)+i(bardaḳī erük) 9a/10, 14b/4, 14b/8,
5b/17 14b/14, 14b/19,
eski kurutulmuş 15a/11, 15a/19,
e. ṣūmāḳ 19b/8 15b/13, 16a/19,
et et 25b/10
e. 2b/11, 3b/11, 3b/13, e.+i 2b/9, 2b/11,
3b/14, 4a/8, 4a/16, 4a/10, 5b/13, 5b/14,
4b/11, 5a/18, 5b/15, 7a/9, 7a/11, 7a/15,
6b/1, 6b/4, 6b/5, 6b/6,
118 | ā
7b/6, 7b/13, 10a/13,
10a/14, 16b/8, 16b/11
e.+i(arıḳ /aruḳ et)
13a/18, 13b/3, 16b/15 ėt-
e.+i(geyik eti) 6a/3
e.+i(kemükli et) 8b/15
e.+i(ḳoyun eti) 2b/6,
3a/8, 3b/10, 5b/11
e.+i(ḳuzı eti) 2b/7,
5b/12, 10a/1
e.+i(semüz et) 3b/10,
8a/5, 8a/12, 8b/12,
9a/9, 10b/8, 10b/17,
11a/3, 11a/7, 11b/7,
13a/4, 14a/8, 16b/7,
25a/13, 25b/4
e.+i(ṭavşan eti) 6a/3
e.+i(ṭavuḳ eti) 2b/7,
3a/7, 6b/16, 10a/1
e.+in 3a/1, 3b/17,
6a/2, 7b/11, 8b/3,
8b/17
e.+in(ḳoyun eti) 6a/11
e.+in(ḳuzı eti) 16a/14
e.+in(semüz ḳoyun eti)
16a/14
e.+in(ṭavuḳ eti) 12a/18
e.+leri 6a/4, 6a/4
e.+lerin 3a/7, 7b/2
e.+üñ 4b/9
etmek, yapmak
ė.-dügümüz(cem’ ėt-)
9b/11
ė.(d)-e 12b/12
ė.(d)-e(dört dört pāre
ėt-) 17b/15
ė.(d)-e(şerbetin ėt-)
12b/11
ė.(d)-e(veznin ėt-)
10a/13
ė.(d)-e(yufḳa ėt-)
12b/10, 12b/10
ė.(d)-eler 2a/2, 2b/4,
3a/3, 3a/4, 6b/15,
8a/11, 8b/8, 8b/12,
9b/13, 10a/9, 12b/14,
12b/17, 13b/14,
13b/17, 15a/8, 16a/8,
17a/3, 19b/3, 19b/13,
22b/4, 24b/16, 25a/7,
25b/14
ė.(d)-eler(az ėt-)
19a/14
Nesrin Altun | 119
 ė.(d)-eler(dilim dilim ė.(d)-eler(muḥaşşer ėt)
ėt-) 14a/3 14a/11, 15a/5
ė.(d)-eler(dört dört ė.(d)-eler(od ėt-) 17b/1
pāre ėt-) 9b/17 ė.(d)-eler(perhīz ėt-)
ė.(d)-eler(dört pāre ėt-) 21a/17, 22b/17
19a/7 ė.(d)-eler(perverde ėt-)
ė.(d)-eler(erişte ėt-) 10a/4
11a/4 ė.(d)-eler(ḳalye ėt-)
ė.(d)-eler(gibi ėt-) 3a/10, 4b/15, 7a/13,
1b/14 7b/4, 8a/12, 13a/4
ė.(d)-eler(ḥāżır ėt-) ė.(d)-eler(ḳıyma ėt-)
3a/16, 16a/3 3a/13, 6b/5, 12a/4,
ė.(d)-eler(ifṭar ėt-) 16b/15
24b/10 ė.(d)-eler(sakin od ėt-)
ė.(d)-eler(isti‘mal ėt-) 3b/4
19b/19, 24a/18 ė.(d)-eler(ṣafi ėt-)
ė.(d)-eler(kebab ėt-) 23a/14
9a/1 ė.(d)-eler(ṣarf ėt-)
ė.(d)-eler(köfte ėt-) 21b/5, 21b/18
3a/10, 7b/13, 9a/3, ė.(d)-eler(şerbetin ėt-)
9a/10, 10b/19, 14b/9, 18a/16
15a/1, 15a/12, 15b/14 ė.(d)-eler(talāş ėt-)
ė.(d)-eler(köz ėt-) 1b/9 10a/11
ė.(d)-eler(ma‘cūn ėt-) ė.(d)-eler(tamam ėt-)
20a/6, 20a/12, 23b/6 11a/11, 12a/5
ė.(d)-eler(muḳaşşer ėt) ė.(d)-eler(vezn ėt-)
9a/18, 9a/18 9a/7
120 | ā
ė.(d)-eler(veznde ėt-) ė.(d)-er(men’ ėt-)
6a/14, 6a/16, 7a/1, 23a/1
7b/9, 8a/19 ė.(d)-er(noḳṣan ėt-)
ė.(d)-eler(veznin ėt-) 22b/13
4a/17, 5b/3, 5b/16, ė.(d)-er(ḳaṭ’ ėt-) 19a/5,
10b/15, 14a/10, 20a/8
15b/19, 16a/5, 16a/16, ė.(d)-er(taḥlil ėt-)
17b/6, 25b/1 20a/8
ė.(d)-eler(ḫarc ėt-) ė.(d)-erlerse 4a/14,
22a/3, 22b/2 4b/3, 5a/2, 7b/3,
ė.(d)-eler(yaḥni ėt-) 17a/16
16b/7 ė.(d)-erlerse(ziyade ėt-)
ė.(d)-eler(yufḳa ėt-) 2a/2, 21b/10
8a/9, 13b/13, 15a/12, ė.-mege(bevl ėt-)
16a/6 24b/5
ė.(d)-eler(yumrı yumrı ė.-mek 12b/16, 20b/8
ėt-) 1b/17 ė.-mek(istiğmal ėt-)
ė.(d)-eler(ziyade ėt-) 20a/2
11b/19, 25b/4 ė.-meyeler(mülāzemet
ė.(d)-er(def’ ėt-) 18a/1, ėt-) 22b/12
18b/11 ė.-mezse 5a/14
ė.(d)-er(fayide ėt-) ė.-mişlerdür(huy ėt-)
18a/8, 19a/15, 20a/9, 22b/5
23b/10 ė.(d)-üp 7a/7, 7a/7,
ė.(d)-er(hażm ėt-) 7b/15
20b/15 ė.(d)-üp(bal şerbeti ėt-)
6a/18
Nesrin Altun | 121
 ė.(d)-üp(cem ėt-) 11a/16, 13a/12,
22b/6 25b/15, 26a/4
ė.(d)-üp(cem’ ėt-) ė.(d)-üp(terkīb ėt-)
22b/10, 22b/12 20b/10
ė.(d)-üp(çirīş ėt-) ė.(d)-üp(ṭalaş ėt-)
14b/17 8b/10
ė.(d)-üp(dop dop ėt-) ė.(d)-üp(ṭop ėt-) 8b/16
21b/17 ė.(d)-üp(veznin ėt-)
ė.(d)-üp(köfte ėt-) 5a/12, 11b/15, 15b/13,
4b/4, 6a/15, 6b/8, 16b/5
10b/13, 11a/11, etmek ekmek
11b/11, 12a/8, 25b/10, e. 13a/7, 14a/7,
26a/1 16b/10
ė.(d)-üp(mağcun ėt-) e. içi 14b/6
24b/9 e.+i 8a/2, 11a/1, 14a/3,
ė.(d)-üp(mülāzemet ėt) 14a/4
22b/7, 22b/8, 22b/10 evn <Ar. Dinlenme,
ė.(d)-üp(pāre ėt-) sakinleşme
10a/18 e.+i getür- 3a/5
ė.(d)-üp(saḥḳ ėt-) evvel < Ar. önce
24b/8 e. 2a/9, 3a/19, 4a/15,
ė.(d)-üp(şerbet ėt-) 4b/8, 6a/11, 7b/5,
21b/14 7b/6, 9b/3, 12b/10,
ė.(d)-üp(şerbetin ėt-) 16a/9, 19a/1, 19b/7,
6a/19 20b/5
ė.(d)-üp(tamam ėt-) eyd <Ar. sertlik, dayanıklılık
3b/14, 4a/10, 6b/11, e+i 2a/8
122 | ā
eyegü kaburga e.-yeler(ṭatlu eyle-)
e. 16a/15 17b/17
e.+den 3a/9 e.-yeler(yufḳa eyle-)
eyle- etmek, yapmak 8a/8, 8a/9
e.-mek(perverde eyle-) eyü iyi
19b/12 e. 4a/14, 24a/11
e.-r(fayide eyle-) e. ṭatlu alma 18a/9
18b/12 e.+dür 19a/16, 19a/19
e.-r(ḳabni eyle-) 18a/5 e.+si 18b/9
e.-r(ḳaṭ’ eyle-) 20b/14 ez- ezmek, eritmek
e.-r(ḳavī eyle-) 20b/13, e.-eler 1b/16, 4b/11,
20b/14 5a/10, 6b/8, 7a/10,
e.-r(ḫoş eyle-) 18a/9 7b/8, 9b/8, 10a/15,
e.-r(ża’īf eyle-) 18b/17 10a/16, 10a/17, 10b/2,
e.-rse 20b/8 10b/7, 11b/6, 12b/18,
e.-ye(ḳavī eyle-) 20b/5, 14a/16, 14b/11,
23a/18 15b/12, 17b/10,
e.-ye(ziyāde eyle-) 19a/12, 25b/1, 25b/17
17b/19 e.-üp 5b/4, 5b/10,
e.-yeler 20b/19 5b/18, 6a/17, 11a/14,
e.-yeler(bulamac eyle-) 15b/7, 17a/11, 21b/18
14b/2 ezā < Ar. eziyet, zorluk
e.-yeler(od eyle-) e. ol- 9b/14
1b/12, 2a/14, 2b/13, ezil- eritilmek
5a/7, 5b/12, 9b/5, e.-miş 1b/19
17a/8 F
fārisīce farsça
Nesrin Altun | 123
 f. 23b/8 f.+ı 9b/11
fāvniyye <Ar. yumurtaya f. (ġ)+ı 9b/1
bulanarak kızartılmış ekmek ve fıstuḳ herīsesi badem, şeker,
balla yapılan bir çeşit yiyecek tavuk göğsü, pirinç unu ve
ḳ. (bāb-ı terkīb-i fıstıkla yapılan bir tatlı
fāvniyye) 14a/2 f. (bāb-ı terkīb-i fıstuḳ
fāyide (< Ar. fā’ide) fayda, yarar herīsesi) 9a/15
f.+dür 19a/16, 19a/19 fi’l-cümle < Ar. hepsi, tümü
f.+si 18a/2, 19a/18, d. 21b/3
20b/16, 21a/4, 21a/11, G
22a/10, 23a/19 ġaflet < Ar. ihmal
f. ėt- 18a/7, 19a/15, ġ. olın- 24b/18
20a/9, 23b/10 ġāribiyye şeker veya bal içinde
f. eyle- 18b/12 kayısı veya erik pişirilerek
fāyidelü faydalı yapılan bir çeşit tatlı.
f.+dür 17b/14 ġ. (bāb-ı terkīb-i ġāri
felāsife <Ar. bir tür macun biyye) 12a/18
f. 20a/1 gāvzubān <Far. sığırdili
ferfiyyūn < Ar. sütleğen (anchusa officinalis) krş. ṣıġır
(euphorbia) dili
f. 20a/5 g. (bāb-ı terkīb-i gāv
fınduḳ <Far. fındık (corylus zubān) 23b/15
maxima) ġāyet < Ar. fazla, çok
f. 9a/17 ġ. 3b/9, 5b/9, 6a/6,
fıstuḳ <Ar. fıstık (pistacia 6a/15, 6b/1, 7b/9,
vera) 7b/16, 11a/6, 12a/19,
f. 9a/17, 17a/17
124 | ā
 12b/4, 14b/6, 16a/2, g.-eler(elekden yā
18a/1, 23a/1, 25a/8 astārdan geçür-)
ġ.+de 10a/6 21b/13
ġayrī < Ar. başka, ayrı g.-eler(ḥarīrden geçür-)
ġ. 5b/13, 11a/5, 24b/9
14a/10, 15a/4, 20b/7, gel- ulaşmak, gelmek
23a/12, 23a/19 g.-e 8b/17
geç- I. geçmek g.-e(ḳıvāma gel-) 9b/5,
g.-meye 8a/7 10a/3, 18a/18, 21a/7,
g.-meyeni(elekden geç) 22a/9
2a/8 g.-icek(ḳıvāma gel-)
g.-miş(elekden geç-) 19a/13, 20a/18
17a/19 g.-ince 24b/15
II. etki etmek g.-ince(ḳıvāma gel-)
g.-e(içine geç-) 19b/15 18b/5
g.-mezse 24a/17 g.-miş(ḳıvāma gel-)
geçür- geçirmek 9b/8, 10a/4, 19b/18
g.-eler(astārdan geçür-) g.-üp 10b/15
10a/10, 10b/7, 11b/6, genc körpe, taze
25b/17 g. ḳabaḳ 13a/9
g.-eler(bezden geçür-) gendü kendi
18b/2, 23a/6, 24a/15 g. (iki gendü miḳdārı)
g.-eler(elekden geçür-) 20b/17
1b/4, 2a/7, 9b/4, g.+si 7a/19
11a/9, 24a/16 gene yine, tekrar
g. 19b/2
gerek gerek
Nesrin Altun | 125
 g. 19a/1, 19a/14, g. (iki gez) 19b/2
20a/2, 20a/2, 20b/2, gezer <Far. havuç
20b/3, 20b/4, 20b/6, g. (bāb-ı terkīb-i ḳalye-
20b/6, 20b/7, 20b/8, yi gezer) 7b/4
20b/11, 20b/11, gibi I. gibi, benzer
20b/12, 23a/10 g. 6a/12, 6a/12, 10b/5,
g.+dür 23b/14 16b/3, 18a/2, 19a/17
g.+se 22a/2 g. (bekmez gibi) 22a/2,
getür- getirmek; sağlamak 22a/5, 22a/12
g.-eler 3a/4, 3b/3, g. (herise gibi) 21b/1
7a/14, 16a/19 g. (iplik gibi) 1b/5,
g.-eler(ḳıvāma getür-) 2a/11
9b/6, 9b/7, 10a/18, g. (un gibi) 1b/14,
17b/18, 18a/12, 2b/2, 10b/1, 25a/7
18a/13, 19a/11, g. (yaḳı gibi) 24b/15
19b/17, 22a/1, 24b/3 g.+dür 11b/4, 20b/16,
g.-üp 2b/12, 6b/15, 20b/16
12b/13 II. hemen, ḳ anda
g.-üp (evni getür-) 3a/5 g. (kesildügi gibi) 15b/6
g.-ür 18b/10, 18b/16 g. (ḳaynaduġı gibi)
g.-ür(şazilıḳ getür-) 15b/5
18a/4 gice gece
gey çok, pek g. (bir gün bir gice)
g. ḳatı 24a/12 19b/11
geyik geyik giçirek daha küçük
g. eti 6a/3 g. 19b/1
gez kez, kere
126 | ā
gider- temizlemek, ayıklamak; g.+ye 22b/19, 24a/5,
ortadan kaldırmak 24a/7
g.-e 18a/5, 24a/6 git- süzülmek
g.-eler 8b/13, 14a/2, g.(d)-e 13b/10, 19a/10
17b/15, 18b/2, 19b/4, g.(d)-er 20a/13
20a/14 g.-meyince 22b/17
g.-meyeler 8b/14 göbek göbek, karın
g.-ür 18a/5, 18b/10, g.(g)+e 22b/15
18b/11, 19a/6, 20a/10, g. aġrısı 24b/3
23b/13, 23b/17, gögercin güvercin
23b/19 g. kebabı 25a/11
gīl ḥalvā (<Far. gīl: sıradan, gög(ü)s göğüs
bayağı) bal, yağ, un, badem ve g.+i 23b/17
safranla yapılan bir çeşit helva g.+in 1b/5, 2a/11.
g. (bāb-ı terkīb-i gīl 9a/16
ḥalvā) 17a/18 g.+in(ṭavuḳ gögsi)
gir- girmek 1b/10, 9a/19
g.-meye 3b/1 g.+ini 3a/6
g.-mezse(ele gir-) 2a/3, göñül gönül, iç
2b/4 g.(ñl)+e 18a/4
girü I. geri g.(ñl)+i aç- 23b/15
g. ḳal- 10a/12, 10a/16 g. al- 8b/2
II. yine, tekrar g. dile- 6b/12
g. 20b/6 g. dön- 18a/5
gişi kişi, kimse g. döndür- 5b/6, 7b/16,
g.+lere 18b/18 14b/7
gör- kontrol etmek
Nesrin Altun | 127
 g.-eler 3b/7 g. 1b/9, 1b/16, 1b/18,
g.-üp(ṭuzın gör-) 9b/9 2a/18, 5a/11, 9b/8,
göre uygun 9b/12, 10a/5, 17b/7,
g. 5b/8, 12b/10, 17b/12, 17b/17,
25b/12 18a/13, 19a/11, 20b/1,
götür- sokmak 23a/16
g.-e(şāf götür-) 25a/6 g. (bāb-ı terkīb-i gül
gözel güzel ṣuyı) 20b/12
g. ḳoyul- 7a/10 gül şarābı gül şurubu
gül < Far. gül (rosa canina) g. (bāb-ı terkīb-i gül
g. 20b/2, 20b/3, 20b/7 şarābı ve benefşe şarābı) 20b/1
g. (ḳırmızı gül şarābı) gülāb <Far. gül suyu krş.
25a/9 gül ṣuyı
g. (ḳızıl gül) 21a/6, g. 11a/14, 11a/15,
23b/3 11b/14, 12b/3, 12b/16,
g.+i 20b/5 17a/11, 17a/13, 21b/9,
g.+üñ 20b/3 25a/19
gül-be-sekker/ şeker gül ile g.+ıla 1b/15, 1b/19,
şeker veya balın güneşde 2b/2, 2b/16, 10a/15,
bekletilmesiyle yapılan bir çeşit 10a/16, 10a/17, 10b/2,
macun 12b/12
g. 20b/15 g. ṣuyı 9a/19
g. (bāb-ı terkīb-i gül-be- gülābī gül suyu katılmış
şeker) 20b/14 g. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
g.+i 20b/18 tuffāḥ-ı gülābī) 23a/3
gül ṣuyı gül suyu krş. gülāc güllaç; yumurta akı ve
gülāb nişasta ile yapılan yufkalar, gül
128 | ā
suyu katılmış şeker şerbeti ve g.+e 21a/3
bademle yapılan bir çeşit tatlı g.+e ḳarşu 19a/3
g. (bāb-ı terkīb-i gülāc) H
12b/5 habāb < Ar. toz
g.+uñ 12b/7 h.+suz 21a/1
gülengūbin (<Far.gülengübīn) ḥabb-ı amān (<Ar. ḥabb: hap)
bal ve gülle yapılan bir çeşit nar, siyah üzüm, sirke, gül suyu,
macun nane, karanfille yapılan bir çeşit
g. (bāb-ı terkīb-i gü deva
lengūbin) 21a/6 ḥ. (bāb-ı terkīb-i ḥabb-ı
gün gün amān) 21b/6
g. (bir gün) 18b/1 ḥācet < Ar. ihtiyaç
g. (bir gün bir gice) h.+de 22a/5
19b/11 h.+de(vaḳt-i ḥācet)
g. (bir nice gün) 24a/18 19b/6
g. (bir ḳaç gün) 19b/15, h.+dür 22a/13
20b/17 h. ol- 2b/3, 9b/13,
g. (her gün) 19b/2 11b/18, 13a/13, 19a/4,
g. (on gün) 18b/1 21b/5, 21b/13, 22b/2,
g. (ḳırḳ gün) 20a/1, 25b/3, 25b/13
22a/19, 24b/2 h. vaḳtı 12b/9, 21a/9,
g. (üç gün) 19a/2, 21b/17, 22a/9, 22a/12
25a/2, 25a/7 ḫalāṣ < Ar. hastalıktan
g. (yėdi gün) 19b/3 kurtulma
güneş güneş ḫ. bul- 24b/19
g.+de 20b/18 ḫ. ol- 25a/6
g.+de ḳuru- 12a/2 ḥalvā < Ar. helva
Nesrin Altun | 129
 h. (bāb-ı terkīb-i gīl h. (bāb-ı terkīb-i han
ḥalvā) 17a/18 daḳıyya) 15a/18
h. (iki ḥalvā miḳdārınca ḥarānī, ḥaranī < Far. tencere,
biş-) 2b/14 kazan
ḥām < Ar. çiğ, pişmemiş h. 3b/2, 3b/8, 7a/14,
h. 19b/9 7a/16, 10a/15, 25b/8
ḥāmī < Ar. işlenmemiş h.+de 3b/3
h. (misk-i ḥāmī) 23b/5 h.+ye 3b/4, 5b/12,
ḥamīr < Ar. hamur 7a/4, 9a/5, 10a/11,
h. 17a/3, 21a/2, 22b/1 12a/14, 12a/15,
h. (ḳatı ḥamīr dut-) 13a/11, 13a/19, 14b/9,
8a/15 15b/16, 16b/1
h.+e 16b/16 h.+yi 7a/18
h.+i 8a/16, 15a/8 ḫarc < Ar. malzeme
h.+in 15a/7 ḫ. 11a/5, 22a/5
h.+ine 8b/3 ḫ. ėt- 22a/3, 22b/2
h. dut- 15a/3, 15a/12, ḥarcī < Far. sıradan, basit,
15b/3 sade
h. yoġur- 9a/4, 13b/13, ḥ. ėt- 4a/14, 5a/2
16a/5, 16b/13 ḫāric < Ar. yemek
ḥamīre < Ar. ekşitilmiş, malzemesi, soğan, nohut vb.
mayalanmış ḫ.+in 5b/7, 6a/1,
h. (bāb-ı terkīb-i be 6a/14, 11b/18
nefşe-yi ḥamīre) 21a/1 ḥarīr < Ar. ipek
handaḳıyya et, soğan, nohut ve ḥ. 1b/4
erişteyle yapılan bir çeşit yemek ḥ.+den geçür- 24b/8
ḫāṣ < Ar. halis; özel
130 | ā
 ḫ. 5a/1 ḫaṭmī < Ar. hatmi (althaea
ḫ. dāne 4b/3 officinalis)
ḫ. nişasta 12b/5 ḫ. ḳab 25a/9
ḫ. un 12a/1 havān, ḥavān, ḫavān (<Far.
ḥāṣıl < Ar. ortaya çıkan hāven) maddeleri ezmek için
ḥ. ol- 22b/15 kullanılan kap
ḫāṣiyyet < Ar. özellik h.+da 1b/14, 1b/4,
ḫ. (bāb-ı terkīb-i limūn- 2a/7, 2b/1, 6a/10,
ı haṣiyyet heme dilme) 9b/3, 9b/14, 10b/1,
18b/13 12b/8, 24a/15
ḫ.+i 20b/9 h.+da(aġaç ḫavān)
ḫāṣṣa < Ar. özellikle 4a/1, 10a/9
ḫ. kim 18b/19 ḥāvic < Ar. yemek
ḥastalıḳ hastalık malzemesi, yemek için gerekli
ḥ. 22b/9 olan malzeme
ḫaşḫāş < Ar. haşhaş (papaver h.+i 5b/2, 7a/6
somniferum) h.+in 6a/2, 11a/18,
ḫ.+dan 18b/8 11b/15, 25b/2, 25b/3
ḫ. ḳabı 25a/9 ḥāvuc (<Far. hevīc) havuç
ḫaşla- haşlamak ḥ. 3b/11, 7b/4
ḫ.-yalar 13b/9 ḥ.+ın 7b/6
ḥaṭāb < Ar. içine kıyma ḫāya <Ar. testis
koyulmuş yufkanın ḫ.+ları 24b/15
yağda kızartılmasıyla ḥayva ayva (cydonia ablonga)
yapılan bir çeşit börek. ḥ. (bāb-ı terkīb-i sefer
ḥ. (bāb-ı terkīb-i ḥaṭāb) celiye-yi ḥayva) 10b/5
8a/4
Nesrin Altun | 131
 ḥ. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı h. (bāb-ı terkīb-i hāy
ḥayva) 18a/2 hāy) 14a/19
ḥayva murabbāsı ayva hem <Far. Aynı zamanda
marmelatı h. 7a/16
ḥ. (bāb-i terkīb-i ḥayva h. (ve hem) 2a/2, 2b/1,
murabbāsı) 19a/16 3a/10, 3a/11, 3b/12,
ḥayvānī bir elma türü 3b/12, 4a/17, 4a/18,
ḥ. (alma) 9b/16 5a/7, 5a/9, 5a/11,
haẕā <Ar. bu 5b/1, 5b/2, 5b/3, 5b/4,
h. 1b/1 5b/7, 5b/16, 5b/19,
ḥāżır <Ar. hazırlanmış 6a/1, 6a/9, 6a/9,
ḥ. (bāb-ı terkīb-i 6a/10, 7a/5, 7a/17,
çevāriş-i ḥāżır alma) 7b/11, 9b/10, 10b/14,
18a/9 13b/11, 17b/5, 17b/10,
ḥ. dur- 7a/14 17b/19, 21b/14
ḥ. ėt- 3a/16, 16a/3 hemān <Far. yalnız, sadece;
ḥ. ol- 1b/5, 1b/15, aynı, tıpkı; hemen
3a/1, 3a/5, 9a/17, h. 3a/7, 6a/5, 7a/6,
12a/2 10b/5, 10b/15, 11a/19,
ḥażırla- hazırlamak 11b/4, 11b/15, 11b/17,
ḥ.-yalar 7b/5, 7b/6 19b/5, 24a/17
hażm <Ar. yiyecekleri sin heme <Far. bütün, hep
dirme, eritme h. 18b/14
h. ėt- 20b/15 h. (bāb-ı terkīb-i limūn-
hāy hāy pastırma un ve balla ı haṣiyyet heme dilme) 18b/13
yapılan bir çeşit yemek. her <Far. her

132 | ā
 h. 5b/7, 6a/1, 6a/14, ḫ. 4b/11, 11a/6
11a/18, 11b/18, ḫ.+dur 18b/19
12b/16, 25b/3 ḫ. dut- 23a/2
h. bir 20b/9, 23b/4 ḫ. eyle- 18a/8
h. gün 19b/2 ḫummāṣ (<Ar. ḥummāż) kuzu
h. ṣabāḥ 23a/16 kulağı otu (rumex acetosella)
herīse <Ar. tahıl ve etin uzun ḥ. 18a/19
süre pişirilip macun ḫ. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
kıvamına getirilmesiyle ḫummāṣ) 18a/19
yapılan bir yemek türü, ḥ. ṣuyı 18b/3, 18b/4
keşkek; ezme, macun ḫurd <Far. ezik, ezilmiş
h. 22b/9 ḫ. ol- 23a/5
h.+si(bāb-ı terkīb-i ḫurmā <Ar. hurma (phoeniḫ
fıstuḳ herīsesi) 9a/15 dactylifera)
h. gibi 21b/1 h. 9b/18, 11a/12,
h. ol- 21b/7 25a/17
ḥıfẓ <Ar. hafıza h.+yı 10a/18
h. 19a/18 ḥurūzmiyye köfte, nohut ve
ḫıyār <Ar. salatalık, hıyar kesme hamurla yapılan ekşili bir
(cucumis sativus) yemek çeşidi.
ḫ. 6b/10, 26a/2 h. (bāb-ı terkīb-i
hindī hindistana ait ḥurūzmiyye) 9a/2
h. (ṭabāşir-i hindī) ḥükemā <Ar. hekimler
23b/3 h. 18b/14, 22b/5
ḥissī <Ar. Hissedilebilir huy <Ar. alışkanlık, adet
ḥ. 2a/8 h. ėt- 22b/5
ḫoş <Far. hoş, iyi I
Nesrin Altun | 133
ılıcaḳ ılıkça ibrişim <Far. kalın bükülmüş
ı. 12b/18, 20a/16 ipek iplik
ısıcaḳ sıcak krş. i. (ṣıḳ ibrişim elek) 9b/4
ṣıcaḳ iç I. iç, ara, orta
ı. 2b/12, 4a/16, 5b/14, i.+i(bādam içi) 2b/8,
12a/11, 15a/2, 17a/7, 3a/15, 5a/9, 5b/19,
17b/6 9b/18
ısırġuye (ısırgu : sivilce, kızıl ya i.+in 13a/11, 16b/1,
da sarıya yakın renkte şişlik) 18a/10, 19a/7
şişler üzerine konan bir çeşit i.+in(fınduḳ) 9a/18
ilaç. i.+in(bādam içi) 9a/18
ı. (bāb-ı terkīb-i i.+in(etmek içi) 14b/6
ısırġuye) 24a/8 i.+inde 13a/1, 14a/5,
ısıtma sıtma hastalığı krş. 14b/18, 16b/8, 19a/8,
sıdma 19b/1, 21a/19, 21b/7,
ı.+dan 18b/11 24b/2
ı. içün 25a/1 i.+indeki 8b/14,
ıṣlat- ıslatmak 20a/15, 23b/9
ı(d).-alar 2b/19, i.+ine 1b/10, 1b/11,
12a/19, 15a/16, 19b/7, 1b/13, 2a/4, 2a/11,
24b/1 2a/13, 2a/17, 2a/18,
ıṣlan- ıslanmak 2b/9, 2b/13, 2b/16,
ı.-a 12a/19 2b/17, 3a/18, 3a/18,
ıṭrāfīl <Ar. bir tür macun 3b/1, 4a/3, 4a/5, 4a/6,
ı. 20a/1 4b/1, 4b/4, 4b/5, 4b/9,
İ 5a/7, 5a/10, 5a/11,
5a/12, 5a/17, 5b/4,
134 | ā
5b/7, 5b/14, 5b/18,
5b/19, 5b/19, 6a/14,
6a/16, 6b/5, 6b/9,
6b/9, 6b/13, 6b/18,
7a/4, 7a/8, 7a/8,
7a/10, 7a/16, 7a/18,
7b/1, 8a/5, 8a/10,
8a/15, 8b/1, 8b/2,
8b/9, 8b/10, 8b/12,
8b/17, 9a/2, 9a/5,
9a/6, 9b/1, 9b/2, 9b/4,
9b/5, 10a/8, 10a/15,
10a/15, 10a/17,
10a/19, 10b/10,
10b/18, 10b/19, iç-
11a/11, 11a/13,
11a/15, 11b/9, 11b/11,
11b/13, 12a/8, 12a/10,
12b/2, 12b/3, 12b/5,
12b/11, 12b/19.
13a/18, 13b/4, 14a/16,
14a/16, 14b/2, 14b/3,
14b/5, 14b/6, 14b/10, iç ağrısı dizanteri
14b/11, 14b/14,
14b/16, 15a/17, 15b/8,
15b/12, 15b/14, 16a/4, içerü
16a/6, 16a/8, 16a/13,
16b/6, 16b/8, 16b/18,
17a/8, 17a/15, 17b/8,
17b/11, 18a/11, 19a/9,
19a/11, 19a/12,
19a/12, 19a/13, 19b/5,
19b/14, 19b/15,
19b/18, 20a/19, 22b/3,
23a/8, 24b/13, 25a/15,
25a/18, 25b/1, 25b/8,
25b/8, 25b/12, 25b/13,
25b/19, 26a/1, 26a/2
i.+ini 9b/17, 13a/8
II. bağırsak
i.+i 21a/5
içmek
i.-eler 21a/17, 21b/14,
24a/2, 24a/4
i.-erlerse 19a/5,
23b/12
i.-mek 24a/7
i.-meyeler 22b/13,
22b/14
i.+yiçün(bāb-i terkīb iç
aġrısıyiçün) 24a/13
iç kısım
i. 18b/15
Nesrin Altun | 135
içil- içilmek 9a/2, 9a/10, 10b/17,
i.-e 23a/17 13a/8, 13a/18, 13b/3,
içün için 16a/1, 16b/14, 21b/16,
i. 18b/7, 25a/1, 25a/3, 22a/3, 24b/2
25a/6 i. ... bir ... ol 12a/3,
içür- içirmek 22a/8
i.-eler 24a/5, 25a/9, i. ... ola, bir ... ola
25a/11, 25a/12 17a/18, 21b/3
ifṭār ėt- aç karnına yemek i. ... ve bir ... 3b/15
i. 24b/9 i.+sin 12a/10, 24a/1
ig iğ, kirmen i. böl- 9b/1
i. ucı miḳdārı 25a/4 i. dāne 12b/12, 12b/14
igne iğne i. dirhem 23a/12,
i. 3b/4 23b/18
ignele- iğne batırmak i. gendü miḳdārı
i.-yeler 4b/16 20b/17
iki iki i. gez 19b/2
i. 3b/9, 7b/19, 9a/16, i. ḥalvā miḳdārınca biş-
15b/15, 23a/7 2b/14
i. (bir ... iki ... ) 3a/19, i. ḳanṭār 21b/2
4a/19, 4b/10, 4b/16 i. semüz tavuḳ 6b/13
i. (bir iki) 21b/3 i. vaḳıyye 5a/3, 9b/15
i. (bir iki aḳçalıḳ) i. yıl 20a/12
11a/15, 17a/11, i. yüz dirhem 2a/6,
25a/19 2b/8, 3a/11, 3a/12,
i. ... bir ... 7b/13, 8a/5, 3b/18, 9a/17, 9a/18,
8b/4, 8b/8, 8b/12, 9b/2, 9b/6, 10b/6,
136 | ā
 10b/6, 11a/8, 11b/1, 22b/8, 22b/11, 23b/17,
11b/5, 16b/4, 25a/13, 24a/4, 24a/8, 25a/12,
25b/9 25a/19
i. yüz elli dirhem 19a/7 illā <Ar. mutlaka
ikindü ikindi i. 4a/19, 7b/2, 18b/8,
i.+ye dek 4a/4 24a/14
‘ilāc <Ar. ilaç ‘illet <Ar. hastalık
‘i. 25a/8 ‘i.+lerin 23a/18
ile ile in- inmek
i. 1b/6, 1b/19, 2a/1, i.-er 22b/15
2a/5, 3b/4, 6a/3, 6a/4, ince ince
6b/11, 7a/1, 7a/4, i. 13a/7, 16b/14,
8a/6, 8a/17, 8a/19, 23a/5, 24a/15
8b/18, 9a/10, 9a/11, i. ince 12a/1
9b/9, 10a/4, 10a/13, incecük incecik
10b/7, 11a/14, 12a/5, i. 25a/4
12b/13, 13a/10, incīr <Far. incir (ficus carica)
13a/17, 13b/12, i. 5b/2, 6a/8, 6a/13
13b/19, 14b/13, 15a/2, incü inci
15a/7, 15a/8, 15b/7, i. (delinmedük incü)
15b/7, 15b/12, 16b/19, 23b/5
17a/3, 18a/12, 18a/17, inşā’allāhu ta’ālā <Ar. yüce
18b/4, 19a/2, 19a/8, Allah dilerse
19a/8, 19b/16, 20a/6, i. 18a/14, 23b/1,
20a/12, 20a/16, 24a/12, 24b/17
20a/17, 20a/18, 20b/2, iplik iplik
20b/17, 21a/2, 22b/1, i. gibi 1b/5, 2a/11
Nesrin Altun | 137
irgür- sağlamak i. dut- 23b/13
i.-ür(ḳuvvet irgür-) issi ot baharat
23a/2 i. 25b/15
iri kaba, büyük i.+lar 18a/18, 19b/18,
i.+si 1b/4 20a/19
i. iri 10b/19 issilik hararet, sıcaklık
ise ise i.(g)+in(yürek issiligi)
i. 13b/5, 19a/14, 18b/10
24a/11, 24b/18 İstanbul İstanbul
ishāl <Ar. ishal i. kilesi 4a/15
i. 20b/8 iste- istemek, dilemek
i. içün 25a/6 i.-rlerse 19b/12
ispanāḳ <Rum. Ispanak i.-seler 20b/4
(spinacia oleracea) isti’māl <Ar. kullanma
i. 13b/15, 25b/11 i. 20b/4
i.(ġ)+a 13b/10 i. ėt- 19b/19, 20a/2,
i.(ġ)+ı 4b/5, 13b/9, 24a/18
13b/16, 14a/13 istisḳa <(Ar. istisḳā) siroz
i. (bāb-ı terkīb-i tābaḳa- hastalığı
yı ispanāḳ pidesi) i. 22b/15
13b/9 işe- işemek
issi sıcak, hararet verici i.-ye 24b/19
iştah (<Ar. iştiha’) yemek
i. 10b/7, 18b/11, yeme isteği
19b/10, 25b/17 i.+ı(ḳalmış iştah) 18a/4
i.+dür 18b/14, 19a/15, K
19a/18, 23b/9 ḳab I. kabuk
138 | ā
 ḳ.+ı 7a/5
ḳ.+ı(ḫaşḫāş ḳabı)
25a/10
ḳ.+ı(ṣaru ḳab) 23b/8
ḳ.+ı(ṭaş ḳab) 18b/14 ḳabaḳiyye kabaklı
ḳ.+ıla(ḫaṭmī ḳab) 25a/9
ḳ.+ın 9b/16, 13a/14,
16b/15, 17b/14,
18b/18, 19b/8, 23a/4 ḳabż
ḳ.+ın(ṭaş ḳab) 19a/1
ḳ.+ın(üst ḳab) 8b/13, ḳaç
20a/14
II. yiyecek koyulan
kase, tabak, tencere
ḳ.+a 10a/1
ḳ.+da 2b/11, 4a/16,
5b/13, 5b/15, 10a/7,
15a/4, 17b/6, 23a/12
ḳ.+ın 10a/9
ḳabaḳ kabak (cucurbita)
ḳ.(ġ)+ı 13a/8, 13a/14
ḳ.(ġ)+ı(genc ḳabaḳ)
13a/9
ḳ.(ġ)+ı(yaş ḳabaḳ)
7a/12
ḳ.(ġ)+ın 7a/15
ḳ.(ġ)+uñ 13a/11 ḳaçan ne zaman
ḳ. (bāb-ı terkīb-i keşkül-
i ḳabaḳ) 7a/12
ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳabaḳ
dolması) 13a/8
k. (bāb-ı terkīb-i
ḳavurma-yı ḳabaḳiyye)
13a/13
<Ar. peklik, kabız
ḳ. içün 25a/3
kaç
ḳ. (bir ḳaç) 3b/13,
16b/19
ḳ. (bir ḳaç aḳçalıḳ) 5a/9,
5b/10, 17b/10
ḳ. (bir ḳaç dāne) 3a/15,
4b/6, 8a/16, 11b/3,
17a/10
ḳ. (bir ḳaç def’a) 24a/9,
24b/16
ḳ. (bir ḳaç gün) 19b/14,
20b/17
ḳ. (bir ḳaç kerre)
12a/12, 17b/4
ḳ. (bir ḳaç ṣaḳız) 5a/16
ḳ. (bir ḳaç ṣoġan) 7a/14
Nesrin Altun | 139
 ḳ. kim 19a/3, 20b/8 ḳ. (bāb-ı terkīb-i
ḳadar <Ar. kadar ḳafāhiyye) 25b/4
ḳ. 19a/14, 19b/9, ḳahrubār (<Far. kehrubā)
19b/15 kehribar, bir çeşit fosilleşmiş
ḳ.+ı(bir avuç ḳadarı) reçine
12a/4 ḳ. 23b/4
ḳadarınca ölçüsüne göre, ḳal- artakalmak, geriye
gerektiği kadar kalmak
ḳ. 2b/10, 4a/9, 5a/13, ḳ.-an(baḳi ḳal-) 9b/10
6b/5, 6b/10, 10a/15, ḳ.-an 10b/2
10b/18, 13a/18, ḳ.-anca 10a/13, 10b/1
17a/15, 17b/7, 25b/12, ḳ.-anın 10a/4
25b/18 ḳ.-anın(girü ḳal-)
ḳ.(birez ḳ.) 1b/15, 10a/12, 10a/16
2b/17 ḳ.-mış iştah 18a/4
ḳadun ṭuzluġı karamuk, ḳalaylu, ḳalaylı kalaylanmış
amberbāris (berberis ḳ. 18b/6, 22a/4,
crataegina) 22a/11, 22a/15
ḳ. 11b/5 ḳalb <Ar. kalp
ḳafāhiyye (<Ar. ḳafā: misafire ḳ.+e 23b/2
ikram olunacak yemek, misafir ḳalınca daha kalın krş.
ağırlamak) nane, maydonos, ḳaluñca
sarımsak, yoğurt, et, nohut, ḳ. 20a/14
köfte, pazı, pirinç ile yapılan bir ḳālūb (<Ar. ḳālib) kalıp
çeşit yemek ḳ.+ıla 16b/14
ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳaluñca daha kalın krş.
ḳafāhiyye) 3b/19 ḳalınca
140 | ā
 ḳ. 8a/9, 13a/9 ḳanṭār <Ar. kırk dört okkalık
ḳalye <Ar. kavurma, kendi ağırlık birimi
yağı ve suyuyla pişirme; ḳ. (bir ḳanṭār) 21a/18,
kavurmalık, kuşbaşı 21b/2, 21b/11, 21b/11
ḳ. 14a/9 ḳ. (iki ḳanṭār) 21b/2
ḳ. (semüz ḳalye et) ḳapa- kapatmak
7a/3 ḳ.-rlarsa 3b/6
ḳ.+den 8a/18, 14a/11 ḳ.-yalar 3b/6, 7a/1,
ḳ.+sin 15b/9 7a/19, 8b/18, 17a/3
ḳ.+yi 14a/18 ḳapama-yı mākiyān tavuk ve
ḳ. doġra- 11a/3 soğanla yapılan bir çeşit yemek
ḳ. ėt- 3a/10, 4b/15, ḳ. (bāb-ı terkīb-i
7a/13, 7b/4, 8a/12, ḳapama-yı mākiyān)
13a/4 6b/13
ḳ. ṣoġan 6a/12 ḳar- karıştırmak
ḳ. ur- 3b/11, 4b/4, ḳ.-alar 12a/5
5b/12, 5b/16, 11a/7, ḳara siyah
11b/7, 14a/8, 15a/19 , ḳ. leẕẕetlü erik 5a/19
25a/13 ḳ. (arṣlanī ḳara erük)
ḳalye-yi gezer et, havuç, soğan, 5b/17
köfte ve üzümle yapılan bir çeşit ḳara ṭut kara dut (morus nigra),
yemek dut marmelatı
ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳalye- ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳara
yi gezer) 7b/4 ṭut) 22a/6
ḳan kan ḳ. ṭut/ṭuṭ 11a/17,
ḳ.+ın 24a/17 22a/6

Nesrin Altun | 141

ḳara üzüm siyah üzüm (vitis ḳ.-duḳdan 5b/5
vinifera) ḳ.-u 10a/5, 21b/4,
ḳ. 6a/8, 6a/12, 6a/18, 24a/9, 24a/11
9a/5, 21a/19, 21b/7, ḳarışdur- karıştırmak
21b/11 ḳ.-alar 1b/10, 1b/16,
ḳaranfil <Ar. karanfil 2a/11, 2a/13, 2b/2,
(caryophyllus aromaticus) 2b/15, 3a/2, 3a/16,
ḳ. 2b/17, 7b/11, 8a/4, 4a/3, 4a/9, 4a/12,
8b/5, 11b/13, 13a/3, 4b/1, 4b/2, 4b/14,
13a/6, 15b/10, 21b/10, 4b/19, 5a/7, 5b/3,
23a/12 6a/6, 6b/13, 8a/19,
ḳarāsiyye (<Far. kiraz) erik? 9b/6, 12a/15, 13a/7,
suyu, badem, et, hurma ve elma 13a/7, 14a/12, 14a/17,
ile yapılan bir çeşit yemek 14b/2, 15b/6, 16b/5,
ḳ. (bāb-ı terkīb-i 17a/12, 17b/4, 17b/9,
ḳarāsiyye) 11a/19 18a/16, 18a/18,
ḳarın mide; işkembe krş. 20a/17, 20a/18,
karun 20a/19, 21a/19, 21b/8,
ḳ. 3a/7, 3b/9 21b/9, 21b/10, 23a/9,
ḳ.(rn)+ı 3a/17, 3b/1 23a/15, 25a/18, 25b/9
ḳ.(rn)+ın(ḳoyun ḳarnı) ḳ.-mayalar 7a/19
3a/4 ḳ.-up 7a/7, 21a/8,
ḳ.(rn)+ına(aç ḳarnına) 24a/9, 24a/16
25a/7 ḳarışdurıl- karıştırılmak
ḳarış- karışmak ḳ.-up 21b/1
ḳ.-a 1b/13, 5a/8, 5a/9, ḳarşu karşı
5b/5
142 | ā
 ḳ. (güneşe ḳarşu) 6a/6, 8a/18, 8b/3,
19a/3, 21a/3 9a/12, 9b/9, 10a/10,
ḳarun işkembe, yağ ve süzme 10a/17, 10b/2, 11a/14,
yoğurt karışımının içine 11a/16, 12a/5, 12b/12,
koyulduğu bir çeşit saklama 15a/5, 15a/6, 15a/9,
kabı krş. karın 15a/17, 15b/2, 15b/2,
ḳ.+a 16b/6 15b/5, 16b/5, 16b/16,
ḳasuḳ, ḳasıḳ böbrek, karın 17a/12, 18b/3, 19b/16,
bölgesinin altı 19b/19, 20b/1, 21a/7,
ḳ.(ġ)+a 24b/15 21a/16, 21b/16,
ḳ.(ġ)+ında 24b/5 23a/16, 25a/15, 25b/1
ḳaş kaş ḳ.-up 12b/6, 14a/2,
ḳ.+a ve kirpüge 22b/12 24b/14
ḳaşuḳ kaşık ḳatı çok, fazla; sert, yoğun
ḳ.(ġ)+a 20a/18 ḳ. 2a/15, 3b/1, 8a/7,
ḳ.(ġ)+ıla 23a/9 9a/8, 10a/5, 12b/7,
ḳ. (bir buçuḳ ḳaşuḳ) 12b/7, 15a/3, 16a/5,
23a/17 17a/9, 19a/9, 22a/19,
ḳ. (bir ḳaşuḳ) 19a/5 24a/13
ḳat tabaka, sıra ḳ. ḥamīr dut- 8a/15
ḳ. (bir ḳat) 6b/15, ḳ.+ca 12b/8
6b/16 ḳaṭ’ <Ar. durdurma,
ḳ. (üç dört ḳat) 13b/17 dindirme
ḳ.-ender-ḳat 13b/4 ḳ. ėt- 19a/5, 20a/8
ḳat- katmak, ilave etmek ḳ. eyle- 20b/14
ḳ.-alar 2b/10, 4a/9, ḳatuḳ yoğurtlu, yoğurt
5b/10, 5b/19, 6a/5, eklenmiş
Nesrin Altun | 143
 ḳ. 8b/3 8a/11, 8b/4, 8b/8,
ḳ.(ġ)+ı(bāb-i terkīb-i 9a/11, 11a/1, 13a/1,
ḳaymaḳ ḳatuġı) 16b/3 13a/4, 13a/16, 13b/7,
ḳavī <Ar. kuvvetli, sağlam 14a/5, 14b/1, 14b/5,
14b/15, 14b/18, 15a/2,
ḳ. eyle- 18a/5, 20b/5, 15a/12, 15b/2, 16b/9
20b/13, 20b/14, ḳ.-duḳları 15a/10
23a/18 ḳ.-mazlarsa 6a/4
ḳ. ol- 20b/8 ḳ.-up 18a/16
ḳavrul- kavrulmak ḳavurma-yı ḳabaḳiyye kabak
ḳ.-a 13b/6 kızartması
ḳ.-duḳdan 5b/14, ḳ.(bāb-ı terkīb-i
15b/2 ḳavurma-yı ḳabaḳiyye)
ḳ.-mış 4b/4, 15a/9 13a/13
ḳavudıl- öğütülerek kavrulmuş ḳaymaḳ kaymak
un ḳ. 22b/6
ḳ.-mış arpa 25a/12 ḳaymaḳ ḳatuġı tereyağı, süzme
ḳavun krş. aġaç ḳavunı yoğurt ve çörek otuyla yapılan
ḳ.+ı(bāb-i terkīb-i aġaç bir çeşit yiyecek
ḳavunı) 23b/8 ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳay
ḳavuḳ idrar kesesi, mesane maḳ ḳatuġı) 16b/3
ḳ.+da 24a/5 ḳayna- kaynamak
ḳavur- kavurmak, kızartmak ḳ.-duġı gibi 15b/5
ḳ.-alar 1b/18, 2b/9, ḳ.-duḳdan 15a/6
2b/19, 4b/8, 4b/9, ḳ.-maya 6b/6
4b/16, 4b/16, 5b/14,
7a/9, 8a/2, 8a/6,
144 | ā
 ḳ.-rken 3b/3, 4b/1, ḳ.-maḳ 20b/3, 20b/5,
5a/6, 17a/9, 17a/9, 20b/11, 20b/11,
17b/8 20b/12
ḳ.-ya 4b/18, 7a/8, ḳ.(d)-up 5a/15, 12b/1,
7b/1, 7b/1, 7b/14, 22a/8, 25a/10
7b/19, 8a/13, 8a/14, ḳaysı, ḳayṣı kayısı (prunus
8b/9, 12a/12, 12b/19, armeniaca hortensis) krş.
13b/5, 14a/8, 19b/9, ḳayusı kayısı
19b/9, 25b/9 ḳ. 2b/19, 4b/4, 5b/1,
ḳ.-yıcaḳ 4b/12 5b/17, 6a/7, 7b/15,
ḳ.-yup 8a/19, 22a/16 8a/2, 8b/9, 9b/19,
ḳaynat- kaynatmak 10a/19, 10b/14,
ḳ.(d)-a 10a/8, 16a/17, 11a/12, 11b/12,
17a/8, 23b/12, 24b/13 12a/19, 12b/2, 15a/17,
ḳ.(d)-alar 5a/5, 6b/6, 25a/16
6b/14, 8a/19, 9a/4, ḳ.+sın 3a/1, 7b/17,
9a/12, 13a/15, 14b/9, 8a/3
15a/1, 15a/4, 15a/14, ḳ.+yı 15a/16, 15a/17
16a/15, 16b/2, 17b/16, ḳayusı kayısı krş. ḳaysı
17b/17, 18b/4, 19b/17, ḳ. 3a/16
21a/7, 21a/12, 21a/15, ḳaz kazmak
21a/16, 22a/1, 22a/4, ḳ.+ı 12b/18
22a/8, 22a/11, 22a/15, ḳaz- kazımak,
23a/8, 23a/13, 23a/14, ḳ.-up 24a/1
24a/1, 24b/3 ḳazan kazan
ḳ.(d)-maḳ 20b/2

Nesrin Altun | 145

 ḳ.+a 5a/5, 5a/6, 5a/18, 12b/1, 14b/3, 14b/6,
14a/12, 15a/6, 15b/4, 15a/14, 17a/6, 17b/5,
16b/18 18a/12, 18b/4, 19a/11,
ḳ.+a(ḳalaylu ḳazan) 19b/4, 19b/17, 20a/16,
22a/15 22a/8, 22a/16
ḳ.+uñ 17a/3 kefgīr <Far. süzgeç, kevgir krş.
ḳazı- kazımak kevgir
ḳ.-duḳları 20a/15 k. 15a/8, 15b/7,
ḳ.-yalar 7a/12, 13a/8, 19b/16
20a/14, 20a/14, 24a/1, kehribār <Far. kehribar,
24a/14, 24a/14, 24b/1 fosilleşmiş reçine
kebāb <Ar. yiyeceği kendi suyu k.+ı 25a/7
ve yağıyla kor üstünde pişirme kekre çok ekşi, acı ekşi,
k.+ı(gögercin kebabı) buruk
25a/11 k. ol- 6b/7
k.+ı(ṭavuḳ kebabı) kemükli kemikli
25a/11 k. et 8b/15, 8b/19
k. ėt- 9a/1 kenar <Far. kenar
kef <Far. köpük k.+ın 14b/17
k.+i 2b/15, 5b/4, 8a/13, k.+ında 5b/15, 17b/7
8b/1, 11a/7, 15a/17, kepek buğday kabuğu kırıntıları,
15a/19, 15b/6, 15b/17, kepek
19a/8, 20a/5, 20a/11, k. 24b/14
23a/6, 25a/15 k.(g)+i 8a/7
k.+in 1b/9, 2a/11, kerre <Ar. defa, kez
5a/5, 10a/2, 10b/9, k. (bir ḳaç kerre)
11a/10, 11b/2, 11b/8, 12a/12, 17b/4
146 | ā
 k.+ye(üç kerre) 10a/5 keşkül-i ḳabaḳ et, kabak ve
kes- I. doğramak koruk suyuyla yapılan bir çeşit
k.-eler 8a/10, 8a/17, yemek
8b/14, 14b/14, 19b/1 k. (bāb-ı terkīb-i keşkül-
k.-eler(dutmac kes-) i ḳabaḳ) 7a/12
8b/7, 9a/4 kevgir <Far. süzgeç krş.
k.-eler(erişte kes-) kefgīr
12a/1, 15a/13, 15b/4 k.+üñ(ṣaḥan kevgir)
II. dindirmek, durdur 12a/13
mak ḳıbḳızılca kıpkırmızı
k.-er 18b/17, 24a/17 ḳ. 14b/18
kesdāne <Rum. kestane ḳırma erişte krş. dāne-i
(castanea sativa) ḳırma
k. 7b/14, 15b/15 ḳ. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
kesil- I. dinmek, bitmek ḳırma) 8b/6
k.-dügi gibi(kefi kesil-) ḳırmızı kırmızı
15b/6 ḳ. gül şarābı 25a/9
II. bozulmak, kıvamı ḳırḳ kırk
değişmek ḳ. 3a/15, 11b/19
k.-meye(yoġurd kesil-) ḳ. dirhem 19a/11
25b/9 ḳ. elli dāne 10b/14,
keşīr <Far. havuç 11b/12
k. 20a/16 ḳ. gün 20a/1, 22a/19,
k. (bāb-ı terkīb-i keşīr 24b/2
ma’cūn) 20a/13 ḳıvām <Ar. koyuluk, yoğunluk
k.+i 20a/13 ḳ. 19a/14

Nesrin Altun | 147

 ḳ.+a gel- 9b/5, 9b/8,
10a/3, 10a/4, 18a/17,
18b/5, 19a/13, 19b/18,
20a/18, 21a/7, 22a/9
ḳ.+a getür- 9b/6, 9b/7,
10a/18, 17b/18,
18a/12, 18a/13,
19a/11, 19b/17, 22a/1,
24b/3 ḳız
ḳ.+ını 11a/11
ḳ. bul- 5b/4, 11a/15, ḳızar- kızarmak
12b/2, 17b/9, 25a/19
ḳıyās <Ar. oranlama
ḳ. 12b/17 ḳızıl
ḳıyma kıyılmış et, soğan vb.
ḳ. 4a/6, 12a/4, 13a/10,
15b/9
ḳ. (et ḳıyma ėt-) 7a/6
ḳ. ṣoġan 3b/13, 4a/17,
5b/2, 6a/9, 25b/5, ḳızılcıḳ kızılcık (cornus)
25b/18
ḳ. ṣoġan ėt- 7a/7
ḳ.+ya 16b/16
ḳ.+yı 8a/6, 8a/10, ki
8b/16, 14b/5, 14b/15,
16a/2, 16a/8, 16b/16
148 | ā
ḳ. çek- 8a/5, 8b/4,
9a/2, 10b/18, 12a/3,
13a/9, 13a/18, 13b/3,
13b/9, 14b/4, 14b/8,
14b/14, 15a/1, 15a/11,
15b/14, 16a/2, 16a/19
ḳ. ėt- 3a/13, 6b/5,
8b/12, 12a/4, 16b/15
kız
ḳ. emdügi süd 24a/8
ḳ.-duḳdan 14b/3
ḳ.-ınca 16a/17
kızıl
ḳ. (razzāḳī ḳızıl üzüm)
5a/19, 5b/17, 14b/10
ḳ. gül 21a/6, 23b/3
ḳ. razzāḳī üzüm 7b/5
ḳ. üzüm 4b/6, 6a/12
ḳ. çekirdegi resmi
15a/3
k. ekşisi 6a/17
<Far. ki (bağlaç)
k. 6b/7, 7b/16, 8a/7,
11a/17, 12a/14, 14b/7,
18b/18, 19a/9, 19b/14,
 20b/16, 21a/14, 22b/5, k. 3a/14
22b/15 kirec <Far. kireç
kile (<Ar. keyle) tahıl ölçeği k. ṣuyı 20a/15
kirpüg kirpik
k. (bir kile) 4a/13, 5a/1, k.+e 22b/12
5a/8 kişnīc <Far. kişniş (coriandrum
k.+si(istanbul kilesi) sativum)
4a/15 k. 23b/3
kim ki (bağlaç) kitāb <Ar. kitap
k. 5b/6, 18b/14, 19a/1, k.-ı mekūlāt 1b/1
19a/3, 19b/9, 19b/15, ḳo- katmak, ilave etmek;
20b/2, 23a/6, 23a/10, yerleştirmek krş. ḳoy-
23b/8 ḳ.-duġı 16a/9
k. (ḫāṣṣa kim) 18b/19 ḳ.-rlarsa 14a/1
k. (ne kim) 23b/12, ḳon- katılmak, ilave edilmek
23b/16 ḳ.-mazsa 17b/12
k. (olmaya kim) 24a/12 ḳoḳu koku
k. (ḳaçan kim) 19a/3, ḳ. 23b/13
20b/8 ḳor küllenmiş ateş
k. (tā kim) 23a/5, ḳ. od 2a/10
23a/9, 23a/13, 23a/17, ḳoruḳ koruk, olgunlaşmamış
24b/2 üzüm
kimse kişi, şahıs ḳ. 6b/6, 6b/7, 22b/4
k.+nüñ (bir kimse) ḳ. (ġ)+ı 6b/6, 22a/13
24b/10 ḳ. (ġ)+ı(alaca ḳoruḳ)
kimyon <Ar. kimyon (cuminum 21b/19
cyminum) ḳ. ekşisi 9a/7
Nesrin Altun | 149
ḳoruḳ bekmezi koruk pekmezi
ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳoruḳ
bekmezi) 21b/19
ḳoruḳ ṣuyı koruk suyu
ḳ. (bāb-ı terkīb-i ḳoruḳ
ṣuyı) 22a/13
ḳ. ṣuyı 7b/1, 11a/1, ḳoḫu
13a/10, 13b/8, 25b/7, 26a/3
ḳotar- yemeği pişirildiği
tencereden servis yapmak ḳoy-
üzere aktarmak yerleştirmek
ḳ.-alar 2a/19, 3b/17,
4b/3, 4b/14, 4b/19,
5a/13, 6a/2, 6b/2,
7a/2, 7a/11, 7b/10,
7b/16, 7b/18, 8a/11,
8b/11, 9a/9, 9a/13,
9b/10, 10b/3, 10b/16,
11a/6, 11a/16, 11b/3,
11b/15, 12a/16, 13a/3,
13a/5, 13a/7, 13a/12,
13b/1, 13b/7, 14a/17,
14b/4, 14b/8, 14b/12,
15a/8, 15a/18, 15b/8,
15b/13, 15b/19,
16a/17, 16b/2, 17a/14,
17a/16, 17b/12, 25b/2
150 | ā
ḳ.-asın 12b/3
ḳ.-duḳdan 6b/2, 7b/3
ḳ.-ıcaḳ 8b/3
ḳ.-ınca 3a/1, 4a/10,
7b/2, 9b/11, 12a/17,
25b/15
koku
ḳ.+sın(aġız ḳoḫusı)
23a/2
katmak, ilave etmek;
krş. ḳo-
ḳ.-a 6a/13, 6b/19,
12b/13, 16a/18
ḳ.-alar 1b/7, 1b/7,
1b/8, 1b/9, 2a/1, 2a/9,
2a/12, 2a/12, 2a/14,
2a/15, 2a/18, 2b/13,
2b/14, 2b/16, 2b/16,
3a/7, 3a/11, 3a/16,
3a/19, 3b/1, 3b/4,
3b/9, 3b/13, 3b/16,
3b/18, 4a/3, 4a/8,
4a/9, 4a/12, 4a/14,
4a/15, 4a/17, 4a/18,
4b/1, 4b/2, 4b/6, 4b/6,
4b/7, 4b/9, 4b/12,
4b/13, 4b/14, 4b/18,
4b/18, 4b/19, 5a/1, 11a/11, 11a/13,
5a/2, 5a/3, 5a/5, 5a/8, 11a/17, 11a/19, 11b/2,
5a/9, 5a/11, 5a/12, 11b/4, 11b/8, 11b/9,
5a/17, 5b/2, 5b/4, 11b/13, 11b/18,
5b/5, 5b/8, 6a/1, 6a/7, 12a/10, 12a/11,
6a/9, 6a/10, 6a/13, 12a/14, 12a/15,
6a/18, 6b/4, 6b/7, 12b/15, 12b/19, 13a/2,
6b/8, 6b/18, 7a/1, 13a/2, 13a/5, 13a/13,
7a/5, 7a/6, 7a/8, 13a/17, 13a/19, 13b/1,
7a/10, 7a/16, 7a/17, 13b/1, 13b/4, 13b/8,
7a/18, 7b/1, 7b/3, 13b/11, 13b/13,
7b/9, 7b/14, 7b/14, 13b/14, 13b/14,
7b/15, 7b/15, 7b/16, 13b/15, 13b/16,
7b/18, 8a/1, 8a/1, 13b/18, 13b/19, 14a/1,
8a/2, 8a/2, 8a/4, 8a/6, 14a/4, 14a/4, 14a/4,
8a/10, 8a/14, 8a/15, 14a/7, 14a/10, 14a/12,
8a/15, 8a/16, 8b/1, 14a/13, 14a/18,
8b/2, 8b/2, 8b/5, 8b/9, 14a/18, 14b/3, 14b/6,
8b/10, 8b/10, 8b/13, 14b/9, 14b/10, 14b/10,
9a/3, 9a/5, 9a/5, 9a/7, 14b/11, 14b/11,
9a/14, 9a/19, 9b/1, 14b/15, 14b/16, 15a/6,
9b/1, 9b/5, 10a/5, 15a/7, 15a/10, 15a/16,
10a/7, 10a/8, 10a/11, 15a/18, 15b/3, 15b/8,
10b/10, 10b/14, 15b/9, 15b/10, 15b/12,
10b/18, 10b/19, 11a/1, 15b/15, 15b/17,
11a/2, 11a/4, 11a/5, 15b/18, 16a/4, 16a/4,
11a/8, 11a/9, 11a/10, 16a/6, 16a/7, 16a/7,
Nesrin Altun | 151
 16a/8, 16a/9, 16a/10, ḳ.-mamaḳ 23a/10
16a/10, 16a/12, ḳ.-maya 6b/19
16a/13, 16a/17, 16b/6, ḳ.-mayalar 3a/7,
16b/8, 16b/9, 16b/10, 17a/10, 19b/5
16b/10, 16b/11, ḳ.-mazlarsa 6a/1, 6a/8,
16b/11, 16b/16, 10a/5
16b/17, 16b/17, ḳ.-mazsa 5a/13, 5a/17,
16b/19, 16b/19, 17a/1, 6b/18, 14b/15, 22b/3
17a/2, 17a/4, 17a/8, ḳ.-mazsan 4b/7
17a/9, 17a/11, 17a/12, ḳ.-up 1b/8, 2b/10,
17a/15, 17b/2, 17b/11, 5a/18, 10a/2, 12b/8,
17b/18, 18a/11, 13b/11, 13b/18,
18a/13, 18b/1, 18b/5, 14a/16, 15b/4, 15b/18,
18b/6, 19a/2, 19a/3, 16a/11, 16b/1, 16b/6,
19a/9, 19a/10, 19a/12, 17b/2, 17b/3, 17b/7,
19a/13, 19a/13, 19b/5, 18a/17, 21b/15,
19b/9, 21a/3, 21a/3, 22a/15, 23a/8, 24a/2,
21b/5, 21b/13, 21b/17, 24b/13
22a/6, 22a/16, 22a/18, ḳoyı katı, yoğun krş.
22a/19, 25a/18, 25b/5, ḳoyu
25b/8, 25b/12, 25b/18, ḳ. 2a/15, 7b/18, 8b/10,
25b/18, 25b/19, 12b/7, 14b/12
25b/19, 26a/3 ḳoyu katı, yoğun krş. ḳoyı
ḳ.-arlar 6a/9 ḳ. 5b/9, 5b/18, 6a/15,
ḳ.-arlarsa 17a/17, 6b/10, 9a/8
22b/3 ḳ.+sı 18b/2
ḳ.-asın 12b/3 ḳoyuca daha yoğun
152 | ā
 ḳ. 5b/3, 18a/15 k.+sin 7b/11, 7b/17,
ḳoyul- koyulaşmak, 9a/13
yoğunlaşmak k.+yi 7b/13, 9a/4,
ḳ.-ınca 2a/14, 7b/10, 9a/10, 11a/2, 15a/1,
17b/3 15a/2, 15a/9, 15b/16
ḳ.-unca 7a/10, 17a/14 k. ėt- 3a/10, 4b/4,
ḳ.-up 4b/2 6a/15, 6b/8, 7b/13,
ḳoyun koyun 8b/8, 9a/3, 9a/10,
ḳ. 7a/3 10b/12, 10b/19,
ḳ. (eti) 10a/1 11a/11, 11b/11, 12a/7,
ḳ. (semüz ḳoyun eti) 14b/9, 15a/1, 15a/11,
16a/14 15b/14, 25b/10, 26a/1
ḳ. eti 2b/6, 3a/8, kök kök
3b/10, 5b/11, 6a/11 k.+in 24a/14, 24b/12
ḳ. ḳarnı 3a/4 k.+in(pazı köki) 25a/4
ḳ. yoġurdı 4a/2, 4a/11 köpücik köpük
ḳoyur- bırakmak k.+in 22b/1
ḳ.-a 24b/19 köpük köpük
ḳoz <Far. ceviz (juglans k.(g)+i 21a/7
regia) krş. ceviz köz köz, alevi geçmiş ateş
ḳ. 8b/5, 15b/10 k. ėt- 1b/9
ḳ.+ı 6a/10, 8b/1 ḳum kum
köfte (<Far. kūfte) köfte ḳ. 19b/1, 19b/2
k. 4a/7, 7b/10, 9a/5, ḳurı kuru krş. ḳuru
9a/11, 15a/5, 15a/10, ḳ. 21a/1,
15a/17, 25a/15 ḳ. na’ne 13a/17,
25b/13
Nesrin Altun | 153
 ḳ. razzāḳī üzüm 11b/9 ḳ.+i 20a/13, 23a/13,
ḳ. yufḳa 13b/16, 24b/2
14b/13 ḳ. irgür- 23a/2
ḳuru I. kuru, kurutulmuş krş. ḳ. vir- 17b/19, 18a/7,
ḳurı 18b/9, 20b/13, 20b/15,
ḳ. na’ne 21b/4 21a/4, 21a/9, 23b/2
II. eski tıp anlayışına ḳuvvetlendür- kuvvetlendirmek
göre sıcak, soğuk, yaş ḳ.-ür 18a/3, 18a/4
ve kuru olarak ḳuyruḳ kuyruk
sınıflandırılmış madde ḳ.+dan 3a/9
özelliklerinden biri olan ḳuzı kuzu
kuru özelliğe sahip ḳ. 7a/4
ḳ.+dur 18a/3, 18b/15, ḳ. eti 2b/6, 5b/11,
23b/9, 23b/9 10a/1, 16a/14
ḳuru- kurumak küp <Ar. küp
ḳ.-ya(güneşde ḳuru-) k.+e(sırçalu küp) 18b/6
12a/2 küpecük küçük küp, kavanoz
ḳurut- kurutmak k.+lere 22a/18
ḳ.(d)-alar 24a/14 L
ḳ.(d)-ur 18b/17 lāġar <Far. yağsız
ḳus-/ ḳuṣ- kusmak, dışına l. et 9a/2, 10b/17,
çıkarmak 16a/2
ḳ.-maġı 18a/5, 22b/19 laḥmī ‘ale’l-‘ācūn <Ar.
ḳ.-a(yaġı ḳuṣ-) 17b/4 lahmacun, bir çeşit kıymalı
ḳuvvet <Ar. kuvvet, güç börek
ḳ. 18b/17 l. (bāb-ı terkīb-i laḥmī
‘ale’l-‘ācūn) 16a/1
154 | ā
laḥmiyye <Ar. yoğurt ve ekmek l. (bāb-ı terkīb-i limūn-ı
dilimleriyle yapılan bir çeşit et haṣiyyet heme dilme)
yemeği 18b/13
l. (bāb-ı terkīb-i lisān-ı ṡevr <Ar. sığırdili
laḥmiyye) 16b/7 (anchusa officinalis)
laḳvā <Ar. yüz felci l. 23b/3
l.+ya 19a/19 loḳūm <Ar. lokum
lāpa <Rum. çok pişmiş, l. 21b/14
ezilmiş (pirinç) M
l. ol- 5a/16 mā <Ar. su
lezc <Ar. yoğun, yapışkan m. (siyāh mā) 22a/2
madde ma‘cūn <Ar. macun; ezme,
l. (yaramaz lezc) hamur kıvamına getirilme
23b/12 m. (benefşe ma’cūn)
leẕẕetlü <Ar. lezzetli 20b/15 ?
l. bal 5b/5 m. (bāb-ı terkīb-i keşīr
l. (ḳara leẕẕetlü erik) ma’cūn) 20a/13
5a/19 m. ėt- 20a/6, 20a/12,
limūn <Rum. limon (fructus 23b/6, 24b/9
citrus limonum) ma’danos <Rum. maydanoz
l. ṣuyı 10b/19, 13b/7, (petroselinum crispum)
18b/19, 25b/6, 25b/6, m. 3b/19, 7a/14.
25b/19, 26a/2 25b/11
limūn-ı haṣiyyet heme dilme m.+ın 7a/15
kesilmiş ve bütün limonun ma‘lūm <Ar. belli, bilinen
özelliği m. ol- 11a/17, 20b/9
māhī <Far. balık
Nesrin Altun | 155
 m.+yi 22b/11 maṣṭafā <Ar. et, soğan, nohut,
māhīc (<Far.māhīce) köfte, pirinç, ıspanak ve yoğurtla
hamur parçaları, nohut suyu, yapılan bir çeşit yemek ?
sarımsak ve yoğurtla yapılan bir m. (bāb-ı terkīb-i
çeşit yemek maṣṭafā) 14a/8
m. (bāb-ı terkīb-i m.+dan 14a/16
māhīc) 14b/19 m.+nuñ 14a/16
maḥmūdiyye köfte, erişte, māy-ḫūş <Far. ekşi, ekşimsi
şeker veya bal ve kaysı ile m. 4b/11
yapılan bir çeşit yiyecek mecmū’ <Ar. bütün, hepsi
m. (bāb-ı terkīb-i m.+ın 23a/8, 23a/12
maḥmudiyye) 15a/11 meflūc <Ar. felçli
mākiyān <Far. tavuk m.+a 19a/19
m. (bāb-ı terkīb-i me’kūlāt <Ar. yiyecekler,
mākiyān) 15b/13 yemekler
m. (bāb-ı terkīb-i m. 1b/1
ḳapama-yı mākiyān) me’mūniyye <Ar. tavuk göğsü,
6b/13 pirinç, şeker veya bal, süt ve
mantı, manṭı içine kıyma yağla yapılan bir çeşit tatlı
konmuş yufka ve yoğurtla m. 2a/8
yapılan bir çeşit yemek m. (bāb-ı terkīb-i
m. 16b/19, 17a/2 me’mūniyye) 1b/2
m. (bāb-ı terkīb-i menfa’at <Ar. fayda, yarar
manṭı) 16b/13 m. ol- 24a/2
maraż <Ar. hastalık men’ <Ar. engel olma
m.+a 20b/9 m. ėt- 23a/1
m.+lara 24b/4
156 | ā
menī <Ar. meni, dölsuyu krş. m.+ı(bir miḳdār) 12b/1
erlik ṣuyı m.+ı(ig ucı miḳdārı)
m.+yi 17b/19 25a/4
meşhur <Ar. bilinen m.+ı(on gün miḳdārı)
m.+dur 4a/13 18b/1
meyve <Far. meyve m.+ınca 2b/10, 3a/11,
m. 22b/13 3b/15, 5b/3, 5b/8,
mi’de <Ar. mide krş. 6a/1, 6a/13, 14b/10,
mi’īde 17a/19, 20b/17
m.+de 23b/12 m.+ınca(birez miḳdār)
m.+ye 18a/7, 18b/9, 3b/7, 3b/12
19a/15, 23a/2 m.+ınca(iki ḥalvā
m.+yi 20b/13, 20b/14 miḳdārınca biş-) 2b/14
mi’īde (<Ar. mi’de) mide krş. miḳrāṣ <Ar. bir çeşit bıçak
mi’de m. 14b/13
m.+deki 20a/7 miṡḳāl <Ar. dört buçuk gram,
m.+yi 23b/13 üçte bir dirhemlik ağırlık ölçüsü
miḳdār, miḳdar <Ar. miktar m. 20a/12
m. 11b/17, 12b/16, m. (bir miṡḳāl) 19b/6,
25b/3 20a/4, 20a/4, 20a/5
m. (bir miḳdār) 12a/19, m. (buçuḳ miṡḳāl)
24b/14 23b/6
m.+ı 1b/6, 1b/14, 2a/2, misk <Ar. güzel kokulu bir
2a/3, 2b/3, 3a/3, 5a/7, madde
5a/9, 5b/7, 9b/13, m. 1b/16, 10b/4,
10b/13, 11a/19, 20a/5, 11a/15, 12b/3, 12b/16,
20a/6, 22a/15 17a/11, 17a/13,
Nesrin Altun | 157
 17b/18, 23a/16, olanına göre beliren özellikler
25a/19 mizaç adı altında sınıflanmıştır.)
m. (bāb-ı terkīb-i m. (ṣovuḳ mizaclu)
devāü’l-misk) 23b/2 18b/18
m. (bir çekirdek misk) muḥallebī yağ, pirinç unu, süt,
9b/7, 9b/19 didilmiş tavuk göğsü, şeker veya
m. (üç çekirdek misk) balla yapılan bir çeşit tatlı
19a/12 m. (bāb-ı terkīb-i
m. (sekkerī misk) 9b/10 muḥallebī) 2a/5
m. -i ḥāmī 23b/5 muḥaşşer <Ar. kabuğu
m.+den 10a/16 soyulmuş krş. muḳaşşer
m.+i 1b/19, 2b/2, m. ėt- 14a/11, 15a/5
9b/10, 10b/2 m. noḫūd 14b/10
m.+üñ 9b/8 muḥkem <Ar. iyice
miyane <Far I. orta, mutedil m. 16b/5, 24b/13
muḳaşşer <Ar. kabuğu
m. od 1b/11, 2a/13, soyulmuş krş. muḥaşşer
2b/13, 9b/4 m. noḫūd 3b/12, 4a/6,
II. yağda kavrulmuş un 5b/1, 6b/4, 7a/16
(helva için) m. it 9a/18, 9a/18
m. 2b/15 munbar <Far. koyun, keçi ve
mizāclu <Ar. bünyeli, yapılı (Eski benzeri hayvanların kalın
tıp anlayışında insan bünyesi bağırsağı krş. bunbār
kan, safra, sevda ve balgam m.+ı 7a/9, 7a/11
maddelerinin birleşiminden murabbā <Ar. marmelat
oluşur. Bu maddelerden fazla m.+sı(alma murabbāsı)
19a/17
158 | ā
 m.+sı(bāb-ı terkīb-i m.+i 20a/11
alma murabbāsı) 19a/6 müslimī <Ar. elma cinsi
m.+sı(bāb-ı terkīb-i egir m. (alma) 9b/16
murabbāsı) 19a/18 müştehi <Ar. iştah açan
m.+sı(bāb-ı terkīb-i m.+dür 19a/4
ḥayva murabbāsı) müvecceh <Ar. makbul,
19a/16 beğenilen
mücerreb <Ar. denenmiş N
m.+dür 18a/1, 23b/7, m. ol- 12b/4
24a/7, 24a/11, 24a/17, nāfi’ <Ar. yarar
25a/8 n.+dür 23b/3, 24b/4,
müferriḥ <Ar. ferahlatıcı 24b/17
m.+dür 23b/15 n. ol- 18a/14, 19b/6,
müfīd <Ar. faydalı, yararlı 24a/11, 24a/13
m.+dür 23a/1, 23a/3 nāgāh <Far. hemen, ansızın
mükerrer <Ar. tekrar n. 22b/13
m. 20b/4 na’ne <Ar. nane (mentha
mülāzemet <Ar. zorunlu olarak piperita)
yapmak n. 6b/3, 6b/12, 13b/2,
m. ėt- 22b/7, 22b/8, 14a/19, 19a/2, 21b/9,
22b/10, 22b/12 25b/13
münāsib <Ar. uygun n. (ḳurı na’ne) 13a/17
m. 20b/9 n. (ḳuru na’ne) 21b/4
mürr <Ar. mirra adı verilen n. (yaş na’ne) 3b/19
ve Arabistanda yetişen bir nār <Far. nar (punica
ağacın usaresi (comiphora granatum)
myrrha) n.+ı 22b/10
Nesrin Altun | 159
 n.+ı(ṭatlu nār) 21b/16, menekşe ve nilüfer çiçeği ile
22a/4 yapılan bir çeşit deva
nārdeng <Far. nar; nar ekşisi; n. (bāb-ı terkīb-i be
nar, kara üzüm ve nane nefşe-yi nāziliyye)
karışımıyla veya narın pekmez 21a/10
kıvamı alana kadar ne ne
kaynatılmasıyla elde edilen bir n. 2a/15, 5b/9, 6a/6,
çeşit sos 6a/15, 6b/1, 6b/11,
n. 8a/1, 8b/9, 9a/7, 8b/11, 9a/8, 12b/7,
14b/11, 15b/11, 21b/2, 12b/16, 14b/12, 16a/5,
21b/3, 21b/6, 21b/11, 19a/14, 19b/10,
25a/13 19b/13, 22a/5, 24a/10
n.+i 15b/6, 15b/8, n. … ola ne… ola 8b/10
15b/10, 21a/18, n. … ola ve ne … ola
25a/14 5b/9, 6b/1, 6a/14,
n.+ile 4b/10 12b/7, 19b/13
n. ekşisi 6a/17 n. … ve ne … ola 2a/15,
n. (bāb-ı terkīb-i 6a/6, 6b/10, 9a/8,
nārdeng) 21a/18, 22a/3 14b/11, 16a/5
nārdeng aşı köfte, nohut, üzüm n. kim 23b/12, 23b/16
ve nar ekşisi ile yapılan bir n.+ye 22a/2
yemek nefes <Ar. soluk
n. (bāb-ı terkīb-i n.+e(ṭıḳnefes) 21a/11
nārdeng aşı) 14b/8 nefīs <Ar. lezzetli
nāziliyye <Ar. öksürük, nefes n. 11a/6
darlığı gibi hastalıklar için nemek <Far. tuz
n. 8b/13, 10b/18
160 | ā
nergisiyye dāne <Far. koyun eti n.+yı 2b/8, 2b/14,
ve pirinçle yapılan bir çeşit pilav 10a/17, 11a/14, 17a/6,
n. (bāb-ı terkīb-i nergi 17a/9
siyye dāne) 3b/10 noḳṣān <Ar. eksilme
nesne şey n. ėt- 22b/13
n. 21a/16 noḫūd <Far. nohut (cicer
n.+leri 22b/5, 22b/16, arietinum)
22b/19 n. 3b/12, 6a/9, 6a/12,
n.+yi(üç nesne) 9b/11 7a/5, 7a/6, 8a/15,
nev’ <Ar. çeşit; usul, tarz 8a/17, 9a/5, 9a/11,
n. 7b/8 15a/5, 15b/2, 20a/6,
n. (bāb-ı terkīb-i nev’-i 25b/18
dīger) 21b/16 n. (muḥaşşer noḫūd)
n.+e 16a/7 14b/10
n.+le 7a/17, 9a/1, n. (muḳaşşer noḫūd)
13b/17 4a/6, 5b/1, 6b/4, 7a/16
nice kaç n. (şeküfte noḫūd)
n. (bir nice gün) 24a/18 3a/14, 4a/18, 7b/5,
nīlǖfer < Far. nilüfer (nymphea 12a/7, 25b/5
alba) n.+ı 9a/12, 14a/10,
n. çiçegi 21a/13 14a/13, 15a/4, 15a/6
nişāsta, nişasta < Far. nişasta n.+ın 7b/7
n. 2b/8, 4a/12, 5b/4, n.+uñ 14a/11, 16b/15
7b/17, 12b/5, 17a/6 noḫūd-āb <Far. et ve nohut
n.+sın 5b/8 içinde kıyma ve soğan
doldurulmuş işkembe pişirilerek
yapılan bir yemek
Nesrin Altun | 161
 n.+(bāb-ı terkīb-i o. eyle- 1b/11, 2b/13,
noḫūd-āb) 7a/3 5a/7, 5b/12, 9b/4,
O 17a/8
o o (sıfat) krş. ol o. ur- 2a/10, 7a/2
o. 16b/10
ocaḳ yemek pişirilmek için oġlaġı oklava krş. oḳlaġı
ateş yakılan yer o. 8a/8
o. 5b/15, 17b/6 oğlan çocuk
o. (ġ)+a 1b/7, 13b/18, o.+ın düşür- 23b/11
14a/4 oġlancuḳ küçük çocuk
od ateş krş. ot o.+ların 23b/18
o. 2a/12, 2b/11, 2b/12, oġul genç arı topluluğu
12b/8, 16a/11, 20b/2 o. (aḳ oġul balı) 23a/6
o. (az od) 18a/12 oġul otı melissa otu, kovan otu,
o. (azçuḳ od) 18b/4 limon otu (melissa officinalis)
o. (ḳor od) 2a/10 krş. badranç
o. (sakin od ėt-) 3b/4 o. (bāb-ı terkīb-i oġul
o. (sehel od) 20a/17 otı) 23b/19
o. (sehelce od) 18a/17 oḳlaġı oklava krş. oġlaġı
o.+a 7a/18, 10a/9 o.+yla 12a/15, 15b/5
o.+a ur- 9b/2, 17a/7, ol o (sıfat) krş. o
17b/1 o. 1b/4, 1b/7, 2a/12,
o.+u 2a/13, 2b/9, 2b/13, 4b/10,
o.+ını 19a/13 4b/11, 5a/5, 5b/15,
o. ėt- 17b/1 7a/15, 8a/6, 8a/7,
8a/8, 8a/10, 8a/16,
8a/18, 8b/7, 8b/9,
162 | ā
 8b/15, 8b/16, 8b/17, o.-a 1b/4, 1b/4, 1b/5,
9a/4, 9a/5, 9a/10, 1b/7, 1b/15, 2a/16,
9b/10, 10a/10, 10a/11, 2b/18, 3a/1, 3a/5,
10b/1, 10b/5, 11a/19, 3a/6, 3b/2, 3b/9,
11b/17, 12a/9, 12a/12, 4a/19, 4b/4, 4b/11,
12a/14, 13a/10, 13b/6, 5a/4, 5a/4, 5a/6,
13b/10, 13b/16, 5a/13, 5a/16, 5b/3,
13b/17, 14a/7, 14a/9, 5b/6, 5b/9, 5b/9,
14a/11, 14a/14, 5b/18, 5b/19, 6a/6,
14a/15, 14a/17, 14b/5, 6a/7, 6a/15, 6a/15,
14b/9, 15a/1, 15a/2, 6b/1, 6b/1, 6b/11,
15a/8, 15a/9, 15a/13, 7b/18, 8b/11, 9a/8,
15a/15, 15b/1, 15b/3, 9a/17, 9b/3, 10a/6,
15b/4, 15b/16, 16a/2, 10b/2, 10b/7, 11a/17,
16a/8, 16a/17, 16b/7, 11b/6, 12a/2, 12a/8,
16b/8, 16b/11, 16b/15, 12b/7, 12b/7, 14b/12,
16b/16, 16b/18, 14b/19, 16a/6, 17a/10,
16b/19, 17a/6, 17a/15, 17a/13, 17a/19, 17b/6,
17b/16, 18b/4, 19a/10, 17b/13, 18a/14, 18b/6,
19b/4, 19b/5, 19b/5, 18b/9, 19a/4, 19b/6,
19b/18, 20a/15, 20b/6, 19b/10, 19b/13,
23a/7, 23a/13, 24a/11 19b/13, 19b/14,
(zamir) 20a/19, 20b/8, 20b/9,
o. 10b/5 21a/1, 21a/2, 21a/4,
ol- I. bir halde, bir 21a/14, 21a/14, 21b/1,
durumda olmak; bir hale bir 22a/2, 22a/5, 22a/12,
duruma geçmek 22a/14, 22b/7, 22b/14,
Nesrin Altun | 163
 23a/5, 23a/7, 23b/1,
23b/7, 24a/2, 24a/11,
24a/13, 24a/15,
24b/17, 25a/6, 25a/15
o.-an 4a/8, 4a/14,
2b/18, 5a/2, 10a/4,
10b/3, 9a/1, 24a/5,
24b/17
o.-dıysa 2a/14, 3b/7
o.-duġı 22b/4
o.-duḳca /o.-duḳça olmak
21b/5, 21b/14, 22b/2
o.-duḳdan 14a/6
o.-ıcaḳ 18a/13, 19a/14
o.-ınca 1b/13, 4b/2,
12b/15, 20b/18, 21b/4,
21b/8, 21b/12, 22a/16,
22b/1
o.-ıncaya 2a/17
o.-madıysa 2a/14
o.-maya 1b/5, 1b/9,
2a/10, 5a/16, 5b/6,
5b/6, 6b/7,7b/9,
7b/16, 14b/7, 23a/10
o.-mış 1b/12, 1b/15,
2a/1, 2b/1, 12a/4,
12a/17, 13b/16
164 | ā
o.-up 6b/2, 7a/11,
17a/14
o.-ur 2b/19, 10a/5,
10a/6, 12b/4, 18a/3,
22b/9, 22b/11, 22b/15
o.-ursa 2b/3, 3a/3,
9a/11, 9b/13, 9b/14,
11b/18, 13a/13, 19b/3,
22a/6, 25b/3, 25b/14
II. var olmak, mevcut
o.-a 1b/2, 2a/6, 2a/7,
2a/8, 2a/9, 2b/7, 2b/7,
3a/8, 3a/9, 3a/12,
3a/12, 3a/19, 3b/11,
3b/15, 3b/15, 4a/2,
4a/15, 4a/19, 4a/19,
4b/8, 4b/9, 4b/10,
4b/10, 4b/17, 4b/17,
5a/4, 5b/1, 5b/1,
5b/12, 6b/6, 6b/10,
7a/4, 7a/6, 7a/10,
7a/16, 8b/3, 9a/17,
9a/18, 9b/3, 9b/8,
9b/15, 9b/16, 9b/19,
9b/19, 10a/1, 10b/6,
12a/3, 12b/5, 14a/13,
16a/15, 17a/5, 17a/6,
17a/18, 17a/18, 20a/6,
20a/12, 21a/12, 21b/2,
21b/3, 21b/3, 21b/11,
22a/8, 23a/7, 25a/5,
25a/12, 25a/14,
25a/14, 25b/12 olın-
o.-ınca 13b/14 meydana gelmesine sebep
o.-mazsa 1b/2, 2a/5, olmak
2b/5, 3a/8, 4a/11,
6b/10, 9a/17, 9b/7,
9b/19, 15b/11, 25b/7
o.-sa 24b/5 on
o.-ur 23b/18, 24b/11
o.-ursa 5a/8, 9a/11,
10a/19, 21b/2, 23b/14
III uygun olmak, kabul
edilebilir olmak
o.-ur 2a/4, 2a/4, 2b/4,
2b/5, 2b/5, 3b/9, 4b/7,
5a/13, 5a/14, 5a/15,
5a/17, 6a/1, 6a/3,
6a/8, 14b/15, 17a/14,
17a/17, 17b/13,
20b/19, 22b/3, 26a/2,
26a/3
IV vaki olmak, vuku
bulmak
o.-maya kim 24a/12
V. hazırlanmak
o.-a 10b/6, 21b/12
o.-ur 16b/3, 17a/16
bir halin, bir durumun
o.-a(ṣarf olın-) 22a/12
o.-maya(ġaflet ol-)
24b/18
on
o. 18a/9, 26a/1
o. (bėş on dāne) 6b/9,
10a/3, 10a/14
o. (bėş on diş) 4a/1
o. (dirhem on) 24b/8
o. (dirhem on bėş)
24b/6, 24b/7, 24b/7
o. bėş(on on bėş)
14a/2
o. bėş dāne 11a/13,
25a/17
o. bėş dirhem 10a/17
o. dāne 10b/11
o. def’a 20b/8
Nesrin Altun | 165
 o. dirhem 11a/14, oturuşdur- dindirmek,
20a/3, 21a/12 sakinleştirmek
o. gün 18a/19 o.-ur 18b/15
o. on bėş 14a/2 otuz otuz
o. ṭatlu alma 11b/10 o. dirhem 18a/12
o. ṭoḳuz 23a/19 ovul- ovulmak
o. vaḳıyye 5a/1 o.-mış 2b/2
orta orta oy- oymak, dış kısmını
o.+sına 8b/5, 14b/18 delerek içini boşaltmak
o.+sından 8b/13 o.-alar 16b/1
o. yėr 15b/9 o.-up 3b/8
ot bitki; baharat oyna- çarpmak
o. 24b/11 o.-maġa(yürek oyna
o. (issi ot) 25b/15 maḳ) 20a/9, 23b/7
o.+ı(bāb-i terkīb-i oġul o.-masın(yürek oyna
otı) 23b/19 ması) 18a/1, 18a/6
o.+ı(çörek otı) 16b/6, o.-masına(yürek oyna
24b/7 ması) 23b/2, 24a/3
o.+lar(issi otlar) Ö
18a/18, 20a/19 ögüt- öğütmek
o.+lardan(issi otlar) ö.(d)-eler 2a/3, 9b/14
19b/18 öksür- öksürmek
ö.-mege 21a/10
ot ateş krş. od öksürük öksürük
o. 10b/14 ö.(g)+e 18a/7
o. tebsisi 18b/6 ö.(g)+i 23b/17
ölç- ölçmek
166 | ā
 ö.-eler 3b/14, 4a/18, p. (dört pāre ėt-) 19a/7
5a/3, 14a/12 p. ėt- 10a/18
ö.-üp 3a/19
ört- kapatmak pazı yaban pancarı, yabani
ö.-eler 13b/5 ıspanak (Beta vulgaris varcicla)
ö.-üp 13b/19 krş. pazu
örü dik, ayakta p. 4a/5
ö. dur- 22b/14 p. köki 25a/4
öyken düdügi nefes borusu pazu krş. pazı
ö. 18a/8 p. 4a/7
öz kökün devamı olan perhiz < Far. sakınma, kaçınma
orta kısım p. ėt- 21a/17, 22b/17
ö.+ini (havuç) 20a/15 perverde < Far. işlenmiş,
P beslenmiş, terbiye edilmiş
pāça <Far. eti yenen p.+si 23a/1
hayvanların diz altı kısmı p. eyle- 19b/12
p. 25a/12 p. ėt- 10a/4
pālūẕe < Far. Pelte; bal, nişasta, p. ol- 10a/4, 10b/3,
sakız, gülsuyu ve bademle 20b/18, 21a/3
yapılan bir tatlı perveriş < Far. terbiyelenme,
p. (bāb-ı terkīb-i işlenme
pālūẕe) 17a/5 p. yė- 19a/3
pāre <Far. parça peynir (<Far. penīr) peynir
p. 13b/12, 15b/3 p. 13b/10
p. (bir pāre) 22a/17 pide (<Rum. pita) pide
p. (dört dört pāre ėt-) p.+si (bāb-ı terkīb-i
9b/17, 17b/15 tābaḳa-yı ıspanāḳ pidesi) 13b/9
Nesrin Altun | 167
pilāv < Far. pilav r. ḳızıl üzüm 5a/19,
p.+a 22a/2 5b/16, 14b/10
p.+a(siyāh pilāv) 22a/5, r. üzüm 7b/7, 10b/11
22a/12 renk <Far. renk
piş- pişmek krş. biş- r. 7a/10
p.-dükden 7a/9 resān (<Ar. rāsen) andız
p.-e 7a/2, 7a/4, 18b/6 (juniperus drupacea/Inula
p.-ince 7a/2 helenium?) krş. andūz
pişür- pişirmek krş. bişür- r. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
p.-üp 1b/5 resān) 24a/19
piyāz < Far. soğan resm <Ar. tarz, usul; şekil
p. (bāb-ı terkīb-i dolma r.+e 21a/14
piyāz) 8b/12 r.+ince(noḫūd resmi)
R 8a/17
rāst <Far. uygun r.+ince(şeker börek
r. ol- 22b/4 resmi) 8a/11, 8a/17
rāziyāne <Far. rezene r.+inde(ḳızılcıḳ
(Foenicolum vulgare) çekirdegi resmi) 15a/3
r. toḫmı 24b/7 reşidiyye et, bal, yağ, badem,
razzāḳī (<Ar. rāzıḳī) kalın nişasta ve kayısı ile yapılan bir
kabuklu, iri, uzun taneli, tatlı bir çeşit yemek
üzüm türü; razakı r. (bāb-ı terkīb-i reşi
r. (ḳızıl razzāḳī üzüm) diyye) 2b/6
7b/5 rūġan <Far. yağ
r. (ḳurı razzāḳī üzüm) r. 3b/18
11b/9 rūġan-ı sāde <Far. tereyağı

168 | ā
 r. 1b/3, 2a/6, 3a/12, ṣabūr yalancı safran
3b/16 (carthamus tinctorius) krş.
rūm Anadolu, Doğu Roma āsbūr
r. (bāb-ı terkīb-i s.+ı 24a/8
yaġvānī-yi rūm) 10b/17 ṣabūriyye (<Ar. ‘aṣfūr: yalancı
rummāniyye (<Ar. rummān: safran) yalancı safran, et, nohut,
nar) tavuk eti, nar ekşisi ve köfte, soğan, elma ya da
kayısının pişirilip kızarmış salatalık ve limon suyuyla
ekmeğin üstüne dizilmesiyle yapılan bir çeşit yemek
yapılan bir çeşit yemek s. (bāb-ı terkīb-i
r. (bāb-ı terkīb-i ṣabūriyye) 25b/16
rummāniyye) 7b/18 sac sac, demirden yapılmış,
rūye-yi siyāh ṭut (<Far. rūye: yayvan, yufka pişirme aracı
kök boya) kara dutun suyu s. 14a/1
sıkılarak pekmez kıvamını alana s. (temür sac) 13b/19
kadar kaynatılmasıyla elde sacayaġ ateş üzerine sac
edilen bir çeşit sos konmak için kullanılan üç ayaklı
r. (bāb-ı terkīb-i rūye-yi araç
siyāh ṭut) 22a/10 s. 16b/18
S ṣaç- saçmak, serpmek
ṣabāḥ <Ar. sabah s.-a 12b/14
s. 21a/17 s.-alar 1b/13, 2a/1,
s. (her ṣabāḥ) 23a/17 2b/3, 3a/3, 5a/14,
s. (üç ṣabāḥ) 24a/17 5b/19, 6a/3, 6a/10,
s. aḥşām 24b/9 6b/12, 6b/17, 7a/18,
s.+da aḥşāmda 24b/16 7b/8, 7b/12, 8a/4,
s.+dan 4a/3 9b/12, 10b/4, 10b/15,
Nesrin Altun | 169
 11b/14, 12a/17, ṣaḳız sakız ağacından elde
12b/16, 13a/3, 13a/6, edilen bir tür reçine,
13a/17, 14b/7, 21b/4, mastika (pistacia
23b/19, 25b/16 lentiscus)
s.-mazlarsa 2a/4 s. 3a/15, 4b/6, 5a/16,
sāde <Far. saf, arıtılmış 5a/17, 17a/10, 17a/13
s. (rūġan-i sāde) 1b/3, s.+ı 8a/16
2a/6, 3a/12, 3b/16 sākin <Ar. aynı ayarda, orta
ayarda
ṣāfī <Ar. saf, arındırılmış s. od ėt- 3b/4
s. ėt- 23a/14 ṣaḳla- muhafaza etmek, dikkat
s. ol- 22a/14 etmek
ṣafrā <Ar. öd kesesindeki sıvı s.-yalar 3b/1, 19a/3,
s.+yı 18b/9, 19a/5, 22b/2
23b/10
s.+yı(ekşi ṣafrā) 18b/15 ṣal- koymak; sıvı bir
ṣaḥan <Ar. derinliği az olan, malzemenin içine atmak
yemek servisi yapılan ya da s.-alar 2b/12, 2b/17,
yemek yenen kap 3a/18, 3a/18, 3b/12,
s. 12a/13 3b/15, 4a/5, 4a/6,
s.+a 8a/2, 11a/1, 15b/8 4a/7, 4a/19, 4b/5,
saḥḳ <Ar. ezme 4b/5, 4b/12, 4b/17,
s. ėt- 24b/8 5a/6, 5a/11, 5b/2,
ṣaḳın- uzak durmak, korunmak 5b/2, 5b/7, 5b/8,
s.-a 24a/13 5b/18, 6a/14, 6a/16,
s.-alar 21a/17 6b/1, 6b/5, 6b/9, 6b/9,
6b/10, 7a/8, 7a/18,
170 | ā
 7b/10, 8b/9, 9a/6, s.-alar 8b/15, 8b/16,
9a/6, 9b/4, 10a/9, 8b/17, 8b/19, 8b/19,
10a/12, 10a/13, 9a/1
10a/15, 10a/16, s.-duḳları 8b/17
10a/19, 10b/9, 10b/11, s.-up 8b/18
10b/11, 10b/12,
10b/13, 10b/14, sār (<Ar. zār) zar
11a/12, 11b/8, 11b/10, s.+ını 8b/14
11b/10, 11b/11, ṣarf <Ar. harcama,
11b/12, 11b/14, 12a/7, kullanma
12a/8, 12a/12, 14a/14, s. 22a/2
15a/6, 15b/5, 15b/16, s. ėt- 21b/5, 21b/18
15b/17, 19b/14, s. olın- 22a/12
19b/18, 25a/15, ṣarıḳ- sararmak
25a/16, 25a/17, 25b/6, s.-ınca 19b/11
25b/8, 25b/10, 25b/12, ṣarmısaḳ, sarmısaḳ sarımsak
25b/13, 26a/1, 26a/2 (allium sativum)
s.-asın 12b/2 s. 6b/12, 8b/2, 13a/17
ṣamān saman s. (bir aḥlās ṣarmısaḳ)
s.+ıla 19b/8 15a/7
sancu sancı s. (bėş on diş ṣarmısaḳ)
s. 22b/14 4a/1
sanculu sancılı s.(ġ)+ı 4b/16, 4b/17
s. 24a/7
sanç- şişe geçirmek, ṣaru sarı
saplamak s. 21a/14
s.+sın 12b/8
Nesrin Altun | 171
 s.+sın(yumurdanuñ 9a/15, 9b/7, 9b/9,
ṣarusı) 13b/12, 16a/4 9b/18, 10a/4, 10a/13,
s. ḳab 23b/8 10b/4, 12b/1, 12b/4,
ṣayaġı, ṣayyaġı tereyağı 12b/12, 12b/13,
s. 5a/15 17a/16, 18b/19, 19a/8,
s.+n 16a/16 20b/17, 20b/19,
ṣayrulıḳ hastalık 21a/16, 22a/8, 23b/17,
s.+lar(sevdāyī ṣayrulıḳ) 24a/2
23b/16 s.+e 9b/9, 10b/2
seferceliye (<Ar. sefercel:ayva) s.+i 1b/14, 1b/16,
et, ayva, hurma ya da kayısı, 2b/2, 9b/6, 9b/10,
şeker ve bademle yapılan bir 10b/1, 15a/17, 18a/11,
çeşit yemek 18a/15, 18b/3, 18b/5,
s.+(bāb-ı terkīb-i sefer 22a/7
celiye-yi ḥayva) 10b/5 s.+ile 18a/16
sehel <Ar. hafif s.+üñ 15a/14, 19a/10
s. od 20a/17 s. şerbeti 17b/16
sehelce (<Ar.+T.-ce) hafifçe sekkerī <Far. şekerli
s. nesne 21a/16 s. misk 9b/10
s. od 18a/17 semüz yağlı, şişman
sekiz sekiz s. (et) 12a/3, 13a/9,
s. vaḳıyye 5a/2 13a/18, 13b/3, 16a/2,
s. yüz dirhem 4a/13 16b/15
seker, sekker şeker krş. s.+in 4b/8
şeker, şekker s. bastırma 14a/19
s. 1b/2, 1b/2, 1b/19, s. et 2b/6, 3a/10,
2a/1, 2a/5, 2a/5, 3a/2, 3b/10, 4a/4, 4b/3,
172 | ā
 4b/7, 4b/15, 5b/11, ser-engüştī (<Far. ser-engüşt:
6b/3, 7a/13, 7b/4, başparmak) nohut, soğan, biber
7b/13, 8a/5, 8a/12, koyulmuş et ve parmak ucuyla
8b/4, 8b/8, 8b/12, bastırılmış hamur
9a/2, 9a/9, 9a/10, parçacıklarıyla yapılan bir çeşit
10b/8, 10b/17, 11a/3, yemek
11a/7, 11b/7, 13a/4, s. (bāb-ı terkīb-i ser-en
14a/8, 14b/4, 14b/8, güştī) 8a/12
14b/14, 14b/19, sevdāyī (<Ar. sevdā’ī) vücuttaki
15a/11, 15a/19, dört ana maddeden biri olan
15b/13, 16a/19, 16b/7, kara safra maddesiyle ilgili
25a/13, 25b/4, 25b/10
s. ḳalye et 7a/3 s. ṣayrulıḳ 23b/16
s. ḳaz 12b/18 seyre- seyrelmek, aralıklı olmak
s. ḳoyun eti 3a/8, s.-di 13b/5
16a/14 ṣıcaḳ sıcak krş. ısıcaḳ
s. tavuḳ/ṭavuḳ 6b/13, s. 2a/12
7b/19, 15b/16 sıdma sıtma hastalığı
senbūse <Far. içine kıyma krş. ısıtma
konulup üçgen s. 22b/11
biçiminde kapatılmış ṣıġır inek
hamur parçalarının s. yoġurdı 4a/12
yağda kızartılmasıyla ṣıġır dili sığırdili otu (anchusa
yapılan bir çeşit börek officinalis) krş. gāvzubān
s. (bāb-ı terkīb-i ṣ. ṣuyı 23b/15
senbūse) 14b/12 ṣıḳ az aralıklı
s. ibrişim elek 9b/4
Nesrin Altun | 173
ṣıḳ- sıkmak, suyunu s. yolı 18a/7
çıkarmak sini (< Far. sīnī) büyük tepsi
s.-alar 11b/1, 13b/10,
18a/11, 18b/1, 19a/2, s.+ye 3a/16
20a/7 ?, 22a/1, 22a/4, siñ- içine işlemek;
22a/7, 22a/11, 22a/14, hazmedilmek
23a/5 s.-e 2a/19
s.-maḳ 20b/6 s.-üp 22b/16
s.-up 11a/9, 23b/12 siñdür- hazmettirmek krş.
ṣınan- tecrübe edilmek siñir-, siñird-
s.-mışdur 24a/18 s.-ür 11b/16
sırça cam siñir- hazmettirmek krş.
s. çanaḳ 21a/3 siñdür-, siñird-
sırçalu içi sırlanmış s.-ür 10b/16
s. küp 18b/6 siñird- hazmettirmek krş.
s. küpecük 22a/18 siñdür-, siñir-
ṣıva- sıvamak s.-ür 19a/4
s.-yalar 17a/4 sīr- dāne (< Far. sīr: sarımsak)
ṣıvıḳ cıvık, sulu sarımsak ve et suyu ile yapılan
s. 2a/15, 5b/9, 6a/15, bir çeşit pirinç pilavı s.
6b/11, 8b/11, 9a/8 (bāb-ı terkīb-i sīr-dāne)
sız- süzülmek 4b/15
s.-up 10b/7 sirke < Far. sirke
sidük sidik, idrar s. 6a/5, 15b/12,
s.(g)+i 24a/6 21b/12, 24b/2, 24b/3
s.(g)+i yolı 24b/4, s.+ye 24b/1, 24b/2
24b/11 s.+yi 8a/19
174 | ā
 s.+yle 21b/8
siyāh <Ar. siyah
s. mā 22a/2
siyāh dāne etli pirinç pilavı
krş. siyāh pilāv
s. (bāb-ı terkīb-i siyāh
dāne) 4b/7
siyāh pilāv etli pirinç pilavı
krş. siyāh dāne
s. pilāv 22a/5, 22a/12
siyāh ṭut kara dut (morus nigra) ṣoñra sonra
s. (bāb-ı terkīb-i rūye-yi
siyāh ṭut) 22a/10
ṣoġan soğan (allium cepa)
ṣ. 4a/6, 5b/15, 6b/4,
6b/16, 8a/1, 8a/5,
8a/14, 8b/12, 10b/18,
11a/3, 11a/4, 11a/8,
12a/3, 12b/19, 13a/5,
15b/1, 15b/17
ṣ. (bir ḳaç ṣoġan) 7a/14
ṣ. (erişte ṣoġan) 6b/15
ṣ. (ḳalye ṣoġan) 6a/13
ṣ. (ḳıyma ṣoġan) 3b/13,
4a/17, 5b/2, 25b/5,
25b/18
ṣ. (ḳıyma ṣoġan ėt-)
7a/7
ṣ. çendele 13b/11
ṣ.+dan 11a/4
ṣ.+ı 7b/15, 8b/15, 9a/1
ṣ.+ı(dört bėş ṣoġan)
3a/13, 8b/19
ṣ.+ın 7a/15, 7b/7, 9a/3
ṣ.+uñ 6b/17, 8b/13,
8b/15, 8b/17
ṣ. 1b/7, 1b/8, 2a/17,
3a/19, 3b/16, 4a/16,
4b/13, 4b/13, 4b/18,
5a/19, 5b/5, 5b/13,
5b/14, 6a/11, 6b/2,
6b/14, 7a/9, 7b/1,
7b/3, 7b/14, 7b/19,
8a/13, 8b/1, 9a/6,
9a/13, 10b/9, 11a/8,
13a/1, 13a/5, 13a/16,
14a/2, 14a/6, 14a/15,
14b/3, 15a/7, 15b/1,
15b/3, 15b/17, 15b/19,
16a/12, 17a/15,
17b/11, 19b/10,
20a/13, 23a/16, 23b/6
Nesrin Altun | 175
 ṣ. (andan ṣoñra) 1b/18, ṣ.-alar 9b/16, 13a/14,
1b/18, 2a/19, 8b/19, 17b/14, 18a/9, 19a/6,
12b/7, 12b/11, 18b/1, 19b/8
18b/2, 18b/5, 19b/11, ṣ.-up 13a/10, 26a/1
19b/16, 20a/2, 20b/6, ṣoyul- soyulmak
21a/2, 21a/8, 23a/5, ṣ.-mış 7a/5, 25b/18
23a/10 ṣögüt söğüt
ṣ.+dan 13a/13 ṣ. aġacı 25a/1
ṣoḳ- iğnesini batırmak ṣu su; sıvı
ṣ.-mış(‘aḳreb ṣoḳ-) ṣ. 2a/3, 2b/4, 3a/19,
22b/18 3b/3, 3b/15, 4a/8,
ṣovu- soğumak 4a/19, 4b/10, 4b/17,
ṣ.-yınca 22a/17 6b/7, 6b/19, 7a/4,
ṣovut- soğutmak, harareti 7a/18, 8a/18, 9a/5,
gidermek 9a/12, 10a/10, 10b/7,
ṣ.(d)-up 25a/10 11a/6, 13b/1, 13b/4,
ṣ.(d)-ur 24a/4 14a/13, 15a/6, 15b/5,
ṣ.(d)-ur(yüregi ṣovut-) 16b/8, 16b/18, 16b/18,
10b/17, 11b/16 17b/16, 19b/2, 19b/13,
ṣovuḳ soğuk 19b/14, 20a/18,
ṣ. 6b/7, 19b/2 22b/13, 22b/14,
ṣ.+dur 18a/3, 18b/12, 24a/12
18b/15, 23b/9 ṣ.+dan 10a/7, 15b/3
ṣ. dut- 21b/15 ṣ.+suz 13a/4
ṣ. mizaclu 18b/17 ṣ.+ya 8a/18, 12a/12,
ṣoy- soymak 19b/7, 19b/9, 20b/6,
23a/13, 24b/19
176 | ā
ṣ.+yı 4b/10, 4b/11, ṣ.+yı(ṣıġır dili ṣuyı)
10a/11, 11b/7, 12a/13, 23b/15
13b/10, 14a/9, 14a/12, ṣ.+yı(turunc ṣuyı)
14b/9, 15a/2, 15b/1, 13b/8
15b/4, 17b/16, 19a/9, ṣ.+yı(yaġmur ṣuyı)
19b/11, 22a/8 23a/7
ṣ.+yı(bāb-i terkīb-i alma ṣ.+yıla 2b/9, 4b/15,
şarābı ve alma ṣuyı) 5a/18, 6b/14, 7b/8,
22b/18 7b/14, 8a/13, 8a/14,
ṣ.+yı(bāb-ı terkīb-i ay 8b/4, 9a/4, 10a/1,
ruḳ ṣuyı) 24a/5 11b/5, 12b/18, 13a/15,
ṣ.+yı(bāb-ı terkīb-i gül 14a/8, 14a/9, 14b/5,
ṣuyı) 20b/12 14b/9, 15a/1, 15a/19,
ṣ.+yı(bāb-ı terkīb-i 15b/2, 18a/15, 19b/10,
ḳoruḳ ṣuyı) 22a/13 20a/16, 20b/5, 25b/17
ṣ.+yı(et ṣuyı) 4b/17 ṣ.+yın 3b/14, 4a/18,
ṣ.+yı(gül ṣuyı) 1b/9, 5a/3, 6b/5, 8a/13,
1b/16, 2a/18, 5a/11, 10a/10, 11a/2, 11a/9,
9b/12, 10a/5, 17b/7, 11b/1, 11b/6, 14b/15,
17b/12, 17b/18, 15a/5, 22a/1, 22a/11,
18a/13, 19a/11, 20b/1, 24a/2, 24a/7, 25a/10
23a/16 ṣ.+yın(āṣbūr ṣuyı)
ṣ.+yı(limūn ṣuyı) 25b/19
10b/19, 13b/7, 25b/7, ṣ.+yın(erlik ṣuyı)
26a/3 18b/17
ṣ.+yı(ḳoruḳ ṣuyı) 7b/1, ṣ.+yın(et ṣuyı) 10a/8
11a/1, 13b/8, 26a/3
Nesrin Altun | 177
 ṣ.+yın(ḥummāṣ ṣuyı) ṣ.+yıyla(ṣumaḳ ṣuyı)
18b/4 8a/6
ṣ.+yın(limūn ṣuyı) ṣ.+yuñ 23a/14
19a/1, 25b/6, 25b/19 ṣula- ıslatmak
ṣ.+yın(ḳoruḳ ṣuyı) ṣ.-yalar 14b/13
25b/7 ṣulan- ıslanmak
ṣ.+yın(ṣumaḳ ṣuyı) ṣ.-mış 13b/15
13a/2
ṣ.+yın(temr-i hindī ṣuyı) ṣūmāḳ, sūmāḳ<Ar. sumak (rhus
10b/9 coriaria)
ṣ.+yına 5b/15, 15a/5, ṣ. 16a/18, 16b/12,
24b/13 25a/11
ṣ.+yına(gül ṣuyı) 1b/18 ṣ.+ı 12b/17, 14b/14
ṣ.+yına(ḥummāṣ ṣuyı) ṣ. ṣuyı 8a/6, 13a/2
18b/3 ṣūmāḳıyye sumak ve kaz etiyle
ṣ.+yına(kirec ṣuyı) yapılan bir çeşit yemek
20a/15 ṣ. (bāb-ı terkīb-i
ṣ.+yına(ṭavuḳ ṣuyı) ṣūmāḳıyye) 12b/17
12a/6 ṣuṣalıḳ susuzluk, hararet
ṣ.+yınca 23a/7 ṣ. (ġ)+ı 18b/11, 19a/5
ṣ.+yıyla 6b/6, 14a/11 ṣuva- sıvamak, kaplamak
ṣ.+yıyla(gül ṣuyı) 9b/8 ṣ.-yalar 22b/2
ṣ.+yıyla(gülāb ṣuyı) ṣuvar- su katmak
9a/19 ṣ.-alar 20a/18
ṣ.+yıyla(ḳoruḳ ṣuyı) süd süt
13a/10

178 | ā
 s. 1b/6, 1b/7, 2a/3, s.-er 18b/13, 23b/10
2a/9, 2a/11, 2a/13, süz- süzmek
2a/15, 2b/4, 22b/6 s.-eler 2b/11, 4b/11,
s.+i 1b/8, 2a/9 6b/8, 10a/8, 10a/11,
s.+i(ḳız emdügi süd) 11b/1, 12b/18, 14b/11,
24a/8 15b/7, 21a/15, 25a/14
s.+in 15b/15 s.-eler(astārdan süz-)
s.+in(bādam südi) 21b/18, 22a/4, 22a/7
15b/18 s.-eler(elekden süz-)
südde <Ar. peklik; tıkanıklık 4a/8, 22a/14,
s.+leri aç- 18a/6 s.-üp 7b/1, 15b/7,
sükār < Far. çeşitli baharatlarla 20a/16
yapılan bir çeşit şekerleme, s.-üp(elekden süz-)
pastil 6a/18, 6a/19, 22a/17
s. (bāb-ı terkīb-i süzil- süzülmek
çevāriş-i sükār) 18a/15 s.-e 12a/13
sünbül-i hindī < Far. hint s.-miş 16a/3, 16b/4
sümbülü (nardostachys Ş
jatamansi) şāf < Far. fitil
s. 20a/4 ş. götür- 25a/6
süñük kemik şāmī <Ar. elma cinsi
s.+lerini 3a/6 ş. (alma) 9b/16
sür- I. yaymak, bulamak,
s.-e 1b/18, 12b/9 şaḳāḳul < Ar. yabani havuç,
s.-eler 24a/10, 24a/11 karakök (pastinaca sativa)
II. gidermek, uzaklaştır ş. 19b/7, 19b/14
mak
Nesrin Altun | 179
 ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı tuffāḥ-ı gülābī elma, bal,
şaḳāḳul) 19b/7 gülsuyu ve baharatlarla yapılan
ş.+ı 19b/17 bir çeşit şurup
şarāb <Ar. şurup ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
ş. 20b/10 tuffāḥ-ı gülābī) 23a/3
ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb) şarāb-ı turunc turunç şurubu
18b/7 ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
ş.+ı(bāb-ı terkīb-i alma turunc) 18b/8
şarābı) 17b/14 şarāb-ı ḫummāṣ kuzu kulağı
ş.+ı(bāb-i terkīb-i alma otunun suyu ve şekerle yapılan
şarābı ve alma ṣuyı) bir çeşit şurup
22b/18 ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
ş.+ı(bāb-i terkīb-i gül ḫummāṣ) 18a/19
şarābı ve benefşe şazīlıḳ (<Far. şāzī ‘sevinç, neşe”)
şarābı) 20b/1, 20b/1 sevinç, neşe
ş.+ı(ḳırmızı gül şarābı) ş. getür- 18a/4
25a/9 şehvet <Ar. cinsel istek
ş.+ın 20b/4 ş.+in(cimā’ şehveti)
ş.+ıyla(alma şarābı) 18b/16
23b/5 şeker, şekker <Far. şeker
şarāb-ı ḥayva ayva şurubu krş. seker, sekker
ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı ş. 10a/8, 21a/2
ḥayva) 18a/2 ş. (bāb-ı terkīb-i gül-be-
şarāb-ı resān andız şurubu şeker) 20b/14
ş. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı ş. börek resmince
resān) 24a/19 8a/10
ş.+üñ 10a/2
180 | ā
şerbet <Ar. şeker veya bal ş. bul- 24b/10, 25a/2,
hazırlanan tatlandırıcı, şerbet 25a/8
ş. 19a/8, 19b/4, ş. ol- 23b/1
20a/12, 23b/6, 24a/4 şinik <Rum. tahıl için
ş.+den 15a/15 kullanılan sekiz kiloluk ölçek
ş.+e 12b/12, 17a/11, ş. (bir şinik) 3b/18,
19a/10 5a/3
ş.+i 5a/4, 5a/5, 17a/13, şirlaġan (<Far. şīrūġan) susam
20a/6 yağı krş. şīrlāġān
ş.+i(bal şerbeti) 5a/4, ş.+a 25a/5
6a/18, 19a/8 ş. yaġı 5a/8, 17a/15,
ş.+ile 5a/10, 15a/14, 17a/18, 17b/2
15a/18 şīrlāġān susam yağı krş.
ş.+in 12b/12, 17a/9, şirlaġan
17b/5, 23b/18 ş. 5a/14
ş.+in(bal şerbeti) şiş ur, şişkinlik
7b/15, 16b/1, 17a/8, ş. 24b/17
19b/12 ş.+i 24a/10
ş.+in ėt- 6a/19, 12b/11, ş.+i(beden şişi) 24a/10
18a/15 şīşe <Far. şişe
ş.+iyle(sekker şerbeti) ş.+lere 22a/18
17b/16 ş.+ye 19a/2
ş.+iyle(bal şerbeti) şol şu
15a/15, 17a/7, 23a/13 ş. ḳadar 19b/9, 19b/15
ş. ėt- 21b/14 şorvā (<F şōrbā) et suyu
şifā <Ar. hastalıktan ş.+sın 8a/3, 13a/2
iyileşme ş.+sına 6a/5
Nesrin Altun | 181
şorvālu sulu (et) ṭ. (ġ)+a(çinī ṭabaḳ)
ş.+ca 6a/4 1b/19
şöyle şöyle ṭ.+a(çīnī ṭabaḳ) 2a/19
ş. ki 19b/13 ṭ.+ına 12b/10
şükefte (<Far. şikāfte) açılmış, ṭabaḳa <Ar. tabaka, kat
yarılmış ṭ. ṭabaḳa 17a/2
ş. noḫūd 3a/14, 4a/18, tābaḳa-yı ıspanāḳ pidesi
7b/5, 12a/7, 25b/5 ıspanak, peynir ve soğanla
T yapılan bir çeşit börek
tā <Far. ...-A kadar, o t. (bāb-ı terkīb-i
kadar ki… tābaḳa-yı ıspanāḳ pi
t. 2a/14, 13b/14, desi) 13b/9
17b/3, 18b/2, 18b/5, ṭabī’at <Ar. mizaç özelliği, yapı
21a/2, 21b/1, 21b/7, ˝Eski tıp anlayışında
21b/12, 24b/15 dört kısma ayrılan
t. kim 23a/5, 23a/9, mizaç soğuk-nemli,
23a/13, 23a/17, 24b/2 sıcak-kuru özellik
olarak ikiye ayrılmıştır.
ṭa’ām <Ar. yemek, yiyecek Buna bağlı olarak
ṭ. 10b/16, 11b/16, bütün nesneler de bu
20b/15 özelliklere göre
ṭ. arzusı 18b/10, sınıflandırılmıştır. Bu
18b/15 özelliklere ‘tabiat’ adı
ṭ.+dur 11a/6 verilir.˝
ṭabaḳ <Ar. tabak, kap ṭ.+ı 18a/4, 19a/15,
ṭ.+a 12b/9, 12b/13, 19a/18
12b/15
182 | ā
ṭabāşir-i hindī <Far. hint t. ėt- 3b/14, 4a/9,
kamışından elde edilen, 6b/11, 11a/11, 11a/16,
eczacılıkta kullanılan bir madde 12a/5, 13a/12, 25b/14,
ṭ. 23b/3 26a/4
ṭaġla- dağlamak t. ol- 2b/18, 4b/2,
ṭ.-yup 25a/10 7a/11, 10a/6, 12b/15,
taḥlīl <Ar. dağıtma, geçirme, 14a/6, 17a/14, 18a/13,
halletme 19a/14, 20a/19, 21b/4,
t. ėt- 20a/8 21b/12, 22a/16,
ṭalaḳ dalak 22a/19
ṭ. aġrısı 20a/8 ṭārcinī, ṭārcīnī tarçın krş.
talāş, ṭalāş <Far. rendelenmiş, dārçīnī, dārçīn
kırıntı ṭ. 7a/17, 12a/16
t. bādam 10b/2 ṭarīḳ <Ar. yol, usul
t. ėt- (bādam) 8b/10, ṭ. 8b/18
10a/11 ṭas tas, kāse
t. ol- (bādam) 1b/12, ṭ. 12a/10, 12a/14
1b/15, 2a/1, 2b/1, ṭ.+da 14a/14
12a/4, 12a/17 ṭaṣalan- tasalanmak
tamam <Ar. tam, bütün; ṭ.- [an] yürek 24a/3
tamamen ṭaş(I) taş
t. 4b/13, 7a/17, 7a/19, ṭ. 7a/1, 24a/5, 24b/5
11b/3, 13a/5, 13b/6, ṭ.+ı 24a/6
17b/4, 17b/9, 19a/9, ṭaş(II) dış
22b/16, 24a/10, ṭ. ḳab 18b/14, 19a/1
24b/13 ṭatlu tatlı

Nesrin Altun | 183

 ṭ. 5a/4, 5b/6, 6a/6, ṭavşan tavşan
6b/1, 6b/9, 7b/9, ṭ. eti 6a/3
7b/16, 14b/6, 17a/13, ṭavuḳ, tavuḳ tavuk
17b/6 ṭ. 3a/5, 6b/19, 7a/4,
ṭ. alma 10b/12, 11a/13, 9a/16, 12a/2, 12a/8
11b/10, 17b/14, 18a/9, ṭ.(ġ)+ı 1b/5, 3a/6,
25a/17, 26a/1 6b/14, 7b/19, 12a/9,
ṭ. nār 21b/16, 22a/3 15b/16
ṭ. eyle- 17b/17 t.(ġ)+ı(semüz tavuḳ)
ṭatlucaḳ az tatlı, tatlımsı 6b/14
ṭ. 5b/5, 5b/19 ṭ.(ġ)+ın 8a/3
ṭāvā, tavā (<Far. tābe, tāvā) ṭ.(ġ)+uñ 6b/17
tava ṭ.+suz 2b/5
ṭ. 13b/4, 17b/1 ṭ. eti 2b/7, 3a/7, 6b/16,
ṭ.+da 2b/9, 13a/4 10a/1, 12a/18
ṭ.+nuñ 16b/8 ṭ. gögsi 1b/10, 2a/10,
t.+sın 12b/8 9a/19
ṭ.+ya 14a/4, 16a/16 ṭ. kebabı 25a/11
tāvā-biryān koyun veya kuzu eti ṭ. ṣuyı 12a/6
haşlandıktan sonra tavada ṭ. yumurdası 15b/14
kızartılıp üzerine yoğurt tāze <Far. yeni
koyularak yenen bir çeşit yemek t. 21a/11
t. (bāb-ı terkīb-i tāvā- tebsi tepsi
biryān) 16a/14 t. 17a/2, 17a/15
ṭavīl <Ar. uzun t.+de 1b/14, 12b/11,
ṭ. zerāvend-i ṭavīl 14a/3, 14a/3
20a/11 t.+deki 14a/7
184 | ā
 t.+si(ot tebsisi) 18b/6 t. 1b/9, 1b/11, 2b/13,
t.+ye 1b/16, 13b/13, 9b/4, 17a/19, 17b/8,
14a/5, 16a/6, 16b/9, 23a/8
16b/17, 16b/17, t.+de 10a/7, 12b/1,
18a/18 17b/16, 22a/4, 22a/11
t.+yi 16b/19 t.+ye 1b/11, 2a/9,
tekrar <Ar. yeniden 5b/12, 9a/19, 9b/2,
t. 8a/9, 25a/10 10a/2, 15a/16, 18a/17
temīz <Ar. temiz t.+yi 1b/7, 2b/12,
t. ėt- 3a/4, 10a/9 17a/7
t. ol- 4a/19, 9b/3 tere yaġı tereyağı
temr-i hindī <Far. demirhindi t. 16b/4
(tamarindus indica) terkīb <Ar. tarif
t. 10b/6, 11b/17 t. 1b/17, 21b/12
t. (bāb-ı terkīb-i temr-i t. (bāb-ı terkīb sidügi
hindī) 10b/6 yolında yā ḳasuġında
t. ṣuyı 10b/9 taş olsa bevl itmege
t.+yi 10b/6 zaḥmet virse) 24b/4
temüriyye et, soğan, nohut, t. (bāb-ı terkīb-i aġaç
koruk suyu ve elmayla yapılan ḳavunı) 23b/7
bir çeşit yemek t. (bāb-ı terkīb-i alma
t. (bāb-ı terkīb-i temü dolması) 16a/18
riyye) 6b/3 t. (bāb-ı terkīb-i alma
temür demir murabbāsı) 19a/6
t. sac 13b/19 t. (bāb-ı terkīb-i alma
tencere (<Ar. ṭancara) tencere şarābı) 17b/13

Nesrin Altun | 185

 t. (bāb-ı terkīb-i alma t. (bāb-ı terkīb-i cengāl)
şarābı ve alma ṣuyı) 13a/6
22b/18 t. (bāb-ı terkīb-i ce
t. (bāb-ı terkīb-i armud şiyye) 25a/12
dolması) 16b/2 t. (bāb-ı terkīb-i cev
t. (bāb-ı terkīb-i ayruḳ ziyye) 14b/4
ṣuyı) 24a/4 t. (bāb-ı terkīb-i çerb-i
t. (bāb-ı terkīb-i şirīn) 7b/12
bāsāliyye) 11a/2 t. (bāb-ı terkīb-i
t. (bāb-ı terkīb-i be çevāriş-i ḥāżır alma)
nefşe-yi ḥamire) 18a/9
20b/19 t. (bāb-ı terkīb-i
t. (bāb-ı terkīb-i be çevāriş-i sükār) 18a/14
nefşe-yi nāziliyye) t. (bāb-ı terkīb-i çoba
21a/10 niyye) 13a/3
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
berşa’īşā) 20a/2 birinc) 4a/13
t. (bāb-ı terkīb-i biryān- t. (bāb-ı terkīb-i dāne-i
ı baġ yapraġı) 13b/2 ḳırma) 8b/6
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i
borāne-yi baġ yapraġı) devāü’l-misk) 23b/1
13a/18 t. (bāb-ı terkīb-i dolma
t. (bāb-ı terkīb-i būre piyaz) 8b/11
siyye) 11b/4 t. (bāb-ı terkīb-i egir
t. (bāb-ı terkīb-i butan murabbāsı) 19a/18
cana) 5b/11 t. (bāb-ı terkīb-i ekşi
aşı) 6a/11
186 | ā
t. (bāb-ı terkīb-i erişte) t. (bāb-ı terkīb-i ḥaṭab)
11b/19 8a/4
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i hāy
fāvniyye) 14a/2 hāy) 14a/19
t. (bāb-ı terkīb-i fıstuḳ t. (bāb-ı terkīb-i ḥayva
herīsesi) 9a/15 murabbāsı) 19a/16
t. (bāb-ı terkīb-i ġāri t. (bāb-ı terkīb-i
biyye) 12a/18 ḥurūzmiyye) 9a/2
t. (bāb-ı terkīb-i gāv t. (bāb-ı terkīb-i
zubān) 23b/14 ısırġuye) 24a/8
t. (bāb-ı terkīb-i gīl t. (bāb-ı terkīb iç aġrı
ḥalvā) 17a/18 sıyiçün) 24a/13
t. (bāb-ı terkīb-i gül t. (bāb-ı terkīb-i ḳabaḳ
ṣuyı) 20b/12 dolması) 13a/8
t. (bāb-ı terkīb-i gül şe t. (bāb-ı terkīb-i
ker) 20b/14 ḳafāhiyye) 3b/19
t. (bāb-ı terkīb-i gül t. (bāb-ı terkīb-i
şarābı ve benefşe ḳafāhiyye) 25b/4
şarābı) 20b/1 t. (bāb-ı terkīb-i ḳalye-
t. (bāb-ı terkīb-i gülāc) yi gezer) 7b/4
12b/4 t. (bāb-ı terkīb-i
t. (bāb-ı terkīb-i gü ḳapama-yı mākiyān)
lengūbin) 21a/6 6b/13
t. (bāb-ı terkīb-i ḥabb-ı t. (bāb-ı terkīb-i ḳara
amān) 21b/6 ṭut) 22a/6
t. (bāb-ı terkīb-i han t. (bāb-ı terkīb-i
daḳıyya) 15a/18 ḳarāsiyye) 11a/19
Nesrin Altun | 187
 t. (terkīb-i ḳavurma-yı t. (bāb-ı terkīb-i
ḳabaḳiyye 13a/13 maṣṭafā) 14a/7
t. (bāb-ı terkīb-i ḳay t. (bāb-ı terkīb-i
maḳ ḳatuġı) 16b/3 me’mūniyye) 1b/2
t. (bāb-ı terkīb-i keşīr t. (bāb-ı terkīb-i muḥal
ma’cūn) 20a/13 lebī) 2a/5
t. (bāb-ı terkīb-i keşkül- t. (bāb-ı terkīb-i
i ḳabaḳ) 7a/12 nārdeng) 21a/18,
t. (bāb-ı terkīb-i ḳoruḳ 22a/3
bekmezi) 21b/19 t. (bāb-ı terkīb-i
t. (bāb-ı terkīb-i ḳoruḳ nārdeng aşı) 14b/8
ṣuyı) 22a/13 t. (bāb-ı terkīb-i nergi
t. (bāb-ı terkīb-i laḥmī siyye dāne) 3b/10
‘ale’l-‘ācūn 16a/1 t. (bāb-ı terkīb-i nev’-i
t. (bāb-ı terkīb-i dīger) 21b/15
laḥmiyye) 16b/7 t. (bāb-ı terkīb-i noḫūd-
t. (bāb-ı terkīb-i limūn-ı āb) 7a/3
haṣiyyet heme dilme) t. (bāb-ı terkīb-i oġul
18b/13 otı) 23b/19
t. (bāb-ı terkīb-i māhīc) t. (bāb-ı terkīb-i pālūẕe)
14b/19 17a/5
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i reşi
maḥmudiyye) 15a/11 diyye) 2b/6
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i
mākiyān) 15b/13 rummāniyye) 7b/18
t. (bāb-ı terkīb-i manṭı) t. (bāb-ı terkīb-i rūye
16b/13 siyāh ṭut) 22a/10
188 | ā
t. (bāb-ı terkīb-i t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
ṣabūriyye) 25b/16 turunc) 18b/8
t. (bāb-ı terkīb-i sefer t. (bāb-ı terkīb-i
celiye-yi ḥayva) 10b/4 tābaḳa-yı ıspanāḳ pi
t. (bāb-ı terkīb-i desi) 13b/9
senbūse) 14b/12 t. (bāb-ı terkīb-i tāvā-
t. (bāb-ı terkīb-i ser-en biryān) 16a/14
güştī) 8a/12 t. (bāb-ı terkīb-i temr-i
t. (bāb-ı terkīb-i sīr- hindī) 10b/6
dāne) 4b/15 t. (bāb-ı terkīb-i temü
t. (bāb-ı terkīb-i siyāh riyye) 6b/3
dāne) 4b/7, 4b/7 t. (bāb-ı terkīb-i tiryāḳ-ı
t. (bāb-ı terkīb-i arba’a) 20a/7
ṣumaḳıyye) 12b/17 t. (bāb-ı terkīb-i ṭud
t. (bāb-ı terkīb-i aşı) 11a/7
şaḳāḳul) 19b/7 t. (bāb-ı terkīb-i tuffa
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb) hiyye) 9b/15
18b/7 t. (bāb-ı terkīb-i tu
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı tunġaniyye 9a/9
ḥayva) 18a/1 t. (bāb-ı terkīb-i
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı yaġvānī-yi rūm) 10b/17
ḫummāṣ) 18a/19 t. (bāb-ı terkīb-i zer
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı bedul) 3a/3
resān) 24a/18 t. (bāb-ı terkīb-i zerde)
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı 5a/1
tuffāḥ-ı gülābī) 23a/3 t. (bāb-ı terkīb-i zirvā)
5a/17
Nesrin Altun | 189
 t.+i 2b/18, 25b/8 t.+ı(āṣbūr toḫumı)
t. ėt- 20b/10 25b/17
t. ol- 4a/7, 13b/16 t.+ı(rāziyāne toḫumı)
tertīb <Ar. dizme, sıralama 24b/7
t. 12b/14 t.+ları 20b/11
tiryāḳ-ı arba’a <Ar. ciğer, dalak toḳla, ṭoḳla tok olarak
hastalıklarına, kalp çarpıntısı ve t. 18a/2, 23b/7
uçuğa iyi gelen bir macun ṭoḳuz dokuz
t. (bāb-ı terkīb-i tiryāḳ-ı ṭ. (on ṭoḳuz) 23a/19
arba’a) 20a/7 ṭ. alma 19a/6
tīzcek (<Far. tīz + T. +cek) ṭoldur- doldurmak krş.
hemen doldur-
t.+cek 18b/18 ṭ.-alar 13b/3
ṭıfl yimişi oġlan aşı, cāvşīr ( ṭolu dolu, dolmuş
ferula elaeochytris) krş. cüle’n- ṭ. 6b/15
nār ṭop yuvarlak krş. dop
ṭ. (cüle’n-nār ya’nī ṭıfl ṭ. ėt- 8b/16
yėmişi) 20a/11 ṭud aşı et, soğan, dut suyu,
ṭıḳnefes (<Ar. żīḳu’n-nefes) badem, elma, hurma ve kayısı
nefes darlığı ile yapılan bir çeşit yemek krş.
ṭ.+e 21a/10 ṭut, ṭuṭ
ṭoġra- doğramak krş. doġra- ṭ. (bāb-ı terkīb-i ṭud
ṭ.-yalar 10a/14, aşı) 11a/7
10b/12, 11a/13, 13a/7 ṭunıl- kapanmak, tıkanmak
toḫum (<Far. tuḫm) tohum ṭ.-mış 18a/6
t.+ı 18b/12 ṭur- beklemek krş.
dur-
190 | ā
 ṭ.-a 2a/12, 3a/5, 3b/6, 5b/16, 6a/16, 6b/11,
4a/4, 4a/17, 19b/15, 6b/19, 7a/5, 7a/17,
19b/15, 21a/15, 7b/9, 8a/18, 9a/3,
22a/19 9a/6, 10a/13, 10b/15,
ṭurı sulu; koyu, katı 11a/16, 11b/14, 12a/5,
olmayan kıvam 13a/12, 14a/10,
ṭ. 12b/7, 14b/11 15b/12, 15b/18, 16a/5,
16a/15, 16b/5, 25b/1,
ṭut, ṭuṭ dut (morus nigra) 25b/14, 26a/4
krş. ṭud aşı ṭ.+ına(eflaḳ ṭuzı) 25a/5
ṭ. 22a/8 ṭ.+ın gör- 9b/9
ṭ. (bāb-ı terkīb-i ḳara ṭuzlan- tuz katılmak
ṭut) 22a/6 ṭ.-mış 18b/18
ṭ. (bāb-ı terkīb-i rūye-yi ṭuzsuz tuzsuz
siyāh ṭut) 22a/11 ṭ. 13a/15
ṭ. (ḳara ṭut) 11a/17 tuffāḥ <Ar. elma
ṭ.(d) aşı 11a/17, 11b/4 t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı
ṭ.+ı 11a/8, 22a/11 tuffāḥ-ı gülābī) 23a/3
ṭ.+ı(ḳara ṭuṭ) 22a/7 tuffāhiyye elma, şeker, badem,
ṭuz tuz et ve kayısı veya hurma ile
ṭ. 2b/11, 3a/11, 3a/18, yapılan bir çeşit yemek
11a/5, 12b/19, 14a/2, t. (bāb-ı terkīb-i
22a/15 tuffāhiyye) 9b/15
ṭ.+dan 3a/17 tulum yiyecek korumak veya
ṭ.+ı 12a/8 saklamak için kullanılan bütün
ṭ.+ın 3b/14, 4a/9, olarak yüzülmüş hayvan postu
4a/17, 5a/11, 5b/3, t.+a 21b/5, 21b/13
Nesrin Altun | 191
turunç <Far. turunç (citrus 24b/12, 25a/15,
aurantium) 25b/11, 26a/1
t. 18b/8 u. dutmac kes- 9a/4
t. (bāb-ı terkīb-i şarāb-ı u. ufaḳ 8b/7
turunc) 18b/8 un un
t. ṣuyı 13b/8 u. 13b/19
turunciye<Far. krş. aġaç u. (arı un) 17a/19
kavunu u. (ḫāṣ un) 12a/1
t. 23b/8 u.+a 13a/1, 13a/16
tutunġaniyye et veya köfte ve u.+dan 14b/16, 14b/1
nohutla yapılan bir çeşit yemek u. gibi 1b/14, 2b/2,
t. (bāb-ı terkīb-i tu 10b/1, 25a/7
tunġaniyye) 9a/9 u.+ı 3a/5, 8a/6, 8a/7,
U 13b/12, 16a/3, 16b/13
uc uç u.+ı(birinc /birinç unı)
u.+ı(ig ucı miḳdārı) 1b/3, 2a/7, 9b/3
25a/4 u.+ın 17b/3
uçuḳ havale, epilepsi u.+ın(birinc /birinç unı)
u.(ġ) +a 20a/9 1b/8, 2a/13
ufaḳ küçük, ufak krş. u.+ınuñ(birinc unı)
uvaḳ 1b/11
u. 4b/4, 4b/8, 8a/12, ur- koymak, yerleştirmek;
10a/14, 10b/12, katmak, karıştırmak
10b/12, 11a/11, u.-alar 3b/12, 4a/4,
11b/11, 12a/7, 13a/4, 4a/15, 5b/12, 6a/11,
14a/19, 14b/9, 15a/1, 6b/4, 7a/3, 7a/4,
16a/2, 18a/10, 24b/1, 7b/13, 7b/19, 8a/1,
192 | ā
 8a/13, 8b/8, 9a/10, üç üç
10a/1, 10b/8, 12a/7, ü. 13b/14, 13b/17,
12b/18, 14b/6, 16b/18, 16a/7, 24a/2
20b/17, 21a/2, 21a/13, ü. bucaḳ 14b/17
25b/4 ü. bucaḳlu 14b/16
u.-alar(od ur-) 2a/10, ü. çekirdek misk
7a/2 19a/12
u.-alar(oda ur-) 9b/2, ü. dirhem 11a/10,
17a/7, 17b/1 23b/5
u.-alar(ḳalye ur-) ü. dört dāne 11a/16
3b/11, 4b/4, 5b/12, ü. dört ḳat 13b/17
5b/16, 11a/7, 11b/7, ü. edviye miḳdārı 20a/5
14a/8, 15a/19, 25a/13 ü. gün 19a/2, 25a/1,
u.-up 13a/11, 24b/15 25a/7
usul (<Ar. uṣūl) yöntem, ü. kerre 10a/5
tarz ü. nesne 9b/11
u.+unca 10b/5 ü. ṣabāḥ 24a/17
uvaḳ ufak krş. ufaḳ ü. vaḳıyye 4b/9
u. 3a/9, 4a/5, 4a/7, ü. yüz dirhem 1b/3,
6a/15 2a/9, 3a/8, 9a/15,
a.+dan 24a/16 9a/15, 9b/17, 11b/1,
uzun uzun 11b/13, 18b/3, 25a/14
u. uzun 14b/13 ü. yüz elli dirhem
u.+ca 16b/7 19a/10
u.+ca uzunca 8a/16, ü.+in 1b/10, 4a/1
12a/9, 13a/14, 15a/4 üçünci üçüncü
Ü ü.+de 10a/6
Nesrin Altun | 193
üst üst
ü.+ün 13b/5, 13b/19,
24a/14, 24b/1
ü.+üne 3b/17, 6b/7,
6b/16, 7a/1, 7a/15,
7b/6, 7b/9, 7b/17, üzer
8a/3, 8a/3, 8a/4, 8b/3,
8b/6, 9a/14, 10a/12,
10a/13, 10b/4, 10b/12,
10b/15, 11a/1, 11a/2,
11a/17, 11b/10,
11b/14, 12a/11,
12a/13, 12a/15,
12a/18, 12b/8, 12b/13,
12b/15, 13a/2, 13a/3,
13a/5, 13a/6, 13a/17,
13b/1, 13b/1, 13b/2,
13b/4, 13b/7, 13b/15,
13b/16, 13b/17, 14a/1,
14b/7, 15a/9, 15a/10,
15b/3, 15b/8, 15b/11,
15b/19, 16a/8, 16a/9,
16a/10, 16a/11,
16a/12, 16a/18, 16b/1,
16b/9, 16b/10, 16b/11,
16b/12, 16b/12,
16b/19, 17a/1, 17a/4,
194 | ā
18b/5, 18b/19, 22b/6,
25b/2, 25b/10
ü.+üni 3b/6, 7a/1
ü. ḳab 8b/13, 20a/14
üst, üst taraf
ü.+e 2b/4, 11b/17,
12b/14, 12b/17,
21b/12
ü.+inde 2b/11
ü.+inden 3b/8
ü.+ine 1b/11, 2a/1,
2a/2, 2a/12, 2a/17,
2b/3, 2b/12, 2b/15,
2b/16, 3a/1, 3a/2,
3a/19, 3b/11, 3b/13,
3b/16, 4a/8, 4a/10,
4b/2, 4b/11, 4b/18,
5a/14, 5b/16, 6a/2,
6a/2, 6a/7, 6a/10,
6b/1, 6b/3, 6b/4, 6b/8,
6b/17, 7a/11, 7a/16,
7b/2, 7b/3, 7b/8,
7b/11, 7b/12, 8a/8,
9a/14, 9b/12, 9b/13,
10b/9, 10b/10, 11a/9,
11a/10, 11a/18, 11b/2,
 11b/3, 11b/7, 11b/8, ü. (yaş üzüm) 22b/8
11b/13, 11b/16, ü.+in(razzāḳī üzüm)
12a/17, 12b/4, 13b/15, 7b/7
13b/19, 14a/7, 14a/18, V
15b/9, 17a/9, 17a/16, vāfir <Ar. bol, çok
17b/8, 19b/1, 19b/2, v. 12b/11, 12b/15
20b/11, 21b/4, 22b/9, vaḳıyye <Ar. okka, yaklaşık dört
22b/13, 23a/14, yüz dirhemlik ağırlık ölçüsü,
24b/15, 25b/3, 25b/5, 1282 gram
25b/14, 25b/15, v. 21b/3, 25b/17
25b/17, 25b/19 v. (bėş vaḳıyye) 21b/6,
üzüm üzüm (vitis vinifera) 21b/7
ü. 6a/8, 9a/6, 21b/2, v. (bir vaḳıyye) 2b/6,
21b/3 3a/10, 4a/4, 4b/10,
ü. (ḳara üzüm) 6a/12, 5a/7, 5a/9, 5b/7,
6a/18, 9a/5, 21a/19, 5b/11, 9b/19, 10a/3,
21b/7, 21b/11 10a/9, 17a/5, 25b/4
ü. (ḳızıl razzāḳī üzüm) v. (buçuḳ vaḳıyye)
7b/6 21b/8
ü. (ḳızıl üzüm) 4b/6, v. (dört vaḳıyye)
6a/12 21b/12
ü. (ḳurı razzāḳī üzüm) v. (iki vaḳıyye) 5a/3,
11b/9 9b/15
ü. (razzāḳī ḳızıl üzüm) v. (on vaḳıyye) 5a/1
5a/19, 5b/17, 14b/10 v. (sekiz vaḳıyye) 5a/2
ü. (razzāḳī üzüm) v. (üç vaḳıyye) 4b/9
10b/11 vāḳi’ <Ar. meydana gelen
Nesrin Altun | 195
 v. ol- 22a/6 6a/8, 6a/8, 6a/9, 6a/9,
vaḳt <Ar. vakit, zaman 6a/10, 6a/12, 6a/12,
v. 22b/4 6a/13, 6a/13, 6a/15,
v. -ı ḥācet 19b/6 6a/15, 6a/18, 6b/1,
v.+ında(ḥācet vaḳtı) 6b/4, 6b/4, 6b/8,
12b/9, 21a/9, 21b/17, 6b/11, 6b/17, 7a/5,
22a/9, 22a/12 7a/6, 7a/7, 7a/7, 7a/9,
var var, mevcut 7a/9, 7a/11, 7a/13,
v. 18b/16 7a/13, 7a/14, 7a/15,
v.+dur 21a/5, 21a/11, 7a/15, 7a/17, 7b/2,
22a/10, 23a/19 7b/7, 7b/7, 7b/7, 7b/7,
v.+ını 6b/17 7b/11, 7b/12, 7b/13,
v.+ısa 23b/16 7b/14, 7b/15, 7b/15,
v.+sa 23b/13 7b/17, 7b/17, 8a/1,
ve <Ar. ve 8a/3, 8a/4, 8a/5, 8a/6,
v. 1b/19, 2a/2, 2a/15, 8a/14, 8a/15, 8a/15,
2b/1, 2b/2, 2b/10, 8a/18, 8b/1, 8b/5,
2b/10, 2b/13, 2b/17, 8b/13, 8b/13, 8b/13,
3a/1, 3a/2, 3a/6, 3a/9, 9a/3, 9a/3, 9a/5, 9a/8,
3a/10, 3a/12, 3b/15, 9b/11, 9b/12, 9b/17,
4a/5, 4a/6, 4a/7, 10a/3, 10b/4, 10b/4,
4a/19, 4b/5, 4b/11, 10b/14, 10b/16,
4b/18, 5a/11, 5a/11, 10b/18, 10b/18, 11a/5,
5a/12, 5a/19, 5b/1, 11a/10, 11a/13,
5b/9, 5b/10, 5b/14, 11a/14, 12a/16,
5b/16, 5b/17, 6a/2, 12a/18, 12b/1, 12b/3,
6a/2, 6a/3, 6a/5, 6a/6, 12b/3, 12b/7, 12b/12,
196 | ā
12b/14, 12b/16, 19a/7, 19a/9, 19a/10,
12b/16, 12b/19, 19a/10, 19a/11,
12b/19, 13a/2, 13a/3, 19a/12, 19a/12,
13a/6, 13a/9, 13b/10, 19a/14, 19a/15,
13b/10, 13b/11, 14a/9, 19a/16, 19a/19, 19b/1,
14a/10, 14b/7, 14b/12, 19b/1, 19b/1, 19b/2,
14b/18, 15a/5, 15a/16, 19b/4, 19b/10, 19b/13,
15a/17, 15a/17, 19b/16, 19b/17,
15a/17, 15b/2, 15b/10, 19b/18, 19b/19, 20a/1,
15b/10, 15b/12, 20a/1, 20a/1, 20a/8,
15b/17, 15b/18, 16a/5, 20a/9, 20a/9, 20a/11,
16a/13, 16a/18, 16b/6, 20a/17, 20b/1, 20b/2,
17a/6, 17a/12, 17a/13, 20b/3, 20b/10, 20b/13,
17a/13, 17a/19, 17b/5, 21a/10, 21a/10,
17b/10, 17b/12, 21a/11, 21a/16, 21b/9,
17b/12, 17b/19, 21b/9, 21b/14, 22a/2,
17b/19, 18a/2, 18a/3, 22a/5, 22a/5, 22a/9,
18a/6, 18a/6, 18a/6, 22a/16, 22b/6, 22b/7,
18a/8, 18a/10, 18a/10, 22b/9, 22b/10, 22b/11,
18a/10, 18a/11, 22b/12, 22b/12,
18a/12, 18b/1, 18b/8, 22b/13, 22b/14,
18b/10, 18b/11, 22b/18, 22b/19, 23a/2,
18b/11, 18b/12, 23a/4, 23a/4, 23a/5,
18b/16, 18b/16, 23a/7, 23a/9, 23a/11,
18b/17, 18b/17, 23a/14, 23a/14,
18b/17, 18b/18, 19a/3, 23a/16, 23a/16,
19a/4, 19a/4, 19a/5, 23a/18, 23b/2, 23b/3,
Nesrin Altun | 197
 23b/3, 23b/3, 23b/5, veyā (<Ar.ve+Far.yā) veya
23b/7, 23b/9, 23b/10, v. 5a/9, 6a/17, 8b/5,
23b/11, 23b/13, 9a/7, 9a/7, 24b/5
23b/13, 23b/16, veyāḫūd (<Ar. ve+ Far. yāḫūd)
23b/16, 23b/17, 24a/1, veyahut, ya da
24a/3, 24a/4, 24a/6, v. 5b/11
24a/12, 24a/14, 24b/4, vezn <Ar. ölçü, ayar
25a/5, 25a/9, 25a/10, v. bul- 1b/6
25a/11, 25a/11, v.+de ėt- 6a/14, 6a/16,
25a/11, 25a/12, 6b/19, 7b/9, 8a/19
25a/16, 25b/5, 25b/10, v.+de ol- 2a/14, 6a/7,
25b/11, 25b/13, 26a/1, 6b/1, 12a/8, 17a/10
26a/2 v.+in 10a/13
v. daḫı 3a/11 v.+in bul- 2a/16
v. hem 3a/11, 3b/12, v.+in ėt- 4a/17, 5a/12,
3b/12, 4a/17, 4a/18, 5b/3, 5b/16, 10b/15,
5a/7, 5a/9, 5b/1, 5b/2, 11b/14, 14a/10,
5b/3, 5b/4, 5b/7, 15b/12, 15b/18, 16a/5,
5b/16, 5b/19, 6a/1, 16a/15, 16b/5, 17b/6,
7a/5, 7a/17, 7b/11, 25b/1
9b/10 v. ėt- 9a/7
vech <Ar. suret, yöntem vir- vermek, sebep olmak
v.+ile 17a/2 v.-se(zaḥmet vir-)
v.+iledür 18b/7 24b/6
velīkin (<Ar.ve+līkin) lākin, v.-ür(ḳuvvet vir-)
fakat 17b/19, 18a/7, 18b/9,
v. 23a/15
198 | ā
 20b/13, 20b/15, 21a/4,
21a/9, 23b/2
vufī <Ar. yeterli olmak
v. ol- 1b/7
Y 16a/4, 16a/6, 16a/7,
yā ya da, veya
y. 5b/12, 5b/17, 6a/18,
6a/19, 12a/19, 12b/1,
12b/10, 15a/14,
16a/14, 20b/3, 20b/5,
20b/7, 21a/1, 21b/13
y. ... yā... 10b/19,
11a/1, 13b/18, 13b/19,
15b/10, 15b/11,
17a/19, 17b/1
y. ... yā... yā... ola 2b/6,
7a/3, 10a/1
y.... yā... yā... yā... ola
9b/15
yaban dışarı
y.+a at- 20a/15
yaġ yağ
y. 2a/14, 2b/10, 2b/13,
4a/14, 4a/15, 4b/1,
4b/10, 4b/18, 5b/13,
6b/18, 8a/6, 9a/10,
9a/14, 12a/11, 13a/1,
13b/2, 13b/11, 13b/12,
13b/13, 13b/14,
13b/15, 14a/4, 14a/5,
14a/18, 14b/18, 15a/2,
16a/10, 16a/10,
16b/17, 24a/12
y.+a 4b/16
y.+da 1b/18, 2b/19,
8a/11, 8b/7, 13a/16,
15a/13
y.+dan 15a/14
y.+ı 1b/7, 3b/2, 4b/2,
4b/8, 4b/19, 12a/14,
14a/6, 14b/1, 14b/5,
15a/10, 15a/12, 17b/4,
20a/7
y.+ı(ṣayaġı) 5a/15
y.+ı(şirlaġan yaġı)
17a/18
y.+ı(tere yaġı) 16b/4
y.+ıla 4b/1, 13a/6,
14b/15, 15a/16, 16b/8
y.+ın 2a/16, 3b/1,
4b/14, 9a/16, 16a/17,
17b/4, 23b/11
y.+ın(bādam yaġı) 9b/5
Nesrin Altun | 199
 y.+ın(ṣayyaġı) 16a/16 yaḳı çeşitli maddelerden
y.+ın(şirlaġan yaġı) mamul macunun deri
5a/8, 17a/15, 17b/2 üzerine yapıştırmak
y.+uñ 4b/8, 4b/13 için bez üzerine
yaġla- yağlamak yayılmasıyla hazırlanan
y.-yalar 8a/8 bir tedavi malzemesi
yağmur yağmur
y. ṣuyı 23a/7 y. gibi 24b/15
ya’nī <Ar. yani yaḳın yakın
y. 20a/10, 23b/10, y. (bişicegine yaḳın)
24a/19 8a/2, 11a/4, 16a/16
yaġvānī-yi rūm kızartılmış yala- yalamak
ekmeklerin üstüne köfte y.-ya 25a/8
dizilerek yapılan bir çeşit yemek yalıñ alev
y. (bāb-ı terkīb-i y.+ı 1b/9
yaġvānī-yi rūm) 10b/17 yan yan, taraf
yaḥnī <Far. haşlanmış et y.+ı(bir yan) 3b/5, 3b/6
y. 9a/9, 9a/11 y.+ı(ol yan) 13b/6
y.+yi 16b/7 y.+ın(bir yan) 3b/5,
y. ėt- 16b/7 13b/6, 16a/12
yāḫūd <Far. veya, ya da yapışdur- yapıştırmak
y. 4b/6, 5a/19, 5b/1, y.-alar 14b/17, 14b/18
8b/5, 13b/8, 19a/8, yapraḳ yaprak
22a/18, 24a/16 y.(ġ)+a 13a/19
y. ... yāḫūd … 13b/8 y.(ġ)+ın 23b/12,
yaḳ- yakmak 23b/14, 24a/1
y.-alar 23b/18
200 | ā
 y.(ġ)+ı(bāb-ı terkīb-i yaṣṣı yayvan krş. yassıca
biryān-ı baġ yapraġı) y. 15b/4, 16a/15
13b/2 y. yaṣṣı 14b/13, 15a/12
y.(ġ)+ı(baġ yapraġı) yassıca yayvanca krş. yaṣṣı
13b/2 y. aġaç 17a/1
y.(ġ)+ına(baġ yapraġı) yaş I. taze, kurumamış
13b/3 y. benefşe 21a/1
yapracuḳ yaprakçık y. na’ne 3b/19
y.(ġ)+ın 10b/16 y. ḳabaḳ 7a/12
yar- yarmak y. üzüm 22b/8
y.-up 4a/5 y.+ın 19b/1
yara- yaramak, fayda II. yeşillik, sebze
sağlamak y. 22b/8
y.-r 22b/19, 23b/16, yat- beklemek
23b/17, 24a/4 y.-a 3a/5, 24b/2
yaramaz zararlı y.-maḳ 20a/1
y. lezc 23b/12 yavlaḳ çok
yarı yarım krş. yaru y. 23b/16
yay- açmak
y. biş- 4b/12 y.-alar(yufḳa yay-)
yarıl- yarılmak 8b/7, 16b/14
y.-maya 3b/3 yaz- yazılı hale getirmek
yaru yarım krş. yarı y.-a 25a/1
y. biş- 3b/11, 5b/13, yė- I. yemek
6b/14, 7b/19, 10b/8, y.-meyeler 22b/6,
11b/7, 12b/19 22b/7, 22b/8, 22b/10,
y.+sın 4b/13, 9b/8 22b/12, 22b/17
Nesrin Altun | 201
 y.-rlerse 22b/9 yėg iyi
y.-rse 23b/11 y. ol- 18a/3
y.-se 22b/7 yėgreg daha iyi
y.-seler 18b/16, 22b/10 y.+i 18b/18, 22b/15
y.-yeler 3b/8, 6b/3, yėl I. mide ve bağırsak
7b/18, 8b/6, 9a/9, gazı; hastalık sebebi
9a/14, 11a/6, 12b/16, y.+i 20a/8
14b/19, 15a/10, 16a/1, y.+leri 18b/12
16b/13, 17a/5, 18b/18, II. buhar
18b/19, 19a/4, 19a/15, y. 3b/1
19b/6, 21a/9, 21a/16, yėllen- buharlanmak
21b/5, 21b/15, 22a/9, y.-ince 3b/4
22b/16, 23a/17, yemek yemek, yiyecek
24a/17 y.(g)+e 21b/18
y.-yicek 23b/17 y.(g)+i 25a/11
II. İyice karışmak yėmiş yemiş
y.-ye (biribirini yė) y.+i(ṭıfl yėmişi) 20a/11
23a/9 yėñi taze
y.-ye(perveriş yė-) y. 21a/12
19a/3 yėñice çok eski olmayan, az
yėdür- içine işlemesini kullanılmış
sağlamak, iyice karıştırmak y. 21a/13
y.-eler 2a/16 yėr yer, mahal
yėdi yedi y.+de 15a/2, 24a/10,
y. (bire yėdi ḳat) 9a/12 24b/17
y. gün 19b/3 y.+e 23b/19, 24a/11
y. (kesdāne) 7b/14 y.+ine(orta yėr) 15b/9
202 | ā
 y. yėr 7b/11 y.-alar 2b/9, 11a/14,
yerine bir şeyin eş değeri olarak 12a/1, 13a/10, 13b/11,
y. 5a/15, 6a/7, 17a/17, 15a/4, 16a/3, 16a/5,
20b/19 16b/14, 17a/7, 21b/8
yėt- yetmek, yeterli olmak y.-alar(ḥamīr yoġur-)
y.-meyüp 1b/6 9a/4, 13b/13
yıl yıl, sene y.-alar(unı yoġur-) 8a/7
y.+dan(iki yıl) 20a/13 y.-asın 12b/6
yıra- uzaklaştırmak yoġurd yoğurt
y.-r 18a/6 y. 4a/2, 4a/8, 13a/17,
yırt- yırtmak 13b/1, 14a/14, 14a/15,
y.-mayalar 3a/4 15a/8, 15a/9, 16a/3,
yigirmi yirmi 16a/18, 16b/9, 16b/11,
y. bėş dāne 12b/10 17a/4, 25b/7
y. dāne 12b/10 y.(d)+an 14a/14
y. dirhem 20a/3, y.+a 16b/11
20a/3, 21a/13 y.+ı 16b/4
yine yine, tekrar y.+ı(ḳoyun yoġurdı)
y. 8a/1, 8b/19, 10a/9, 4a/11
12a/11, 12a/13, y.+ı(ṣıġır yoġurdı)
12b/14, 13a/1, 13b/14, 4a/12
15b/9, 16a/7, 16a/10, y.+ın 14a/18
16b/10, 22a/17, y.+ın(ḳoyun yoġurdı)
24b/19 4a/2
yoġrul- yoğrulmak y. kesil- 25b/9
y.-mış 2b/13 yoġurdlu yoğurt katılmış
yoġur- yoğurmak y. 7b/3, 13a/12
Nesrin Altun | 203
yol yol y.+yı 8a/8, 12b/12,
y.+ı(sidügi yolı) 24b/11 12b/14, 12b/14,
y.-ın(sidük yolı) 18a/7 13b/17
y.+ında(sidügi yolı) y.+yı(ḳurı yufḳa)
24b/5 14b/13
yon- yontmak, çok ince y. eyle- 8a/8, 8a/9
kesmek y. ėt- 8a/9, 12b/10,
y.-up 25a/4 13b/13, 15a/12, 16a/6
yu- yıkamak y. yay- 8b/6, 16b/14
y.-yalar 1b/4, 3a/4, yumrı yumru, yumurta şeklinde
3a/12, 3a/17, 4a/19, y. yumrı ėt- 1b/17
4b/12, 4b/17, 5a/6, yumurda yumurta
9b/3, 19b/10, 20a/16, y. 13b/10, 14a/6,
24a/19 16a/13, 22b/11
y.-yup 2b/16, 19b/3 y.+nuñ aġı 11b/19,
yufḳa I. ince 12b/6
y. ṭoġra-10a/14, y.+nuñ ṣarusı 13b/12,
11a/13 16a/4
y. yufḳa 25a/17 y.+sınca(ṭavuḳ yumur
II. İnce açılmış hamur dası) 15b/14
y. 13b/13, 13b/14, y.+ya 14a/2, 14a/5,
14a/1, 16a/7, 16a/7, 24a/16
16a/8, 16a/10, 16a/11 yumuşaḳ yumuşak, sert
y.+(ḳurı yufḳa) 13b/16 olmayan
y.+nuñ 14b/16, y. (ġ)+ı 2a/7, 2a/8
14b/17, 16a/9 y. 12a/3, 16a/6, 19b/3,
24a/15
204 | ā
 y. (içi y. dut-) 21a/5
y. ol- 3b/7, 19b/3 yürek oynaması kalp çarpıntısı
yumuşat- yumuşatmak krş. yürek oynamaḳ
y.(d)-ur(gögsi yumuşat)
23b/17
y.(d)-ur(öyken düdügin yüz
yumuşat-) 18a/8
yuḳarı yukarı, üste doğru
y. 8b/16
yuvala- yuvarlamak
y.-yalar 1b/19
yürek kalp
y. 24a/3
y.(g)+e 17b/19,
18b/16, 21a/4, 21a/9,
23a/1
y.+de 22b/19
y.(g)+i 18a/3, 20b/13,
21b/15, 23a/17, 24a/4
y.(g)+i ṣovut- 10b/16,
11b/16
y. aġrısı 23b/15
y. ditre- 23b/10,
23b/16
y. issiligi 18b/10
yürek oynamaḳ kalp çarpıntısı
krş. yürek oynaması
y(ġ).+a 20a/9, 23b/7
y.+n 18a/1, 18a/6
y.+na 23b/2, 24a/3
yüz (sayı)
y. (altı yüz dirhem)
4a/14, 12a/1
y. (dört yüz dāne)
12b/6
y. (dört yüz dirhem)
1b/2, 1b/3, 2a/5, 2a/6,
2a/7, 2b/7
y. (iki yüz dirhem) 2a/6,
2b/8, 3a/11, 3a/12,
3b/18, 9a/17, 9a/18,
9b/2, 9b/6, 10b/6,
10b/6, 11a/8, 11b/1,
11b/5, 16b/4, 25a/13,
25b/9
y. (iki yüz elli dirhem)
19a/7
y. (sekiz yüz dirhem)
4a/13
y. (üç yüz dirhem)
1b/3, 2a/9, 3a/8,
9a/15, 9a/15, 9b/17,
Nesrin Altun | 205
 11b/1, 11b/13, 18b/3, za’ferān <Ar. safran (crocus
25a/14 sativus)
y. (üç yüz elli dirhem) z. 2b/10, 5a/10, 5a/12,
19a/10 5b/10, 7a/10, 8b/1,
y. dirhem 1b/13, 2b/8, 10a/15, 17b/10,
6b/18, 9b/1, 9b/11, 17b/12, 18a/16,
9b/18, 10b/10, 10b/11, 19b/19, 20a/4, 20a/17,
11a/12, 11a/12, 23a/11
11a/12, 11b/8, 11b/9, zaḥmet <Ar. ağrı
12a/11, 12a/14, 12b/5, z. vir- 24b/5
16b/4, 17a/5, 18a/11, ża’īf <Ar. zayıf, güçsüz
18b/3, 19b/4, 21a/6, ż. 18a/3
21a/6, 21a/8, 21a/15, ż. eyle- 18b/17
25a/16, 25a/16, żarūret <Ar. ihtiyaç
25a/16, 25b/6, 25b/16, ż.+de 2b/4
25b/19 zāyid (<Ar. zā’id) gerekenden
y. elli dirhem 1b/5, fazla
9b/18 z. 14a/1
yüz- kavurmak zehirlü (<Far. zehr) zehirli
y.-eler(erişteyi yaġda z. nesneler 22b/19
yüz-) 15a/13 zencebīl <A. zencefil (zingiber
yüzle- kaplamak, üzerine officinale) krş. zencefīl
dizmek z. 7a/17, 23a/11
y.-yeler 3b/17, 7a/12, zencefil (<A. zencebīl) zencefil
7b/11, 10b/3 (zingiber officinale) krş.
Z zencebīl
z. 19b/19
206 | ā
zerāvend-i ṭavīl <Ar. ẕikr <Ar. anma, sözünü
(aristolochia) zeravent, lohusa etme
çiçeği z. ol- 9a/1
z. 20a/11 zirvā (<Far.zīre-bā: kimyonlu
zerbedūl tavuk veya koyun eti, yahni) et, nohut, kayısı, üzüm,
köfte, pirinç, biraz nohut ve erik, soğan, badem, incir, bal ve
kayısı ile doldurulmuş nişasta ile yapılan bir çeşit
işkembenin haşlanmasıyla çorba
yapılan bir çeşit yemek. z. (bāb-ı terkīb-i zirvā)
z. (bāb-ı terkīb-i zer 5a/18
bedūl) 3a/4 ziyade <Ar. fazla
zerdālū <Far. bir kayısı türü z. 2a/15, 2b/3, 5a/15,
(armeniaca vulgaris) 5b/6, 6a/6, 6b/6,
z. 6a/12 9b/12, 11b/18, 23a/9,
z. (zerdālū yāḫūd ḳaysı) 25b/2, 25b/13
5b/1 z. eyle- 17b/19
z. (ḳaysı yėrine zerdālū) z. ėt- 2a/2, 11b/18,
6a/7 21b/10, 25b/4
zerde <Far. bal, safran ve z. ol- 1b/9, 2a/10, 3a/3
bademle yapılan bir çeşit pirinç ziyān <Far. zarar
pilavı z.+ın 20a/10
z. (bāb-ı terkīb-i zerde)
5a/1

Nesrin Altun | 207