Professional Documents
Culture Documents
ბიოლოგიური ლექსიკონი
ბიოლოგიური ლექსიკონი
ლექსიკონი
შეადგინა ი. ლაჩაშმვილმა
გამომცემლობა „განათლება4«
თბილისი – 1977
57(03)
ლპ2
70105--005
Mონს5(08)-77 ბრძ.–-74 (ჯგამომცემლობა „განათლება“, 1977
თდინასიტყვაობა
ანდროგინია
–– I. ერთი სქესის ინდიევი- თი ჩანასასოეანი უჯრედების ბირთ.
დში, მეორე სქესის ნიშნების არ- ეებშშიი და არასდროს გეხვდება
სებობა 2. ერთ და იმავე მცენა- ორივე სქესის სომატურ და მდედრო–
რეზე მამრობითი და მდედრობითი ბით ჩანასახოვან უჯრედებში. ანდრო-
ყვავილების ერთდროულად წარმოქ- სომებს უწოდებენ აგრეთეე ქრომო-
მნა. ქ. მამრობითი ყვავილის გამოჩენა სომებს, რომლებიც შემოფარგლულია
მდედრობით ყვავილედში. 4. მამრო- მხოლოდ მამრობითი სქესით.
ბითი და მდედრობითი ყეავილების ანდროსპერმიები –- სპერმიები, რომლე-
თანამიმდეერობითი გამოჩენა ერთსა ბი, განსაზღვრავენ მამრობითი სქე-
და იმავე ყვავილედში. სის განეითარებას.
ანდროგინოფორი–- ყვავილსაჯდომის წაგ- ანდროსპორა –-- მამრობითი სპორა, მიკ-
რძელებული ნაწილი რომელზედაც როსპორა; მტერის მარცვალი.
სხედან მტვრიანები და ბუტკო; და- ანდროსპორანგიუმი–-–სპორანგიუმი, რო-
მახასიათებელია, მაგ, მიხაკისებრთა მელიც შეიცავს ანდროსპორებს.
ოჯახის ზოგიერთი წარმომადგენლი- ანდროსპოროგენეზი –-– ის, მიკროსპო-
სათვის. როგენეზი.
ანდროგინური თავთავი –- თაეთავი, რო- ანდროფორიო–-ყვავილის ფეხისებრ წაგ-
მელშიც მდედრობითი ყეავილები
რძელებელი ყვავილსაჯდომი, რო-
თავთავის ქვედა ნაწილშია განლაგე– მელზეღაე მხოლოდ მტვრიანებია
ბული, მამრობითი კი–-– ზეღა ნა- მოთავსებელი.
წილში.
ანდროცეუმა –- ყეაევილის მტვრიანების
ანდროგინური ფორმები –- საპროლეგ-
ნიასნაირი სოკოების ჯგუფი, რო- მთელი კომპლექსი.
ანდროციტები –- იგივეა რაც ანთერო-
მელთაც სასქესო ორგანოები (მამ-
ზოიდები, სპერმატოზოიდები.
რობითი და მდედრობითი0ე მოთავ-
ნებული აქეს მიცელიუმის ერთ მოკ- ანევრიზმა --. არტერიის“ ავადმყოფური
ლე ტოტზე ერთმანეთის ახლოს. გაგანიერება მისი კედლების დაზია-
ანდროდიეცია –- ორსახლიანობის შემ- ნების გამო.
თხეევა,ა როდესაც მცენარის ერთი ანევრინი –- ვიტამინი 8,, რომლის ნაკ-
სახეობის ზოგ ეგზემპლარზე გეხვდე– ლებობა იწვევს ნერვული სისტემის
ბა მხოლოდ ორსქესიანი ყვავილები, აშლილობას –- პოლინერვიტტს (ბე-
ნაწილ ეგზემპლარზე კი მარტო მამ- რი–ბერი).
რობითი (მტერიანიანი) ყეავილები ანელიდურა თეორია
–- თეორი,ა რომ-
(მაგ., ღოლო), ლის თანახმადაც ლოკოკინები წარ-
ანდრომეროგონია –- კვერცბს ერთი მოიშვნენ რგოლოვანი ჭიებისაგან.
ფრაგმენტის განვითარება, რომელიც ანემია –- სისხლნაკლებობა. ოთორგანიზ-
მხოლოდ მამის ქრომოსომებს შეი- მში სისხლის რაოდენობის ან ფორ-
ცავს. მიანი ელემენტების შემცირება და
მისი თეისობრივი შედგენილობის შე-
ანდრომონეცია –- ერთსახლიანობის შე–
მთხვევ,ი როდესაც მცენარის ერთ ივლა.
ანწემოგამია –- ქარით დამტეერეა. იხ.
და იმაე ეგზემპლარზე გვხედება ანემოფილია.
როგორე ორსქესინი ყვავილები,
ასევე მარტო მამრობითი (მტერიანია– ანემოფილია –- ყეაევილს”„ დამტეერვის
ნი) ყვავილებიც (მაგ., შხამა). ერთ-ერთი სახე, რომელიც ხდება
ანდროხომები –- ქრომოსომები რომ- ქარის დახმარებით; ქარით დამტეერ–
ლებიც გეხვდება მხოლოდ მამრობი– ვა.
კნემოფილური – 30 -- ანთოციანიდინთ
აქსონი
–– ნერვული უჯრედის მორჩი, ორგანული ნივთიერებების დაშლაში,
რომელიც გამოდის გრძელი გამონა- ზოგი კი გამოყოფს ანტიბიოტიკებს,
“სარდის სახით ნერვული უჯრედიდან. აქტინომორფული გვირგვინი„ უჟვავილი,
აქსოპლაზმა –- ნერვული უჯრედის ცი- #ამი--გვირგვინი ჯამი ან ყეავილი,
ტოპლაზმის ნაწილი„ რომელიც შე- რომელზედაც შეიძლება გავატაროთ
დის მისი აქსონის შემადგენლობაში. ორი და მეტი სიმეტრიის სიბრტყე.
აქსოპოდიუმები –- მზიარების (LI0110700) ასეთ გვირგვინს, ჯამს და ყვავილს
ცრუფეზები, 'რომლებსაც აქვს მუდ- წესიერსაც უწოდებენ.
მივი ფორმა მასმი განლაგებული აქტინომორფული ორგანო – ორგანო,
ღერძული ჩონჩხის ძაფების ·შმეშვეო–
რომელზედაც შეიძლება გავატაროთ.
ბით, რამდენიმე სიმეტრიის სიბრტყე.
აქსოსტილი –- მკვრივი ელასტიური ძა-
აქტინომორფული უყვავილი--იხს. აქტი-
ფი, რომელიც გასდევს უმარტივესი ნომორფული გვირგვინიდ„ ყვავილი,
მრავალშოლტიანები”“ მთელი სხეუ- ჯამი,
ლის გასწვრივ. აქტინომორფული ჯამი-–ის, აჭტინო–
აქტივატორები –-- ნივთიერებანი რომ- მორფული გვირგვინი, ყეავილი, ჯამი.
ლებიც აძლიერებენ ფერმენტების აქტინოსტელე––სტელე, რომლის ქსა-
მოქმედებას, მაგ., ცისტეინი, გლუტა- ლემას განივ ჭრილში აქვს ვარსკვლა-
ციონი და სხვა. - ვისებრი ფორმა, ხოლო სხივებს შო-
აქტივატორები ზრდისა--ის. სტიმულია- რის ფლოემის ჯგუფებია მოთავსე-
ტორები ზრდისა, ბული გვხვდება ზოგიერთ ნამარხ
აქტივირება თესლიხა--იხს თესლის აქ- ფსილოფიტებში, მაგ., ასტეროქსილონ-
ტივირება,
ში,
აქტინი-- კუნთოვანი ქსოვილის ცილა, აქტინოტროზა--ფორონიდების . (საცე–
რომელიც სხეა „ცილასთან
-–- მიოზინ– ციანების ტიპიდან) მოცურავე ლარ-
თან ერთად უზრუნველყოფს კუნთის ვები (მატლები), რომლებიც რამდე-
შეკუმშვას და მოდუნებას. ნადმე გვაგონებს ტროხოფორებს,
აქტინომეტრი––ხელსაწყოი რომლითაც აქტინულა––ნაწლავღრუიანთა ტიპის %ზო-
ზომაეენ მზის რადიაციას, სხივურ გიერთი ჰიდრისებრი პოლიპის თავი-
ენერგიას.
აქტინომიკოზი ცხოველთა დაავადება,
სუფლად მცურავი ლარეა (მატლთ),
რომელსაც საცეცები გააჩნია.
რომელსაც იწვევს პარაზიტი სოკო-
აქტიური ჯგუფი - ორკომპონენტიანი
ები აქტინომიცეტების ჯგუფიდან.
ფერმენტების არაცილოვანი ნაწილი.
ავადდება ადამიანიც. ·
ფერმენტთა უმეტესობის აქტიური
აქტინომიცეტები--სხივისებრი სოკოე–
ჯგუფის შემადგენლობაში შედის ეი-
ბი; მიკროორგანიზმების ჯგუფი, რო-
ტამინები,.
მელსაც “ გააჩნია ბაქტერიებისა და
მარტივი სოკოების ნიშნები. შედგება აქტიურობის ციკლი –- ცხოველმოქმე-
ერთუჯრედიანი სხივისებირ დატოტ- დების ინტენსიურობის პერიოდული
'უილი გრძელი მიცელიუმისაგანი დი- ცვლილება, რაც ჩვეულებრივ, წლის
დი რაოდენობით გეხვდება ნიადაგში სეზონებთანაა დაკავშირებული.
და წყალში ცნობილია მათი რო- აქცელერაცია –– განვითარების პროცესე-
გორც საპროფიტი ისე პარაზიტი ბის თანმიმდევრობის მიმდინარეო-
ფორმები. ეს უკანასკნელი იწვეეს ბის ონტოგენეზური დაჩქარება, რად
დაავადება აქტინომიკოზს. ბევრი აქ- გამოიხატება იმაში, რომ შთამოპაე–
ტინომიცეტი მონაწილეობს ნიადაგის ლობებში გარკვეული ნიშნები ჩნდე-
აღდაჭი =C 2 ახლომზედველობა
დაბერებ ორგანიზმისა
ის ორგანიზ- დაკალზება––მცენარეთა ვეგეტატიური
მის დაბერება. გამრავლების ერთ-ერთი ხერხი კალ-
დაგრილება--ის, შეწყვილება, მების საშუალებით.
დაზიმეტრიული რუკა–მოსახლეობის დაკვეთილი ფოთოლი–ფოთოლი, რომ-
სიმჭიდროვის რუკა. ლის კიდის ამონაკვეთები თითქმის
დათავთავება--ის თავთავის გაკეთება; შუა ძარღვამდე ან ფირფიტის ფუ-
ათავთავება. ძემდე აღწევს.
დათეხვლა--ის, განაყოფიერება. დაკვირტვა–– უსქესო გამრავლების ეოთ-
დათიშვის კანონი--ის მენდელის კა- ერთი სახე, რომლის დროსაც მშობ-
ნონები. ლის სბეულის ზედაპირზე ჩნდება
დაკოდვა – 84 - დანაკვთული
დიპლო ––იდი
უჯრედი ან ორგანიზმი, დიპლოსომა –– 1, ცენტროსომ,ა ორი
რომელიე შეიცას ქრომოსომთა ცენტრიოლით; ჩვეულებრივ შემოს-
ორმაგ რიცხვს (ჰაპლოიდთან შედა- ვეულია სზივისნაიირი პლაზმით. 2.
რებით). დიპლოიდურს წარმოადგენს ორი მაკონიუგირებელი ჰპეტეროქ-
ყველა ზიგოტა, რომელიც წარმოქ- რომოსომი,
მნილია განაყოფიერების შედეგად დიპლოსპორია –– გამეტოფიტის განეი-
ორი ვგამეტისს შერწყმით; იამათ- თარება არა სპორიდან, არამედ სპო-
გან თითოეული გამეტა შეიცავს რების წარმომშობი დედაუჯორედი-
ქრომოსომთა ერთ ანაწყობ. დიპ- დან ე. ი. რედუქციული დაყოფის
ლოიდურია აგრეთვე ასეთი ზიგოტი- გარეშე„ ახალი სპოროფიტი ასეთი
ღან განვითარებული ყეელა ინდივი- დიპლოიდური გამეტოფიტისაგან ვა-
დი. თარდება პართენოგენეზურად ან
დიპლოიდი ––- ქრომოსომთ
ა ა ორი ანაწ- აპოგამიურად. დამახასიათებელია
ყობის არსებობა უჯრედში ან ინდი- რთულკვავეილოვანთა ზოგიერთი წარ-
ეიდში. მომადგე ნლისათვის: ბაბუაწვერა,
დიპლოიდიზაცია –- ქრომოსომთა რიცხ- ბუსუსტანა, ცხენისკუდა და სხე,
ვის გაორმაგება ჰაპლოიდურ უჯრე- დიპლოსტემონური ჟვავილი –– ფარულ-
თესლოვან მცენარეთა ყვავილი, რო-
დებშ- ან ჰიფებში,
მელშიც მტერიანების ორი წრეა გან–-
დიპლოიდური ანაწუ.ობი ქრომონომებ.-
ვითარებული, ამასთან გარეთა წრის
სა ის დიპლოიდური კომპლექსა
მტვრიანები მორიგეობენ გვირგვი-
ქრომოსომებისა.
ნის ფურცლებთან.
დიპლოიდური კომპლექსი ქრომოსხოზე- დიპლოტენა –-– მეიოზის პირველი გაყო-
ბიხა –– ქრომოსომების ორმაგი კომპ– ფის ერთ-ერთი სტადია...
ლექსი, ორმაგი რიცხეი, იხ. დიპლო- დიპლოუნივალენტი –– ოთხი ქრომატი-
იდური რიცხვი ქრომოსომებისა. დისაგან შემდგარი ცალკეული ქრო-
დიპლოიდური რიცხვი ქრომოსომები- მოსომი მიტოზში. ასეთი ტიპის ქრო-
ხა –– ქრომოსომებს ორმაგი (ჰაპ- მოსომეი წარმოიქმნება მშეიოზში
ლოიღლურე ორჯერ მეტი) რიცხვი, პირეელი დაყოფის ნორმალური
რომელიე გეზვდება ზიგოტაში და მიმდინარეობის, მაგრამ მეორე და-
ზრდასრული ორგანიზმის სომატურ ყოფის გამოვარდნის შემდეგ.
უჯრედებში, სპოროფიტი” (უსქესო დიპლოფაზა –– ორგანიზმის განვითარე-
თაობის) უჯრედებში, ბის ფაზა განაყოფიერების მოხდე-
დიპლოკოკები –– წყვილ-წყვილად გან- ნია (ზიგოტის წარმოქმნისა) და
ლაგებული სფეროსებრი ბაქტერიე- მეიოზის დაწყებასს შორის როცა
ბი ყეელა დიპლოკოკი უმოლტოა უჯრედებს“ გააჩნხთს ქრომოსომების
და სპორებს არ წარმოქმნის. ორმაგი რიცხვი გამეტებში.
დიპლონტი –– ინდიეიდი, რომელიც წარ– დიპლოქრომოსომი –– მიტოზური ქრო-
მოქმნილია ორი ჰაპლოიდური გამე– მოსომი რომელიც შედგება, განუ-
ტის შერწყმით, ქრომოსომთა დიპ- ყოფელი ცენტრომერებით შეერთე-
ლოიდური რიცხვის მქონე ინდივი- ბული ოთხი ქრომატიდისაგან. ასეთი
დი. ქრომოსომები ჩნდება დასხივების,
დიპლ მხედველობის მოშლა, რო–
––ოპია ენდომიტოზის, არანორმალური ტემ-
მლის დროსაც საგნები გაორებული პერატურის და სხვა გარეგანი ფაქ-
(ორად) ეჩვენებათ; ხდება თვალის ტორების ზემოქმედებით, როგორც
კუნთის დაზიანებისას. ნორმალური მიტოზური ქრომოსო-
დიპლოპაპლონტი დისპერსიულობ»
დიქოგამია
–– 1, მტვრიანებისა და ბუტ- მაგ. უმაღლესი გვიმრების უხვად შე-
კოს დინგის (ან ბუტკოების) არაერთ- ფოთლილ ღეროში.
დროული მომწიფება ყვავილში, რაც დღიციემიდები–– მცირე ზომის ენდოპა-
ხელს უშლის თვითდამტეერეას; არ- რაზიტული „ცხოველები რომელთა
ჩევევნ პროტანდრიასს (მტერიანების სისტემატიკური მდგომარეობა არაა
უფროო ადრე მომწიფება) და პრო- გარკვეული. პარაზიტობენ თავფე-
ტოგინიას (დინგების უფრო ნაადრე- ხიანი მოლუსკების თირკმლებში.
ეი მომწიფება) 2 განსხვავებული დიციკლური ფორმები -–– ფორმები, რო-
სასქესო ორგანოების არაერთდროუ- მელთაც წლის განმავლობაში გააჩ-
ლი მომწიფება სპოროვან მცენარეებ- ნია თაობათა ორი მორიგეობა, მაგ.,
ში. ზოგიერთი ციბრუტელა, რომელშიც
დიქოტომია –– მთელის გაყოფა ორად, წელიწადში ორჯერ მიმდინარეობს
შემდეგ თითოეული ნაწილის კელავ პართენოგენეზური თაობის შეცვლა
ორად განშტოება და ა, შ, ორსქესიანი თაობით.
დიქოტომიური დატოტიანება –- ორთი- დიპჰაპლოიდი––ინდივიდი, რომელიც წარ-
თისებრი დატოტიანებ,ა როდესაც მოქმნილია ტეტრაპლოიდური ფორ-
ძველი ზრდის წერტილი იყოფა ორ, მისაგან, მაგრამ შეიცაეს ტეტრაპლო-
ახალ –– ერთნაირი ტოტების მომ- იღური ქრომოსომული ანაწყობის
ცემ, ზრდის წერტილად და ამგვა- მხოლოდ ნახევარს.
რად ხდება ძველი ღერძის ორად გა- დიპაპლოფაზა
–– იგივეა, რა) დიკარიო–
ყოფა. დამახასიათებელია უმდაბლეს ფაზა, ·
მცენარეებში, მაგ, წვყალმცენარეებ- დიპეტეროზიგოტა––პეტეროზიგოტა ორ-
ში, ზოგიერთ სოკოში ღვიძლის ორი წყვილი ალელით.
ხავსში და ლიკოპოდიუმში. დიჰიბრიღი
––- ჰიბრიდი რომელი) ჰე-
დიქოტომიური დაშარლვა –- ფოთლის ტეროზიგოტურია ორი წყვილი ალე–-
ისეთი დაძარღვა, როდესაც ფოთლის ლით.
ფუძიდან დაწყებული ყველა ძარღვი დიპიბრიდული შეჯვარება -- როდესაც
რამდენიზეწერ იკოფა ორად (გინ- ერთმანეთს აჯვარებენ ისეთ ფორ-
კოს ფოთოლი). მებს, რომლებიე) განსხვავდებიან
დიქტიოკაულეზი -- ხბოების და ცხვრის ორი მემკვიდრეობითი ნიშან-თვისე-
ფილტეებით დააეადება, რომელსაც ბით,
იწვეკს ზოგიერთი პარაზიტი ნემა- დნმ –- დეზოქსირიბონუკლეინმჟავას შე-
ტოდა –- მრგვალი ჭია. მოკლებული აღნიშენა.
დიქტიოკინეზი–-გოლჯის აპარატის ელე– დნმ-ს კოდი –- ის დეზოქსირიბონუკლე-
მენტების განაწილების პროცესი უჯ- ინმეავას კოდი.
რედებში მეიოზის დროს უხერხემ- ღან-ხ რედუპლიკაცია--ის. დეზოქსირი-
ლო ცხოველებში. ბონუკლეინმჟავას რედღუპლიკაცია.
დიქტიოსომა -- ზოგიერთი უჯრედის დოლა --). ურქო მსხვილი რქოსანი
გოლჯის აპარატის ელემენტი. ცხოველი (ძროსა, ცხვარი, თხა); 2.
დიქტიოსტელა ––- ბადისებრი ცენტრა– რქამოკლე.
ლუეური ცილინდრი (სტელა) ამფი- დოლაბები –– კირიანი სხეულაკები, რომ-
ფლოიური სიფონოსტელა რო- ლებიე მოთავსებულია ზოგიერთი
მელიც ბევრ ადგილას განკვეთილია კიბოსნაირის წინა ნაწლავში; მათი
სამგანზომილებიანი ბადის მსგავსად. საშუალებით ხდება საჭმლის გახეხვა.
მის ნაწილებს ჭრილში აქვს კონ- დოლაობა
–- რქების უქონლობა, გაქრო-
რტენტრული კონების სახე. გვხვდება, ბა მსხვილ რქოსან საქონელში (ცხვა-
დოლი – 10 – დრაკუწკულეზი
მის შიგნით (მაგ., ბაქტერიების სპო– ქვეშ პირის დიაფრაგმის ზემოთა ზე-
რა, სპორანგიოსპორა და ასკოსპორა დაპირზე,
სოკოებში და სხვ.) ენტელეჭია –- განსაკუთრებული „ზე-
ენდოსპორიუმი –- იხ, ინტინა, ბუნებრივი“ ძალა, რომელიც განა-
ენდოტეციუმა –- 1. სამტვრეების ეპი- გებს სასიცოცხლო მოვლენებს. იხ.
დერმისის ქვეშ განლაგებული უჯრე- ვიტალიზმი.
დების დუბეპიდერმული უჯრედების) ენტეროკინაზა –- ფერმენტიი რომელ-
შრე; ამ შრის უჯრედების გარსებს საც შეიცავს ნაწლავის წეენი;: ააქ-
აქს ბადისებრი ან სპირალური ტიურებს ტრიპსინოგენსს მოქმედე–
გასქელებებიდ„ რის გამოც მას სხვა- ბას,
ნაირად ფიბროზული ან ბოქკოვანი ენტეროცელური თეორია –- ცელომის
შრე ეწოდება, ხელს უწყობს სამ- წარმოშობის ერთ-ერთი თეორია,
ტერეების გახსნას, 2.
ზავსების სპო- რომლის თანახმად ცელომი განიხი-
როფიტის შიგნითა შრე, რომლიდა– ლება როგორც ორგანო, რომელსაც
ნაც სპოროგონიუმის ფეხი წარმოი– აქს ნათესაური დამოკიდებულება
ქმნება. სავარცხლისებრთა გასტროვასკუ-
ენდოტროფული – მასპინძლის ორგა– ლარული გამონაზარდები სისტე–-
ნიზმის შიგნით მცხოვრები. მებთან.
ენდოტროფული მიკორიზა –- მიკორიზა, ენტეროცელური განვითარება მეზო-
რომლის დროსაც სოკოს ჰიფები დერმიხა –- მეზოდერმის განვითარე–
უმაღლესი მცენარის ფესვი” უჯრე- ბა, კანეკლიან და ქორდიან ცხოვე-
დების შიგნითაა შეჭრილი; გვხვდება ლებში, ჩანასახის შიგნითა შრის (ენ–-
მანანასებროა და ჯადვარისებრთა ტოდერმის) ორი ჯიბისებრი გამობე–
ოჯახის თითქმის ყველა წარმოძადგე- რილობიდან გასტრულის სტადიაში.
ნელში, ენტობლასტი -- შიგნითა, ჩანასახოვანი
ენდოფერმენტები –-– უჯრედის შიგნით
მოქმედი ფერმენტები.
ფურცელი.
ენტოდერმა –- 1. უჯრედების შიგნითა
ენდოფიტები –-- მცენარეები რომლე-
შრე ჩანასახის (ემბრიონის) განვითა–-
ბიც ცხოვრობენ ქეის ქანებში (ზო-
გიერთი წყალმცენარე) სხვა მცე- რების დროს, 2, ორშრიანი სხეულის
ნარისა (ენდომიკორიზა) და ჯ„ხოვე- მქონე ცხოველების (ნაწლავღრუიანე–
ლის ორგანიზმში (მაგ., ბაქტერიები).
ბი, ღრუბელები) შიგნითა შრე.
ენდოფრაგმული ჩონჩხი –- კიბოსნაირ- ენტოიკია –-- ორი ფორმის თანაცხოვ-
თა გარეგანი ჩონჩხის -–- ჯავშნის რებ, რომლის დროსა, ე. წ.
ნაწილი, როპელიც ჩაზრდილია სხეუ- „მდგმური“ სახლდება მასპინძლის
ლის შიგნით. სხეულის შიგნით, ისე რომ კვების
ენდოცელულარული ფერმენტები -–--' იხ. მხრივ მასთან არ არის ურთიერთო-
ენდოფერმენტები. ბაში,
ენდოციტოზი – იხ, ციტოზი, ენტომოგამია –- იგივეა რაც ენტომო-
ენერგეტიკული „ცვლა--იხ, დისიმილაცია. ფილია,
ენზიმები –- ის ფერმენტები. ენტომოლოგია – მეცნიერება, რომე-
ენზიმოლოგია –- ბიოქიპიის დარგი, რო- ლიც სწავლობს მწერებს: მათ აგე-
მელიც შეისწავლის ენზიმებს – ბულებას, განვითარებას, სასიცოცხ-
ფერმენტებს. ლო პროდტესებს, გავრცელებას, შედ-
ენისქვეშა ჯირკვალი –- სანერწყვე ჯირ- გენილობას და სხე.
კეალი, რომელიც მდებარეობს ენის ენტომოფილია –- ჯვარეღინი დამტეერ–
ენტომოფილური – 116 -– ეპიზოოტია
ვენტრალური
–- მუცლისა; მუცელზე ან ვეტერინარია –- 1, ზოგადბიოლოგიური
მუცლის მხარეზე განლაგებული; და სპეციალურ მეცნიერებათა კომპ-
მუცლისაკენ მიმართული, ლექსი, რომელიც სწავლობს სხასოფ-
ვენტრალური ჯორჯალი –– კუჭის, თორ- ლო-სამეურნეო ცხოველთა დაავადე-
მეტგოჯა ნაწლავისა და თირკმლების ბებს და მათ მკურნალობას. 2. ცხო-
არეში მოთავსებული ჯორჯალი. ველთა მკურნალობა და მათი დაცეა
„ვენური გულები –- სისხლძარღვების დაავადებისაგან. ·
დამოკლებული კუნთოვანი გაფარ- ვეშაპიხ ულვაში -- უკაილო ვეშაპების
თოებანი, რომელსაც სისხლი მიაქვს ზედა ყბაზე განლაგებული მრავალ–
თაეფეხზიანი მოლუსკებს ლაყუჩებ- რიცხოვანიდ რქოვანი ფირფიტები,
ში. რომლებიც ჩამოშეებულია · ხახაში.
„კენური ხიხტემა
-- სისხლძარღვთა სის- წარმოადგენს ერთგვარ საცერს, რომ-
ტემა რომელშიც ორგანოებიდან ლითაც ზდება ზღეის წვრილი ცხო-
მომდინარე სისხლი მიედინება გუ- ველების გადაწურვა.
ლისაკენ, ვიბრაკულიარები –– სპეციალიზირებული
ვენური ხისხლი
-– სისხლი რომელიც ინდივიდები ხავსელების კოლონიაში,
თავაკი
– მარტივი ბოტრიული ყვავილე- ან მრავალყვავილიანი ყვავილედები,
დის ერთ-ერთი სახე, რომლის მთავა– რომლებიც შეკრებილია საგეელასებ “,
რი ღერძი დამოკლებულია და მის თავთავისებრ, იშვიათად მტევნიLებრ
წეერზე უყუნწო ან მოკლეყუნ5წიანი საერთო ყვავილედში. დამახასიათებე-
ყვავილებია მჭიდროდ შეკრებილი ლია მარცვლოქვნებისათვის.
(მაგ, ზოგიერთი სამყურას ყვავი- თავთუნის კილები -– თავთუნზე შემოს-
ლედი). ვეული სხვადასხვა ზომის უნაყოფო
თავთავი–– მარტიეი ბოტრიული ყვავი- კილები, რომლებიც მფარაე ფოთლებს
ლედის ერთ-ერთი სახე, რომელშიც შეესაბამება; ჩვეულებრივ ოროა: ზე–
დაგრძელებულ მთავარ ღერძზე მჯდო– და და ქეედა კილი (მარცვლოვან მცე–
მარე ყვავილებია განლაგებული (მრა. ნარეებში).
ვალძარღვას ვერბენას ზოგიერთი თავის ტვინის პარკუჭები –– თავის ტვინის
მარცელოვანს და სხვათა ყვავი- ურთიერთ დაკავშირებული ღრუები.
თავის ტვინიხ ჰემიხფეროების ქჭერქი –-
ლედი).
თავთავიანი მარცკვლეული შცენარეები
– ადამიანისა და უმაღლეს ხერხემლია–
კულტურული ხორბლეული მცენარე- ნიყ „ცხოველებს თაეისს ტეინის
ები, რომელთა ყვავილედი თაეთავია ღიდი ჰემისფეროების ზედაპირული
(სორბალი, ჭვავი). შრე.
თავთავის გაკეთება –-– მარცვლოეან მცე- თავიხ ქალა –– ხერხემლიანი ცხოველების
ნარეთა განვითარების ფაზა, რომე- თაეის ჩონჩხის ნაწილი, რომელშიც
ლიც ხასიათდება თავთავის გამოჩენით თავის ტეინია მოთავსებელი.
ზე დაფოთლების ვაგინიდან. თავის ქალას პარაპხიდული ტიპი =- იხ,
თავთუნები პატარა ზომის, 1-2 პარაპსიდული ტიპის ქალა.
– (36 თანაჟვავილი
კიროვანი ჯირკვლები –– იხ. მორენის ჯირ- ტეგორიებია: ტიპი, კლასი, რიგი, ოჯა–
კვლები. სი, გვარი, სახეობა.
კისტა –- პარკის მსგავსი სიმსივნისებრი კლასიფიკაცია ფიტოცენოზებისა -- მცე-
წარმონაქმნი, რომელი() სავსეა სითხით ნარეულობის შეცნობის ერთ-ერთი მე–
ან ფაფისებური მასით (მაგ., საკეერც- თოდი, რაც მდგომარეობს მსგავსი ფი–
ხის კისტა), ჩვეულებრივ საჭიროებს ტოცენოზების დაჯგუფებაში (მეტნაკ-
ამოკვეთას.
ლებად უფრო მსხვილ ჯგუფებში) ყვე–
კიუვეხ ორგანო –- კანეკლიანთა დამცვე– ლაზე არსებითი ნიშნების საფუძველ-
ლი ორგანო, რომელიც მრავალი მი– ზე. ანსხვავებენ ფიტოცენოზების მო–
ლაკის სახითაა წარმოდგენილი. გაღი- რფოლოგიურ, ეკოლოგიურ, ბიოეკო-
“სიანების დროს ეს მილაკები კლოაკი– ლოგიურ, ფლორისტიკულ, დინამიურ
დან გამოისროლება გარეთ. და გენეტიკურ კლასიფიკაციებს.
კიუვეს ხადინარი –- ხერზემლიან „ცხო- კლეასტოგამია –– თვითდამტვერვა ზოგი–
ეელთა სისხლძარღვები ( განივი სადი– ერთი მცენარის დახურულ ანუ ჯგაუ-
ნარები), რომლებიც შექმნილია წინა შლელ ყვავილებში.
და უკანა კარდინალური ვენების შე– კლეისტოგამური ყვავილები –- ყვავილე-
ერთებით. კიუვეს სადინარი კარგადაა ბი, რომლებიც არ იშლება და თესლებს
გამოხატული ყველა ხერხემლიანი მხოლოდ თვითდამტეერვით იძლევა
ცხოველისა და ადამიანის ჩანასახში, როგიერთი ია, უკადრისა, მჟაველა,
ზრდასრულ ორგანიზმებში კი სრულ- მრავალი მარცვლოვანი და სზვ.).
ჭოფილად განვითარებული აქვთ მზო- კლებსტოკარპიუმი –– დახურული ნაყოფ-
ლოდ თევზებს და კუდიან ამფიბი–- სხეული, რომელიც დამახასიათებელია
ებს. ჩანთიანი სოკოების ბევრი წარმომად–
კიფოზი –- ხერხემლის გამრუდება (მკერ- გენლისათვის.
დის განყოფილებაში), რომელიც გა- კლიისტოტიციუმი –-– იხ. კლეისტოკარპი–
მოზნექილობით უკანაა მიმართული. უმი.
კლადოდიუმი –– გაბრტყელებული სახე– კლიმატი –– ჰავა; ამა თუ იმ ადგილის მე–
ცვლილი ღერო, რომელიც ჩვეულებ- ტეოროლოგიურ პირობათა ერთობლი–
რივ მწვანეა და ფოთლის ფუნქციებს ობა.
ასრულებს. ფილოკლადიუმისაგან გან– კლიმატიპი –- ეკოტიპი, რომელიც ფორ-
სხვავებით კლადოდიუმი გარეგნულად მირებულია გარკვეული კლიმატური
ფოთლებს არ ჰგავს ღა ღეროსავით პირობების ზეგავლენით.
დიდხანს იზრდება სიგრძეში (სატა- კლიმატოლოგია –– მეცნიერება, რომელიც
ცურში, ზოგიერთ კაკტუსში). ბევრი სწავლობს კლიმატს, მის წარმოქმნას,
ავტორი ამ ორ ტერმინს ერთიმეორის გეოგრაფიულ განაწილებას და გავლე–
სინონიმად იხილავს. ნას სიცოცხლეზე.
კლასი –– მცენარეთა და ცხოველთა კლა– კლიმატოგრაფია -- კლიმატოლოგიის ნა-
სიფიკაციის ერთ-ერთი მსხვილი ტაქ– წილი, რომელიც სწავლობს დედამი-
სონომიური ერთეული, მაგ., ძუძუმწო– წის სხვადასხვა ნაწილის კლიმატს და
ვართა კლასი. მისი გეოგრაფიული განაწილების კა–
კლასიფიკაცია –– ცხოველთა და მცენარე– ნონზომიერებას.
თა სისტემატიზაცია (სისტემაში მოყვა- კლიმატოთერაპია –- ამა თუ იმ ადგილის
ნა), რომელსაც საფუძველად უდევს კლიმატური პირობების გამოყენება
ფილოგენეტიკური ურთიერთდამოკი– სამკურნალოდ.
დებულება ჯგუფებსა და სახეობებს კლიმატოპი –– ეკოტიპის კლიმატური პა–
შორის. კლასიფიკაციის ძირითადი კა– რობების ერთობლიობა.
კლიმატოფიზიოლოგია – 165 კოაგულაცია»
ლ
ლაბიალური მხარე კბილისა –- კბილის ლაკმუსის ქაღალდს უწოდებენ) იყე–
გვირგვინის ის მსარე, რომელიც ტუ– ნებენ როგორც ინდიკატორა: მას მჟა–
ჩებისკენაა მიმართულა. ვა აწითლებს, ტუტე კი –– ალურჯებს.
ლაბილური –– არამტკიცე; მერყევი, არა– ლაკუნა –– ქსოვილებს ან ორგანოებს შო-
მდგრადი; მოძრავი, რის არსებული ღრმული, ფოსო, რო-
ლაბილური ცენობიონტები –- თაეისუფ-
ლად მოძრავი ორგანიზმები ბიოცენო–
მელიც ჩვეულებრივ ამოესებულია
ლიმფით ან ჰემოლიმფით (უხერ-
ზში (პლანქტონური წყალმცენარეები, ხემლო ლცხოველებში რომელთაც
უმარტივესები და სხვა უხერხემლო ღა არ გააჩნიათ სისხლის მიმოქცევის და–
ხერხემლიანი ცხოველები). ხურული სისტემა).
ლაბილურობა –-- 1.აგზნების პროცესის
ლაკუნალური სისტემა –– ზოგიერთი წუ-
მიმდინარეობის სიჩქარის სიდიდე. 2.
რბელის (სამედიცინო წურბელა) სის–
ორგანიზმის მერყეობა (არამდგრადო-
ხლის მიმოქცევის ფუნქციის შემსრუ-
ბა) გარემო პირობების ცვლილებები–
სადმი. 3. აგზნებადი ქსოვილის ფუნ- ლებელი სისტემა, რომელიც ცელო–-
მური ნაშთების სახითაა.
ქციონალური მოძრაობა.
ლამარკი%ზში
–– ცოცხალი ბუნების განვი-
ლაბირინთი –– ხერხემლიანი ცხოველების
შიგნითა ყური. არჩევენ ძელოეან და თარების ევოლუციური თეორია, რო-
აპკისებრ ლაბირინთს, ძვლოვანი ლა– მელიც წამოაყენა ფრანგმა ბუნების-
ბირინთი მოიცავს: ლოკოკინას, კარიბ–
მეტყველმა ქ. ბ. ლამარკმა: ამ თეო–
რიის თანახმად ყველა ცოცხალ არსე-
ჭეს და სამ ნახევარრკალოვან არსს.
ლაბოვანი დიხკო –- მალებსშორისი ბო- ბას ახასიათებს შინაგანი მისწრაფება
გართულებისაკენ .–-– გრადაციისაკენ,
ჭკოვან-ხრტილოვანი დისკოს ცენტრა-
ლერი ნაწილიდლ რომელიც ქორდის · რაც ევოლუციის საერთო მიმართუ-
ნაშთს წარმოადგენს. ლებას წარმოადგენ. ორგანიზმთა
ლავიწი –- ხმელეთის ზერჩემლიანი ცხო– გართულება მიმდინარეობს ერთია
ველების წინა, ანუ მხრის სარტყლის მხრი ორგანიზმში „შემოქმედის“
მიერ ჩანერგილი შინაგანი მიზეზების
ჩონჩხის წყვილი ძვალი.
ლაკმუსი –- საღებავი ნიეთიერება, რომე– და მეორეს მხრივ ორგანიზმზე გარე–
ლსაც იღებენ ზოგი სახეობის წყალ- მო პირობების მოქმედების შედეგად.
მცენარისა და მღიერისაგან. ლაკმუსის ლამარკიხ თეორია –- იხ. ლამარკიზმი.
წყალხსნარს და ამ ნივთიერებით გაე– ლამელუმი –-– მწერების (მაგ, ოთახას
ღენთილ საშრობ ქაღალდს (რომელსაც ბუზის) მლოკავი პირის ორგანოს ქვე-
ლამინალური – 179– ლატერალური
მიკრურგია
–– ოპერაცია ძალიან პატარა მინერალური კვების პირობები. გა-
ზომის ობიექტზე; ტარდება მიკროს- ნისაზღვრება ნიადაგის მინერალების
კოპი“ ქვეშ მიკრომანიპულატორის შემადგენლობით, მათი ხსნადობით
დახმარებით. და დისოციაციით ანიონებად და კათი-
მიკტონი –– ფართოდ გავრცელებული პო- ონებად.
პელაციას, რომელიც წარმოქმნილია მინიმუმ-არეალი –– მინიმალური ფართო-
ორი ან რამდენიმე სახეობის ინდივიდ– ბი, რომელზედაც ყოველთვის აღირი-
თა შეჯვარების გზით, ასეთი პოპულა- ცხება თანასაზოგადოების ჟველა კონ
ციის წევრები სავსებით ნაკოფიერია სტანტური სახეობა.
„როგორც ერთმანეთთან, ისე საწყის მინიხებრი სხეული–– გამპვირვალე ლა-
გენოტიპთან შეჯეარების დროს. ბოვანი ნივთიერება, რომლითაც ამოე–
მიკტომაპლონტი ––- ჰპალოიდური ორგა- +“ სებულია თეალის კაკლის ღრუ.
ნიზმი გენეტიკურად განსხვავებული მიობლასტები –– აზალგაზრდა ერთბირთ-
ბირთვებით. ვიანი, მეტწილად თითისტარისებრი უ/-
მილიხებრი ჯირკვლები –- მრავალუჯრე– რედები, რომლებიც საწყისს აძლევენ
დიანი ჯირკვლების ერთ-ერთი ფორმა; განივზოლიანი კუნთის ბოჭკოებს.
აქვს მილის მოყვანილობ.,, რომლის მიოგლობინი -– კუნთის ჰემოგლობინი;
ერთი ბოლო ყრუდაა დაბოლოებული. რთული ცილი, რომელიც შემადგენ–-
მიმართულებითი აღზრდა ორგანიზმი- ლობითა და თვისებებით ახლოს დგას
ხ» –– ორგანიზმისათვის ისეთი პირობების სისხლის ჰემოგლობინთან; შეიცავს
შექმნა, რომელიც იწეეეს გარკვეული, კუნთები და ასრულებს სისხლის ჰე-
წინასწარ დასახული, ნიშა5-თვისებე- მოგლობინის ანალოგიურ ფუნქციებს;
ბის განეითარებას. ჟანგბადთან ერთად ქმნის არამდგრად
წმიმართულებითი ევოლუცია
–– ის. ევო- შენაერთს –– ოქსიმიოგლობინს.
ლუცია მიმართულებითი. მიოზინი––- ხსნადი ცილა, რომელსაც შე-
მიმეტიზმი -- მიმიკრიის სახე როდესაც იცავს კუნთები; წარმოადგენს მიო-
ზოგიერთი ცხოველი ემსგავსება იმა- ფიბრილის მთავარ შემადგენელ ნა-
ვე ადგილზე მცხოერებ სხეა ცხო- წილს.
ველს. მიოკარდი -–– გულის კედლის შუა კეუნთო-
მიმიკი –- იხ. მიმიკური გენები. ეანი შრე; გულის კუნთი. .
მიმიკრია –– ორგანიზმის თავდაცეითი „შე- მიოკარდიტი –– გულის კუნთის, მიოკარ-
გუება ––.როდესაც ის ფერით ან ფო- დის ანთება.
რმით ემსგავსება რომელიმე სხვა, საკ– მიოლოგია–– ანატომიის ნაწილი, რომე–
ეებად უვარგის, ცხოველს, მცენარეს ლიც სწავლობს კუნთებს.
ან რაიმე საგანს. მიომერი
–- კუნთოვანი სეგმენტი, რომე–
მიმიკური გენები –– ერთნაირი ან მეტად ლიც გაყოფილია მიოსეპტ აო.
მსგავსი მოქმედების არაალელური გე– მიომეტრი ––- საშვილოსნოს კედლის შუა
ნები; მიმიკები. შრე, რომელიც შედგება სამ ფენად
მიმმართველი სხეულაკი, –– კეერცხუჯრე- განლაგებული გლევი კუნთოვანი
ღის არათანაბარი დაყოფის შედეგად ქსოვილისაგან.
წარმოქმნილი უჯრედი (იხ. პოლოცი- მიონემა –– ციტოპლაზმური შემკუმშავი
ტები). ძაფი, რომელიც მოთავსებულია ზო-
მინდორსაცავი ზოლეზი -- ტყის ნარგაო–- გიერთი ერთუჯრედიან ცხოველის
ბა არასაკმარისი დატენიანების მქო- (ინფუზორიების) ექტოპლაზმაში; მი–-
ნე რაიონების მინდვრებზე. სი შეკუმშვის შედეგად ხდება ამ ცხო–
მინერალური კვების რეჟიმი –- მცენარის ველთა სხეულის ფორმის შეცვლა.
მიოპია – 210 -–- მიტოსომა
რების პროცესი.
რედები, რომლებსაც წამწამები გააჩ–
მორფოზი -- განვითარებული ორგანიზ- ა.
მოციმციმე წამწამები – წამწამების
მის ცვლილებანი, რომელიც გაპირობე–
მკვრივი კონა, რომელიც განლაგებუ-
ბულია სხვადასზეა ქიმიური ნიეთიე–-
ლია ე. წ. ტერმინალურ უჯრედებშ-,
რების ანდა მაიონიზებელი გამოსზივე-
რომლებითაც იწყება პროტონეფრი-
ბის ზემოქმედებით.
დიები –– ბრტყელი ჭიების გამომყოფი
მორფოლოგია -–– მეცნიერება ორგანიზ-
სისტემა.
მების და ორგანოების აგებულები» მოძრაობა მცენარისა ––- მცენარის ორგა-
შესახებ. ნოების მღგომარეობის შეცვლა სივრ-
მორფოლოგია მცენარეებისა –- იხ. მცე- ცეში, რაც გამოწეეულია სხვადასხვა
ნარეთა მორფოლოგია. ფაქტორით; ოსმოსუ4“ი წნევის მეცე–-
მორფოლოგია ცხოველებისა
–- იხ. ცხო- ლით (სეისმონ-სტიური მოძრაობა),
გველთა მორფოლოგია. სხვადასსბა ორგანოთა ნაწილების
მორფონემი -- ჩონჩხოვანი ბოჭკოები ზო- ზრდის სზვაობით (ნასტიები, ტროპიზ-
გიერთი ერთუჯრედიანდ ცხოველის მები), ან მთელი ორგანიზმის მდგო-
პროტოპლაზმაში, მარეობის შეცვლით სივრცეში (ტაქ-
მოსავლიანობა -–– სასარგებლო პროდუქ- სისები,. მოძრაობა შეიძლება გამოწ-
ციის რაოდენობა ფოტოცენოზის ან ეეული იყოს გარეგანი გამღიზიანებ-
აგროცენოზის გარკვეული ფართობი-
ლების (სინათლე, ტემპერატურა, ღა
დან. დამიწის მიზიდულობა, ქიმიერი აგენ-
მოსახლეობის სიმჭიდროვე –– ორგანიზმ-
ტები) მოქმედების შეღუგად.
თა რაოდენობა ფართობის ან მოცუ- მოძრაობის კოორდინაცია
–- სწორი, მო–
ლობის (პლანქტონური ფორმებისათ–- წესრიგებული (ორგანოთა შორის შე-
ვის) ერთეულზე. თანხმებული) მოძრაობ, როგორც
მოსვენება მცენარეებში–-იხ. სგენება მცე– სიძლიერს ასევე მიმართულები»
ნარეებში. მხრივ
მოტონევრონი –– ნევრონი, რომლის ნერ- მოხრი –- იხ. ხაოები.
ვული ბოჭკოებით (აქსონებით) ჩონ- მოხრილი თესლკვირტი –- იხ. კამპილოტ–
ჩხის კუნთებს გადაეცემა იმპულსები. როპული თესლკვირტი.
მოფრენილი, შემოფრენილი ფრინველე- მრავალგზისი გაჟუოფა–- მარტივი გაყო-
ბი-- ფრინველები, რომლებიც იმყოფე- ფის მოდიფიკაცია უსქესო გამრაელე-
ბიან რომელიმე ადგილზე მხოლოდ ბის დროს, როდესაც მშობლის ღჯრე-
გადაფრენისას, როდესაც ი'ინი საზა- დი იყოფა არა ორ, არამედ რამდე5:ძე
ფხულო საცხოვრებლიდან მიფრინა- უჯრედად.
ვენ საზამთრო ადგილისაკენ და პირა–- მრავალსახლიანი მცენ:რეები –- მცენ--
ქით. რეები, რომელთაც ორსქესიან ყვავი-
მრავალუჯრედიანი 2.8 -- ზტვერი
ნაწილობრივი პომოლოგია
–- იხ. ჰომე- ბალახოვან მცეწარეთა შორის, რომ–-
ოლოგია; ჰომოლოგია. ლის ღეროს ქვედა ნაწილი გახევებ:-
ნაწლავები––საჭმლის მომნელებელი ტრაქ- ლია და ზამთრობით არ კვდება, ზედა
ტის ყველაზე დიდი მონაკვეთი, რო- ნაწილი კი ბალახოვანია და კედება.
მელიც იწყება კუჭის შემდეგ და მთა– ნახევრადგამსხვლელი თევზები–- თევზე-
ვრდება სწორი ნაწლაევით. ადამიანის ბი, რომლებიც ცხოვრობენ ზღვის იმ
ნაწლავებში არჩევენ; წერილ, მსხეილ ნაწილში სადღაც მდინარეები ერთვის
და სწორ ნაწლავს. და წყალი გამტკნარებულია. გასამრა.·
ნაწლავების ჩხირი (ბაცილა) –– ბაქტერია, ვლებლად, ზოგჯერ კი ზამთრის გასა–
რომელიც მუდმივად ცხოვრობს ადა- ტარებლადაც, მიდიან მდინარის აყო–
მიანისა და ცხოველის ნაწლავებში. ეს ლებით (კაპარჭინა ნაფოტა, კობრი,
ბაქტერია ნაწლავებისათვის უვნებე- ლოქო და სხვ).
ლია, მაგრამ თუ ის მოხედება სხვა ნახევრადმაიზუნები –- ხეზე მცხოვრები
ორგანოში, მაგ., თირკმლის მენჯში ან ძუძუმწოვარი ცხოველები, რომლებიც
ნაღვლას ბუშტში, შეიძლება გამოიწ- ახლოს დგანან მაიმუნებთან; მათგან
ვიოს ანთებითი პროცესი. განსხეავდებიან თავის ქალას წაგრძე–
ნაწლავის არხი –- გამჭოლი საჭმლის მომ- ლებული პირსაის ნაწილით. აქვთ
ნელებელი ღრუ დაწყებული პირით რიგი პრიმიტიული ნიშნებისა, რომ-
და დამთავრებული ანალური ხვრე- ლითაც) უახლოვდებიან მწერიჭამიებს.
ლით. უმეტესად აქვთ მრავალუჯრე- ცხოვრობენ სამხრეთ აზიასა და აფრი–
დიან ცხოველებს. კაში.
ნაწლაის ფურცელი
–- იხ, სპლანქნო– ნახევრადველი –– იხ. სავანისებური მცე–-
პლევრა. ნარეულობა.
ნაწლავის წვენი
–- წვენი, რომელსაც გა- ნახევრად პარაზიტი მცენარეები ––- მწვა–
მოყოფს წვრილი და მსხვილი ნაწლავის ნე მცენარეები, რომლებიც მასპინძელ
ლორწოვანი გარსის ჯირკვლები. მცენარიდან იღებენ მხოლოდ წყალსა
ნაწლავღრუიანები –– უმარტივესი მრავა– და მასში გახსნილ მინერალურ (არა-
ლუჯრედიანი ცხოველების ტიპი, რო- ორგანულ) ნივთიერებას (ფითრი).
მელთაც აქვთ რადიალური სიმეტრია ნახევრადსავანური მცენარეულობა -- იხ.
და სხეულის ორშრიანი აგებულება სავანისებური მცენარეულობა,
(ჰიდრები მარჯნის პოლიპები და ნახევრადსახხარი –– გარდამავალი ფორმა
სხვ.). ამ ცხოველთა პირის ხვრელის ძვლების უწყვეტი შესახსრებიდან
გაგრძელებას სხეულის შიგნით ერ- (შენაწევრებიდან) წყვეტილ შესახს-
თადერთი ღრუ წარმოადგენს, სადაც რებისკენ, როდესაც ძვლები ერთმა-
ხდება საკვების მონელება. სხეულის ნეთთან შეერთებულია ხრტილოვანი
ეს ღრუ ნაწლავის როლს ა·სრულებს ბოჭკოვანი ქსოვილით და შეერთების
და სახელწოდებაც აქედან წარმოდ- შიგნით პატარა ღრუა წარმოქმნილი.
გება. წახევრადუდაბნო–– ლანდშაფტური ქვე-
ნაჭუჭი –– კვერცხის გარეთა მაგარი გარ- ზონა, რომელიც ზასიათდება ველისა
სი; ფრინველებში ნაჭუჭი უმთავრე- და უდაბნოს ტიპის მცენარეულობით.
სად ნახშირმეავა კალციუმითაა გაჟ- ნახევრადუდაბნოს მცენარეულობა -- ვე–
ღენთილი. ლისა და უდაბნოს ზონებს შორის გა-
ნახევარრკალოვანი არხები -– იხ. შიგნითა რდამავალი ზოლის მცენარეულობა.
ყური. ხასიათღება უდაბნოს და ეელის თა-
ნახევრადბუჩქი –– ბუჩქბალაზი; შუალედი ნასაზოგადოებს კომპლექსურობით
ფორმა ბუჩქებსა და მრავალწლოვან და, ეკობიომორფების შედგენილობის
კნასევრაღქორდიანები – 230 – “ნევროფორი
·
მელიც
დი,
მოყავთ სასილოსედ
მზესუმზირა, სორგო
(სიმინ-
და სხვე.
სახულე -- ტრაქეა; სუნთქვის
თა სისტემის ნაწილი;
ორგანო-
წარმოადგენს
ხასიმღერო კუნთები -- ფრინველების ხორხის გაგრძელებას; შედგება 15-20
ტრაქეას ქვედა ნაწილში მდებარე არასრული ხრტილოვანი რგოლისა-
კუნთების ჯგუფი, რომელთა საშუა- გან, რომლებიც ერთიმეორეზეა გან-
ლებით ხდება მბგერი აპკის დაჭიმვა– წყობილი და ქმნიან 12 ,სმ-მდე. სიგრ–
-ხსახუნთქი 2987 სალეჭ“
მლებიც საწყის აძლევს მესამე ჩანასა– გის მხარის ნახევრად რგოლური ნა-
ხოვან ფურცელს –– მეზოდერმას. წევრები; იხ. სკლერიტები.
ტელობლასტიკური განვითარება –- მესა– ტერიოლოგია –- იხ. მამალიოლოგია.
მე ჩანასაზოვანი ფურცლის –- მეზო- ტერმინალური ბალანი, თმა –- ბალანი,
დერმის განვითარება ტელობლასტე- რომელიც სხეულზე ჩნდება მხოლოდ
ბისაგან. · სქესობრივი მომწიფების პერიოდში
ტელოლეციტალური კვერცხი -- კვერ- წაერი, იღლიისქვეშა ბალანი და
ცხი, რომლის ერთ (ანიმალურ) პო– ა).
ლუსზე თავმოყრილია დეიტოპლაზმა, ტერმინალური მერქნის პარენქიმა--მერ-
ქნის პარენქიმა, რომელიც წარმოიქ-
ხოლო მეორეზე (ვეგეტატიურზე) –-
ყვითრი. დამახასიათებელია ზოგიერთ მნება ზაფხულის ბოლოს და მდება-
უხერხემლო და უმეტეს ხერხემლიან რეობს წლიური რგოლების საზღვა–ზე
ცზოველისათვის, (გვხვდება ლარიქსის, მაგნოლიის, ტი–-
რიფის მერქანში).
ტელომერები –- ქრომოსომების თავისუ-
ტერმინალური ორგანოები მცენარისა --
ფალ ბოლოებზე არსებული სპეცია-
მცენარის კენწრული ორგანოები: კენ–
ლური სტრუქტურები, რომელთაც,
გარკვეული ხარისხით, გააჩნიათ პო- წრული კვირტები, ყვავილები და ა. შ.
ლარულობა. ტერმინალური უჯრედები -- ბრტყელი
ჭიების პარენქიმში განლაგებული
ტელოფაზა –- უჯრედის არაპერდაპირი უჯრედები, რომლებსაც შიგნით აქვს
გაყოფის –- კარიოკინეს:ს– მეოთხე,
ღრუ, სადაც მოციმციმე წამწამების
'უკანასკნელი ფაზა, რომლის დროსაც კონა მოთავსებული; წარმოადგენს
ხდება შვილეული ბირთვების ჩამოყა– პროტონეფრიდული გამომყოფი სის-
ლიბება,
ტემის საწყისს.
ტელსონი –“– კიბოსნაირთა მუცლის უკა- ტერომორფები –- გადაშენებული რეპ-
ნასკნელი (ბოლო) სეგმენტი. ტილების ჯგუფი, რომლებსაც პრიმი–
ტემპერატურული კოეფიცენტი –- სიდი- ტულ ნიშნებთან ერთად გააჩნდათ მა–
დე, რომელიც გვიჩვენებს ბიოლოგია– ღალორგანიზებული ცხოველების ნიშ–
ური პროცესებისა და ბიოქიმიური ნებიც. ცხოვრობდნენ პალეოზოური
რეაქციების სიჩქარის მატებას ტემ- ერის ბოლოსა და მეზოზოური ერის
პერატურის 109-ით გაზრდისას. დასაწყისში (გიგანტური პარეიზავ-
ტენიზმოყვარული მცენარეები –- იხ. ჰიგ– რები).
როფიტები. . ტეროფიტები –-– ერთწლოვანი ბალახოვა–
ტერარიუმი –- სათავსი (შემოღობილი მი– ნი მცენარეები, რომლებსაც არა აქვთ
წის ნაკვეთი, ყუთი და სხე.), საღაც მოზამთრე კვირტების ჩასახვის უნარი
ინახავენ წყალხმელეთა ცხოველებსა და მხოლოდ თესლებით მრავლდე–
და ქვეწარმავლებს მათზე დაკვირვე– ბიან.
ბისათვის, ტერფმავალი ცხოველები –- ცხოველები,
ტერატოგენეზი –- სიმაზინჯის წარმო- ' რომლებიც სიარულის დროს ეყრდნო–
შობა, ბიან მთელ ტერფს.
ტერატოლოგია –- მორფოლოგიის დარგი, ტერფმავლობა –– სიარულის დროს მთელ
რომელიც სწავლობს როგორც ცალ- ტერფზე (და არა თითებზე) დაყ-
კეული ორგანოს, ასევე მთლიანი ორ– რდნობა.
განიზმის სხვადასხვა სიმახინჯეს და ტესტოსტერონი -- მამრობითი სასქესო
ყოველგვარი ნორმიდან გადახრას. ჰორმონი,
ტერგიტები –- მწერების სხეულის ზურ- ტეტანია -- კრუნჩხვითი მდგომარეობა.
ხეტანუხი – 330 ტიბიოტარზუსი
ლ
ღერო –- მცენარის ერთ-ერთი ძირითადი ლია ჯირკვლოვან ქსოვილში და აკაე–
ვეგეტატიური ღერძული ორგანო, რო- შირებს კანეკლიანთა სხეულის ორა.
მელსაც უმეტეს შემთხვევაში ახასია– ლურ და აბორალურ მხარეზე განლა-
თებს რადიალური შინაგანი აგებულე– გებულ სისხლგამტარ რგოლურ ძარღ-
ბა, ჩვეულებრივ ხანგრძლივი კენწრუ- ვებს. წარმოქმნის ამებოციტებს და ას–
ლი ზრდა სიგრძეზე, ფოთლების გარ- რულებს გარკვეულ როლს გამოყოფის
კვეული წესით განლაგება და ფოთ- პროცესში 2. მცენარის ღერო და
ლის უბეში კვირტების წარმოქმნა. ფესვი.
ტიპიური მიწისზედა ღეროს დანიშნუ- ღერძული ჩონჩხი –-– ორგანიზმის საერ-
ლებაა: გაადიდოს მცენარის ზედაპირი თო ფორმის განმსაზღვრელი ჩონჩხი,
დატოტვისა და ფოთლების უფრო მი- მაგ., ხერხემლის სვეტი.
ზანშეწონილი განლაგების მეშვეობით; ღერძული ცილინდრი მცენარიხა –- იხ.
დააკავმიროს მცენარის ორი უმნიშვ- სტელე.
ნელოვანესი ორგანო: ფესვი ღა ფო- ღვიძლი –- საქმლის მომნელებელი ჯირკ-
თოლი ნივთიერებათა მიმოქცეეისათ- ვალი, რომელიც ძუბუმწოვარ ცხოვე-
ვის. ლებში გამოყოფს ნაღველს, გარდა
ლერო ბუმბულისა -- ფრინველის ბუმ- ამის ასრულებს ორგანიზმისათვის
ბულის ღერძის ზედა ნაწილი, რომელ– მთელ რიგ მნიშვნელოვან ფუნქციას:
ზედაც მარაოა მიმაგრებული. შაქრის შემცეელობის რეგულიაციას,
ღეროვანი თვალი -- კიბოსნაირთა რთუ- სისხლის გასუფთავებას შხამიანი ნიე-
ლი თვალი, რომელიც ზის მოძრავ ღე– თიერებებისაგან და სხვა.
რაკზე (გამონაზარდზე). ღვიძლის კარიხ ვეწა –-- სისხლძარღვი,
ღეროვანი სხეული –- იხ. სოკოსებრი სხე– რომლითაც სისხლი ღვიძლში შედის.
ული. ღია კონა –- კონა, რომელშიც პროკამ-
ღეროს ეკსცენტრიულობა –- მერქნის ბიუმისაგან (გარღა მარადი ქსოვილე–
წლიური რგოლების უთანაბრო განვი– ბისა) ვითარდება აგრეთვე წარმომ-
თარება (ერთ მხარეზე უფრო ძლიე- შობი ქსოვილიც (კამბიუმიც) და გამ-
რაა განვითარებული ვიდრე მეორეზე), სხვილების, ე. ი, ზომაში მატების
რის შეღეგად გულგული მოქცეულია „ თვისებაც აქვს. გვხეღება მეტწილად
არა ღეროს ცენტრში, არამედ ერთ- ორლებნიანებში და წიწეოეანებში,
ერთ კიდესთან ახლოს. ღია მენჯი –- ფრინველების მენჯის სა-
ღეროს მეორაღი გამსხვილება, სისქეში რტყლის აგებულება როდესაც არ
ზრდა -- იხ. მეორადი გამსხვილება ხდება ბოქვენისა და საჯდომი (კე–
ღეროსი. ხის) ძელების ერთმანეთთან შეყრა
ღეროს მუხლი –- იხ. მუხლი ღეროსი. და წარმოიქმნება გასასვლელი მაგარი
ღეროს შემორგოლვა –- ღეროში ორგა- გარსით დაფარული კვეერცხისათვის.
ნულ ნივთიერებათა მოძრაობის გზე- ღია სისტემა სიხხლის მიმოქცევისა –- იხ.
ბის შესწავლის ერთ-ერთი ხერხი; სისხლის მიმოქცევის ღია სისტემა.
ღეროს ქერქის რგოლური ამოჭრა. ლია ფიტოცენო%ბი და ასოციაცია-- მცე-
ღეროფოთლიანი მცენარეები –- იხ. უმა- ნარეთა თანასაზოგადოება მიწისზედა
ღლესი მცენარეები. იარუსების არასრული შეკრულობით.
ღეროფოჩი -- იზ. ფოჩი. ღია ჭურპელბოპკოვანი კონები –- მცე-
ღერძული ორგანო –- 1. წვრილ სისხლ- ნარის გამტარი კონები, რომლებშიც
ძარღეთა ხლართი, რომელიც ჩაფლუ- წარმომქმნელი ქსოვილი მთლიანად
ღივი – პ72-– ყვავილედი
აღარ ხდება აგზნების გარეგანი გამო- თქავს წყალს მასში გახსნილი ნივთიე–
ვლინება, რებებით,დ მაგ. ფესეის ბუსუსები
შეკრული ფიტოცენოზი –- მცენარეთა ზონა.
თანასაზოგადოება რომლის ვარჯს შერეული კოლენქიმ –- კოლენქიმის
(კრონს) ან ფესგთა სისტემას გააჩნია ერთ-ერთი საზე, როდესაც გასქელე-
შეკრულობა თუნდაც ერთ იარუსში ბას ადგილი აქვს ნაწილობრიე კუთ-
მაინც. ხეებში და ნაწილობრივ სხვა ადგი-
შეკრულობა ფიტოცენოზისა –- სივრცის ლებშიც.
გამოყენების ხარისხი მცენარეთა ვარ–- შერეული ნერვი –- ნერვი, რომელიც შე–
ჯით და ფესეთა სისტემით მისი გაზო- იცაეს როგორე ილცენტრიდანულ, ისე
მვისას პროექციული დაფარულობის ცენტრისკენულ ნეირონებს და აგზ.
მეთოდით.
ნებას გადასცემს ორივე მიმართულე–
თ.
შელაქი –– ზოგი ტროპიკული ან სუბ- შერეული ჯირკვალი –- ჯირკვალი, რო-
ტროპიკული მცენარის ახალგაზრდა მელსაც აქვს როგორც შინაგანი, ისე
ყლორტის ფისი. გარეგანი სეკრეცია (მაგ., პანკრეასი).
შემაერთებელი ქსოვილი –- ქსოვილი,
შერეული პიბრიდი –- ჰიბრიდი, რომელ-
რომელიც წარმოიქმნება მეზენქიმი–- შიც ლცალკეული ნიშნები წარმოად-
დან (ემბრიონული ქსოვილი). სხვა გენს შუალედურს მშობლების ნიშ-
ქსოვილებისაგან განსხვავებით შეი-
ნებს შორის, ე. ი. დომინირებას არა
ცას უჯრედშორისი ნივთიერების
აქვს ადგილი.
დიდ რაოდენობას. აგებულების თავი–- შეუთავსებლობა –- გამრავლების მოცე-
სებურებისა და ფუნქციების მიხედ- მულ სისტემაში გამეტების შერწყმის
ვით ასხეავებენ რამდენიმე სახის შე– დათრგუნვა თუ ამის მიზეზი თვით
მაერთებელ ქსოვილს, ტროფიკული
გამეტის დეფექტი არაა.
(სისხლი) ტროფიკულ – დამცველო- შეუთავზებლობა პროტოპლაზმური –- იზ.
ბითი (ფაშარი შემაერთებელი ქსოვი– პროტოპლაზმური შეუთავსებლობა.
ლი), მექანიკური (ძვლოვანი, ხრტილო– შეუცვლელი ამინომჟავები -- ამინომჟა-
ვანი ქსოვილი). ვები რომლებიც არ სინთეზირდება
შემნაცვლელი ძვლები –- ზრტილოვანი ადამიანისა და ცხოველის ორგანიზმში
წარმონაქმნების შემნაცვლელი ძვლე– და მას ორგანიზმი ღებულობს გარე-
ბი, რომლებიც ფორმირდება ხრტი- დან საკვებ ცილებთან ერთად (ლეი–-
ლოვანი ქსოვილის ძელოვანი ქსოვი- ცინი, მეთიონინი და სხვ.).
ლით თანდათანობითი შეცვლით. შეძენილ ნიშანთვიხებათას დამემკვიდრე-
შემორგოლვა, რგოლის შებმა –– ცხოვე– ბა –- მშობლების მიერ სიცოცხლის
ლების ნიშანდება რგოლის ან სხვა პროცესში შეძენილი ნიშანთვისებების
ნიშნის დადების საშუალებით, რომე- შთამომავლობაზე გადაცემა.
ლიც გამოიყენება მიგრაციის გზის, შეძენილი ნიშნები –- ნიშნები, რომლე-
გადაადგილების სიჩქარის და სხვა ბიც ორგანიზმს უყალიბდება სასი-
საკითხების დადგენისათვის ფრინვე- ეოცხლო პირობების ზემოქმედების
ლების ძუძუმწოვრების, თევზებისა შედეგად ონტოგენეზის პროცესში,
და სხვათა შესწავლის დროს. შეწყვილება –- 1. სხეადასხეა სქესის ინ-
შემწოვი კუჭი –- ობობის წინა ნაწლავის ღივიდთა დროებითი ან ხანგრძლივი
უკანა გაფართოებული ნაწილი, რომე- თანაცხოვრება რასაც თან ახლავს შე–
ლსაც გააჩნია მძლავრი კუნთები. უღლება. უფრო ვიწრო გაგებით –-
შემწოვი სისტემა მცენარისა –- მცენა- სქესობრივი ურთიერთობა, კავშირი,
რის ყველა ქსოვილი, რომელიც შთან– 2. ქრომოსომთა კონიუგაცია.
შეჭმადობა _ – 377 -- შინაგან“
ჩაგანი
–- ადამიანის მძიმე ავადმყოფო- ტრალერი ნერვული განყოფილე-
ბა, რომელიც გავრცელებულია სამ- ბიდან და რომლებსაც არ გააჩნია
ხრეთ ამერიკაში. გამომწვეეია ერთ- უშუალო კავშირი არც რეცეპტორებ-
ერთი ტრიპანოზომა; გადამტანია ბაღ- თან და არც ეფექტორებთან.
ლინჯოს ერთ-ერთი სახეობა. ჩამტანი ფეხვი
–- იხ. ჩამწევი ფესვი,
ჩალიხ ლერი –– იხ. წველი. ჩამწევი ფეხვი -- ფესვი, რომელსაც აქვს
ჩამატებითი ანუ ჩართული ზრდა -- იხ. დამოკლების და ღეროს ძირის მიწაში
ინტერკალარული ზრდა. ჩატანს (ჩათრევი) უნარი, მაგ,
ჩამატებითი ანუ ჩართული ნეირონები
–– ხახეის, ზაფრანას, წყალიკრეფიას და
ნერეული უჯრედები, რომელთა მორ- სზე. ფესვი.
ჩები არ გამოდიან ამა თუ იმ ცენ- ჩანახახი ––- 1, პირველადი სტრუქტურა,
ჩანასახის – 180– ჩანგისებრი
ც
ცალგამტარიანები –- იზ, კლოაკიანები. აგებულებით ახლოს დგას ჩანასახის
ცალმზრივი სპეციალიზებიხ პროცენხი – ერთშრიან სტადიასთან –- ბლასტუ-
ორგანიზმის შეგუება ევოლუციის ლასთან.
პროცესში, განსაკუთრებულ სპეცი- ცელომი
–– სხეულის მეორეული ღრუ;
ფიკურ საარსებო პირობებთან, რასაც ღრუ ცხოველის სხეულის კედელსა
თან სდევს ნაწილი ორგანოების გან- და შინაგან ორგანოებს შორის, რო-
ვითარება ღა სხვა ორგანოთა ძლიერი მელთაც გააჩნიათ ე. წ. ყულომური
რედუქცია. ეპითელიუმის უჯრედებისაგან შემ-
ცალმხრივი ჰიბრიდიზაცია –- იხ, ჰიბრი- დგარი საკუთარი კედლები. ეითარდე-
დიზაცია (ყალმხრივი. ბა შუა ჩანასახოვანი ფურცლისაგან.
ცალსქესიანი ყვავილი –- იხ, ერთსქესია- დამახასიათებელია რგოლიანი ჭიების,
ნი ყვავილი. მოლუსკების, ქორდიანებისა და სხვ.
ცეაქნანტინი –- იზ, ზეაქსანტინი. ცხოველებისათვის.
ცედრა –– 1.ციტრუსების (ლიმონი, ფორ– ცელოზოდუქტი –- ზოგიერთი შრავალ-
თოხალი) ნაყოფის კანის (ნაყოფსაფ- ჯაგრიანი ჭიის წამწამებიანი სასქესო
რის) ზედა, შეფერილი ფენა. 2. ციტ- ძაბრი რომლის გზითაც სასქესო
რუსების ნაყოფის გამხმარი კანი; პროდუქტები გამოდის სხეულის სეგ-
იყენებენ როგორც ზხანელებელს სა- მენტებიდან გამომყოფ ნეფრიდია-
კონდიტრო და სხვ, ნაწარმში. ლურ სისტემაში, შემდეგ კი გარეთ.
ცელობიოზა –- დისაქარიდი, რომელიც ცელოზური ეპითელიუმი –- ეპითელიუ-
შედგება გლუკოზის ორი მოლეკულის მი, რომელიც ქმნის სხეულის მეორე–
ნაშთისაგან; შედის უჯრედენას შედ- ული ღრუს –– ცელომის კედელს, და
გენილობაში„ თავისუფალი სახით ცელომურ სითხეს გამოაცალკევებს
გვხვდება ზოგიერთი ხის წვენში. ყველა ქსოვილისა და ორგანოსაგან.
ცელობლასტულა –– ზოგიერთი ჰიდრო- მას პერიტონიალურ ეპითელიუმსაც
იღულის ლარვი, რომელიც თავიხი უწოდებენ.
ფელომური – 383-– ცენოკარპულ“«
ძაბრი
–-- თავფეზიანი მოლუსკების მუც- ფოთლიდან ღეროში; მათი საშუალე-
ლის მხარეზე არსებული კუნთოვანი ბითვე ხდება აგრეთვე ფოთლის პა–-
კონუსური მილი, რომლის გაფართო- რენქიმის შემაგრება და დაცვა.
ებული ბოლო იზსნება მანტიის ღრუ– ძარღვები ფრთისა
-- მწერების ფრთების
ში, ხოლო ვიწრო ბოლო გამოდის სიგრძივი და გარდიგარდმო გასქელე–
გარეთ„ მანტიისს ღრუდან ძაბრით ბების სახის ჩონჩხისებური წარმონაქ-
წყალი გამოისროლება გარეთ და წარ– მნები, რომელთა შიგნით გადის ნერ-
მოიქმნება ბიძგი, რომლის დახმარე– ვებისა და ტრაქეების შემცველი მი-
ბით ცხბხოეელი მოძრაობს წყალში; ლები.
წარმოადგენს მოძრაობის ორგანოს. ძეწკვისებრი ნერვული ზისტემა –- ზო-
ძარღვები ფოთლიხა
-- ფოთოლში გამა- გიერთი რგოლიანი ჭიის ნერვული
სისტემა, რომელიც შედგება მუცლის
ვალი ჭქურჭელ-ბოჭკოვანი (გამტარე–
ბელი) კონები (მათ ფოთლის ნერ- ღორი ნერვული ღეროსაგან (ძეწკვისა»-
ვებსაც უწოდებენ), რომელთა საშუ–- განი, რომელზედაც განლაგებულია
ალებით ხდება წულისა და მასში გახ- ერთმანეთთან განივი კომისურებით
სნილი მინერალური მარილების გადა–- “>> დაკავშირებული ნერვული კვანძე-
ცემა ღეროდან ფოთოლში და პირუ- ––––_
კუ -- ფოთოლში წარმოქმნილი ორ- ძვალი –– შემაერთებელი ქსოვილი, რო-
განული ნივთიერებების გამოტანა მელიც წარმოადგენს ხერხემლიანი
ძვალფარიანები – ვ93 -- ძირითადი.
პაბიტუსი
-- მცენარის ან ცხოველის გა–- წინაპარი, რომელიც ცხოვრობდა 400
რეგნული საზე, საერთო შესახედაობა, ათასი წლის წინათ. ნაპოვნი იყო (მა-
იერი. სი ქეედა ყბა) გერმანის ქა-
ჰაერის ტენიანობა
-- წყლი ორთქლის ლაქ ჰაიდელბერგის ახლოს 1907
რაოდენობა ჰაერში. წელს.
პაერის შემცველი ქსოვილები -- იხ. აე- ჰაიმორის ღრუ -- ღამატებითი საჰაერო
რენქიმა. ღრუ, რომელიც მღებარეობს ზედა
პმაიდელბერგელი ადამიანი –- ადამიანის ყბის ძელებში ცხვირის ღრუს ორივე
ჰაიმორიტი – 404-- ჰაპლომიქსისი
ტება სხეულის ერთ ნახევარში (არა- მაგ, მაგნოლიას, ბაიას და სხე. ყვ?.
სრული დამბლა) თავის ტვინის ცალ- ვილი. ·
მხრივი დაზიანების შედეგაღ. ჰემიპაპპძლლოიღი –- უჯრედი, უჯრედული
პემიპლეგია –– მოძრაობის უნარის დაკარ- კომპლექსი ან ინდივიდი„ რომელიც
გვა სხეულის ერთ ნახევარში (დამბ– შეიცას ქრომოსომთა ჰაპლოიდური
ლა), რაც გამოწეეულია თავის ტვინის ანაწყობის ნახევარს.
ერთ-ერთი ნახევარსფეროს მოძრაო– სჰემოგლობიზეწია (ჰემოგლობინიდან) –-
ბის ზონის დაზიანებით; ამასთან დამბ. სისხლში თავისუფალი ჰემოგლობინის
ლა უმართება დაზიანები,· ადგილის არსებობა (რომელიც არაა სისხლის
საწინააღმდეგო მხარეს. წითელსხეულაკებთან შეკავშირებუ-
ჰემიპლოიდი–– უჯრედი ან ინდივიდი, რო– ლი). შეიმჩნევა ჰემოლიზის დროს,
მელსაც გააჩნია სომატური უჯრედის ჰემოგლობინი –– ერითროციტების (სისხ-
ქრომოსომთა რიცხეის ნახევარი, და- ლის წითელი სხეულაკების) ცილოვა-
მოუკიდებლად იმისა წარმოადგენს ნი წითელი პიგმენტი, რომელიც შეი-
ქრომოსომთა ეს ნახევრი რიცხეი ცავს რკინას და აქეს ადვილად ქჟან-
საწყისი დიპლოიდური ფორმის ჰაპ- გვისა დღა აღდგენის თვისება; მისი
ლოიდურ სტადიას თუ პოლიპლოიდის საშუალებით ზდება ჟანგბადისა და
ორჯერ შემცირებულ ანაწყობს. ნახშირორჟანგის გადატანა ღა დიდი
ჰემიტროპული თეხლკვირტი -- ნახევრად „მნიშვნელობა აქვს სუნთქვისათვის.
მოხრილი თესლკვირტი ე. ი. თესლ- ჰემოგლობინურია –– თავისუფალი (სისხ-
კვირტი, რომელიც) თესლის ყუნწის ლის წითელ სხეულაკებთან დაუკავში-
ღერძის მიმართ: მოღუნულია 909-ით. რებელი) ჰემოგლობინს გამოჩენა
ჰემიქორდიანები -- ის, ნახეერადქორდია- შარდში.
ნები. ჰემოერითრინი
–- რკინის შემცეელი, მო–-
ჰემიქსეროფიტები –– ტერმინი შემოიღო ვარდისფრო ნივთიერება, ზოგიერთი
ბპ. ჰენკელმა, ისეთი მცენარეების აღ–- პიის ღრუთა სითხეში არსებულ
სანიშნავად, რომელთაც გააჩნიათ ძა- ბრტყელ უჯრედებში. ასრულებს ჰე-
ლიან ღრმა, მძლავრ ფესვთა სისტემა, მოგლობინის ფუნქციას.
ინტენსიური ტრანსპირაცია და ნაკ- ჰემოთორაქსი –- სისხლის დაგროვება
ლებგამძლენი არიან მცირე ტენიანო– პლევრის ღრუში; ხდება ფილტეებისა
ბისადღმი და ზედმეტი გადახურებისად- და პლევრის დაზიანებისა ან დაავა-
მი. (კოფრჩხილა, ბუჩქისებრი სალბი, დების დროს.
მრავალწლოვანი იონჯები და: სხვა); ჰემოკულტურა - სისხლიდან გამოყო-
ნახევრად ქსეროფიტები. ფილ მიკრობთა კულტურა».
ჩემიცელულაზა –- ფერმენტი, რომელიც ჰემოლიზი –– ერითროციტებს დაშლის
ახდენს ჰემიცელულოზას ჰიდროლიზის პროცესი (მათი გარსის დაწყვეტის შე–
კატალიზს. დეგად), რომლის დროსაც მისი შიგ-
ზემიცელულოზა--ცელულოზასთან ახლოს თავსი სახელდობრ ჰემოგლობინი გა–
მდგომი ნივთიერება, რომელიც შედის დის გარემოში, უმთავრესად სისხლის
უჯრედის გარსში, უმთავრესად სამა- ლიმფაში; ზღება ზოგიერთი დაავადე–
რაგო საკვები ნივთიერების სახით. ბისა და მოწამვლის დროს.
ჭემიციკლური უვავილი -– ნახევრად წრი- ჰემოლიშზინი –- ნიეთიერება, რომელიც
ული ყვავილი: უყვავილი,- რომლის იწვევს ჰემოლიზს (ის, ჰემოლიზი).
ყეავილსაფრის წევრები განლაგებუ- ჰემოლიმფა-–– ზოგიერთი ჭიების, მოლუს-
ლია წრიულად (ჩხროებად) ხოლო კების და მწერების სხეულში არსებუ-
მტვრიანები და ბუტკო სპირალურად; ლი სითხე, რომელიც მიმოიქცევა ცხო–
პემომეტრი · – 408 – მერმაფროდიტული
ჰპორდეინი
–– ქერის მარცელებში შემავა– ნარჩენების გახრწნის შედეგად მიკრო–
ლი ცილა პროლამინები” ჯგუფიდან. ბების მონაწილეობით.
პორმოგონიუმები--ძაფნაირი ლურჯმწვა- ჰუმორული გავლენა –– სისხლით გადატა-
წე წყალმცენარეების მრავალუჯრედი- ნილ სზეადასხეა ქიმიურ გამღიზიანე–
ანი ძაფისებრი მონაკვეთები, რომ– ბელთა გავლენა ორგანოთა მუშაობა-
ლებიც წარმოიქმნება გამრავლების ზე, სითხის მეშვეობით განხორციელე–
ღროს ძაფების დაწყვეტის შედეგად. ბული გავლენა,
პორმონი-- ფიზიოლოგიურად მაღალი აქ- პუმორული თეორია-–-ამ თეორიის თანახ
ტიურობის მქონე ნივთიერება, რომე– მად ცოცხალი სხეული წარმოადგენს
ლიც გამოიყოფა შინაგანი სეკრეციის ოთხი ძირითადი „წვენის! -- სისხლის,
ჯირკვლებში, მონაწილეობს ორგანიზ- ლორწოს, ყეითელი და შავი ნაღვე–
მის, როგორც მთლიანი სისტემების, ლის ერთობლიობას, შეხამებას (წამო-
ასევე ცალკეული ორგანოს განვითა- აყენ» ჰიპოკრატემ),
რებია და ფუნქციებს რეგულა- პუმორული პათოლოგია--მოძველებული,
ციაში. გონებაჭერეტითი, მოძღვრება რომ-
პორმონული რეგულაცია –- მინაგანი სეკ- ლის თანახმად ყოველი დაავადება,
რეციის ჯირკვლების ჰორმონებით გან– წარმოადგენს ორგანიზმის წვენების
ხორციელებული ქიმიური რეგულაცი-, (ჰიპოკრატის მიხედვით –- სისხლი,
ის კერძო შემთხვევა. ლორწო, ყვითელი და შავი ნაღველი)
პჰუმიდური ოლქები ––- ტენიანი ოლქები, უწესრიგობის შედეგს.
სადღაც ნალექების რაოდენობა წლის. ჰუმუსი–– ნეშომპალა; ორგანულ ნივთიე–
განმავლობაში მეტია იმ წყლის რაო- რებათა რთული კომპლექსი რომე-
დენობაზე, რომელიც შეიძლება აორთ– ლიც წარმოიქმნება ნიადაგში (ბაქტე–
ქლდეს და შესრუტულ იქნეს გრუნტ- რიების მოქმედებით) მცენარეული და
ში ამ ხნის განმავლობაში. ცხოველური ნარჩენების ნაწილობრივი
პუმიფიკაცია-ჰუმუსის წარმოქმნის პრო- დაშლის (ხრწნის) პროდუქტების სინ-
ცესი, რომელიც მიმდინარეობს ნია– თეზირებით.
დაგში მცენარეული ღა ცხოველური პუმუსური ნივთიერებანი
–- ის, ჰუმუსი.
სარჩევი
წინასიტყვაობა .-.
ჰი
CC
48
65
0
83
3
· 102
ი0CC
· 124
· 131
· 135
9
· 141
5
- 153
C=
„ 178
თ ი2/
.· 187
. 225
.- 237
23
.· 247
· 280
<C3C6
. 281
„· 29
.· 327
0
· 3ჰ8
6
· 342
ი93- /3 C..9
. 362
- 37
.· 372
- 374
. 379
=
„ 382
--.C
. 392
„ 1394
<3
397
თ”
. 399
402
ლაა
.- 403
რედაქტორები: ი, ქ ორქია, ზ. ღვინიანიძე
გამომცემლობის რედაქტორი მ. გოგინავა
მზატვრული რედაქტორი თ. კარბელაშვილი
ტექრედაქტორი თ. მანჯგალაძე
უფროსი კორექტორი ი. დონაძე
კორექტორი ი. მანჯავიძე
გამომშვები ე. მუზაშვილი